Balans. Vooruitzichten

2007 Balans 2008 & Vooruitzichten

1 Vooruitkijkspiegel Tijdig anticiperen en doelgericht inspelen op de uitdagingen - kansen en bedreigingen - die zich aandienen. Zo luidt de opdracht voor Assuralia, maar ook voor alle 92 leden van de beroepsvereniging, grote en kleine ondernemingen. De verzekering biedt de mensen bescherming. De cijfers die u verderop in deze uitgave zal terugvinden getuigen van de essentiële maatschappelijke rol die de verzekeraars vertolken. Verzekeringsondernemingen spelen continu in op de wijzigende, door felle concurrentie en Europese regelgeving gekleurde marktomstandigheden. Ze innoveren en versterken hun productenaanbod, ze verfijnen hun dienstverlening aan consument en slachtoffer, ze schaven met name de zorg voor jonge verkeersslachtoffers en hun nabestaanden bij. Assuralia blijft het kruispunt bij uitstek waar respectievelijk bedrijfsleiders en specialisten elkaar ontmoeten en samen beslissingen nemen. De beroepsvereniging staat borg voor de coördinatie, lobbying en informatie bij alle uitdagingen en opdrachten die een collectieve aanpak vergen. Dit vergt teamwerk van de 80 medewerkers aangestuurd door de nieuwe gedelegeerd bestuurder (sedert 12 maanden) - even enthousiast als zijn voorganger maar met een eigen stijl en de algemeen directeur. Wat staat er op het politieke menu voor 2008? Wat staat er op ons radarscherm? Welke regelgeving internationaal, Europees, federaal, gewestelijk komt op ons af? Wat zijn onze prioriteiten? Welke trends beheersen onze markt? Hoe geven we nieuwe positieve impulsen aan de economische rol maar ook aan het imago van de sector? Met het stellen en het beantwoorden van die vragen, stemmen we de jaarlijkse stand van zaken beter af op de realiteit van vandaag en de verwachtingen van morgen, eerder dan op de successen of ontgoochelingen van het verleden. Veel leesplezier, en aarzel niet om Assuralia aan te spreken op de punten waarover u in dialoog wil treden met de verzekeraars! Christian Defrancq Voorzitter

Inhoud pagina 1 pagina 3 pagina 5 pagina 15 pagina 27 pagina 35 Inleiding Voorwoord Algemene omgeving Persoonsverzekeringen Schadeverzekeringen Assuralia en zijn organisatie

3 2008, powered by Assuralia In het land van Magritte is de bewering dat dit geen jaarverslag is, een stelling die met een flinke dosis gezond verstand begroet zal worden door de lezer. Dit is inderdaad geen klassiek jaarverslag, maar veeleer een blik vooruit. Dit neemt niet weg dat te dezer gelegenheid een stand van zaken en balans worden opgemaakt. In dat opzicht was 2007 economisch ronduit een goed jaar. De Belgische economie slaagde er in om opnieuw een groei van ruim 2,5 % neer te zetten, en tegen het ongeloof van de goegemeente in kwamen er meer dan 200.000 nieuwe banen bij. Niet te versmaden in een land waar begroting en sociale zekerheid het ruimschoots van de economisch actieven moeten hebben en waar nog altijd teveel werklozen zijn. Ook de verzekeringsbranche presteerde goed. De markt is bekomen van de kater die hij had opgedaan bij de invoering van de nieuwe premiebelasting van 1,1 % op spaar- en voorzorgproducten. Maar de flauwere resultaten van meer risicovolle beleggingen - de unit-linked of tak 23 -polissen - wijzen op onzekerheid. In de loop van het jaar werd duidelijk dat de volatiliteit weer opflakkert op de financiële markten, terwijl brandstof en voedsel duurder werden. Iets wat gevolgen heeft voor de eeuwige strijd tussen uitgeven en sparen. Jammer genoeg moest België het politiek in 2007 stellen eerst met een bewindsploeg, die op het einde van de legislatuur gekomen, nog op een drafje enkele wetsontwerpen erdoor wilde krijgen en vervolgens met een recordlang politiek vacuüm, dat pas op de vooravond van de kerstdagen ingevuld geraakte, doch slechts onder de vorm van een overgangsregering. Assuralia was maar één van de beroepsverenigingen die in de knel kwam. In haar geval, omdat tengevolge van de ongelofelijke tijdsdruk, geen sereen debat meer gevoerd kon worden over voor de sector cruciale punten zoals de antidiscriminatiewetgeving. Ook omdat het wachten was en is op uitvoeringsmaatregelen van wetten die de bevolking meer bescherming moeten waarborgen (na terreurdaden en medische ongevallen), en, ten slotte, omdat kostbare tijd verloren is gegaan om de voorbereiding van de piek van de vergrijzing van de baby-boomers aan te gaan. Deze omgevingsfactoren doen ons netjes aansluiten bij de bedoeling van dit overzicht: vooruitkijken, niet achteruit. Assuralia houdt rekening met alles wat rondom haar gebeurt, en terwijl het in België politiek windstil was, kreeg de Europese Commissie alvast weer zin in nieuwe ingrepen in het marktgebeuren. Reken er maar op dat de koorts niet zal zakken met het naderen van de Europese verkiezingen van 2009. Ook de programma s van de politieke partijen en de memoranda van vele stakeholders geven een voorsmaak van wat komen zal. Assuralia speelt hierop in door frisse ideeën op tafel te brengen (gaande van de tijdspaarverzekering tot het vlotter regelen van verkeersschade) en dus niet te kiezen voor weerstand tegen alles wat naar veranderingen leidt. De sector is gezond en - zo leert een rondvraag bij representatieve bedrijven - fit genoeg om bijvoorbeeld de grondige hervorming van de solvabiliteitsvereisten (Solvency II) met vertrouwen tegemoet te zien. Op dezelfde manier moet de sector blijven letten op zijn imago bij het brede publiek, dat nog te vaak teveel moeite heeft om de waarde achter de producten juist in te schatten. Vandaar dat Assuralia zijn communicatie hoe langer hoe meer afstemt op wat de verzekeraars voor elkeen en voor allen (kunnen) doen. De weg is nog lang. Maar de energie ontbreekt niet! Philippe Colle Gedelegeerd bestuurder

