IN DEZE EDITIE city report Rotterdam #15 Architectuurmagazine van Reynaers Aluminium project oz one Een baken in Montpellier Project ARHUS Glazen open huis Achter de schijnbare willekeur schuilt strakke ritmiek en regelmaat REPORT
#15 IN DEZE EDITIE 4 City Report: KENNISCENTRUM 14 VOORUITBLIK 18 Krkonošské oz one, Rotterdam 38 48 INSTITUUT VOOR MILIEUWETENSCHAP, Vrchlabí ARhus, Roeselaere montpellier 56 Innovaties 62 Referenties KOnstruktorska 26 Business Center, Warschau Uitgave najaar 2014 Verantwoordelijke uitgever: Birgit Huybrechs Productie: A10 Publishers B.V.
Fundamentals Rotterdam, de Gateway to Europe, is niet alleen een van de grootste havens ter wereld maar kent ook een snel groeiende bevolking. Om als stad een omgeving te blijven bieden waarin mensen comfortabel kunnen werken en wonen is een krachtige architectuur nodig. Rotterdam stelt in dat opzicht een voorbeeld met zijn talloze innovatieve gebouwen. Wij zijn trots dat Reynaers-systemen overal in de stad worden toegepast als onderdeel van deze fascinerende projecten. Een van de meest recente is MUSA, van diederendirrix architecten; een nieuw functioneel gebouw in de wijk Katendrecht (zie pagina 14). De alom aanwezige en levendige architectuurscène van Rotterdam was ongetwijfeld een bepalende factor voor het ontstaan van het grote aantal internationaal vermaarde architectenbureaus in Rotterdam, die samen het verleden en de toekomst van de stad vormgeven. Een daarvan is architectenbureau OMA. Diens oprichter, de in Rotterdam geboren architect Rem Koolhaas, werd aangesteld als curator van de 14 e Architectuur Biënnale van Venetië. Als thema van deze editie koos hij Fundamentals, wat hij presenteert als Elementen van Architectuur in het Centrale Paviljoen. We zullen veel aandacht besteden aan de fundamentele elementen van onze gebouwen die door elke architect altijd en overal worden gebruikt: de vloer, de muur, het plafond, het dak, de deur, het raam, de façade, het balkon, de gang, de haard, het toilet, de trap..., vertelt Koolhaas. 3 De Biënnale staat op de agenda van 9 juni tot 23 november en is een internationale ontmoetingsplek en inspiratiebron voor architecten. Ons bedrijf is de trotse sponsor van het Belgische paviljoen. Zo steunen wij curatoren Sébastien Martinez Barat, Bernard Dubois, Sarah Levy en Judith Wielander, evenals de regio Wallonië, bij hun interpretatie van het criterium dat Koolhaas heeft bepaald. Het is ons streven om op allerlei manieren te inspireren. Dat is namelijk de passie die Reynaers onderscheidt. Van ons geheel vernieuwde Report Magazine tot het verbinden van onze partners wereldwijd: alles draait om samenwerking en inspiratie. Together for Better! Martine Reynaers
city report rotterdam (nl) 4 Demografie De regio Rotterdam: - 1.2 miljoen inwoners De stad Rotterdam: - 618.467 inwoners Oppervlakte: - 319 km², waarvan meer dan een derde bestaat uit water. - 2.962 inwoners per km² locatie Huisvesting - Meer dan 570.000 woningen in de regio Rotterdam - De meeste woningen hebben een oppervlakte van 60 m 2 tot 74 m 2 (gemiddelde in Nederland is 75 m 2 )
Onderwijs - 17 universiteiten - 62.747 studenten in 2013 - Het gemiddelde vloeroppervlak van een studentenkamer is 19 m² 5 Bouwsector - 394 architectenbureaus (stad) - 337 projectontwikkelaars - 1.184 bouwbedrijven - 1.533 projecten waarvoor bouwvergunningen werden verleend in 2013-1.180 bouwvergunningen werden er in datzelfde jaar opgeleverd (75% verbouwing, 20% nieuwbouw en 5% renovatie) Economie De haven van Rotterdam: - 1.100 medewerkers - omzet van 600 miljoen De groei van de Rotterdamse economie komt voornamelijk uit de sectoren handel, nutsbedrijven, gezondheids- en welzijnszorg en de overheid
