Dit woon- en zorghuis maakt deel uit van de vzw Emmaüs. Maatschappelijke zetel: Edgard Tinellaan 1C, 2800 Mechelen Jaarverslag 2010 Boonmarkt 27 2220 Heist o/d Berg Tel.: 015 22 88 22 Fax: 015 24 77 63 ten.kerselaere@emmaus.be website: www.tenkerselaere.be Muizenstraat 66 1981 Hofstade Tel.: 015 47 58 22 Fax.:015 47 58 20 ambroos@emmaus.be www.wzh-ambroos.be Rooienberg 1 2570 Duffel Tel.: 015 22 88 22 Fax: 015 24 77 63 hof.van.arenberg@emmaus.be website: www.hofvanarenberg.be
INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE 2 WOORD VOORAF 3 VOOSTELLING VAN ONZE HUIZEN 4 Woon- en zorghuis Ten Kerselaere 4 Woon- en zorghuis Hof van Arenberg 5 Woon- en zorghuis Ambroos 5 Frappante gebeurtenissen 6 Jaar in beeld 10 TEN KERSELAERE 12 Voorwoord 12 Historiek in 31 jaar Ten Kerselaere 19 Visie: Uw welzijn, onze zorg 20 Medewerkers, mantelzorgers en vrijwilligers 21 HOF VAN ARENBERG 22 Historiek 22 Huidig aanbod van aanwezige zorgvormen in de instelling 22 Beoogde toestand 22 Hersteloord 23 Medewerkers, mantelzorgers en vrijwilligers 24 BEWONERSEVOLUTIE TEN KERSELAERE 25 ROB / RVT 25 Centrum voor Kortverblijf Ten Kerselaere 31 Dagverzorgingscentrum 35 Lokaal Dienstencentrum 50 BEWONERSEVOLUTIE HOF VAN ARENBERG 63 KWALITEITSPLANNING 2010 69 KWALITEITSPLANNING 2011 82
WOORD VOORAF De vergrijzing zet zich de volgende tientallen jaren zowel in Europa maar zelfs in China door. Weinig geboortes, langer leven, langere periode van pensionnering doen de leeftijdspiramide kantelen. Bij ons in Vlaanderen zal het aantal 80-plussers de volgende vijftig jaar verdubbelen en meer dan 10% van de bevolking uitmaken. Deze ouderen verblijven meestal in woonzorgcentra welke graag kwaliteitsvolle, toegankelijke en betaalbare woonzorg aan welke twee bieden. Hiervoor hebben ze twee bronnen van inkomsten: enerzijds de overheid via een dagforfait betaald met RIZIV gelden en anderzijds de dagprijs zelf betaald door de gebruiker zelf. Deze laatste verschillen vaak. Zo zijn er heel wat openbare woonzorgcentra met aanzienlijke tussenkomst van de gemeentebesturen. In de marge zijn er ook nog alternatieve tewerkstellingsvormen zoals bv Sociale Maribel en is er een mogelijkheid tot gedeeltelijke subsidiëring van de investeringen in nieuwbouw (VIPA procedure). Vandaag werken er in de Vlaamse woonzorgcentra ongeveer 151.000 personen. Binnen tien jaar zouden er nog eens 43.000 nieuwe arbeidsplaatsen extra gecreëerd moeten worden, willen we de vergrijzing doeltreffend beantwoorden. Hiervoor is niet alleen meer, maar ook beter gekwalificeerd personeel nodig in een vernieuwende sector. Naast deze zorgende handen moet er dringend werk gemaakt worden van de uitvoering vzn het woonzorgdecreet. De roep om innovatie zoals assistentiewoningen en woonzorgnetwerken klinkt alsmaar luider. De programmacijfers dienen herbekeken te worden en moet een stimuleren tot netwerkvorming. 32.000 woongelegenheden worden vandaag ingenomen door ouderen met een laag zorgprofiel en dit terwijl de residentiële wachtlijsten alsmaar uitdeinen. Zelfs voor thuisondersteunende diensten zoals dagverzorging en kortverblijf wordt het dringen aan de poort. Het concept assistentiewoningen wordt momenteel verder uitgewerkt in samenspraak met de sector. In 2011 wordt dit concept vertaald in een uitvoeringsbesluit van het woonzorgdecreet. Helaas wordt er ontzettend lang getalmd omdat dit initiatief op korte termijn een kostenplaatje zal kennen en niemand bereid is dit te betalen, ondanks de hoge nood en gekende cijfers. Op het GPS Congres van Zorgnet Vlaanderen hoorden we dat binnen amper tien kaar er minstens 14.000 plaatsen in woonzorgcentra moeten bijkomen. Wij zijn klaar om onze verantwoordelijkheid op te nemen, maar zonder riemen kan je moeilijk roeien We stellen vast dat initiatiefnemers van nieuwe woonzorgcentra zwaar gediscrimineerd worden op allerlei vlakken. Een belachelijk laag opstartforfait, onzekerheid omtrent RVT reconversie, geen tewerkstellingsmiddelen Sociale Maribel, prefinanciering van de investeringskost, om maar enkele klokken te luiden. Nochtans zouden deze initiatiefnemers aangemoedigd moeten worden juist omdat ze in moeilijke tijden toch hun verantwoordelijkheid opnemen. Kijken we naar de vergrijzing als een kans of is het een bedreiging? Laten we hopen dat onze beleidsmakers, Vlaams en federaal, het eerste zullen doen. Dat ze hun kans met twee handen grijpen en in 2011 volle gas vooruit! Paul Van Tendeloo Algemeen Directeur www.tenkerselaere.be www.hofvanarenberg.be www.wzh-ambroos.be www.emmaus.be 3