5 Algemene omgeving Wat voorafging Indicaties over 2007 Wie vooruit wil kijken, moet eerst weten waar hij precies staat en naartoe wil. Als beroepsvereniging houdt Assuralia de vinger op de pols van de verzekeringssector en probeert zij mee gestalte te geven aan zijn toekomst. Gezonde vraag, gezonde resultaten, verantwoord vertrouwen

6 ALGEMENE OMGEVING De verzekeringsbranche vertoonde in 2006 een inzinking, die volledig toe te schrijven was aan de terugval van de productie in de individuele levensverzekering. Dat was dan weer het gevolg van de invoering van een premiebelasting van 1,1 % die misschien niet rampzalig is voor de prijs/kwaliteitverhouding van deze polissen, maar toch het vertrouwen van de klant zwaar geschonden heeft. De omzet in deze branche viel terug van 21 miljard euro tot 16,5 miljard euro. De verzekeringsmarkt als geheel zakte van 34 miljard euro terug naar net geen 30 miljard. Het ziet er naar uit dat de markt in 2007 een duidelijk herstel meemaakt, en zal afsluiten op 32,5 miljard euro, wat uiteraard nog beneden de 34 miljard euro van 2005 ligt. Eens te meer is de groei in de schadeverzekeringen maar licht (minder dan 5 %), met twee opvallende uitzonderingen: de gezondheidszorgverzekering groeit weer met meer dan 10 % en de brandverzekering doet het amper iets minder goed. De gezondheidszorgverzekering bevestigt daarmee een langetermijntrend, die vooral de individuele en collectieve hospitalisatieverzekering ten goede komt. Zij zijn vandaag ongeveer goed voor dubbel zoveel incasso als in 2001. In de brandverzekering daarentegen zal in 2008 één van de motoren van de premiegroei wegvallen: de verwerking van de bijpremie voor de natuurrampen is immers geen nieuwigheid meer. Daartegenover staat de fractionele groei in de autoverzekering, die nog altijd de belangrijkste schadeverzekering blijft. De groei zou er anderhalf procent bedragen, en dat is dan nog dank zij de vooruitgang in de omnium- of materiële schade waarborg, want de verplichte aansprakelijkheidsverzekering staat qua omzet stil. De levensverzekering tekent voor een groei met meer dan 10 %, maar valt uiteen in drie marktsegmenten. De grootste markt, die van individuele polissen met rentewaarborg (takken 21 en 26), groeit met zowat 3 miljard of meer dan een vijfde. Maar de producten waarbij het beleggingsrisico bij de verzekeringnemer blijft (tak 23), verliest een miljard of meer dan 30 %. De groepsverzekering, die tot voor kort maar een zeer geringe groei kende, zou in 2007 dan weer een opstoot met een half miljard euro meer aan premies meemaken en zo meer dan 10 % vooruitgang laten noteren. De rendabiliteit van de verzekeringsbranche bleef in 2007 eerder goed. In de schadeverzekering zou zij boven de 10 % blijven, wat borg staat voor concurrentie, creativiteit, en wat in een consumentenpanel complimentjes werd genoemd: gratis extra waarborgen, klikvaste kortingen voor schadevrij rijden, uitkering zonder vrijstelling bij ernstige schade De levensverzekering blijft gekenmerkt door een veel lagere rendabiliteit, die sinds jaren niet meer uitstijgt boven 1 % van de tegoeden die in deze branche zijn aangelegd. Dit slaat op de rendabiliteit voor de verzekeraar, want de klant zelf plukt ook hier de vruchten van een vinnige concurrentie, waar het vergelijken van gewaarborgde rente of behaalde rendementen niet van de lucht is. Dit leidt er toe dat de Belgische verzekeringsmarkt fraaie resultaten kan voorleggen om nieuwe uitdagingen aan te gaan: in tegenstelling tot periodes waar verzekeraars kwetsbaar waren voor financiële stormen, worden er haast geen verliezen meer genoteerd onder de verzekeringsmaatschappijen, waardoor het boekhoudkundig resultaat op sectorniveau weer evolueert in de richting van tien procent van de premies.