city report 6 Revolutionaire menselijke architectuur Geen ander architectenbureau is zo gelieerd aan Rotterdam als Van den Broek en Bakema. Voor de Tweede Wereldoorlog gaven ze een gezicht aan de opkomende handel en industrie in de havenstad, na het bombardement stonden ze aan de wieg van de wederopbouw. De Nederlandse presentatie op de Architectuur Biënnale van Venetië heeft bovendien geleid tot een hernieuwde aandacht voor Bakema s ideaal van de open samenleving waar de Lijnbaan zo ongeveer het symbool van is geworden. Tekst Kim Hoefnagels Fotografie van den Broek en Bakema Tegenwoordig is de winkelstraat de Lijnbaan niet het eerste waar je aan denkt bij baanbrekende architectuur in Rotterdam. De gebouwen trekken niet bijzonder de aandacht en in de etalages overheersen schreeuwerige reclameuitingen van grote winkelketens. Wie niet beter weet, zal de Lijnbaan wellicht bestempelen als een doorsnee winkelgebied, van het soort dat in elke buitenwijk in Europa te vinden is. Maar niets is minder waar. Stedenbouwkundige revolutie De Lijnbaan betekende na de oorlog een revolutie op stedenbouwkundig gebied. Het was tijdens de opening in 1953 het eerste autovrije winkelcentrum in Europa. De problematiek van de bevoorrading werd opgelost door zogenoemde expeditiestraten aan te leggen aan de achterzijde van de winkels. Deze opzet had naast een functioneel doel ook een sociale betekenis: het gaf voetgangers
GESCHIEDENIS hun plek terug in de stad en creëerde een nieuw centrum voor ontmoetingen. Heldere oriëntatie Het is precies deze aandacht voor de mens die het oeuvre van Van den Broek en Bakema typeert. Oud-directeur Meindert Booij verwoordt het als volgt: Voorop stond het streven om mensen zich thuis te laten voelen. Van den Broek en Bakema legden daarom de nadruk op een duidelijke oriëntatie en functionaliteit; bezoekers konden in één oogopslag zien waar ze naartoe gingen en waar ze vandaan kwamen. Volgens hem is deze insteek het beste te zien in het voormalige meubelwarenhuis H.H. de Klerk dat aan de Lijnbaan is gesitueerd. De vijf lagen van dit gebouw zijn trapsgewijs rond een centrale vide gelegd. Dat schept continuïteit, wat je overigens ook terugziet bij de gehele Lijnbaan: door middel van luifels en etalagevitrines werd de drempel tussen buiten en binnen zo laag mogelijk gemaakt. Nieuwe Bouwen De ontwerpfilosofie van Van den Broek en Bakema is sterk verankerd in het gedachtegoed van het Nieuwe Bouwen, een vooroorlogse beweging waarbij de moderne mens en het creëren van licht, lucht en ruimte centraal staat. Exemplarisch is de, eveneens in Rotterdam gesitueerde, Van Nellefabriek. Het ontwerp van deze voormalige koffie-, thee-, en tabaksfabriek is van Brinkman en van der Vlugt, het bureau waaruit zo n zestig jaar geleden Van den Broek en Bakema is voortgekomen. Tegenwoordig is de fabriek getransformeerd in een bedrijfsverzamelgebouw waar het bureau, nu bekend als Broekbakema, sinds 2004 is gevestigd. Dat zowel de Van Nellefabriek als de Lijnbaan in Rotterdam staan, is geen toeval. De no-nonsense bouwstijl geeft architectonisch uitdrukking aan het opgestroopte-mouwenimago dat de stad sinds jaar en dag van zichzelf koestert. Voorop stond het streven om mensen zich thuis te laten voelen Huidige ontwerpfilosofie De nieuwe generatie architecten bij Broekbakema werkt nog altijd met een overeenkomstige ontwerpfilosofie. Er heeft op ons kantoor heel lang een poster gehangen met de woorden menselijk, maatschappelijk en maakbaar, vertelt Aldo Vos, één van de huidige directeuren van het bureau. Eigenlijk ontwerpen we nog steeds vanuit die gedachte. Dat is niet altijd bewust, maar ons uitgangspunt is wel altijd de functie van het gebouw als leefomgeving van de mens. 7
