Levenseinde juridisch beschouwd P.J.M. (Peter) Ros, advocaat Witte Paal 333b, Schagen Ros Ploeger advocaten Schagen 2015 www.advocatenschagen.nl
Euthanasie opzettelijk leven van ander op diens uitdrukkelijk en ernstig verlangen beëindigen; niet: symptoombestrijding met levenskortend effect Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) Wetboek van strafrecht: misdrijf, maximaal 12 jaar celstraf of geldboete (5 e ), art. 293 lid 1 Sr tenzij: door arts en conform Wet toetsing levens-beëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding (1 april 2002, WTL), art. 293 lid 2 Sr
Hulp bij zelfdoding dezelfde criteria als bij euthanasie patiënt neemt zelf middelen in Wetboek van strafrecht: misdrijf, maximaal 3 jaar celstraf of geldboete (4 e ), art. 294 Sr tenzij door arts en conform Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding, art. 293 lid 2 Sr
Palliatieve sedatie/zorg wijze van medische behandeling door arts artsenfederatie KNMG: Er wordt gestorven moet voldoen aan bepaalde medische (niet-juridische) voorwaarden
Wie kan om euthanasie/hbz vragen? tot 1 jaar: volgens richtlijnen Groninger protocol en Aanwijzing OM 1 tot 12 jaar: (nog) niet; volgens NVK onaanvaardbaar (Kinderrechtenverdrag IVRK) 12 tot 16 jaar: instemming ouder of voogd (art. 2 lid 4 WTL) 16-17 jaar: zelf besluiten, arts betrekt ouders (art. 2 lid 3 WTL) 18 jaar en ouder: zelfstandig, arts hoeft ouders e.d. niet te betrekken dementerende/coma/psychiatrisch: via eerdere wilsverklaring ouder dan 16 (art. 2 lid 2 WTL) Niet: familie, vrienden andere naasten of betrokkenen patiënten in het buitenland: Nederlandse arts moet behandelrelatie hebben (eisen in de WTL)
WTL: arts verkrijgt strafuitsluiting op 2 voorwaarden (1) volgen van 6 zorgvuldigheidseisen door arts (art. 293 lid 2 Sr jo art. 2 lid 1 WTL) 1. verzoek is vrijwillig en weloverwogen 2. uitzichtloos en ondraaglijk lijden 3. patiënt goed voorgelicht over situatie en vooruitzichten 4. arts tot overtuiging geen redelijke alternatieven 5. ten minste één andere onafhankelijke arts geraadpleegd over a t/m d (zgn. SCEN arts) 6. levensbeëindiging of hulp bij zelfdoding medisch zorgvuldig uitgevoerd
WTL: arts verkrijgt strafuitsluiting op 2 voorwaarden (2) zorgvuldig volgen meldingsprocedure (art. 7 lid 2 Wet op de lijkbezorging) 1. geen afgifte verklaring van overlijden 2. invullen meldingsformulier en onverwijld afgeven aan gemeentelijk lijkschouwer 3. toevoegen beredeneerd verslag over toepassing van 6 zorgvuldigheidseisen 4. regionale toetsingscommissie beoordeelt handelen arts in kader van 6 eisen (art. 8 WTL); er bestaan zorgen over de wijze waarop RTE s toetsen 5. binnen 6 weken gemotiveerd oordeel commissie aan arts (art. 9 lid 1 WTL) 6. indien niet voldaan aan 6 eisen: ook aan OM (art. 9 lid 2 e.v. WTL)
uitzichtloos en ondraaglijk lijden juridisch nader ingevuld (1) (Vgl. Hoge Raad 21 juni 1994, NJ 1994/656 (Chabot) en naar aanleiding daarvan Kamerstukken II 1993/94 23 877, nr.1) ondraaglijk lijden: voornamelijk subjectief uitzichtloos lijden: voornamelijk door arts (meer) objectief te bepalen begrippen na Hoge Raad Chabot (1994) nader gedefinieerd door wetgever lijden kan behalve (1) somatisch ook (2) psychisch in de niet-stervensfase zijn conclusie: stervensfase überhaupt niet meer vereist (ook somatisch) niet altijd scherpe grens somatisch / psychisch lijden bij psychisch lijden: arts moet nagaan of wilsverklaring defect was lijden abstraheren van oorzaak: oorzaak lijden doet niet af aan mate waarin lijden wordt ervaren indien lijden niet-somatisch: rechter zeer behoedzaam aannemen noodtoestand arts kan toch handelen uit noodtoestand bij gebreke van advies onafhankelijke collegaarts