7 BINNENLANDS BELEID Laat dat wellicht de richting zijn waarheen Assuralia de markt wil sturen: meer domeinen ontwikkelen waar de verzekering kan instaan voor bescherming en zekerheid, met voldoende rendabiliteit om er voor te zorgen dat de consument de keuze heeft tussen steeds aantrekkelijker producten, en dat alles zonder het risico te lopen dat verzekeraars gaan wankelen. Sociale agenda Het sociale beleid in de verzekeringsbranche kent een verloop in twee tijden: een periode van onderhandelingen om tot een akkoord te komen en dan een periode om de overeenkomsten uit te voeren. Het sectorale akkoord voor de periode 2007-2008 is in oktober 2007 ondertekend en meerdere belangrijke punten zijn inmiddels reeds in goede banen geleid: aanbevelingen inzake stress, opstellen van een functieclassificatie en herzien van de baremastructuur in het licht van het verbod op leeftijdsgebonden loonschalen. Op iets langere termijn willen werkgevers en vakbonden overgaan tot het evalueren en eventueel bijsturen van de begeleidingsmaatregelen bij opzeg wegens technische redenen, in het vooruitzicht van een uitbreiding van deze aanpak naar opzeggingen om economische redenen, omwille van fusies of om louter individuele redenen. Op verdere termijn is overeengekomen om samen de evolutie van de werkgelegenheid in de verzekeringsbranche te bestuderen, om zo inzicht te verwerven in de toekomstige noden inzake banen, opleiding en vaardigheden. Terrorisme: naar een blijvende waarborg Uiterlijk op 1 mei 2008 treedt de wet betreffende de verzekering tegen schade veroorzaakt door terrorisme in werking. De verzekeraars werken hard om alles tegen die datum klaar te krijgen. Op het ogenblik dat dit verslag opgesteld wordt, zijn de statuten van de rechtspersoon die door de wet belast wordt met het beheer van het solidariteitssysteem klaar. Ook de regering heeft nog werk voor de boeg. Het is immers absoluut noodzakelijk nog een aantal aanpassingen aan te brengen in de wet van 1 april 2007 teneinde: > de markt te beschermen door aan alle actoren op de Belgische markt de mogelijkheid te bieden gebruik te maken van het grensbedrag van één miljard euro; > de toepassingsvoorwaarden voor de lopende overeenkomsten vast te leggen; > voor collectieve levensverzekeringen de inrichter van het pensioen, werkgever of sector, in aanmerking te laten komen voor het grensbedrag van één miljard net als de verzekeraars en hetzelfde te doen inzake overlijdensverzekering voor de pensioeninstellingen. De regering moet eveneens een aantal koninklijke besluiten nemen om het systeem startklaar te maken: het gaat er om de statuten van de rechtspersoon goed te keuren voor wat betreft de verdeling van de kosten, het Comité belast met de interpretatie van de definitie van terrorisme op te richten en de vergoedingsvoorwaarden van het Fonds voor Arbeidsongevallen te bepalen. Bescherming en veiligheid ontwikkelen

8 ALGEMENE OMGEVING Paars palmares Focus meer dan ooit op consument Drie andere punten prijken op het palmares van de paarse regering: de gelijkheid tussen vrouwen en mannen, de hospitalisatieverzekering en het kader voor de vergoeding van medische ongevallen. Deze drie dossiers zullen ook in 2008 een bijzonder belang hebben voor de verzekeraars. De kwestie van de gelijkheid tussen vrouwen en mannen heeft maandenlang voor felle discussies gezorgd, zowel op principieel vlak als inzake de concrete gevolgen voor de consument en voor het concurrentievermogen van de Belgische verzekeraars. Assuralia is tot de eindmeet van 20 december 2007 op de bres gebleven, om op principieel vlak duidelijk te maken dat het onderscheid tussen vrouwen en mannen zoals het in verzekeringsvoorwaarden gehanteerd is, niet leidt tot uitsluiting of benadeling van een bevolkingsgroep. De beroepsvereniging heeft gewezen op het gevaar voor de consument dat unisex-prijzen de contracten globaal duurder zouden maken en op de dreiging dat buitenlandse verzekeraars ongehinderd polissen zouden aanbieden op de Belgische markt conform de keuze die andere lidstaten maken om het onderscheid te handhaven in hoofde van de ondernemingen die er hun thuishaven hebben. De wet op de handelspraktijken aan hernieuwing toe De verzekeraars hebben rechtstreekse belangen bij een ontwerp van volledige herziening van de wet van 14 juli 1991 op de handelspraktijken en de voorlichting en bescherming van de consument dat thans voorbereid wordt door de FOD Economie. In navolging van de aanbevelingen die stellen dat de huidige regeling de innovatiemogelijkheden van bedrijven beperkt en hen belet de consument producten- en dienstenpakketten aan te bieden, dringt de FOD Economie erop aan dat het verbod op het gezamenlijk aanbod wordt afgeschaft. De huidige regeling belemmert de concurrentie. De uitzonderingen op het verbod zijn overigens te vaag, wat rechtsonzekerheid veroorzaakt. Bovendien beschermen talrijke recente bepalingen de consument tegen twijfelachtige praktijken en ondoorzichtige aanbiedingen, zonder in zo n onevenredige mate afbreuk te doen aan de economische vrijheid van de ondernemingen (bijvoorbeeld regels over de prijsaanduiding, informatieplicht ten aanzien van de consument, verbod van misleidende reclame ). Ten slotte hebben bijna al onze buurlanden hun reglementering in deze materie afgeschaft. Assuralia sluit zich aan bij de voorgestelde plannen die in grote mate tegemoetkomen aan haar verwachtingen, zodat de hervorming de verzekeraars zo goed mogelijk in staat stelt hun klanten dekkingspakketten op maat van hun noden aan te bieden. Assuralia zal erop toezien dat die voornemens ook opgenomen worden in de ontwerpherziening van de wet op de handelspraktijken die in de komende maanden wordt gepresenteerd.