city report architectuur in een blender Wie door de straten van Rotterdam wandelt, wordt getrakteerd op een opeenvolging van gedurfde architectonische sensaties. Alsof er vijftig jaar architectuurgeschiedenis in een blender is gedaan en in stukjes ter grootte van gebouwen over de skyline is verdeeld, beschrijft de Britse krant The Guardian de op één na grootste stad van Nederland. 8 De dynamische mix is het resultaat van een ambitieus wederopbouwprogramma dat radicaal brak met de vooroorlogse stad - destijds al een metropool met ruim 600.000 inwoners. Het huidige aanzien wordt grotendeels bepaald door de ontwikkelingen van de laatste decennia. Brede boulevards en hoogbouw geven Rotterdam het sterke karakter van een metropool. Een karakter dat nog eens extra wordt onderstreept door recentelijk opgeleverde megaprojecten, waaronder het Centraal Station van Benthem Crouwel en Meyer & Van Schooten en Rem Koolhaas De Rotterdam. Anno 2014 staat de havenstad op de kaart als meest bezienswaardige architectuurstad van Nederland. Of zelfs van de wereld, zo menen The New York Times en reisgids Rough Guide althans. 1 4 6 7 2 3 5 8
MORFOLOGIE 4 15 8 2 1 10 11 3 9 6 12 13 7 14 5 1. laurenskerk, 1525. Architect: J.C. en M.C.A. Meischke. 2. schielandshuis, 1665. Architect: Jacob Lois en Pieter Post. Renovatie: Jan Walraad, 1985. 3. Het Witte Huis, 1898. Architect: W. Molenbroek, S. Miedema. 4. van Nellefabriek, 1931. Architect: Brinkman en Van der Vlugt Renovatie: Wessel de Jonge, Claessens Erdmann, 2004 5. Hoofdkantoor Holland-Amerika Lijn, 1901. Architect: J. Müller, C.M. Droogleever Fortuyn, C.B. van der Tak. 6. museumwoning Sonneveld, 1933. Architect: Brinkman en Van der Vlugt. 7. las Palmas, 1953. Architect: Van den Broek en Bakema Renovatie: Benthem Crouwel Architecten, 2007 8. concertgebouw De Doelen, 1966. Architect: E.H.A. & H.M. Kraaijvanger, R.H. Fledderus 9. erasmus Universiteit, 1970. Architect: Elffers Van der Heyden Hoogeveen 10. centrale Bibliotheek, 1983. Architect: Van den Broek en Bakema 11. kubuswoningen, 1984. Architect: P. Blom 12. kunsthal, 1992. Architect: Rem Koolhaas 13. erasmusbrug, 1996. Architect: Ben van Berkel 14. De Rotterdam, 2013. Architect: Rem Koolhaas (OMA) 15. rotterdam Centraal Station, 2014. Architect: Benthem Crouwel, Meyer & Van Schooten, Team CS 9 9 11 12 10 13 15 14
city report 10 Investeren in een levendige straatcultuur Adriaan Geuze is naast een gedreven en pragmatisch Rotterdammer, een veelvuldig onderscheiden landschapsarchitect, en oprichter van West 8. Dit internationale ontwerpbureau voor stedenbouw en landschapsarchitectuur heeft vestigingen in Rotterdam, Brussel en New York. Rotterdam moet met spoed doorgaan het centrum te voorzien van levendige stadsstraten. Tekst Viveka van de Vliet Fotografie Menno Schaap Wat zijn de fenomenen die Rotterdam als weerbarstige stad typeren? De stad heeft altijd ambitieuze stedenbouwkundige doelstellingen gehad, maar slechts een kleine groep bepaalt hoe de stad eruit komt te zien. Dit in tegenstelling tot Amsterdam dat een levendige participatiestad is. Dat is de weerbarstige realiteit. Rotterdam is een amalgaamstad, een agglomeraat waarin miljoenen mensen wonen. Maar de burger wil juist bij een kleine stad horen, bij een overzichtelijke, identificeerbare wereld.