VOORSTELLING VAN ONZE HUIZEN De twee woon- en zorghuizen van de Emmaüsgroep, met name Ten Kerselaere te Heist-opden-Berg en Hof van Arenberg te Duffel, werken sedert 1 januari 2004 intensief samen. Zij werken samen aan wonen, zorg en welzijn van zorgbehoevende oudere personen. Anders gezegd bouwen we samen aan een huiselijke, herkenbare en humane woon- en leefomgeving met een aangepast zorgaanbod voor ouderen. Beide huizen hebben hun eigen identiteit behouden, maar worden geleid door een overkoepelende directie. Eenmaal per maand vindt in de gebouwen van de coördinatiedienst van Emmaüs, de Noker te Mechelen, het bestuurscomité ouderenzorg plaats waar over de verschillende beleidsaspecten beslissingen genomen worden. Zowel het woon- en zorgbeleid, het financieel beleid, het HR-beleid, het beleid van de ondersteunende diensten als het kwaliteitsbeleid worden regelmatig besproken. Woon- en zorghuis Ten Kerselaere te Heist-op-den-Berg Tijdens de voorbije 31 jaar groeide Ten Kerselaere uit tot een multifunctionele voorziening. We huisvesten in ons wooncentrum 107 vaste bewoners op in 14 geclusterde huizen met telkens 8 bewoners. De residentiële zorg voorziet in zowel somatische zorg, dementiezorg, palliatieve zorg, MS/ALS- zorg als comaopvang (Centrum niet aangeboren hersenletsels). Elk cluster beschikt over een eigen multidisciplinair team dat dag en nacht de zorgpermanentie bewaakt. Verder biedt Ten Kerselaere thuiszorgondersteunende diensten aan namelijk twee aparte centra voor dagverzorging voor ouderen met lichamelijke of geheugenstoornissen voor telkens 15 plaatsen. In mei startte het zorgvernieuwingsproject rondom ouderen met beginnende dementie. Hierover later meer in dit jaarverslag. Het centrum voor kortverblijf telt 10 woongelegenheden. Op 3 februari 2010 opende het lokaal dienstencentrum De Pit de deuren. Ook hierover later meer. Deze centra beschikken eveneens over een multidisciplinaire personeelsequipe. Andere thuiszorgondersteunende initiatieven zijn de dienst voor aangepast vervoer, poetshulp aan huis en het strijkatelier, welke functioneren in het kader met dienstencheques. In de aangrenzende woonzorgwijk d Oude Molen vinden we naast de 10 aanleunwoningen nog 24 seniorenwoningen terug van de huisvestingsmaatschappij. Goede buren waarmee over de muren heen nauw samengewerkt wordt zijn PVT Schorhaegen en Home Marjorie. 4
Woon- en zorghuis Hof van Arenberg te Duffel Hof van Arenberg huisvest 60 bewoners en bestaat uit twee aparte huizen op eenzelfde domein in het centrum van de stad. In het Hofke wonen 30 zorgbehoevende ouderen, onderverdeeld in twee leefgroepen voor lichamelijke zorgbehoevende ouderen o.a. MS/ALSpatiënten en voor ouderen met dementie. Tabor daarentegen huisvest 30 zorgbehoevende zusters van het Convent van Bethlehem. De afdeling bestaat uit twee leefgroepen en is architecturaal perfect ingebed in het vernieuwde kloostergebouw. De nieuwbouw van afdeling Hofke, met uitbreiding van 3 woongelegenheden, en een centrum voor kortverblijf van 6 plaatsen, aansluitend bij Tabor zal klaar zijn tegen september 2011. Zodra de regio terug vrije programmatieruimte heeft (2011) zullen we niet nalaten extra woongelegenheden aanvragen In mei werden nog 4 voorafgaande vergunningen aangevraagd en verkregen voor kortverblijf waardoor het centrum over het maximum van tien woongelegenheden kortverblijf zal beschikken. Hof van Arenberg diende eveneens een dossier in als hersteloord met 60 plaatsen dat ontvankelijk verklaard werd. We wachten op de verdere ontwikkeling hiervan in het kader van de uitvoering van het woonzorgdecreet. Woon- en zorghuis Ambroos te Hofstade Naast de twee projecten in Heist en Duffel werd in 2008 beslist een derde integraal woonzorghuis te bouwen in Hofstade. Het nieuwe woon- en zorghuis zal bestaan uit een woonzorgcentrum met 95 woongelegenheden (twee extra voorafgaande vergunningen werden aangevraagd en verkregen in mei), een centrum voor kortverblijf van 10 plaatsen, een dagverzorgingscentrum met 15 plaatsen en 25 serviceflats. Ook hier zullen we, zodra mogelijk, een voorlopige vergunning voor 2 bijkomende residentiële woongelegenheden en 1 serviceflat aanvragen. De eerste bewoners zullen met open armen ontvangen worden einde maart 2011. Tegen einde 2011 zullen de werken aan het ganse woon- en zorghuis inclusief de buitenomgeving en kunstwerk voltooid worden. 5
Frappante gebeurtenissen Zorgvernieuwingsproject: Trajectbegeleiding in een dagverzorgingscentrum voor personen met beginnende dementie Ten Kerselaere Het project is een integraal participatieproject met de nadruk op dagverzorging en trajectbegeleiding voor personen met een beginnende tot matige dementie. Thuiswonende ouderen uit deze doelgroep kunnen één tot meerdere dagen per week begeleid of behandeld worden. De begeleiding en de zorg richten we op het zo lang mogelijk behouden en activeren van het geheugen, de oriëntatie en de sociale vaardigheden. Het vervoer gebeurt met een aangepaste auto. Naast de zorg en de begeleiding in het dagverzorgingscentrum, wil het DVC Ten Kerselaere in zijn rurale omgeving de plaats zijn waar de cliënt en zijn omgeving informatie en begeleiding kunnen krijgen bij het tot stand komen van een vraaggestuurd zorgarrangement. De ervaringen en goede praktijken van de zorgvernieuwingsprojecten die uitgevoerd worden in het kader van Protocol 3 met de federale overheid, zullen de basis vormen voor nieuwe woonzorgconcepten. In 2010 zijn in Vlaanderen 47 zorgvernieuwingsprojecten gestart. Op basis van de tussentijdse rapporten over de eerste 47 projecten zal in 2011 ook een eerste bijsturing gebeuren van de lopende projecten. Voor de tweede lichting zullen dergelijke rapporten pas in 2012 ter beschikking zijn. Blijven investeren in bouwen, ook in moeilijke tijden Einde 2009 werd in Duffel het startsein gegeven voor een nieuwbouwproject Hof van Arenberg aansluitend bij de leefgroepen van Tabor in het kloostergebouw van de zusters. Het project behelsde oorspronkelijk een kleine uitbreiding