9 Vereenvoudiging van het beheer van de lopende overeenkomsten De vraag hoe de voorwaarden uit een verzekeringsovereenkomst gewijzigd moeten worden, legt een kloof tussen de wet en de praktijk bloot. De wet vereist immers dat de verzekeringsovereenkomst en de wijzigingen ervan schriftelijk worden bewezen. Dat houdt in dat de verzekeraar een schriftelijke instemming van de verzekeringnemer nodig heeft wanneer hij de verzekeringsovereenkomst wil wijzigen. Dat is een nutteloos omslachtige procedure aangezien de verzekeraar in dat geval een bijvoegsel moet sturen aan de verzekeringnemer, die het op zijn beurt moet ondertekenen en aan de verzekeraar terugsturen. Bovendien brengt die procedure (opsturen van het bijvoegsel, ontvangen van de antwoorden, opvolging en herinnering bij gebrek aan reactie van de verzekeringnemer, ) hoge beheerskosten mee. Assuralia is van mening dat een vereenvoudigde procedure in het belang is van zowel de verzekeraar als de consument, die uiteindelijk de kosten van een dergelijke procedure draagt. Assuralia wenst dat de contacten tussen verzekeraars en verzekerden op soepele wijze geregeld worden. Daarom moet, zowel voor de wijzigingen van de premie als voor de wijzigingen van de verzekeringsvoorwaarden, de procedure zoals die bepaald is in de wet op de landsverzekeringsovereenkomst (25 juni 1992) herzien worden. Een kennisgeving zou volstaan om de klant duidelijk en nauwkeurig in te lichten over de bedoeling van de verzekeraar om de premie of de verzekeringsvoorwaarden op de volgende premievervaldag te wijzigen. De klant kan vervolgens de wijziging weigeren. Als de formaliteiten betreffende de informatieverstrekking aan de verzekeringnemer niet worden nageleefd, kan de klant de overeenkomst opzeggen. Zolang de overeenkomst van kracht is, kan de verzekeringnemer zich beroepen op de verzekeringsvoorwaarden die voor hem het gunstigst zijn. Deze bepalingen zorgen dus voor een evenwicht tussen pragmatisme in het administratieve beheer en belangen van de consument. INCASSO Bron: Assuralia INCASSO'S NOMINALE GROEI (miljoenen euro) (in %) 2006 2007 2006/ 2007/ (schat.) 2005 2006 (schat.) Totaal niet-leven en leven 29.796 32.546-12,4% 9,2% Totaal leven 20.643 22.950-18,1% 11,2% Leven individueel 16.374 18.541-2,9% 10,8% Gewaarborgde rente (tak21-22) 12.019 14.750-17,1% 22,7% Beleggingsfondsen (tak23) 3.974 2.749-37,2% -30,8% Kapitalisatie (tak26) 741 1.042 125,9% 40,7% Leven groep 3.908 4.409-3,3% 12,8% Gewaarborgde rente 3.790 4.289-3,7% 13,27% Beleggingsfondsen 119 120 12,3% 0,6% Niet-leven 9.154 9.596 3,9% 4,8% INCASSO (in miljarden euro) Individueel 21 Individueel 23 Groep Niet-leven 20 15 10 5 Bron: Assuralia 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 schat.

10 ALGEMENE OMGEVING EUROPEES BELEID De verademing waar de financiële instellingen toe opriepen na de uitwerking van het Financial Services Action Plan, heeft maar even geduurd. PRUDENTIËLE VEREISTEN Vereist solvabiliteitskapitaal (SCR) en Vereist minimumkapitaal (MCR) RISICODIFFERENTIATIE Voorstel voor een Solvency II-richtlijn Het laatste nog uit te werken onderdeel van dit plan was de richtlijn die niet alleen een nieuwe grondslag vestigt voor de bepaling van de solvabiliteit die van verzekeringsondernemingen verwacht wordt, maar tevens dertien vroegere richtlijnen integreert in één nieuw hanteerbaar geheel. Op 10 juli 2007 legde de Commissie een voorstel neer van liefst 373 bladzijden, dat nu behandeld moet worden door het Parlement en de vertegen woordigers van de Lidstaten in de Raad. Bedoeling is dat de goedkeuring kan plaatsvinden voor de Europese verkiezingen van 2009 en dat het nieuwe stelsel zoals gepland in 2012 in voege treedt. Met het Solvency II-voorstel beoogt de Commissie > meer integratie van de Europese markten, > een betere bescherming van de consument, > meer efficiency en een scherpere concurrentie door een betere allocatie van kapitaal en > meer kwaliteit in de regelgeving en in het toezicht. Daartoe wordt een regime dat zich toespitste op een standaardbehandeling van verzekeringsrisico s omgeturnd tot een allesomvattende visie, waarin het voldoen aan kwantitatieve eisen NIET-LEVEN Contractsluiting Reservering Catastrofe Bron: Assuralia LEVEN Sterfte-Levensduur Afkoop Catastrofe FINANCIEEL Rentevoet Aandelen Vastgoed OPERATIONEEL IT Wetgeving Fraude nog maar het begin van het verhaal is. Verzekeraars zullen onder Solvency II alle risico s moeten identificeren en controleren en zorgen voor een gezonde en transparante bedrijfsvoering. De aanpassing zal niet minder ingrijpend zijn langs de zijde van de toezichthouder, die bovendien nog eens een nieuwe plaats toebedeeld krijgt in de opvolging van de bedrijfsvoering van internationale groepen: daar wordt het centrale risk management ook vanuit toezichthoudersperspectief erkend.