interview Daarbij kenmerkt Rotterdam zich door een uitzonderlijke, moeizame demografie, een fenomeen dat in Amerika Detroit heet. Het probleem: de afwezigheid van een middenklasse als cement van de samenleving. Rotterdam heeft een evenwichtiger bevolkingsopbouw nodig. Daar zou stedenbouw bij kunnen helpen. Kleinschalige, warme, inspirerende, multifunctionele straten waarin de burger centraal staat, zijn de toekomst Wat zijn voor u voorbeelden van stedenbouwkundige bijdragen aan de betere toekomst van de stad? Ik doe een appèl: ga in de stad bouwen. Geen wolkenkrabbers maar laagbouw voor de middenklasse op plekken die al aantrekkelijk zijn zoals de Kop van Zuid, Katendrecht en Kralingen. Het potentieel van de binnenstad ligt niet in downtown met monofunctionaliteiten, maar in het investeren in een burgersociety van jonge, hoogopgeleide mensen, een groeiende groep die de kleur van de stad gaat bepalen. Kleinschalige, warme, menselijke, inspirerende, multifunctionele straten hebben de toekomst. Zoals de Witte de Withstraat, of De Kaap op Katendrecht met restaurants en winkels op het hippe Deliplein, de SS Rotterdam, woningbouw en veel groen. Rotterdam moet met spoed doorgaan het centrumgebied te voorzien van zulke levendige stadsstraatcultuur. Ook pleit u voor het herbestemmen van door de crisis leegstaande kantoorpanden in het centrum. Een guerillastore in een oud bankgebouw, dat is de realiteit. Het levert een vrolijk, vitaal en veilig alternatief voor deze doodse gebieden. Het gebied rondom het Schieblock is een mooi voorbeeld. Daar is een kantoorpand veranderd in een levendige en populaire creatieve verzamelplaats van studio s en semi-publieke ruimtes. Wijken als Crooswijk en Katendrecht hebben deze potentie. Hier wordt getracht meer balans te krijgen in de bevolkingsverdeling. De huidige dominantie van sociale woningbouw moet worden teruggebracht om plaats te maken voor karaktervolle straten waar nieuwe groepen mensen zich willen verbinden aan de stad. Het nieuwe Centraal Station is net zo belangrijk voor de ontwikkeling. Een team van stadsontwerpers en landschapsarchitecten van West 8 werkte samen met Benthem Crouwel Architects en MVSA Meyer en Van Schooten Architects aan dit geslaagde anker in de stad. Rotterdam heeft behoefte aan een gebouw waar de gewone Rotterdammer zich mee identificeert. Zoals Utrecht De Dom heeft en Amsterdam het Rijksmuseum. We wilden een station creëren dat vier verschillende karakters van de stad verbindt: centrum, Delftsestraat, Weena en de Provenierswijk achter het CS. Een leefgebied met de schaal van een scheepshal en de sfeer van een huiskamer. Een terminal waar straks door de HSL (hogesnelheidslijn) dagelijks meer dan 300.000 passagiers komen en die elkaar allemaal in de lichte, brede publieke hal en op het plein ontmoeten. Een omgeving waarin de bewoner en de pendelaar een sensatie ervaren: de romantiek van de lichtinval als in een Rembrandtschilderij, de warmte van materialen als hout en rood steen. Bezoekers worden herinnerd aan elementen uit de geschiedenis die opgeslagen zijn in ons collectieve geheugen: de spectaculaire klok, de blauwe neonletters, de video van de bedrijvigheid in de Rotterdamse haven. Rotterdam heeft één geschenk: de haven en de rivier waar alle schepen van de wereld varen. Waar je altijd uitzicht hebt op iets groots, waar je de geur van water ruikt, een plek die allure en kracht uitstraalt. Dat is een fenomenaal sterke troef waardoor Rotterdam zich internationaal kan meten. 11
city report Leven en wonen in Rotterdam Rotterdam is op weg een echte woonstad te worden. De hard werken mentaliteit werpt zijn vruchten af. Op de Kop van Zuid en Katendrecht worden achterstandsbuurten opgeknapt en verwaarloosde loodsen en pakhuizen gerenoveerd. Er wordt planmatig en met visie gewerkt. Rotterdam zet hoog in op architectuur met Rem Koolhaas en Renzo Piano als toparchitecten. Tekst Viveka van de Vliet Fotografie Hollandse Hoogte 12 2 De wijk Kop van Zuid is bijna voltooid