met 3 woongelegenheden en de realisatie van een centrum voor kortverblijf van 6 plaatsen. Zoals eerder vermeld werden in mei nog 4 voorafgaande vergunningen voor plaatsen kortverblijf aangevraagd en verkregen voor waardoor het centrum over het maximum van 10 erkenningen kortverblijf zal beschikken. De opening van de nieuwbouw is voorzien tussen juni en september 2011. Naast de twee projecten in Heist en Duffel werd in 2008 beslist een derde integraal woonzorghuis te bouwen in Hofstade. Het nieuwe woon- en zorghuis zal bestaan uit een woonzorgcentrum met 95 woongelegenheden (twee extra voorafgaande vergunningen werden aangevraagd en verkregen in mei), een centrum voor kortverblijf van 10 plaatsen, een dagverzorgingscentrum met 15 plaatsen en 25 serviceflats. De eerste bewoners worden verwelkomd einde maart 2011. Tegen het jaareinde zullen de werken aan het ganse woon- en zorghuis inclusief de buitenomgeving en kunstwerk voltooid worden. Toekomst Verder rekenen we erop dat einde van 2010 de uitvoeringsbesluiten betreffende de assistentiewoningen in het Staatsblad verschenen zijn zodat we in Heist en Duffel in 2011 deze bouwplannen kunnen realiseren. Ondertussen weten we dat ons geduld nog wat langer op de proef gesteld zal worden. De besluiten werden nog steeds niet genomen. 6
Blijven investeren in medewerkers, ook in moeilijke tijden Voor woon- en zorghuis Ambroos in Hofstade werden nauwe samenwerkingscontacten gelegd met VDAB omtrent tewerkstellingsprojecten. Medewerkers werden in 2010 voor zin in zorg Ambroos opgeleid worden gedurende 15 maanden. In maart hielden we een speciaal job-event met meer dan 200 belangstellenden. De belangstelling bleef groeien. Ondertussen werden de eerste leidinggevende medewerkers contractueel vastgelegd, evenals verpleegkundigen en paramedici. Vanaf januari 2011 worden ook de andere medewerkers gecontacteerd. Nieuwe initiatieven De bevoegde overheden in ons land verzoeken we aan nieuwe initiatieven in de ouderenzorg voldoende middelen ter beschikking te stellen, niet meer maar ook niet minder dan aan reeds bestaande initiatieven. De huidige wetgeving moet dringend worden aangepast. Financiering in functie van demografische ontwikkeling zo niet zal de vergrijzingsgolf uitdeinen tot een ware tsunami van wachtlijsten. Hersteloord, een innovatief concept Hof van Arenberg diende in 2010 een aanvraagdossier in als hersteloord met 60 plaatsen dat ontvankelijk verklaard werd. Het centrum voor herstelverblijf zal deel uitmaken van het woon- en zorghuis met zowel een thuiszorgondersteunende als thuisvervangende functie. Hierdoor vermijden we een bres te slaan in het leven van de gebruiker en zijn familie. Onze doelstelling blijft onveranderd nl. de thuiszorg zoveel mogelijk kwalitatief te ondersteunen en te ontlasten. Enerzijds door gebruikers vanuit de thuissituatie tijdelijk op te nemen als ontlasting, anderzijds door gebruikers vanuit de ziekenhuizen voor te bereiden en te begeleiden op een terugkeer naar de thuissituatie via aangepaste coördinatie en nazorg. De middelen die we hiervoor inzetten en de wijze waarop, zijn dezelfde als deze voor onze bewoners van het woonzorgcentrum, met een aparte omkadering. De doelgroep bestaat uit gebruikers welke geen nood meer hebben aan gespecialiseerde zorg of zorg die intensief medisch toezicht vereist. Het opname beleid is gericht op alle leeftijdsgroepen van gebruikers. We wachten op de verdere ontwikkeling hersteloorden in het kader van de uitvoering van het woonzorgdecreet. Lokaal dienstencentrum De Pit Op woensdag 3 februari opende het lokaal dienstencentrum De Pit in Heist-op-den-Berg zijn deuren. Het is een ontmoetingsplaats en heeft een loket met info- en helpdesk voor ouderen en hun familie. De Pit is de jongste telg van het woon- en zorghuis Ten Kerselaere. Peter en meter zijn de partners: de gemeente en het OCMW Heist-op-den-Berg enerzijds en CM Mechelen anderzijds. Het is meteen het eerste erkende lokale dienstencentrum voor de gemeente Heist-op-den-Berg. Ten Kerselaere ontwerpt met partners dementieplan Naar aanleiding van werelddag dementie ontwikkelde woon- en zorghuis Ten Kerselaere de afgelopen maanden een dementieplan, samen met de verschillende partners van het lokale zorgnetwerk. 7
Kleinschalig wonen Ten Kerselaere participeert al jaren aan het netwerk kleinschalig wonen in Vlaanderen, onder supervisie van het wetenschappelijk team van LUCAS (universiteit Leuven). Samen met enkele andere woonzorgcentra o.a. De Bijster en de Wingerd werd er resoluut gekozen voor het kleinschalig wonen voor personen met dementie. Bij kleinschalig genormaliseerd wonen kan meer rekening worden gehouden met voorkeuren van ouderen, bijvoorbeeld ten aanzien van privacy, woonruimte en dagritme. De zorgvisie op omgaan met dementie speelt hierin een belangrijke rol, want dementie is een voortschrijdende en onomkeerbare ziekte waaraan medisch weinig te verhelpen valt, maar waar het accent gelegd wordt op kwaliteit van leven in een herkenbare omgeving die de afnemende vermogens blijft stimuleren. Er zijn verschillende soorten van kleinschalig genormaliseerd wonen gaande van het huisje in de straat tot kleinschaligheid onder een groot dak. Het is wenselijk dat in de toekomst deze verschillende vormen naast elkaar kunnen