Informatie Examentrajecten Havo en Vwo Rudolf Steiner College 9e klas 2015/2016 1
2
Voorwoord Beste leerlingen en ouders, Dit is de voorlichtingsbrochure over de examentrajecten havo en vwo zoals die volgend jaar op het Rudolf Steiner College worden aangeboden. Deze informatie geldt alleen voor leerlingen die in het schooljaar 2015 2016 in de negende klas zitten. Veel leerlingen uit de 9e klas kijken al lange tijd reikhalzend uit naar informatie over de vakkenpakketten. Ook ouders zijn vaak benieuwd. Dat we (pas?) op dit moment van het jaar informatie verstrekken heeft enerzijds te maken met de mogelijkheid van veranderingen vanuit de overheid, anderzijds met onze eigen wens om het traject mogelijk anders vorm te geven. Deze brochure is uitgedeeld op 25 februari 2016 en zal aan leerlingen mondeling worden toegelicht op donderdag 11 maart onder schooltijd. Ouders met specifieke vragen, die dan nog overblijven, hebben op de ouderavond van 17 maart 2015 de gelegenheid die vragen te stellen. Deze informatie zal ook op de website te vinden zijn onder het kopje "examenzaken". Holden Lievestro Examencoördinator 3
Examentrajecten op het Rudolf Steiner College Algemeen Keuzemogelijkheden Na de algemene leerjaren van de klassen 7, 8 en 9 krijg je volgend jaar te maken met een examentraject. Voor die trajecten geldt dat je een keuze moet maken voor een min of meer vastgelegd vakkenpakket. De bedoeling daarvan is dat het pakket een goede combinatie vormt als voorbereiding op vervolgopleidingen. Bij havo en vwo heet zo n vakkenpakket een profiel. Opbouw vakkenpakketten De vakkenpakketten bestaan niet zomaar uit aan aantal vrij te kiezen vakken, maar zitten best complex in elkaar. Deze pakketten bestaan uit drie delen: het gemeenschappelijk deel, het profieldeel en het vrije deel. Naast de profielvakken zijn er in alle pakketten vakken die door iedereen gevolgd moeten worden; die vormen het gemeenschappelijk deel. Verder bestaat er nog een zogenaamd vrije deel, waarin nóg enkele examenvakken gekozen mogen worden door de leerling of door de school. Een voorbeeld van zo n door school gemaakte keuze is dat we iedereen een kunstvak laten kiezen dat meetelt voor je examen. Verder blijven er dus mogelijkheden open waaruit je zelf kunt kiezen. De profielen profielen havo en vwo Cultuur & Maatschappij Economie & Maatschappij Natuur & Gezondheid Natuur & Techniek afkorting CM EM NG NT Het examen Veel vakken (maar niet alle) worden aan het eind van het examentraject afgesloten met een Centraal Examen (CE). Het cijfer hiervan wordt gemiddeld met het cijfer van het Schoolexamen (SE). Zo n SE doe je voor alle vakken; je bouwt het geleidelijk op door middel van je examendossier, waarin je opdrachten en toetsen verzamelt. Niet alle onderdelen hoeven daarin becijferd te worden, sommige hoeven alleen afgetekend te worden als voldaan. Dit geldt voor de zogenaamde handelingsdelen (gym en ckv zijn hiervan voorbeelden) Aan het CE mag je alleen deelnemen als je examendossier compleet is. Het examendossier is compleet wanneer je voor alle toetsen een cijfer toebedeeld hebt gekregen en je aan alle handelingsdelen hebt voldaan. PTA s en het examenreglement De opbouw van het examendossier wordt beschreven in het Programma van Toetsing en Afsluiting (PTA). Hierin kun je precies per vak lezen welke onderwerpen deel uitmaken van het dossier, of ze met een cijfer worden afgesloten en hoe die cijfers meewegen in het SE cijfer. Met het PTA krijg je ook het examenreglement uitgedeeld, met daarin allerlei regels, afspraken, rechten en plichten, bijvoorbeeld de herkansingsregeling. De PTA s worden vanaf het begin van het betreffende examentraject ieder schooljaar uitgereikt (voor 1 oktober). 4
