MiFID II: Hoofdlijnen beleggersbescherming ABN AMRO Bank N.V. Randy Pattiselanno Legal Manager/Team Investment Services
MiFID II: Hoofdlijnen beleggersbescherming Roundtable Charco & Dique ABN AMRO Bank Legal 19 maart 2015
Agenda 1. MiFID II: Introductie (planning) wetgevingsproces 2. MiFID II: Regels rond product governance 3. MiFID II: Pré- contractuele en doorlopende informatieverplichtingen 4. MiFID II: Aanvullende regels rond vermogensbeheer, beleggingsadvies en execution only dienstverlening 5. MiFID II: Provisieverbod 3
1 Introductie: MiFID II & MiFIR Introductie: (planning) wetgevingsproces MiFID II & MiFIR Voorstel Europese Commissie MiFID II 20 oktober 2011 (MiFID II) Twee delen: voorstel Europese Richtlijn - MiFID II (met betrekking tot marktinfrastructuur, beleggersbescherming en markttoetreding) en Europese Verordening MiFIR (met betrekking tot marktinfrastructuur). Level 2 regelgeving (inter alia herziening Commissie Uitvoeringsrichtlijn 2006?) Akkoord Commissie, Raad & Europees Parlement 14 januari 2014. Officiële publicatie MiFID II & MiFIR 12 juni 2014 (Richtlijn 2014/65/EU van 15 mei 2014). 4
1 Introductie: MiFID II & MiFIR ESMA activiteiten ( level 2 ) Openbare consultatie Level 2 ESMA 22 mei 2014 ( Discussion Paper en Consultation Paper ). Publicatie Final Report ESMA s Technical Advice to the Commission on MiFID II and MiFIR (19 December/ESMA/2014/1569). Juni 2015: Finale RTS naar Europese Commissie. December 2015: Finale ITS naar Europese Commissie. Nationaal wetgevingsproces Nationale implementatie wetgeving beschikbaar 3 juli 2016. Inwerkingtreding MiFID II & MiFIR beoogd per 3 januari 2017. 5
MiFiD II: Hoofdlijnen beleggersbescherming Nieuwe product governance regels 6
2- MiFID II: Regels rond Product governance Reikwijdte beleggingsonderneming en beleggingsproducten Kernartikelen 16 (3) en 24 (2) MiFID II 1) Welke beleggingsondernemingen? Alle, inclusief bijvoorbeeld AIFM/UCITS die beleggingsdiensten verlenen. 2) Onderscheid beleggingsonderneming als producent en distributeur? 3) Welke financiële instrumenten, producten en diensten? 4) Welke (kern)verplichtingen? 5) Verhouding producent en distributeur? 7
2- MiFID II: Regels rond product governance- definities Reikwijdte product governance Afbakening & definities producent en distributeur Producent Beleggingsonderneming die financiële instrumenten en gestructureerde deposito s ontwikkelt voor verkoop aan cliënten. ESMA Technisch Advies 19 december 2014 toevoeging maken, ontwikkelen, uitgeven of ontwerpen. (Bijvoorbeeld inclusief de beleggingsonderneming die corporate finance advies verleent bij uitgifte van effecten). Distributeur Beleggingsonderneming die financiële instrumenten en gestructureerde deposito s aanbiedt of aanbeveelt voor verkoop aan cliënten. ESMA Technisch Advies 19 december 2014, voor distributie geen aanvullende definitie nodig (( ) offers has a wide application and is to be read in a broad sense )). Niet beperkt tot alleen beleggingsadvies. Producent & distributeur Samenloop van beide rollen binnen één beleggingsonderneming 8
2- MiFID II: Regels rond product governance- definities Reikwijdte product governances Afbakening & definities Beleggingsproducten Beleggingsproducten: zowel financiële instrumenten als gedefinieerd in MiFID II als gestructureerde deposito s. Elk financieel instrument, inclusief e.g. obligaties uitgegeven door een autofabrikant, en dus niet alleen geproduceerde financiële instrumenten. Zowel financiële instrumenten verhandeld op primaire als secundaire markt. Zowel distributie van MiFID beleggingsproducten als niet-mifid beleggingsproducten. Beleggingsdiensten Niet alleen beperkt tot beleggingsproducten, maar omvat ook beleggingsdiensten. 9
2- MiFID II: Regels rond product governance- kernverplichtingen Kernverplichtingen: Verplichting invoering proces voor productontwikkeling, goedkeuring en (regelmatige) herziening. Bepalen van doelgroep ( target market ). Door producent of bij gebrek aan doelgroep bepaling door distributeur. Opstellen van distributiestrategie af te stemmen op de doelgroep. Waarborgen dat producten & diensten conform de distributiestrategie bij de doelgroep terecht komt. Evaluatie risico s voor de doelgroep. Onderlinge (informatie)verplichtingen producent en distributeur, zoals verstrekken van productinformatie (producent) en verstrekken verkoopinformatie en productreviews (distributeur). Verplichting distributieovereenkomst producent en distributeur (bij distributie van producten van non-mifid beleggingsondernemingen cq. bij niet publiek beschikbare product informatie)? 10