blijven bestaan. De recente film van Klara van Es Verdwaald in het geheugenpaleis schetst een ontroerend beeld van het leven van acht personen met dementie in een project kleinschalig wonen gedurende een gans jaar. Dagverzorging dementie Naast de residentiële opvang voor personen met dementie is er het aparte dagverzorgingscentrum, waar ouderen met dementie tijdens de weekdagen terecht kunnen. Aangepaste auto s zorgen voor het vervoer van en naar het centrum. Ouderen met beginnende dementie komen terecht in het reeds vermelde zorgvernieuwingsproject, waar samen met partners van de thuiszorg zoals WGK, Familiehulp en Landelijke Thuiszorg gestreefd wordt de oudere en zijn mantelzorger zo lang mogelijk thuis te ondersteunen en residentiële opvang uit te stellen. Indien wenselijk kan de oudere met dementie ook in kortverblijf komen gedurende enkele dagen of weken. Zelfs nachtopvang is mogelijk. Dementienetwerk en dementievriendelijke gemeente Tijdens een film- en gespreksnamiddag op 7 oktober om 13 uur in het lokale dienstencentrum De Pit aan de Boonmarkt 27 heeft het gemeentebestuur samen met Ten Kerselaere dementie bespreekbaar gemaakt. Tijdens de namiddag werden drie afleveringen van de RTV-reeks 'Pluk de dag' (her)bekeken. De reeks was met 334.000 kijkers een groot succes in 2009. De afleveringen worden afgewisseld met gesprekken en discussies over dementie. De sessies worden inhoudelijk begeleid door Herman Wouters, consulent van het Dementienetwerk PGN. Later dit jaar werd eveneens Verdwaald in het geheugenpaleis van Klara Van Es vertoond in samenwerking met De Pit. Dit in het kader van de aanvraag dementievriendelijke gemeente bij de KB Stichting. Herfstwandelingen met kinderen en personen met dementie staan eveneens geprogrammeerd. Naast de gekende infocafés zullen er ook praatcafés dementie van start gaan in samenwerknig met CM Mechelen, De Voorzorg, PGN, OCMW Heist op den Berg en wzc Beerzelhof in het cultureel centrum. Dementieplan Ten Kerselaere kadert in Het Vlaams dementieplan 2010-2014 welk een aantal doelen en acties bevat die vanaf 2011 invulling krijgen. Eerder werd al omschreven dat de verdere uitbouw van de thuiszorg en thuiszorgondersteunende diensten ervoor moet 8
zorgen dat ook mensen met dementie langer in hun vertrouwde omgeving kunnen blijven leven. In het luik preventie wordt ingezet op de healthy brain lifestyle. Verder voorzien we in 2011 een positieve publieke bewustmakingscampagne die er voor moet zorgen dat Vlaanderen minder krampachtig omgaat met personen met dementie. Destigmatisering van de doelgroep wordt beoogd. De problematiek van tijdige diagnosestelling en ondersteuning wordt ondervangen door een geactualiseerde praktijkrichtlijn voor huisartsen, het uitbouwen van de functie van dementieconsulenten en de sensibilisatie via de lokale en regionale dienstencentra en de expertisecentra dementie. Voorts worden hulpverleners, zowel professionelen als vrijwilligers, zowel residentieel als niet-residentieel, verder gevormd om op maat zorg te verlenen aan personen met dementie. Beweging via de spelcomputer in Hof van Arenberg Om in beweging te blijven, willen we in woon- en zorghuis Hof van Arenberg te Duffel onze ouderen les geven op Nintendo Wii-spelcomputers. Die computer wordt bediend met een afstandbediening die reageert op bewegingen. Beweging via de spelcomputer zorgt ervoor de het coördinatievermogen op peil blijft, wat weer ongevallen kan voorkomen. Jaarlijks moeten vele duizenden ouderen naar het ziekenhuis door een val. Het verschil tussen een Wii en een 'gewone' spelcomputer is dat het niet om de knoppen gaat, maar dat het spel gespeeld wordt door actief te bewegen met een witte afstandbediening. Met de computer of met andere deelnemers kan men allerlei sporten te beoefenen zoals tennis, bowlen, boksen of golfen. Ook bestaat de mogelijkheid om yoga-, aerobics-, spier- en balansoefeningen te doen. Echt veel aandacht is er nog niet voor, maar de Nintendo Wii is eigenlijk een ultiem middel om lekker te bewegen, te ontspannen, na te denken en samen een spelletje te spelen. Met twee gesubsidieerde Wii-computers door het Provinciebestuur van Antwerpen hopen we dat onze bewoners op een ontspannen wijze toch nog een beetje aan sport te laten doen en is ook in het woon- en zorghuis een nieuw tijdperk van amusement en vermaak aangebroken. 9
Jaar in beeld 2010 12/01/2010 voorstelling van woon- en zorghuis Ambroos voor de ouderenraad van Zemst 03/02/2010 officiële opening van lokaal dienstencentrum De Pit in samenwerking met gemeente en ocmw Heist-op-den-Berg en CM Mechelen 05/03/2010 vrijwilligersfeest in Ten Kerselaere 07/03/2010 de eerste warme tafel in LDC Pit is een succes 12/03/2010 Ambroosevent, de jobbeurs in Hofstade trekt meer dan 200 belangstellenden 22/03/2010 infocafé ism thuiszorgcentrum CM 25/03/2010 deelname aan negentigers ontmoeten negentigers in KHK campus Lier 25/03/2010 welkomstdag nieuwe medewerkers 03/05/2010 lancering zorgvernieuwingsproject protocol 3 voor ouderen met beginnende dementie in dagverzorging samenwerking met WGK, Familiehulp, Landelijke Thuiszorg, SEL TOM en ECD Orion 17/05/2010 intergenerationele theatervoorstelling Oelewapper in Ten Kerselaere ism cultuurcentrum en gemeente Heist-op-den-Berg 26/05/2010 bezoek met beleidscomité aan Vlaams Parlement 13/05/2009 netwerkstage huisartsen 27/05/2010 kapellekestocht 29/06/2010 opendeur 21 jaar Hof van Arenberg 03/07/2010 familiefeest bewoners en familieleden Markt 1 en Marktstraat 3 05/09/2010 opening van Stilteproject in Duffel met kunstwerk van Aeneas Wilder voor hof van Arenberg 15/09/2010 voorstelling dementieplan en dementienetwerk Heist-op-den-Berg 22/09/2010 meerdaagse leidinggevenden vzw Emmaüs 30/09/2010 aanvang van de eerste herfstwandeling met jong en oud te samen 21/10/2010 symposium rondom zorginnivatie provincie Antwerpen met project fitness in dagverzorging samen met Familiehulp 06/11/2010 vele families komen naar de gedachtenisviering 11/11/2010 Kers(t)markt en startschot week van de smaak 10