uitzichtloos en ondraaglijk lijden juridisch nader ingevuld (2) uitzichtloosheid : medisch oordeel bepalend: situatie verergert en is niet te verbeteren hierdoor: uitzichtloosheid geobjectiveerd indien verergering niet kan worden verminderd, is er geen reëel behandelingsperspectief dit moet arts nagaan volgens objectieve medische maatstaven (DSM5-criteria) behandelingsperspectief is echter wel reëel, indien: zicht op verbetering naar huidige medische maatstaven binnen afzienbare termijn redelijk verhouding te verwachten resultaat / belasting voor patiënt enkele tijdsverloop kan ook leiden tot uiteindelijke verergering van lijden
Uitzichtloos en ondraaglijk lijden juridisch nader ingevuld (3) ondraaglijk : in hoge mate subjectief marginale toetsing of arts in redelijkheid tot die conclusie kon komen naarmate hoger psychisch lijden, is ondraaglijkheid moeilijker vast te stellen: dan meer zorgvuldige toetsing door arts enkele tijdsverloop kan enige objectiverende werking hebben (waardoor subjectief oordeel aannemelijker wordt)
Gezichtspunten jurisprudentie euthanasie en hulp bij zelfdoding door artsen Vgl. onderzoek mr. dr. E. Pans, Utrecht Law School (Kennedy Van der Laan), 26 mei 2014 (http://kvdl.nl/onze-mensen/esther-pans/) euthanasie geen (patiënten)recht arts mag euthanasie of hulp weigeren niet alleen bij lichamelijk, maar ook bij psychisch lijden (Hoge Raad 1994, Chabot) lijden moet geclassificeerde medische aandoening zijn (Hoge Raad 2002) leidende rol door geneeskunde en medische ethiek terminale fase (stervensfase) geen absolute vereiste meer klaar met leven niet valide (geen medische indicatie volgens Hoge Raad, Brongersma) overmacht: conflict van plichten (eerste keer in 1984)
Gezichtspunten jurisprudentie hulp bij zelfdoding door niet-artsen criteria strafbaarheid: voor de ander mogelijk of gemakkelijker maken om zichzelf te doden (Hoge Raad 2008) hieronder ook voorbereiding, maar niet verstrekken van algemene informatie moment van hulp doet niet ter zake (Hoge Raad 2005, Muns) strafbaar bij expliciet advies, geen algemeen advies niet strafbaar: enkele aanwezigheid en (morele) steun verlenen (Hoge Raad 1995) vereiste voor strafbaarheid: zelfdoding heeft plaatsgevonden (Hoge Raad 2008, Hilarius) alles is verboden wat zelfdoding mogelijk of gemakkelijker maakt daders altijd veroordeeld, vrijwel geen ruimte voor niet-artsen, wel relatief lage straffen behalve Heeringa (Hof 2015): wel schuldig, maar ontslag rechtsvervolging vanwege conflict van plichten (overmacht in de zin van noodtoestand, art. 40 Sr); cassatie! echter: dan wel voldoen aan 6 eisen WTL voor zover mogelijk
Dementie verwachting in 2050: 500.000 patiënten art. 2 lid 2 Wtl: mogelijk indien eerder schriftelijke wilsverklaring (= euthanasieverzoek) in de praktijk: artsen vinden dit moeilijk in verband met actuele toetsing aan 6 eisen WTL