ONTWIKKELINGEN De laatste jaren is er veel veranderd in Rotterdam. Mede door de crisis zijn veel grote architectenbureaus verdwenen of zwaar gekrompen. Toch lijkt de crisis op de ontwikkeling van Rotterdam zelf weinig invloed te hebben. De haven trekt zich geleidelijk verder uit de stad terug en steeds meer mensen verhuizen naar de stad een nationale trend. Rotterdam ontwikkelt zich tot woonstad in combinatie met commerciële activiteiten. Waar het elders stil ligt, wordt in Rotterdam flink gebouwd. Ik vind het op dit moment een van de meest interessante steden in Nederland op het gebied van ontwikkelingen in de bouw, zegt Timo Keulen, van diederendirrix architecten in Eindhoven. Inspiratie De Kop van Zuid is nagenoeg klaar, Katendrecht, het schiereiland aan de Maashaven, is in ontwikkeling. Reynaers is betrokken bij een aantal renovatieprojecten en nieuwbouwprojecten in deze wijk. Een daarvan is MUSA, een nieuwbouwproject dat is ontworpen door diederendirrix architecten en dat gebouwd wordt door BAM, op een fantastische locatie. MUSA omvat woningen en een school. Het bureau creëerde met de school een veilige haven in een grootschalige omgeving. De architecten lieten zich inspireren door de context. We geven de robuustheid en stoerheid een poëtische draai. Metselwerk en beton bieden massa, glas zorgt voor transparantie, verklaart Keulen. Om de stoere bakstenen uitstraling te benadrukken, wilden de architecten zo onzichtbaar mogelijke kaders. Een ander Reynaers-project op Katendrecht is de herontwikkeling van de Fenixloodsen. Mei Architecten won in 2013 de transformatiewedstrijd in opdracht van bouwer Heijmans en ontwikkelaar Proper Stok. Restanten van de loodsen uit de jaren vijftig van de vorige eeuw liggen op een prachtige plek aan de Rijnhaven en de brug die Katendrecht met De Wilhelminapier verbindt. In de Fenixloodsen komen restaurants, winkels en culturele voorzieningen (Fenixdocks). Hier bovenop komt een toren van tien woonlagen met tussen de 180 en 230 nieuwbouw loft-appartementen (Fenixlofts). Met projecten als deze verandert Rotterdam in hoog tempo in een prachtige woonstad waar mensen graag willen wonen. De verborgen parels, voorgesteld door diederendirrix architecten Dit architectenbureau werkt momenteel aan MUSA, een stevig en robuust multifunctioneel gebouw in de Rotterdamse wijk Katendrecht. 1 Vanaf de straat nauwelijks zichtbaar: Didden Dorp aan de Beatrijsstraat. Bovenop een woonhuis plaatste MVRDV een extra dorpje : een knalblauwe opbouw en dakterras. Alsof beeldend kunstenaar en ontwerper Joep van Lieshout bezig is geweest. 2 Sjømannskirken. De houten Noorse zeemanskerk aan de Westzeedijk is in 1914 gebouwd voor de zeevaarders uit Scandinavië. Het is vaak verplaatst en staat nu bij de Euromast. 3 Motel Mozaïque. Een tweedaags internationaal cultureel festival in april, op en rond het Schouwburgplein. Een bijzondere mix van kunstenaars, theatermakers, muzikanten, filmmakers. En overnachten omringt door geweldige architectuur. 4 Een echte aanwinst: de verbouwing van de voorgevel en ingang van Witte de With (Centrum voor hedendaagse kunst) van architectenbureau Zandbelt. 1 13 4
VOORUITBLIK 14 Robuuste havenarchitectuur Rotterdam (NL) - De Rotterdamse wijk Katendrecht is een verwaarloosd schiereiland. Straks wordt het een levendige, groene woonwijk met weids uitzicht op het water. Diederendirrix is het eerste architectenbureau dat bijdraagt aan de metamorfose van dit gebied aan de Maashaven. Het werkt momenteel aan Musa Katendrecht. Een stoer en robuust multifunctioneel gebouw met daarin een school voor voortgezet onderwijs havo/vwo, 135 huurappartementen voor senioren, wijkgerichte maatschappelijke voorzieningen, sportfaciliteiten en een parkeergarage. Musa maakt deel uit van het masterplan getiteld De Pols. Het gebied tussen de Kop van Zuid en Katendrecht, behelst nieuwe en gerevitaliseerde bouwvolumes die refereren aan de historische havenarchitectuur. (zie ook City Report, pag 4-13). Musa Katendrecht De Passie Architect: diederendirrix architecten, Eindhoven Hoofdaannemer: BAM Woningbouw, Bunnik Constructeur: Alkondor, Hengelo Toegepaste Reynaers-systemen: CW 50, CS 77 Verwachte opleverdatum: winter 2014