27/11/2010 Sinterklaas komt op bezoek bij onze kleintjes 08/12/2010 voorstelling van film Verdwaald in het Geheugenpaleis in nieuw cultuurcentrum te Heist voor medewerkers 10/12/2010 participatie aan studiedag kleinschalig wonen in Provinciehuis Antwerpen met LUCAS 19/12/2009 kerstfeesten in de huizen 21/12/2010 kerstdiner met familie in Hofke 21/12/2010 doorlopende tentoonstelling academie in LDC De Pit 24/12/2010 kerstviering in De Pit samen met bewoners, familie en mantelzorgers 11
Woon- en zorghuis Ten Kerselaere Voorwoord Architectuur en wonen: de leefomgeving bepaalt mee de kwaliteit van de zorg In Heist-op-den-Berg werd op 1 oktober 2009 het woon- en zorghuis Ten Kerselaere ingehuldigd naar het ontwerp van osararchitects, 117 ouderen wonen sindsdien in 14 geclusterde woningen die samen een nieuwe thuis vormen voor onze bewoners. De opdracht vanuit de bouwheer was om een geïntegreerde studie uit te werken van omgeving, architectuur, stabiliteit en technische inrichting. Uitgangspunt was de vaststelling dat ouderen, ondanks de zware zorg en begeleiding die ze nodig hebben, gehecht zijn aan de woonsituatie van thuis. Het referentiemodel van het nieuwe project moest dan ook zoveel mogelijk gelijken op de situatie binnen familieverband en de levenskwaliteit van de bewoners centraal stellen. Huiselijk, herkenbaar en humaan waren de leidmotieven voor een vernieuwend concept van gastvrije zorg waar medewerkers respectvol omgaan met bewoners en hen een waarde-vol bestaan aanbieden. Het project kleinschalig genormaliseerd wonen maakt deel uit van het lokale woonzorgnetwerk dat, dankzij een combinatie van thuis-, mantel- en residentiële zorg, de gebruiker een breed gamma diensten op maat kan aanbieden. Het centrale plein met het kunstwerk vormt een belangrijk element voor de integratie van het woon- en zorghuis in de landelijke omgeving. Gelegen aan de rand van de dorpskern, vormt Ten Kerselaere de schakel tussen de bebouwde zone en het natuurgebied De Averegten. Daarom is de relatie met de omgeving doelbewust verder uitgewerkt. Het terrein van Ten Kerselaere staat nu volledig open voor het publiek waardoor de interactie tussen de dorpskern, met in het bijzonder de sociale woonzorgwijk d Oude Molen, en het natuurgebied gestimuleerd wordt. Op deze manier is het centrale plein een rustpunt geworden voor zowel de buurtbewoners als bezoekers. De inplanting geeft ook meer betekenis aan het kleinschalig wonen. De woningen bevinden zich immers niet als geïsoleerde entiteiten op een individueel terrein, maar hebben elk via een eigen inkom rechtstreeks toegang tot het publieke domein. 12
Alle ruimtes van de nieuwe woningen bevinden zich op de begane grond. Daardoor sluiten ze nauw aan bij het thuiszorgondersteunende centrale hoofdgebouw met de centra voor dagverzorging en het De Pit, lokaal dienstencentrum De Pit, en is er een vloeiende overgang Tussen woonwijk en het natuurgebied. De schuine daken roepen een beeld van individuele woningen op en refereren aan de historische woonvorm. Elke woning verwelkomt 8 bewoners en heeft naast een eigen inkomdeur met hal waar bezoekers kunnen aanbellen zoals bij een gewoon huis - ook een eigen leefruimte waarin de hoge schuine dakstructuur zichtbaar is gebleven. De eetkamers staan per 2 woningen in verbinding met een kookeiland waardoor een kwalitatieve service en gevoel van veiligheid geleverd kan worden door de aanwezigheid van een woningassistent, zonder de eigenheid van het kleinschalig wonen te verliezen. De kleurige eetruimtes zijn afgebakend door grote glaspartijen die uitgeven op ruime terrassen. Deze logische uitbreiding van de eethoek, schept een directe band met de buitenomgeving. In de zomer organiseert het buitenleven zich hier. Omdat deze eet- en leefruimtes de spil in het sociale leven van de bewoners zijn, worden ze omringd door alle nutsvoorzieningen voor de verzorgende taken zoals de verpleegkast, de badkamer met hooglaag hydomassagebad, toiletten en bergruimtes. De individuele kamers, van ruim 25 m² netto-oppervlakte, met aparte sanitaire cel, zijn onderling gegroepeerd per acht. Ze liggen afgescheiden van het centrale deel zodat de bewoners over de nodige privacy kunnen beschikken. Via de achterdeuren zijn de woningen met korte gangen op verzoek van de bewoners verbonden met het lokale dienstencentrum, waar ze van een hapje en tapje kunnen genieten en eveneens activiteiten kunnen beleven met buurtbewoners. Lokaal dienstencentrum De Pit Onze thuiszorgondersteunende diensten in Ten Kerselaere