2- MiFID II: Regels rond product governance- kernverplichtingen Finaal Rapport ESMA technisch advies 19 december 2014: bepalen van doelgroep ( target market ). Producent: gebaseerd op eigen theoretische kennis en ervaring Distributeur: gebaseerd op informatie van eigen cliënten en informatie verkregen van producenten (bepalen van groepen van beleggers voor wie een product gezien haar behoeften, karakteristieken en doelstellingen niet geschikt is). Proportionaliteit: doelgroepbepaling afhankelijk van complexiteit van het product. Eenvoudige producten (gewone aandelen) mogelijk doelgroep mass retail. Voor complexe producten zoals gestructureerde producten doelgroepbepaling in meer detail. 11
2- MiFID II: Regels rond product governance- kernverplichtingen producent Product governance/rol Kernverplichtingen Producenten Finaal technisch advies ESMA (19 december 2014), inter alia Reikwijdte: maken, ontwikkelen en ontwerpen beleggingsproducten ; Doelgroepbepaling Beheersen van belangenconflicten (inclusief beloning); Verplichting dat het product geen negatieve impact heeft op klanten of kan leiden tot marktintegriteitsproblemen; Bekwaam personeel; Scenario analyses van haar producten (positieve en negatieve markt omstandigheden); Effectieve controle van het management over het product governance proces; Vaststellen adequate prijs structuur voor het product; Regelmatige hertoetsing van beleggingsproducten, o.a. identificeren van gebeurtenissen die het mogelijke risico of rendement voor de geidentificeerde doelgroep kan beinvloeden. Verplichting om impact te bepalen en passende maatregelen te treffen. 12
2- MiFID II: Regels rond product governance- kernverplichtingen distributeur Product governance/rol Kernverplichtingen Distributeur Finaal technisch advies ESMA (19 december 2014), inter alia Reikwijdte: betreft alle producten en diensten die de beleggingsonderneming aanbiedt. Verplichting bepalen verenigbaarheid van producten en diensten met geidentificeerde doelgroep; Periodieke hertoetsing en update product governance regels; Verstrekken van de producent met verkoopinformatie ten behoeve van product hertoetsingen uit te voeren door de producent; Bekwaam personeel; Effectieve controle van het management over het product governance proces; Nemen van redelijke stappen om er voor te zorgen dat de productinformatie betrouwbaar en adequaat is om aan de informatieverplichtingen te voldoen (onderscheid tussen beleggingsproducten van o.a. non-mifid beleggingsondernemingen en MiFID beleggingsondernemingen). 13
MiFID II: Hoofdlijnen beleggersbescherming Uitbreiding van pré- contractuele en doorlopende informatieverplichtingen 14
3- MiFID II: Pré contractuele & doorlopende informatieverplichtingen Informatieplichten inter alia Marketing informatie Pré- contractueel Aanvullende eisen marketing communicatie Doorlopend Beleggingsadvies Kwalificeert het beleggingsadvies als afhankelijk of onafhankelijk beleggingsadvies? Beleggingsadvies & vermogensbeheer Inzicht in kosten & lasten Samenbundeling Verstrekt de beleggingsonderneming periodieke beoordeling van de geschiktheid van de financiële instrumenten die zijn aanbevolen? Rapportage mbt vermogensbeheer. Transparantie vereisten mbt totale kosten van de dienstverlening en de totale kosten van de financiële instrumenten of instrument. Samenbundeling van de beleggingsdienst met een andere dienst ( cross-selling ). Eventueel doorlopende monitoring advies & vermogensbeheer rapportages Minimaal op jaarlijkse basis Best execution Meer informatie over best exection beleid. Top 5 best execution venues per instrument klasse 15
3- MiFID II: Marketing informatie Artikel 24(3) MiFID II: Reclame- uitingen moeten correct, duidelijk en niet misleidend zijn. Finaal Rapport ESMA technisch advies 19 december 2014. Informatieplicht naar (potentiële) retail cliënt: (i) Prominente weergave relevante risico s (ii) Indicatie van relevant risico s ten minste gelijk aan lettertype aan overige informatie (iii) Zelfde taal gebruikt voor alle informatie en marketing materiaal, tenzij de klant anders accepteert; en (iv) up- to-date verplichting. Zelfde voorwaarden voor (potentiële) professionele beleggers, behalve (ii) and (iii). Informatie over toekomstige rendement, uiteenzetting rendement scenario s in verschillende markt omstandigheden (zowel negatieve als positieve scenario s) & weergave van aard en risico s van de instrumenten in de analyse. 16