11 Net als de meeste andere betrokken partijen juicht Assuralia de opzet toe. Rekening houdend met de doelstelling van de Commissie vormen sommige bepalingen van de huidige tekst echter nog een probleem. Ook moeten meerdere punten betreffende de invoering van de technische implementeringsmaatregelen nog uitgeklaard worden. Assuralia meent dat de twee volgende sleutelbeginselen in acht genomen moeten worden: > de proportionaliteit van de prudentiële eisen voor elk van de drie pijlers van de nieuwe prudentiële architectuur (kwantitatieve, organisatorische en informatieve vereisten); de nieuwe regelgeving moet tot uiting komen in een grotere innovatie en concurrentie tussen ondernemingen en niet door de uitsluiting van de kleine en middelgrote spelers; > een maximale harmonisering van de regelgeving en de toezichtpraktijken teneinde een level playing field te waarborgen tussen activiteitensectoren en tussen lidstaten (zelfde risico s, zelfde regels). De overige Europese dossiers dragen de stempel van vier verschillende directoraten-generaal, die respectievelijk bevoegd zijn voor Mededinging, Consumentenbescherming, Gelijke Kansen en Interne markt. Mededinging : lessen trekken uit de bevindingen van de Commissie Op 25 september 2007 legde de Commissie haar eindverslag neer over de diepgaande enquête naar de mededinging op de markt van de verzekeringen voor het bedrijfsleven. Een markt die door de Commissie als proefkonijn is genomen omdat het te verwachten is dat de grensoverschrijdende handel in verzekeringen gemakkelijker van de grond geraakt in een business-to-business omgeving. Het goede nieuws eerst: de Commissie is in haar onderzoek geen praktijken tegengekomen die onmiddellijk ingrijpen verantwoorden. Maar er zijn wel aandachtspunten, waarvan de Commissie verwacht dat de sector er met de nodige paraatheid op inspeelt. Drie punten zijn in dat verband aan de orde. Eerst de voorwaarden in de medeverzekering en de herverzekering, waar de vraag luidt of alle deelnemers aan een medeverzekering dezelfde voorwaarden, en dan vooral dezelfde prijs, horen te hanteren. Ten tweede de vraag of er geen belangenconflicten schuilen in de relatie tussen verzekeraar, tussenpersoon en verzekeringnemer. En tenslotte de verlenging van de groepsvrijstelling, die de verzekeraars toelaat om samen te werken in initiatieven die de markt en met name de consument ten goede komen, zonder dat die aanleiding geven tot sancties wegens ongeoorloofde onderling afgestemde praktijken. Deze uitzonderingsmaatregel loopt in 2010 af en de Commissie lijkt te denken dat dergelijke afwijkingen van het algemene stelsel van mededingingsregels niet verantwoord zijn. In nauw overleg met de Europese koepelfederatie volgt Assuralia deze drie onderwerpen actief op. Met name het tweede thema, dat verband houdt met de distributie van verzekeringen, is verweven met andere aspecten van het Europese beleid ten aanzien van