blijven een mooie bezetting halen. Naast de centra voor dagverzorging en kortverblijf kunnen cliënten beroep doen op poetshulp, strijkatelier en aangepast vervoer via de dienstencheques. Op woensdag 3 februari opende het lokaal dienstencentrum De Pit in Heist-op-den-Berg zijn deuren. Het is een ontmoetingsplaats en heeft een loket met info- en helpdesk voor ouderen en hun familie. De Pit is de jongste telg van het woon- en zorghuis Ten Kerselaere. Peter en meter zijn de partners: de gemeente en het OCMW Heist-op-den-Berg enerzijds en CM Mechelen anderzijds. Het is meteen het eerste erkende lokale dienstencentrum voor de gemeente Heist-op-den-Berg. De Pit wil een sterke bijdrage leveren aan de integratie in de gemeente van buurtbewoners en gebruikers van het woonzorghuis in de wijk, en omgekeerd. De Pit moet dé ontmoetingsplaats worden voor de buurt. Er is een café-restaurant met de mogelijkheid tot vrijwilligerswerk. Dat geeft een gevoel van empowerment. Het gemeenschapsgevoel stijgt, de senior voelt zich terug gewaardeerd en hoort er terug bij. De Pit wil samen met de partners het sociaal isolement bestrijden via buurtwerking. Het lokaal dienstencentrum werkt laagdrempelig. Mensen ontmoeten elkaar, doorbreken de stilte, hebben betekenisvol contact. Zo vervult De Pit een basisbehoefte van de oudere door participatie en activering. Het lokaal dienstencentrum werkt preventief en voorkomt residentiële opname. 13
Wonen, zorg en welzijn wordt aangeboden in het woon- en zorghuis. Activiteiten en diensten op vlak van zorg en welzijn staan op het programma. De sociale binding op buurtniveau wordt gestimuleerd. In overleg met de gemeente, het OCMW en de mutualiteit heeft het lokaal dienstencentrum een loketfunctie met een info- en helpdesk. Ouderen en hun familie kunnen er terecht met elke vraag in verband met zorg, welzijn en wonen. Ook vragen waarop Ten Kerselaere zelf geen antwoord kan bieden. Vrijwilligerswerk en mantelzorg worden hier georganiseerd en krijgen de nodige ondersteuning. Socio-culturele activiteiten, uitstapjes, vorming en infoavonden voor mantelzorgers staan op het programma. Café en seniorenrestaurant met kaartclub, fitness voor senioren, bibliotheekpunt, kapsalon, wandelen, petanque, internet en pc, evenementenkoker met voordrachten maken deel uit van het ontmoetingscentrum met dienstverlening. Er is ook ruimte voor consultatie van diverse welzijnsen gezondheidsdiensten (sociale dienst van OCMW en CM, Centrum Geestelijke Gezondheidszorg, mantelzorgverenigingen, thuiszorgcentrum ) en voor vergaderingen van lokale verenigingen. Voorbeelden van samenwerking in De Pit zijn sociale dienstverlening, organisatie warme maaltijden, organisatie buurthulp, vorming, gespreksmomenten en informatie geven, bevordering van mobiliteit via aangepast individueel vervoer, samenwerking met cultuurcentrum Zwaneberg, cursuscentrum, dienst gezinszorg van OCMW, het regionaal dienstencentrum met uitleendienst van personenalarmtoestellen en de thuiszorgwinkel CM. Zorgvernieuwingsproject: Trajectbegeleiding in een dagverzorgingscentrum voor personen met beginnende dementie Ten Kerselaere Het project is een integraal participatieproject met de nadruk op dagverzorging en trajectbegeleiding voor personen met een beginnende tot matige dementie. Thuiswonende ouderen uit deze doelgroep kunnen één tot meerdere dagen per week begeleid of behandeld worden. De begeleiding en de zorg richten we op het zo lang mogelijk behouden en activeren van het geheugen, de oriëntatie en de sociale vaardigheden. Het vervoer gebeurt met een aangepaste auto. Naast de zorg en de begeleiding in het dagverzorgingscentrum, wil het DVC Ten Kerselaere in zijn rurale omgeving de plaats zijn waar de cliënt en zijn omgeving informatie en begeleiding kunnen krijgen bij het tot stand komen van een vraaggestuurd zorgarrangement. De doelgroep en de case-load waartoe de partners zich zullen richten komt overeen met patiënten met een A-score / dementie met meer psychosociale begeleiding. 14
Wat betreft het werkingsgebied volgen we de indeling van de zorgregio s en voorzien onze werking tot subniveau 1 Heist o/d Berg, Lier, Berlaar en Nijlen. Onze vervoersdienst zorgt voor aangepast individueel vervoer in ongeveer een straal van 10 km rondom Ten Kerselaere. Alle partners verbinden zich er toe om binnen de doelgroep en de case-load in het werkingsgebied zoals beschreven in de overeenkomst met het Verzekeringscomité, de doelstellingen na te streven en de middelen in te zetten zoals die zijn vermeld in deel III en deel V van dezelfde overeenkomst. De inbreng en de opdrachten voor elk van de partners komt overeen met: DVC Ten Kerselaere, Boonmarkt 27, 2220 Heist-op-den-Berg, WZH Ten Kerselaere, Boonmarkt 27, 2220 Heist-op-den-Berg, GDT TOM vzw Mechelen, Zakstraat 13, 2800 Mechelen, Wit-Gele Kruis Antwerpen, Boomgaardstraat 7, 2800 Mechelen, Familiehulp Zorgregio Mechelen, Begijnenstraat 18 bus 3, 2800 Mechelen, Landelijke Thuiszorg, Nonnenstraat 12 bus 2, 2200 Herentals, Regionaal Dienstencentrum CM, Antwerpsesteenweg 261, 2800 Mechelen, Sociaal Huis Gemeente Heist o/d Berg, Stationsstraat 2, 2220 Heist o/d Berg, Huisartsenkring Heist o/d Berg, p/a Liersesteenweg 267, 2220 Heist o/d Berg, CGG De Pont (ouderenteam), Hanswijkstraat 