3- MiFID II: Afhankelijk dan wel onafhankelijk beleggingsadvies Artikel 24 (7) MiFID II: afhankelijk dan wel onafhankelijk beleggingsadvies Verplichting om cliënten te informeren of beleggingsadvies wordt verleend op afhankelijk of onafhankelijke basis. Criterium?: een brede dan wel beperktere analyse van verschillende soorten financiële instrumenten en, in het bijzonder of het gamma beperkt is tot financiële instrumenten die worden uitgegeven of verstrekt door entiteiten die nauwe banden met de beleggingsonderneming hebben of er in een ander juridisch of economisch verband mee staan, zoals een contractueel verband, dat zo nauw is dat het risico bestaat dat dit afbreuk doet aan de onafhankelijke basis van het verstrekte advies. 17
3- MiFID II: Afhankelijk dan wel onafhankelijk beleggingsadvies ESMA Finaal technisch advies 19 december 2014 Situatie waarin de beleggingsonderneming beide adviesvormen aanbiedt: informeren van retail cliënten, om vooraf aan de dienstverlening, of afhankelijk of onafhankelijk beleggingsadvies wordt gegeven; niet beschrijven van de gehele dienstverlening als onafhankelijk ; en Organisatorische scheiding van beide adviesvormen en betrokken adviseurs (dezelfde adviseur kan niet beide adviesvormen verlenen), en waarborgen dat cliënten niet in verwarring raken. 18
3- MiFID II: Beleggingsadvies & periodieke geschiktheidsbeoordeling Artikel 24(4)(iii) MiFID II: Periodieke geschiktheidsbeoordeling Verplichting om de klant te informeren of zij op periodieke basis de geschiktheid ( suitability ) van de aanbevelingen beoordeeld. Impliciet? Geen verplichting tot voortdurende monitoring van de geschiktheid van de portefeuille (zie ESMA Final Report p. 106) (vergelijk AFM Leidraad). ESMA Finaal technisch advies 19 december 2014: inhoud rapportage Inhoud rapportage: (i) frequentie & mate van periodieke geschiktheidsbeoordeling; (ii) mate waarin de informatie wordt geactualiseerd; en (iii) wijze waarop geactualiseerde aanbeveling wordt gecommuniceerd naar de cliënt. Review ten minste op jaarbasis. Frequentie afhankelijk van risicoprofiel van de cliënt en type financiële instrumenten aanbevolen. 19
3- MiFID II: Specifieke rapportage vermogensbeheer ESMA Finaal technisch advies 19 december 2014 Vermogensbeheer Frequentie van halfjaarlijkse naar kwartaalrapportages; Geen periodieke rapportage eis in geval van online inzage en cliënt heeft de waarde van de portfolio tenminste één maal per kwartaal bekeken; Rapporteren van verlies van 10% van de portefeuille (of veelvouden van 10%); en Voor retail cliënts, rapportage mbt posities in leveraged financiële instrumenten of op instrument niveau andere voorwaardelijke verplichtingen met verliezen in waarde van 10% (of veelvouden van 10%), tenzij anders overeengekomen. 20
3- MiFID II: Inzicht in kosten en lasten Artikel 24(4)(c) MiFID II: Informatie over kosten en lasten Inzicht door samenvoeging van alle totale kosten en lasten, met inbegrip van kosten en lasten in verband met de beleggingsdienst en het financiële instrument, die niet het gevolg zijn van de ontwikkeling van onderliggende marktrisico s. Inzicht het cumulatieve effect van kosten en lasten op het rendement van de belegging. ESMA Finaal technisch advies 19 december 2014: Wanneer? Verkoopmoment ( ex-ante ): (i) bij aanbevelen of marketen door beleggingsonderneming; of (ii) wanneer overleggen KID/KIID door beleggingsonderneming vereist is. Na verkoop ( ex-post ): (i) bij aanbevelen of marketen door beleggingsonderneming; of (ii) wanneer overleggen KID/KIID door beleggingsonderneming vereist is en zij een doorlopende relatie heeft met de cliënt. 21
3- MiFID II: Inzicht in kosten en lasten ESMA Finaal technisch advies 19 december 2014: Overige elementen Opgetelde bedragen presenteren als één cijfer, absoluut cash bedrag en in een percentage; en In geval van UCITS geen opname van bepaalde kosten in KIID zoals transactie kosten. Voorstel ESMA dat Commissie moet bepalen dat de beleggingsonderneming zelf deze kosten moet ophalen, berekenen en transparant moet maken. Post sale rapportage Informatie kosten en lasten op een gepersonaliseerde basis. Cumulatieve effect van kosten en lasten op het rendement Illustratie bij verkoopmoment. 22