Eerste Afrikaanse passiefbouw Kinshasa (CD) - Het Ministerie van Buitenlandse zaken laat aan de Boulevard du 30 Juin de nieuwe Belgische ambassade bouwen. Het moderne gebouw met een groot dakterras is de eerste passiefbouw in een tropisch klimaat. De ambassade krijgt het BREEAM certificaat Excellent. Het telt vijf verdiepingen met 5200 vierkante meter aan kantoorruimte aan weerszijden van een verhoogde oprit met een glazen ingang. Belgische ambassade Architect: A2M architecten, Brussel (BE) and JLP Concept, Kinshasa Hoofdaannemer: Willemen General Contractor, Mechelen (BE) Client/investeerder: Ministerie van Buitenlandse zaken, België Constructeur: Kyotec Maroc/JP Industrie, Casablanca (MA) Toegepaste Reynaers-systemen: CS 59 Pa, CS 77-BP, CW 50 Verwachte opleverdatum: voorjaar 2016 15 Verlichte toren Jeddah (SA) - Mohamed Harasani Architects bouwt in opdracht van prinses Samira Al Saadawi een commerciëel en kantoorgebouw van eenentwintig verdiepingen. Voor de gevel van 18000 vierkante meter paste Reynaers het CW 50-SC systeem toe. Opvallend is de BS 100 zonwering. Deze bedekt de hele façade van de toren en is voorzien van geïntegreerde LEDverlichting. Deze maatoplossing bedraagt maar liefst 21.000 meter. Al Khair Tower Architect: Mohamed Harasani Architects, Jeddah Hoofdaannemer: Saudi Ruwad Civil Construction, Jeddah Constructeur: Cube Metal Industries, Jeddah Toegepaste Reynaers-systemen: maatwerkoplossing gebaseerd op CW 50-SC en BS 100 Verwachte opleverdatum: herfst 2014
VOORUITBLIK 16 Gestapelde plateaus Moskou (RU) - Eerst een ziekenhuis, straks een spectaculair sculpturaal kantoorgebouw. Zaha Hadid Architects ontwierp een serie gestapelde en per verdieping verschuivende plateaus, gebaseerd op de tectonische platen waaruit de aardkorst bestaat. De plateaus hebben uitkragingen aan alle vier de zijden. De façade kenmerkt zich verder doordat solide en transparante delen elkaar afwisselen. Dominion Tower Architect: Zaha Hadid Architects, Londen Lokale architect: Ltd AB Elis, Moskou Façade consultant: Ove Arup, Londen Hoofdaannemer: StroyGroup, Moskou Ontwikkelaar: Dominion, Moscow Investeerder: Peresvet Group, Moskou Constructeur: MKB- Stroy, Rostov on Don Toegepaste Reynaers-systemen: CW 50-SC, CS 50-FRV, CS 77-HI, CF 77 Verwachte opleverdatum: winter 2014 Binnen strekt een centraal atrium zich uit van de vloer tot het dakraam waardoor veel daglicht binnenvalt. De balkons, bruggen en wentelende trappen verbinden alle verdiepingen. Het atrium is een semi-publieke ruimte: zo zijn er koffiebarretjes waar werknemers van verschillende bedrijven elkaar kunnen ontmoeten.
17 BESTE multifunctionele gebouw Brussel (BE) - Strategisch gelokaliseerd in het hart van het Europese district van Brussel, is Belview straks de ideale plek voor bedrijven en organisaties die dicht bij het Europese Parlement en de Europese Commissie willen zijn. De architecten Jaspers Eyers en A.2R.C wonnen de International Property Award voor beste multifunctionele gebouw ter wereld. In hun handen wordt Belview een markant en functioneel gebouw met een 84 meter hoge, 24 verdiepingen tellende toren. Daarin komen 272 appartementen, 5000 vierkante meter kantoren, 1700 vierkante meter winkels en parkeerplaatsen. Belview kreeg het BREEAM certificaat Very Good. Belview Architecten: Jaspers Eyers Architects,A.2R.C Architects, Brussel Hoofdaannemer: BCP, CFE, Brussel Projectontwikkelaar: Allfin, BPI, Brussel Investeerder: iii Investments, München (DU) Constructeur: Serralharia Cunha, Lda, Aveleda-Braga (PT) Toegepaste Reynaers-systemen: CS 77, CP 130, CW 50 Verwachte opleverdatum: winter 2014
project Krkonošské INSTITUUT VOOR MILIEUWETENSCHAP 18 Vrchlabí, Tsjechië Architect: Petr Hájek Constructeur: Nevšímal
Experimenteel landschapsontwerp 19
20 2 Het experimentele centrum werd ontworpen als een kruising tussen gebouw en landschap
Het nieuwe gebouw van het Centre for Environmental Studies in Vrchlabí vertegenwoordigt een moderne kijk op wetenschap en de verbinding hiervan met het bredere publiek. Het project was een initiatief van het bestuur van het Nationaal Park met als doel de professionele debatten open te stellen voor het publiek en bezoekers van het park te betrekken bij het beschermen en ontdekken van de natuur. Tekst Adam Štěch Fotografie Benedikt Markel 21 Van begin af aan was het de bedoeling het ontwerp van het gebouw te koppelen aan het natuurlijke karakter van de locatie. Het moest een voorbeeld worden voor bouwen in een beschermd natuurgebied, zegt architect Petr Hájek over zijn