48, 2800 Mechelen, Expertisecentrum Dementie ORION, Sint-Bavostraat 29, 2610 Wilrijk Kring voor Zelfstandige Verpleegkundigen Heist o/d Berg, Hollestraat 45, 2220 Heist o/d Berg De samenwerking met een Raadgevend Comité en/of gebruikersvereniging houdt het volgende in: Centrumraad lokaal dienstencentrum De Pit (opstart 1 februari 2010) waarvan zowel seniorenconsulent gemeente, vertegenwoordiger seniorenraad, mantelzorgers deel van uitmaken.hun rol is adviserend. De ervaringen en goede praktijken van de zorgvernieuwingsprojecten die uitgevoerd worden in het kader van Protocol 3 met de federale overheid, zullen de basis vormen voor nieuwe woonzorgconcepten. In 2010 zijn in Vlaanderen 47 zorgvernieuwingsprojecten gestart. Op basis van de tussentijdse rapporten over de eerste 47 projecten zal in 2011 ook een eerste bijsturing gebeuren van de lopende projecten. Voor de tweede lichting zullen dergelijke rapporten pas in 2012 ter beschikking zijn. 15
Naar het theater met je grootouders: Oelewapper in Ten Kerselaere Maandag 17 mei werd in woon- en zorghuis Ten Kerselaere de intergenerationele theatervoorstelling Oelewapper gepresenteerd. 'Oelewapper' is een kwetsbare, warme voorstelling vol muziek zowel voor zowel senioren als kinderen vanaf 7 jaar en iedereen ertussenin. Dé ideale voorstelling dus om kinderen en grootouders samen naar theater te laten gaan. Een jonge man herinnert zich zijn 10de verjaardag en vertelt over de tijd toen hij nog een kleine jongen was. Hoe hij opgroeide in het dorp en er zijn tijd doorbracht met zijn opa. Zij werkten samen uren op hun landje, spittend en wiedend en de tere plantjes verzorgend, ver weg van de boze wereld. Het verhaal wordt gebracht met een grote dosis spelplezier en een diepe inleving. Het publiek wordt meegenomen in een (h)eerlijk spel van afwisselende grappige en ontspannende momenten naar pijnlijke, emotionele momenten. Of om het met de woorden van iemand uit het publiek te zeggen: Een beklijvende voorstelling die de dag nadien nog aan uw ribben blijft plakken. Om het contact tussen de bewoners van het woon- en zorgcentrum en de kinderen van het 3 de en 4 de leerjaar van de lagere scholen van Heist-op-den-Berg te verpersoonlijken, worden de schoolvoorstellingen gekoppeld aan een theatrale workshop. Hierin worden de deelnemers door middel van theatrale opdrachten geprikkeld om persoonlijke verhalen met elkaar te delen. Met eenvoudige voorwerpen worden zij verleid tot samenspel. En mogen we dan hopen dat de wereld er nadien wat schoner op zal worden? Dat generaties van elkaar mogen leren en begrijpen? Jong en oud samen het bos in tijdens herfstwandelingen Intergenerationele projecten zorgen er voor dat verschillende generaties terug met elkaar op een positieve manier in contact komen. De sociale afstand wordt kleiner, waardoor respect en solidariteit tussen de verschillende generaties kan ontstaan. Belangrijk is dat de twee generaties elkaar beter leren kennen, elkaar respecteren en hierdoor op een vriendschappelijke manier met elkaar omgaan. Op donderdag 30 september ontmoetten ouderen van woon- en zorghuis Ten Kerselaere en leerlingen uit de derde graad van de basisschool elkaar in de Averegten te Hallaar.Herfstwandelingen: initiatief van Ten Kerselaere, de Averegten en de Heistse scholen Het woon- en zorghuis Ten Kerselaere en het Provinciaal domein De Averegten zijn buren die graag bij elkaar over de vloer komen. Ook kinderen uit de derde graad van de lagere school worden bij dit project betrokken. 16
Met de bewoners van Ten Kerselaere, de kinderen en de natuurgidsen van De Averegten worden jaarlijks een aantal natuuractiviteiten georganiseerd. Het ophalen van herinneringen, ook wel reminiscentie genoemd, is een belangrijk methodiek om het lange termijn geheugen te stimuleren. De natuur zit vol geluiden, geuren, beelden en materialen die het geheugen prikkelen. Het vertellen van herinneringen aan elkaar in de rustgevende context van het bos bevordert bovendien de sociale contacten tussen de bewoners onderling, de medewerkers en de vrijwilligers. Veel reden dus om opnieuw van start te gaan met een reeks activiteiten. De kinderen komen uit de omliggende scholen naar het Provinciaal domein De Averegten om er onder begeleiding van één van de natuurgidsen het herfst- en lentebos te ontdekken. Het zou een grote meerwaarde zijn voor beide partijen indien we deze leeftijdsgroepen samen brengen.kinderen leren op die manier minder stereotiep te denken over ouderen. Ze leren rekening te houden met kwetsbare mensen, ontwikkelen sociale vaardigheden en gemeenschapszin. Door het ontvangen van waardering voor hun helpend gedrag krijgen ze meer zelfvertrouwen. De ouderen krijgen nieuwe sociale rollen door de omgang met kinderen. In de plaats van de zorgbehoevende mens zijn ze mee de verantwoordelijke volwassenen. Uit onderzoek is gebleken dat ouderen in een verzorgingstehuis in contact met kinderen hun hulpbehoevende, passieve rol onmiddellijk verruilden voor een hulpvaardige rol. Hierdoor ontwikkelen ze meer zelfwaardering. Via het leven in het bos worden herinneringen en verborgen kennis opgehaald bij de ouderen, uitgewisseld en versterkt met de belevenissen van de kinderen. Het is evident dat hierdoor de relatie tussen beide leeftijdsgroepen versterkt wordt. Kinderen komen in contact met de mogelijkheden en competenties van de ouderen, het deficit, gevolg van de dementie, wordt terug gedrongen naar de achtergrond waardoor angstgevoelens verdwijnen. Dankzij reminiscentie worden de herinneringen opgehaald en wordt aangetoond dat deze groep van ouderen nog wel degelijk over heel wat verborgen talenten beschikt; het project is enerzijds een zoektocht van kinderen en ouderen naar zichzelf en naar elkaar tijdens ontmoetingen in het bos. Anderzijds ontdek je een speurtocht naar de zingeving van het bestaan. 17