3- MiFID II: Inzicht in kosten en lasten - beleggingsdiensten Tabel 1: ESMA Finaal technisch advies 19/12/2014- Kostenposten transparantie voor beleggingsdiensten One-off charges related to the provision of an investment service All cost and charges paid to the investment firm at the beginning or at the end of the provided investment service(s). Voorbeelden Deposit fee, termination fees and switching costs. On-going related to the provision of an investment service charges All costs related to transactions initiated in the course of the provision of an investment Service Any charges that are related to ancillary services All on-going charges paid to investment firms for their services provided to the client. Costs and charges that are related to transactions performed by the investment firm or other parties. Any charges that are related to ancillary services that are not included in the costs mentioned above. Management fee, advisory fee, custodian fees. Broker commissions, entry- and exit charges paid to the fund manager, platform fees, marks up (embedded in the transaction price), stamp duty, transactions tax and foreign exchange costs. Research costs. Custody costs. Incidental costs Performance fees 23
3- MiFID II: Inzicht in kosten en lasten financiële instrumenten Table 2: ESMA Finaal technisch advies 19 december 2014- Kostenposten transparantie voor financiële instrumenten One-off charges All costs and charges (included in the price or in addition to the price of the financial instrument) paid to product suppliers at the beginning or at the end of the investment in the financial instrument. Voorbeelden Front-loaded management fee, structuring fee, distribution fee. On-going charges All costs related to the transactions Incidental costs All on-going charges related to the management of the financial product that are deducted from the value of the financial instrument during the investment in the financial instrument. Costs and charges that are incurred as a result of the acquisition and disposal of investments. Management fee, service costs, swap fees, securities lending costs and taxes, financing costs. Broker commissions, entry- and exit charges paid by the fund, marks up embedded in the transaction price, stamp duty, transactions tax and foreign exchange costs. Performance fees 24
3- MiFID II: Samenbundeling/ koppelverkoop Artikel 24(11) MiFID II: samenbundeling dan wel koppelverkoop Aanbod beleggingsdienst met andere dienst of ander product als onderdeel (of voorwaarde) van een pakket Mededelingsplicht mogelijkheid of verschillende componenten al dan niet afzonderlijk te kopen zijn en evt. apart bewijsstuk van de kosten van elke component. Adequate beschrijving van de verschillende componenten van het pakket ingeval/overeenkomst door beleggingsonderneming in geval van kans dat de risico s voortvloeien, verschillen van de risico s die aan de verschillende componenten afzonderlijk verbonden zijn. Zie ook consultatie ESA s Joint Committee Consultation Paper on guidelines for cross-selling practices 22 december 2014. 25
3- MiFID II: Informatie over best execution verplichtingen Artikel 24 (6) MiFID II: Best execution Verplichting beleggingsonderneming om jaarlijks de top 5 best execution handelsplatformen (per instrument klasse) te publiceren; Verplichting voor beleggingsonderneming om informatie over de kwaliteit van de uitvoering te publiceren (in parallel met vergelijkbare plichten voor handelsplatformen). ESMA Finaal technisch advies 19 december 2014: Additionele verplichtingen mbt details van uitvoering, inclusief alle handelsplatformen of entiteiten gebruikt voor de uitvoering, details mbt totale uitvoeringskosten, indicatie of de uitvoering heeft plaatsgevonden buiten een RM, MTF of OTF, inclusief ontvangen betalingen van derden; Herziening beleid (jaarbasis of wanneer er een materiële wijziging heeft plaatsgevonden); Bewijslastvereiste bij gebruik van één uitvoeringsplatform of één entiteit voor de uitvoering. 26
MiFiD II: Hoofdlijnen beleggersbescherming Aanvullende regels rond vermogensbeheer, beleggingsadvies en execution only 27