Havo Examentraject Het havo is een opleiding van vijf jaar met een tweejarige Tweede Fase en zou dus in de 11 e klas afgesloten moeten worden. Hoewel afsluiting na 5 jaar mogelijk is, geven we de voorkeur aan een zesjarig traject. Je doet tegelijk met de vwo leerlingen uit je jaarlaag in de 12 e klas havo examen. Door deze zes jaren kunnen we allerlei vakken, projecten en afsluitende activiteiten aanbieden. Daarom adviseren we alle havo leerlingen de zes jarige route te volgen. Vijfjarig traject Zoals hiervoor vermeld is, is het inderdaad mogelijk het havo na vijf jaar af te sluiten. Na de 9 e klas volg je dan (het grootste deel van) de lessen met de 11 e klas. Er wordt een maatwerktraject voor je opgesteld, waardoor je de stof die je in de 10 e klas mist kunt bijwerken. Dit gebeurt met name op die momenten dat de 11 e klas gezamenlijke lessen heeft die je niet nodig hebt om je examen te halen, zoals toneel, kunstreis of klassenuur; kortom: bijna alle pluspunten van deze school. Nog sterker dan het overige vrijeschoolonderwijs vereist dit traject dus een zelfstandige werkhouding. Omdat het in de vrijeschool juist gaat om een brede ontwikkeling waarbij het klassenverband en algemeen vormende vakken van groot belang zijn, wordt dit vijfjarige traject door ons niet gestimuleerd. Aansluiting op vwo Een regelmatig terugkerende vraag is of het mogelijk is om na het havo examen op onze school nog vwo te doen. Het antwoord is kort: dat is bij ons uitgesloten. De reden hiervan is dat je na het havo examen zeker twee jaar vwo moet volgen om alle stof en PTA onderdelen te doen. Dat betekent dat je na de 12 e klas weer in de 11 e klas moet terugstappen. Dat lijkt ons niet alleen niet goed voor jou, maar ook niet voor de samenhang van de 11 e klas waarin je dan zou komen. Als je een per se wilt kunnen studeren aan een universiteit, is de route via één jaar hbo veel meer aan te raden: vaak kun je al tussentijds (na het behalen van je eerste jaar) overstappen op een aansluitende studie in het wo (universiteit). Een andere mogelijkheid is het volwassenenonderwijs. 5
Vakkenpakketten Havo Havo verplicht deel verplicht vrij vak verplicht profieldeel Cultuur en Maatschappij Nederlands Engels maatschappijleer profielwerkstuk L.O. LOB/stages kunstvakken (bd to mu da) Frans of Duits geschiedenis aardrijkskunde of maatschappijwetenschappen keuzevak profieldeel 1 van 2 kunstvak (toneel/+theorie) wiskunde A extra vrije keuze 8ste vak maatschappelijke wetenschappen economie Frans of Duits biologie aardrijkskunde extra vrijeschool koor toneel ambachten 6
Havo verplicht deel verplicht vrij vak verplicht profieldeel Economie en Maatschappij Nederlands Engels maatschappijleer profielwerkstuk L.O. LOB/stages kunstvakken (bd to mu da) wiskunde A geschiedenis economie keuzevak profieldeel 1 van 4 aardrijkskunde Frans Duits maatschappelijke wetenschappen extra vrije keuze 8ste vak maatschappelijke wetenschappen aardrijkskunde Frans of Duits biologie extra vrijeschool koor toneel ambachten 7
Havo verplicht deel verplicht vrij vak verplicht profieldeel keuzevak profieldeel Natuur en Gezondheid Nederlands Engels maatschappijleer profielwerkstuk L.O. LOB/stages kunstvakken (bd to mu da) wiskunde B scheikunde biologie aardrijkskunde Geen keuzeruimte binnen het profiel extra vrije keuze extra vrijeschool 8ste vak maatschappelijke wetenschappen natuurkunde Frans of Duits economie geschiedenis wiskunde D koor toneel ambachten 8
Havo verplicht deel verplicht vrij vak verplicht profieldeel keuzevak profieldeel Natuur en Techniek Nederlands Engels maatschappijleer profielwerkstuk L.O. LOB/stages kunstvakken (bd to mu da) wiskunde B scheikunde biologie natuurkunde Geen keuzeruimte binnen het profiel extra vrije keuze extra vrijeschool 8ste vak maatschappelijke wetenschappen aardrijkskunde Frans of Duits economie geschiedenis wiskunde D koor toneel ambachten 9