12 ALGEMENE OMGEVING Harmoniseren ondanks lokale geplogenheden financiële diensten. De Commissie wil er zich immers van verzekeren dat de commercialisering van verschillende vormen van financiële diensten niet tot scheeftrekkingen leidt, in het bijzonder daar waar de belangen van de consument op het spel staan. Het lijkt dan ook logisch om enerzijds te wijzen op het evenwicht tussen de wettelijke verplichtingen die er op verzekeringsvlak bestaan en de MiFIDregels die voor andere financiële producten gelden en anderzijds het nadere onderzoek naar de verzekeringsdistributie aan te vatten in het kader van de evaluatie van de richtlijn verzekeringsbemiddeling die aangekondigd is voor de periode 2008/2009. Dat neemt niet weg dat de Commissie inzake levensverzekeringen reeds in 2008 werk zal maken van het vergelijken van de transparantie- en distributievereisten van onderling concurrerende types van retailbeleggingsproducten. Wat de groepsvrijstelling betreft, die overigens niet alleen geldt in business-to-business relaties, stuurt de Commissie aan op responsabilisering terwijl de markt pleit voor rechtszekerheid. Brussel neemt akte van de vele getuigenissen die het nut van samenwerking onder verzekeraars bevestigen, maar wil de beoordeling van wat mag en niet mag aan zelfcensuur overlaten. Verzekeraars daarentegen begrijpen niet waarom zij nog eens een juridisch risico zouden moeten dragen, en wijzen op de levendige concurrentie die op de markten bestaat, ondanks de groepsvrijstelling. Mochten de verzekeraars in de toekomst aarzelen om hun krachten te bundelen, dan dreigt de verzekerbaarheid van nieuwe risico s en het deelnemen van kleinere, ja zelfs opportunistische spelers, in het gedrang te komen, en daar vaart de markt als geheel niet wel bij. De Commissie neemt zich voor de vrijstelling te evalueren tegen het voorjaar van 2009. Collectieve vorderingen Terwijl voornoemde enquête een gezamenlijk initiatief was van de directoraten-generaal Mededinging en Interne Markt, verenigt een ander Europees initiatief mededingings- en consumentenbeleid. Het gaat om het idee om voor geschillen die binnen deze twee beleidsdomeinen vallen collectieve procedures in te stellen. De schaduw van de beruchte Amerikaanse class actions, net terwijl in de VS beperkingen opgelegd worden aan de manoeuvreerruimte van de rechtbanken? De verzekeraars zijn het eens met het beginsel dat de gevolgen van een onrechtmatige behandeling vergoed moeten worden, maar wijzen er op dat alleen berekenbare schade omgeslagen kan worden over de gemeenschap van potentieel aansprakelijke partijen. Assuralia heeft de inzichten gebundeld van aansprakelijkheidsverzekeraars en rechtsbijstandverzekeraars, maar ook met oog voor andere implicaties voor de verzekeraars. Zo wil zij een actieve rol spelen in de consultatiefase, die de Commissie aankondigt voor de eerste helft van 2008, in het vooruitzicht van de publicatie van een Mededeling later in de loop van het jaar. Daarbij gaat ook aandacht uit naar de verbetering van de werking van alternatieve wegen om geschillen te regelen, naar het uitsluiten van hetgeen neigt naar punitive damages of overdreven financiële lasten, en naar een evenwichtige omschrijving van de groepen die bij een rechtsvordering betrokken zouden zijn.

13 Discriminatie: nieuw initiatief De Commissie heeft medio 2007 ook de eerste stappen gezet om verder werk te maken van de bestrijding van discriminatie in het economisch leven, ditmaal op grond van onderscheid in functie van leeftijd, handicap en seksuele geaardheid. De Commissie geeft er de voorkeur aan, om in tegenstelling tot wat inzake geslacht gedaan is, niet meer te werken met opties die van nature leiden tot een lappendeken aan resultaten in functie van de keuzes van lidstaten. Assuralia heeft de Commissie van meet af aan attent gemaakt op de ingrijpende gevolgen die ondoordachte maatregelen zouden kunnen hebben voor de verzekeringnemers en voor de verzekeraars. Ook hier bereidt Assuralia haar inbreng tot het standpunt van de Europese verzekeraars zowel als haar eigen lobbying voor. Zij heeft nota genomen van de vraag naar verzekeringen van reislustige senioren of oudere mensen die overwegen een lening aan te gaan, alsook van de effecten van verzekeringen voor diverse vormen van samenwonen. Naar meer integratie van 27 markten De DG Interne Markt, die de primaire bevoegdheid heeft inzake verzekeringen, heeft ook meerdere onderwerpen in de pijplijn. Op twee momenten heeft de Commissie een lijst voorgedragen van te behandelen onderwerpen: eerst in het Groenboek dat in mei werd gepubliceerd over financiële diensten voor de consument, met een waslijst aan onderwerpen en een kalender van werkzaamheden, en daarna in het najaar via een werkdocument over hetzelfde onderwerp. Zo wil de Commissie de versnippering van de markt bestrijden: daarom neemt zij zich voor om na te gaan in hoeverre de Lidstaten zich terecht beroepen op bepalingen van algemeen belang en op de eis om een fiscaal vertegenwoordiger aan te wijzen om het grensoverschrijdend aanbieden van diensten moeilijker te maken. Nog voor de zomer van 2008 zal een evaluatie plaatsvinden van de stand van de bescherming van de consument inzake concurrerende beleggingsproducten. De Commissie neemt er akte van dat er verschillende wetgevingen zijn inzake thema s als transparantie en bemiddeling, en wil er zich van vergewissen dat dit niet tot scheeftrekkingen leidt in het nadeel van de belegger. In deze context wijst Assuralia op de verworvenheden van zelfregulering zowel als Europese en nationale wetgeving die in de verzekeringsbranche bestaan. Deze regels hebben betrekking tot faire reclame en informatie, onderlinge vergelijkbaarheid, analyse van de noden van de klant, duiding van de rol van de vakman, adviesverlening en voorkoming van belangenconflicten. De consument staat ook in het middelpunt van de toenemende zorg voor financiële bekwaamheid van de modale burger. Ook voor Assuralia is het duidelijk dat vertrouwen en tevredenheid het resultaat zijn van het evenwicht tussen kennis, verwachtingen van de consument en zijn ervaringen met de verleende diensten. Steeds meer dringt het door dat niet de hoeveelheid aan informatie, maar wel inzicht en begrip belangrijk zijn. In eigen land coördineert de CBFA de inventarisering van de vele initiatieven die op dat vlak bestaan, onder meer via de Ombudsdienst voor de verzekeringen en Assuralia. Dat sterkt Assuralia in haar voornemen om actiever te voorzien in informatie die nuttig is voor de consument. Alert inspelen op Europese maatstaven