4- MiFID II: nieuwe beleggingsadviesregels Artikel 25 (6) MiFID II: Geschiktheidsverklaring Bij beleggingsadvies verplichting, vóór het verrichten van de transactie, tot het overleggen van een geschiktheidsverklaring: (i) specificatie advies wordt, (ii) motivatie hoe dat advies aan de voorkeuren, doelstellingen en andere kenmerken van de retail cliënt beantwoordt. Mogelijkheid verstrekking achteraf indien beleggingsadvies is verstrekt op afstand. Voorwaarden? (a) instemming cliënt met de ontvangst van de geschiktheidsverklaring zonder onnodige vertraging na het sluiten van de transactie; en (b) de beleggingsonderneming heeft de cliënt de mogelijkheid geboden de transactie uit te stellen teneinde de geschiktheidsverklaring vooraf te ontvangen. 28
4- MiFID II: uitbreiding complexe producten execution only regime Execution only regime Niet-complexe producten MiFID Execution only i. tot de handel op een gereglementeerde markt of op een gelijkwaardige markt van een derde land of op een MTF toegelaten aandelen, ingeval het aandelen in ondernemingen betreft, met uitzondering van aandelen in andere instellingen voor collectieve belegging dan icbe s en aandelen die een derivaat behelzen; ii. tot de handel op een gereglementeerde markt of op een gelijkwaardige markt van een derde land of op een MTF toegelaten obligaties of andere vormen van gesecuritiseerde schuld, met uitzondering van die welke een derivaat behelzen of een structuur hebben die het moeilijk maakt voor de cliënt om te begrijpen welk risico iii. eraan verbonden is; geldmarktinstrumenten, met uitzondering van die welke een derivaat behelzen of een structuur hebben die het moeilijk maakt voor de cliënt om te begrijpen welk risico eraan verbonden is; iv. aandelen of rechten van deelneming in icbe s, met uitzondering van de in artikel 36, lid 1, tweede alinea, van Verordening (EU) nr. 583/2010 bedoelde gestructureerde icbe s;nl 12.6.2014 Publicatieblad van de Europese Unie L 173/409 v. gestructureerde deposito s, met uitzondering van deposito s met een structuur die het voor de cliënt moeilijk maakt het rendementsrisico of de kosten van vervroegd uitstappen in te schatten; vi. andere niet-complexe financiële instrumenten. 29
4- MiFiD II: execution only regime ESMA Finaal technisch advies 19 december 2014 Twee aanvullende criteria mbt niet-complexe producten: het financieel instrument bevat niet een clausule, voorwaarde of een element dat fundamenteel de aard of het risico van de belegging of het uitbetalingsprofiel kan wijzigen; en het financieel instrument omvat geen expliciete of impliciete uittredingskosten die het effect kunnen hebben dat de belegging illiquide wordt (ook al zijn er technisch bezien frequente mogelijkheden om uit te stappen). Verdere ontwikkeling van richtlijnen van ESMA voor de beoordeling van financiële instrumenten met een structuur die het moeilijk maakt voor de cliënt om de betrokken risico s te begrijpen. 30
MiFiD II: Hoofdlijnen beleggersbescherming Invoering gedeeltelijk provisieverbod MiFID II v.s. volledig provisieverbod in Nederland 31
5- MiFID II: Nederlands & MIFID II provisieregime Beleggingsdienst Nederland MiFID II Vermogensbeheer Verboden (retail) Verboden, tenzij doorgegeven aan de cliënt Onafhankelijk beleggingsadvies Verboden (retail) Verboden, tenzij doorgegeven aan de cliënt Afhankelijk beleggingsadvies Verboden (retail) Toegestaan Execution only Verboden (retail) Toegestaan Niet-geldelijke provisies Beloningen, kortingen, etc. order uitvoering via specifieke handelsplatformen Geschenken tot 100 op jaarbasis toegestaan Verboden? Minder significante niet-geldelijke provisies toegestaan onder voorwaarden Separaat inducements regel voor orderuitvoering indien doorgeleid via specifieke handelsplatformen (artikel 27 (2) MiFID II). 32
5- MiFID II: Niet geldelijke provisies ESMA Finaal technisch advies 19 december 2014: Uitputtende lijst van niet-geldelijke provisies ESMA voorstel aan de Commissie om een uitputtende lijst van niet-geldelijke provisies in te voeren. Bijvoorbeeld, (i) Productinformatie en informatie over beleggingsdiensten, inclusief generieke beschikbare research rapporten; (ii) deelname aan conferenties, seminars, trainingen over de karakteristieken van specifieke financiële instrumenten of beleggingsdienst; of (iii) redelijke gastvrijheid, zoals drank & hapjes tijdens vergaderingen. 33
MiFiD II: Hoofdlijnen beleggersbescherming Vragen? 34