Vwo Examentraject en vakkenpakketten Het Vwo is een zesjarige opleiding met een driejarige Tweede Fase. Het examentraject begint dus direct vanaf de 10 e klas, zodat je in de 12 e eindexamen doet. Hieronder presenteren we het aanbod in vakkenpakketten, daarna volgt de nodige uitleg. Cursief gedrukte vakken zijn onder voorbehoud, omdat het al dan niet doorgaan van de vakken afhankelijk is van het aantal leerlingen dat ervoor kiest. Vwo verplicht deel verplicht vrij vak Cultuur en Maatschappij Nederlands Engels Frans/ Duits maatschappijleer profielwerkstuk L.O. LOB/stages kunstvakken (bd to mu da) verplicht profieldeel wiskunde C (of A) geschiedenis keuzevak profieldeel 1 van 2 maatschappelijke wetenschappen aardrijkskunde keuze 1 uit 3 Frans Duits kunstvak (toneel/+theorie) extra vrijeschool koor toneel ambachten 10
Vwo verplicht deel verplicht vrij vak verplicht profieldeel Economie en Maatschappij Nederlands Engels Frans/ Duits maatschappijleer profielwerkstuk L.O. LOB/stages kunstvakken (bd to mu da) wiskunde A Geschiedenis economie keuzevak profieldeel 1 van 4 aardrijkskunde Frans Duits maatschappijwetenschappen extra vrijeschool koor toneel ambachten 11
Vwo verplicht deel verplicht vrij vak verplicht profieldeel keuzevak profieldeel extra vrijeschool Natuur en gezondheid Nederlands Engels Frans/ Duits maatschappijleer profielwerkstuk L.O. LOB/stages kunstvakken (bd to mu da) wiskunde B scheikunde biologie aardrijkskunde Geen keuzeruimte binnen het profiel koor toneel ambachten 12
Vwo verplicht deel verplicht vrij vak verplicht profieldeel keuzevak profieldeel extra vrijeschool Natuur en Techniek Nederlands Engels Frans/ Duits maatschappijleer profielwerkstuk L.O. LOB/stages kunstvakken (bd to mu da) wiskunde B scheikunde biologie natuurkunde Geen keuzeruimte binnen het profiel koor toneel ambachten 13
Toelichting Verschillen tussen de pakketten: dubbelprofielen Zoals je kunt zien zijn de verschillen tussen sommige pakketten soms erg groot, maar soms erg klein. Als je bijvoorbeeld profiel NT voldoe je ook aan profiel NG (andersom niet). Vwo EM voldoet ook aan de vereisten van profiel Vwo CM (andersom niet). In zo n geval volg je een dubbelprofiel en krijg je een diploma met twee profielen. Vervolgopleidingen stellen dat op prijs en het verruimt je keuzemogelijkheden in het vervolgonderwijs. Gaan alle vakken door, ook als het vak weinig gekozen wordt? In het schema staan sommige vakken schuin gedrukt. Die vakken mag je kiezen, maar daarvan beloven we niet dat ze doorgaan. Als er genoeg (15) mensen dat vak willen volgen, dan gaat het door, zo niet dan moet je een tweede keuze gaan volgen (die zullen we je dus ook vragen). De dik gedrukte vakken bieden we sowieso aan, ook als er maar weinig leerlingen dat vak kiezen. Extra vak Het komt voor dat leerlingen heel graag een vak blijven volgen dat niet in het gewenste vakkenpakket zit. Als je als leerling een zeer sterke motivatie en een flinke mate van zelfstandigheid hebt en bovendien ruim binnen je niveau presteert, kan school je toestaan een extra vak te volgen. Je kunt, naar alle waarschijnlijkheid, de lessen van dat vak niet in je rooster volgen. Je zult je de lesstof dus grotendeels in je eentje eigen moeten maken, met hulp van klasgenoten (en een enkele keer met de docent). Uiteindelijk doe je wel de toetsen en het examen van dit vak en komt het op je diploma te staan. Je moet beseffen dat je de komende jaren al een behoorlijk vol programma hebt. Voor havisten vinden we het volgen van een extra vak sneller haalbaar dan voor een vwo leerling, dit heeft te maken met de zesjarige havo route. Volg ik alleen les in deze vakken? In deze schema s staan niet alle vakken, alleen de vakken die een rol spelen bij het examen. We geven ook gewoon nog les in koor, etsen, tuinbouw, hout en zo kunnen we nog wel even doorgaan. Zo volg je ook nog bepaalde periodes om je gewoon breed te ontwikkelen, zonder