15 Persoonsverzekeringen Leven De levensverzekering heeft de laatste twintig jaar op de Belgische markt een hoge vlucht genomen. Haar aandeel in het verzekeringsbedrijf is gestegen van één derde naar tweederden van het globale incasso. Die groei is toe te schrijven aan een hele reeks factoren die de verzekering als spaarformule aantrekkelijk hebben gemaakt, tot de invoering van een taks van 1,1% op de individuele levensverzekering in 2006 deze groei kwam fnuiken. De veroudering van de bevolking en de toenemende levensverwachting stellen het pensioenvraagstuk alsmaar scherper. Zo zijn er wetten op de aanvullende pensioenen tot stand gekomen, maar niet altijd met het beoogde effect. Assuralia heeft ook een hele reeks voorstellen uitgewerkt om nog een stap verder te gaan. Op zoek naar nieuwe koopkrachtverbeteraars

16 PERSOONSVERZEKERINGEN - LEVEN Lijfrente als volwaardig aanvullend pensioen Tijdspaarverzekeringen Assuralia wil het gebruik van lijfrenten stimuleren, op vrijwillige basis. Onder die vorm komt een aanvullend pensioen in België slechts marginaal voor, in tegenstelling tot andere landen. De verklaring is eenvoudig: het huidige stelsel is complex en ontmoedigend. Het aanbieden van lijfrenteproducten is voor verzekeraars minder aantrekkelijk omdat de regelgeving op technisch vlak soepelheid mist om in te spelen op de stijgende levensverwachting van de Belgische bevolking. Veel van deze nadelen zijn relatief en wegen niet op tegenover de voordelen die de lijfrente biedt. Door te kiezen voor een lijfrente beschikt de verzekerde over een vast inkomen: hij geniet op die manier inkomenszekerheid zolang hij leeft. Dit kan een weerslag hebben op zijn consumptiepatroon, met een terugverdieneffect voor de overheid. Sommige obstakels kunnen de verzekeraars zelf wegnemen, onder andere door het voorzien van een overlijdenswaarborg als de genieter van de lijfrente vroegtijdig overlijdt. Om de lijfrente te stimuleren zijn er echter meer maatregelen nodig. De allereerste is werk te maken van een gunstiger fiscaal regime voor de lijfrente die een levenslang inkomen aan de lijfrentegenieter verschaft en ten vroegste ingaat vanaf de leeftijd van 60 jaar. De verzekeraars toegang verlenen tot het Rijksregister om te controleren of de lijfrentegenieter nog in leven is zou ook helpen om de kosten van de lijrente te beperken. Een ander middel om de uitdaging van de vergrijzing aan te gaan en waarvan Assuralia werk wil maken is de invoering van tijdspaarverzekeringen, in overeenstemming met de overheid en de sociale partners. De bedoeling is niet opgenomen tijd om te zetten in tijd voor later. Op die manier kan het overeenstemmend loon van verlofdagen, compensatiedagen voor overuren en arbeids duur vermin dering onder meer, gestort worden in een individuele tijdspaarverzekering. Eigen aan dit product is dat de werknemer, binnen de limieten van hetgeen de sociale partners van het bedrijf of de sector hebben afgesproken, vrij beslist wat op die tijdspaarrekening komt, wanneer dat gebeurt en met welke bestemming. De verzekeraar kapitaliseert de tijd met een gewaarborgd rendement en eventuele winstdeelnemingen en koppelt daaraan eventuele dekkingen van het risico op inflatie, invaliditeit, arbeids ongeschiktheid en overlijden. Frankrijk en Nederland hebben dit systeem al met succes ingevoerd, respectievelijk in 2005 en 2006. Democratisering tweede pijler blijft uit De wet van 28 april 2003 op de aanvullende pensioenen voor loontrekkenden (WAP) bevat nog onvoldoende impulsen om werkgevers (bedrijven en sectoren) en werknemers aan te zetten om aanvullende pensioenplannen in te stellen of uit te breiden en de pensioeninstellingen te helpen om dit op een efficiënte, solvabele en rendabele manier te verzekeren. De jongste jaren GEMIDDELDE RESERVE PER INWONER IN BELGIË (in euro) Provisies leven groep Provisies leven ind. tak 23 Provisies leven ind. tak 21 Bronen: CBFA + eigen berekening Assuralia 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 LOONTREKKENDEN AANGESLOTEN BIJ TWEEDE PIJLER (schatting) Aangesloten bij IBP 9% Aangesloten bij groepsverzekering 41% Geen tweede pijler 50% 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Bronen: CBFA + eigen berekening Assuralia IBP : Instellingen voor bedrijfspensioenen