Human Resources beleid in teken van diversiteit en competenties Ons medewerkerbeleid is gebaseerd is op respect, waardering, motivering en ondersteuning. We bieden onze 177 medewerkers kansen tot permanente vorming, training en opleiding. Op systematische wijze worden HR-beleidsonderdelen zoals instroom, doorstroom en uitstroom opgevolgd. Via diversiteitsmanagement worden oudere werknemers, allochtonen en arbeidsgehandicapten geïntegreerd op de werkvloer. Competenties bij medewerkers zijn belangrijker dan leeftijd, geslacht, etnische afkomst, seksuele geaardheid, religie, handicap of nationaliteit. Ten Kerselaere onderschreef als werkgever de non-discriminatieclausule. Dank aan de leden van de raad van bestuur van Emmaüs. Dank aan mijn collega directieleden ouderenzorg, maar ook aan de collega s van de andere sectoren die mee op weg gingen, samen met ons. Wij zijn alvast heel gelukkig te mogen rekenen op de dagelijkse inzet van al onze vrijwilligers, mantelzorgers en medewerkers. Als directie willen wij ieder van u daarvoor oprecht danken. 18
Historiek in 31 jaar Ten Kerselaere 1977 Start van de bouwwerken. 1979 Officiële opening van het geriatrisch centrum Ten Kerselaere. 1980 Ten Kerselaere start als eerste in Vlaanderen met dagbehandeling naar Brits en Scandinavisch model. 1981 Start van het kortverblijf tijdens de vakantie. Het idee was afkomstig van de sociale dienst van de CM Mechelen die bij mantelzorgers de behoefte vaststelde om er even tussen uit te kunnen. 1987 Opening van tien aanleunwoningen voor echtparen of samenwonende ouderen van wie één partner zorgafhankelijk is. De bewoners kunnen er zelfstandig wonen en zorg oproepen vanuit het woon- en zorghuis. De woningen werden gerealiseerd in samenwerking met de huisvestingsmaatschappij van het kanton Heist-op-den-Berg. 1988 Uitbreiding met een aparte afdeling van 30 plaatsen voor bewoners met dementie; de afdeling heeft een eigen architectuur en eigen medewerkers, een primeur voor die tijd. 1989 Opening van een tweede afdeling met 30 plaatsen voor ouderen met dementie. 1996 Erkenning van twee centra voor dagverzorging met elk 15 plaatsen door de Vlaamse overheid. 1998 Ten Kerselaere sluit aan bij vzw Emmaüs. 1999 Opening van Home Marjorie op de campus van Ten Kerselaere. Vlaamse en federale overheid erkennen het centrum voor kortverblijf met 10 plaatsen. 2000 Bijzondere erkenning voor onbepaalde duur van de twee centra voor dagverzorging door de federale overheid. 2000-2001 De twee geriatrische diensten vertrekken naar de campussen van het AZ Sint Maarten in Mechelen en Duffel. 2001 De eerste fase van het masterplan voor de vernieuwing van Ten Kerselaere wordt goedgekeurd. 2002 Het project woonzorgzone d' Oude Molen wordt bekroond als Vlaams demoproject ouderenzorg. 2003 Toekenning van de subsidiebelofte voor de uitvoering van het zorgstrategisch plan. 2004 Erkenning voor opvang van comapatiënten. 2005 Toekenning van de subsidiebeslissing voor de vernieuwbouw 2006 Aanvang der grondwerken 2007 Opening eerste 6 huizen, uitbreiding met 2 woongelegenheden 2008 Opening van de volgende 4 huizen 2009 Opening van de laatste 4 huizen, uitbreiding met 5 woongelegenheden Inclusief erkenning als CNAH van 7 woongelegenheden Inclusief erkenning voor MS en ALS opvang voor 5 woongelegenheden 2010 Opening en erkenning van lokaal dienstencentrum De Pit Erkenning zorgvernieuwingsproject dagverzorging voor ouderen met beginnende dementie 19
Visie: Uw welzijn, onze zorg. Onze opdrachtsverklaring luidt als volgt: Binnen de doelstellingen van vzw Emmaüs bieden onze woon- en zorghuizen vanuit een christelijke inspiratie een professionele en kwaliteitsvolle zorgverlening aan in een aangepast woonkader voor zowel somatische als psychisch zorgbehoevende ouderen. Wij zijn open huizen die zorg op maat bieden via belevingsgerichte begeleiding en ondersteuning, met respect voor de eigenheid van elke bewoner. Onze multifunctionele woon- en zorghuizen stemmen zich af op de voornaamste regionale noden op vlak van de welzijnszorg, door een actief samenwerkingsgericht beleid met de thuiszorg en andere voorzieningen. We trachten vernieuwend te blijven en noden op te vullen: dagverzorging voor personen met beginnende dementie, kleinschalig wonen, crisisopvang binnen kortverblijf en comapatiënten zijn hier mooie voorbeelden van. Een meerwaarde blijft ontegensprekelijk de herkenbare open ontmoetingscultuur. Zowel op de bewonersraden, evaluatiegesprekken met families, als uit de bezoeken van o.a. seniorenraden en andere ouderenorganisaties wordt dit element telkens positief gewaardeerd. Door de interne en externe interactie te garanderen willen we deze cultuur behouden in toekomstige projecten. 20