dat er een meetellend cijfer uit voortkomt. Ook deze vakken vormen ten dele de meerwaarde van de Vrije school. Oriënteren Als je nadenkt over je profielkeuze, spelen er verschillende zaken een rol. Je kunt kijken naar de vakken waar je goed in bent of die je leuk vindt. Een ander aspect is je mogelijke vervolgopleiding. Als je graag een bepaalde studie wilt volgen na je examen (vooropgesteld dat je dat nu al weet; de meeste mensen hebben nog geen idee op dit moment in hun leven), zou je ook nog moeten kijken naar de eisen die zo n vervolgopleiding aan je examen stelt. Wil je bijvoorbeeld diergeneeskunde aan de universiteit studeren, dan kan dat niet met een Maatschappij profiel (CM of EM). Ook een Hbo opleiding als computertechniek is (vrijwel) uitgesloten met een Maatschappij profiel. Wel zijn er vaak mogelijkheden om in de zomervakantie voorafgaand aan de start van een opleiding achterstanden voor bepaalde vakken weg te werken bij je nieuwe opleiding. Op die manier kun je een eventuele verkeerde, als men dat zo wil noemen, profielkeuze toch nog herstellen. Voor algemenere vragen over beroepskeuze kun je op internet veel informatie vinden. 14
Je doet er de komende tijd goed aan te overleggen, natuurlijk thuis met familie, maar je kunt ook met vrienden en leraren praten. Op school krijg je in mentoruren verschillende testjes te doen en kun je natuurlijk bij je mentor terecht. Die kan je eventueel doorverwijzen naar de decaan die gespecialiseerd is in het begeleiden van je keuze, Yvette Huijgen voor havo/vwo. Met specifieke vragen kun je je altijd ook direct tot haar richten; zij kan vaak antwoord geven of dingen uitzoeken of navragen. Daarnaast kan het zinnig zijn je oor te luisteren te leggen bij een ouder iemand die al gekozen heeft voor een profiel, een vervolgopleiding of zelfs een beroep dat jou interessant lijkt. Hoe maak ik mijn keuzes bekend? Op de website ( www.rscollege.nl ) komt een keuzeformulier te staan, onder het kopje examenzaken. Daarin wordt je gevraagd om keuzes in te vullen. Denk de komende tijd rustig na, spreek er met docenten, klasgenoten en ouders over. We raden je aan om te proberen om je keuzes niet (teveel) te laten beïnvloeden door keuzes van vrienden of door je voorkeur voor bepaalde docenten. Uiterlijk 1 april moet je het formulier ingevuld hebben. 15
De vakken Enige toelichting op alfabetische volgorde Het vak Algemene Natuurwetenschap zit bij vwo in het gemeenschappelijke deel en is dus voor vwo ers verplicht. Het wordt op onze school gegeven in periodes verspreid over de 10 e, 11 e en 12 e klas. Voor havo is dit vak niet verplicht voorgeschreven, maar een school mag er wel voor kiezen het (al dan niet verplicht) aan te bieden. Om alle leerlingen op school breed te scholen hebben wij ervoor gekozen ook de havo leerlingen (verplicht) te laten volgen in de vorm van enkele periodes die al jaren tot de lesstof van de vrije school behoren. Het vak Culturele en Kunstzinnige Vorming is voor alle leerlingen een verplicht vak in het gemeenschappelijk deel. Het accent ligt hierbij op het meemaken of ondergaan van evenementen, zoals museumbezoek, concerten, films, theater enz. Dit programma vindt plaats in de kunstreis in klas 11. Het vak moet als voldaan zijn afgetekend om een diploma te kunnen ontvangen. Combinatiecijfer Dit is geen vak, maar wel even zinnig om te weten. Bij het havo en vwo worden de cijfers voor de vakken Maatschappijleer en (die beide geen CE kennen) met de beoordeling voor het profielwerkstuk gecombineerd tot één examencijfer dat meeweegt in de slaag/zak regeling: het combinatiecijfer. Een 7 voor dit combinatiecijfer kan op de cijferlijst mogelijk een 5 voor een ander vak compenseren (dit geldt helaas ook andersom ). Kunstvakken Alle leerlingen volgen in het vrije deel een kunstvak. De vier aangeboden kunstvakken zijn beelden (tekenen/schilderen) dans, drama (toneel), muziek. Zo n vak bestaat uit een meer praktisch deel en een theoretisch gedeelte. In de 12 e klas worden periodes en vaklessen gegeven die voorbereiden op het CE. Het theoretische deel heet Kunst Algemeen (Kua) en behandelt alle kunstvormen. Elke leerling doet daarin hetzelfde examen. De praktijk bestaat uit lessen in klassen 10, 11 en 12 en bestaat dus uit één specifieke kunstvorm. Hiermee wordt het SE cijfer opgebouwd. Havo en vwo leerlingen met profiel CM kunnen een tweede kunstvak volgen. Daarbij hebben we als school gekozen voor drama. Leerlingen met twee kunstvakken doen slechts één keer centraal examen in het theoretische deel. Het theoretisch deel van het tweede kunstvak toneel wordt met een schoolexamen afgenomen (bestaande uit drie periodes toneelgeschiedenis). LO Lichamelijke Opvoeding, meestal gymnastiek genoemd, is ook een verplicht vak uit het gemeenschappelijk deel. Het dossier zal dus ook voor dit vak compleet moeten zijn en als voldoende beoordeeld om een diploma te kunnen halen. 16
Maatschappelijke wetenschappen Het doel van dit vak is een bijdrage te leveren aan de burgerschapsvorming van de leerlingen. Leerlingen wordt een introductie geboden in de werking van de democratie en haar instituties en er wordt kennis verworven over de hoofdzaken van de Nederlandse staatsinrichting. Maatschappijwetenschappen proberen leerlingen inzicht te geven in de structuren en processen die de samenleving en het menselijk samenleven vormen: principes van de menselijke interactie en communicatie, de noodzaak en de mogelijkheden van groepsvorming, de overdracht van taal, cultuur en waarden aan nieuwe generaties. Profielwerkstuk Bij havo en vwo moet er een Profielwerkstuk gemaakt worden. Het eindwerkstuk dat al decennia binnen Vrije scholen bestaat voldoet ruim aan de doelstellingen van het profielwerkstuk. De bedoeling van het Eindwerkstuk is nogal breed: je werkt bijna een jaar lang aan deels in klas 11, deels in klas 12 een zelf te kiezen onderwerp onder begeleiding van een docent van school. Over de mogelijkheden en beperkingen word je in de loop van de 11 e klas geïnformeerd. Het profielwerkstuk moet tegenwoordig becijferd worden. Het cijfer vormt samen met het cijfer voor Maatschappijleer en het zogenaamde combinatiecijfer (zie boven). Rekentoets De rekentoets is de laatste jaren veel in het nieuws geweest en de precieze rol ervan in de slaag/zak regeling verandert voortdurend. Het gaat er natuurlijk om dat je je rekenvaardigheid blijft onderhouden en ontwikkelen. De rekentoets is bestemd voor alle leerlingen. De informatie die de overheid hierover verspreidt is niet altijd even helder, soms zelfs tegenstrijdig. Zo is onlangs besloten dat leerlingen voorlopig toch niet kunnen zakken door deze toets. Wij houden de ontwikkelingen nauwlettend in de gaten en zetten rekenlessen in waar dat nodig is. Talen Nederlands en Engels volg je altijd, of je nu examen mavo, havo of vwo doet. Vwoleerlingen kiezen daarnaast tussen Frans of Duits. Bij havo CM moet men dezelfde keuze maken. Bij Havo EM kan men kiezen voor of Frans of Duits ten koste van aardrijkskunde, maar EM zonder tweede vreemde taal is ook mogelijk. Het volgen van zowel Frans als Duits kunnen we niet garanderen (in verband met rooster en groepsgroottes), maar als deels zelfstandig te volgen extra vak is de combinatie wel mogelijk binnen sommige profielen. Wiskunde Wiskunde komt in alle profielen voor als mogelijkheid. Alleen in havo CM is het echter niet verplicht om dit vak te volgen. De andere havisten volgen Wiskunde A of B. Voor Vwo CM leerlingen bieden we het vak Wiskunde C aan. Wiskunde D is een verdiepende vorm van wiskunde B en wordt alleen als extra vak aangeboden. Precieze informatie over de verschillende varianten wiskunde is bij de vakdocenten in te winnen. 17