nieuwste experimentele project. We kregen groen licht van de directeur van het Nationaal Park, Jan Hřebečka, die met het ontwerp van het centrum uitdrukking wil geven aan een nieuwe, eigentijdse benadering van natuurbescherming, zegt Petr Hájek over het nieuwe educatieve centrum van het Nationaal Park van het Reuzengebergte. Voor elk van zijn projecten hanteert Hájek een individuele benadering; hij onderzoekt de context en geeft met zijn heldere concepten intelligent invulling aan de betekenis, identiteit en locatie van ieder project. We kregen alle vrijheid om een experimenteel gebouw te ontwerpen. Daarmee wilden we laten zien hoe mensen zich tegenover de natuur zouden moeten verhouden. Op dat vlak waren er geen beperkingen, aldus de architect. Het resultaat is een uniek topografisch ontwerp, dat fungeert als middel om de plaatselijke natuur te ontdekken. Petr Hájek omschrijft zijn project als volgt: Het centrale idee van het ontwerp is een gebouw dat dient als hulpmiddel om de topografie van het Reuzengebergte te bestuderen en te begrijpen. Het centrum werd ontworpen als een kruising tussen gebouw en landschap, met een geometrie die is gebaseerd op die van het Reuzengebergte. Elke afzonderlijke helling en elke hoek van het schuine plaatdak heeft een natuurlijke tegenhanger. bergweide Het gebouw zelf is net een landschap op zich. Het dak sluit naadloos aan op de omgeving, ondanks de radicale en abstracte geometrie ervan. Het lijkt op een bergweide, van waaruit bezoekers duidelijk de oude vormen van het plaatselijke landschap kunnen herkennen en begrijpen, en fungeert zo
22 6 Al het meubilair werd zonder verspilling vervaardigd, met laserapparatuur uit enkelvoudige multiplexplaten gesneden en op een simpele manier in elkaar gezet 2 Model van het gebouw met het bijzondere dak
23
24 als leermodel. Achter het slimme conceptuele denkwerk van het project schuilen echter veel technische uitdagingen met betrekking tot de structuur zelf. In de ontwerpfase hebben wij tal van problemen weten op te lossen. Veel delen van het gebouw werden speciaal voor het project op maat gemaakt. Vanwege de zeer natte bodem moesten we bijvoorbeeld een speciaal soort isolatie ontwikkelen. Een van de grootste uitdagingen was het ontwerpen en bouwen van de glazen gevel. Deze unieke 4,30 meter hoge glaspanelen met EI30 brandwerende veiligheidsclassificatie zijn exclusief ontwikkeld door Nevsimal en toegepast in Reynaers CW 50 elementen. Dit type glazen gevel behoort tot de grootste ter wereld, zegt Hájek. Het andere opvallende kenmerk is het geometrische betonnen dak dat voor ons gerealiseerd werd door Jaroslav Hulík, vult hij aan. In het gebouw vinden we de leerruimtes, waaronder een grote aula met 76 zitplaatsen, laboratoria, bibliotheken en kleinere lokalen voor dertig studenten. Alle ruimtes zijn bedoeld voor bijeenkomsten van vakmensen en van het bredere publiek, demonstraties van wetenschappelijke activiteiten en hun presentatie door middel van openbare lezingen, symposia en andere activiteiten. Al het meubilair werd zonder verspilling vervaardigd. Eenvoudige stoelen en tafels zijn met laserapparatuur uit enkelvoudige multiplexplaten gesneden en op een simpele manier in elkaar gezet, vertelt Petr Hájek over de inrichting. Groot succes Ik ben erg tevreden over het hele project. Het opent de theoretische discussie over de aanpak van topografisch ontwerp zowel binnen
1 Een opvallend kenmerk is het geometrische betonnen dak Het project opent de theoretische discussie over de aanpak van topografisch ontwerp zowel binnen de Tsjechische Republiek als daarbuiten de Tsjechische Republiek als daarbuiten. Ik denk dat het grootste doel van dit project was om alle specificaties en eigenschappen te bundelen tot één resultaat. Belangrijk is ook dat alle leveranciers met hun eigen specifieke disciplines onderling kennis hebben gemaakt en zij aan zij hebben samengewerkt. Kortom, het was een groot succes, niet alleen wat het ontwerp betreft, maar ook vanwege de perfecte communicatie tussen alle betrokkenen. En bovendien zijn tijdens dit prachtige project nieuwe werkrelaties ontstaan, concludeert Petr Hájek. PETR HÁJEK ARCHITEKTI Architect Petr Hájek werd in 1970 geboren in Praag en studeerde van 1988 tot 1995 