17 blijven de bijdragen voor zowel groepsverzekeringen als instellingen voor bedrijfs pensioenvoorziening stagneren. Om het tij te doen keren is meer rechtszekerheid, eenvoud, stabiliteit en een juiste afstemming tussen de prudentiële en de sociale benadering noodzakelijk. De explosieve groei van de beroepspensioenplannen voor zelfstandigen (Vrij Aanvullend Pensioen voor Zelfstandigen, kortweg VAPZ) met een verdrievoudiging van het aantal contracten in drie jaar, dankzij de doorgevoerde modernisering en vereenvoudiging van wetgeving, toont dat het anders kan. De wet op de aanvullende pensioenen voor loontrekkenden blijft kampen met interpretatieproblemen over de toepassing van de antidiscriminatiewetgeving en de fiscale aftrekbaarheid van de werkgeversbijdragen. Wat dit laatste betreft werken de verzekeraars mee aan de oprichting van een gegevensbank inzake opbouw aanvullende pensioenen : Assuralia pleit evenwel voor een doordachte en geleidelijke aanpak. Een vereenvoudiging van de regelgeving vermindert de kost voor het beheer van een aanvullend pensioenplan en geeft de inrichters van een pensioenplan meer inzicht en dus meer vertrouwen in de tweede pijler. Dat kan door een transparante en vlotte communicatie met de aangeslotenen, een aanpassing van de technische rekenregels, en door meer flexibiliteit in de waarborgen en meer mobiliteit tussen aanvullende pensioenregelingen. Spijtig genoeg laat de Wet op de Aanvullende pensioenen, die bijvoorbeeld het complexe en onbegrijpelijke dynamische beheer oplegt, dat allemaal niet toe. Leven individueel: Belgische regels afstemmen op Europese De Belgische wetgeving voorziet een maximale intrestvoet die in het kader van een levensverzekering gewaarborgd kan worden, met een onderscheid naargelang de waarborgduur al dan niet langer is dan acht jaar. Die is nog niet volledig afgestemd op de Europese Richtlijn Leven 2002/83/EG. In tegenstelling tot de Europese Richtlijn maakt de Belgische wetgeving geen onderscheid tussen verzekeringsovereen komsten met en zonder winstdeelname net zo min als er afzonderlijke bepalingen voorzien zijn voor lijfrenteovereenkomsten zonder afkoopwaarde. Assuralia vraagt om de Belgische wetgeving op dit punt aan te passen zodat ook voor dit type van overeenkomsten, net zoals voor de verzekeringswaarborgen van maximaal acht jaar, een hogere intrestvoet in functie van de spot rate gehanteerd kan worden. Verder stelt Assuralia voor om in een verzekeringsovereenkomst met een maximale duur van waarborg van acht jaar een jaarlijkse winstdeelname mogelijk te maken, wat nu verboden is. Voor verzekeringsovereenkomsten met een duur van waarborg langer dan acht jaar en met winstverdeling zal de CBFA in de toekomst de maximale intrestvoet vastleggen. De berekeningswijze kan belangrijke gevolgen hebben, wat een overgangstermijn rechtvaardigt. Niet-opgevraagde polissen beter opsporen De financiële dienstverleners krijgen soms het verwijt niet-opgevraagde rekeningen te laten slapen. Om niet-opgevraagde individuele levensverzekeringen nog beter op te sporen heeft Assuralia een voorstel uitgewerkt om: de begunstigde te vinden: de verzekeraar die verneemt (of redelijkerwijze mag aannemen) dat de prestaties opeisbaar zijn moet de identiteit en contactgegevens van de begunstigde kunnen opzoeken om hem te kunnen verwittigen. een contactpunt in te voeren: bij het op te richten contactpunt zou wie redelijkerwijze meent dat hij begunstigde is van een contract gesloten door of op het hoofd van een persoon waarvan hij het overlijden aantoont, dat kunnen navragen. en de uiteindelijk niet-opgevraagde tegoeden aan de Deposito- en Consignatiekas over te dragen: de prestaties die de levensverzekeraar niet heeft kunnen uitkeren, zou hij overdragen aan voornoemde kas na het verstrijken van een termijn van vijf jaar sinds hij vernam dat de prestaties opeisbaar zijn geworden. 3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 UITKERINGEN INDIVIDUELE LEVENSVERZEKERINGEN (in miljoenen euro) Rente-uitkeringen Kapitaal overlijden Kapitaal leven 500 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Bronen: CBFA + eigen berekening Assuralia

18 PERSOONSVERZEKERINGEN - ARBEIDSONGEVALLEN Persoonsverzekeringen Arbeidsongevallen Net als de economie kende het premie-incasso voor de tak arbeidsongevallen in de voorbije drie jaar een heropleving, zij het lang niet in dezelfde mate. Het betere technische resultaat in deze omstandigheden is tekenend voor de inspanning inzake preventie. Tot blijkt dat de een ongepaste regelgeving inzake tarifering juist die efficiënte inzet dreigt teniet te doen. De arbeidsongevallenverzekering valt onder de Europese richtlijnen niet-leven. Zeven jaar na het arrest van het Hof van Justitie waardoor iedere twijfel dienaangaande uit de wereld werd geholpen en ondanks de wet van 10 augustus 2001 die in dezelfde lijn het toezicht op deze tak heeft aangepast, is deze realiteit nog altijd niet overal doorgedrongen. De verzekering drukt de kans op ongevallen