aan de faculteit bouwkunde van de Tsjechische Technische Universiteit in Praag. In 1998 studeerde hij af aan de School voor Architectuur van de Academie voor Schone Kunsten in Bratislava. In 2009 richtte hij Petr Hájek Architekti op (Cornelia Klien, Dominik Saitl en Petr Hájek) na het uiteengaan van de partners van HSH architekti (Petr Hájek, Jan Šépka, Tomáš Hradečný). Hij is de oprichter van het Laboratorium voor Experimentele Architectuur en hoofd van de ontwerpstudio aan de Academie voor Schone Kunsten. Inspiratie is overal te vinden. Mijn werk wordt beïnvloed door de natuur, wetenschap, muziek en zelfs door sprookjesboeken van mijn zoon, zegt hij. www.hajekarchitekti.cz 25 Krkonošské INSTITUUT VOOR MILIEUWETENSCHAP Architect: Petr Hájek, Praag Hoofdaannemer: Metrostav a.s. divize 9, Praag Constructeur: Nevšímal, Nymburk Toegepaste Reynaers-systemen: CW 50-FP
project Konstruktorska Business Centre 26 Warschau, Polen Architecten: Epstein, Emkaa Architects Constructeurs: Mega Aluminium, Defor
Elegantie ontmoet comfort 27
Het Konstruktorska Business Centre (KBC) is een van de vele kantoorgebouwen die de laatste tijd in het zuidelijke deel van Warschau zijn verrezen, in een zakenwijk gelegen tussen het stadscentrum en de luchthaven. Met zijn ontwerp en ruimtelijke kwaliteit onderscheidt het KBC zich duidelijk van de omringende gebouwen. Ontworpen als een puur commercieel gebouw weerspiegelt het de algemene zakelijke visie die zijn investeerder, de Slovaakse firma HB Reavis, in de loop der jaren heeft ontwikkeld. Tekst: Roman Rutkowski fotografie: HB Reavis, Piotr Kopyt, Pan Carter 28 Dit bedrijf, dat begin jaren negentig werd opgericht, ging een paar jaar geleden de internationale markt op en introduceerde sindsdien de kwaliteit van hun eerdere projecten in Slowakije en de Tsjechische Republiek ook in andere landen. Zoals technisch gebouwenspecialist Milena Mrázková van HB Reavis uitlegt: Het beleid van onze onderneming voor elke investering omvat het implementeren van een aantal algemene uitgangspunten op basis van ervaringen uit het verleden. Die passen we aan aan de plaatselijke normen, om uiteindelijk een elegant gebouw op te leveren dat zich onderscheidt van zijn voorgangers. Het ontwerp van het Konstruktorska Business Centre, het eerste gebouw van HB Reavis in Polen, is eenvoudig en doeltreffend. Uitgangspunt is een achthoekige plattegrond, dat verticaal verbonden is door vier communicatieschachten en ruimte biedt aan zowel grootschalige gebruikers die een hele verdieping nodig hebben als aan kleine ondernemingen die genoeg hebben aan een bescheiden kantoorruimte. Met zijn in totaal 48.000 vierkante meter verhuurbare kantoren is dit het grootste kantooroppervlak in Polen. Net als veel van de kantoorgebouwen van dit bedrijf heeft ook het KBC inkomruimtes met hoge plafonds die zich uitstrekken over twee verdiepingen en zijn afgewerkt met natuurlijke materialen. Gelegen op tegenovergestelde hoeken van de plattegrond komen ze uit op grote patio s via een glazen gevel over de volle hoogte, wat zorgt voor een prestigieuze uitstraling. De patio s zijn beslist het meest intrigerende deel van het gebouw. Ze zijn zorgvuldig ontworpen en ingericht met een aantal hoge bomen, planten en waterpartijen, zodat het daglicht gefilterd de interieurruimtes bereikt. Zo bieden ze uitzicht op natuurlijke elementen, wat in kantoorgebouwen relatief zeldzaam is. De patio s benadrukken het open karakter van het gebouw en vormen op de begane grond een gemeenschappelijke, centrale ruimte voor ontspanning en integratie. Daarmee zijn ze ook een duidelijk bewijs dat HB Reavis belang hecht aan ecologie en duurzaamheid. Comfort voor de mensen binnen Wij werken nooit met standaard raamhoogtes, zegt Milena Mrázková. We gaan altijd voor hoge ramen van de vloer tot aan het plafond. Dat biedt de gebruikers optimaal contact met de buitenwereld. Het comfort van de mensen die in het gebouw werken staat bij ons altijd voorop. En in het geval van het KBC heeft het woord comfort meerdere betekenissen. Hoewel het gebouw BREEAM-gecertificeerd is met de beoordeling Zeer Goed, houdt het begrip comfort meer in dan alleen de technische parameters waaraan de diverse aspecten van het ontwerp moesten voldoen. Comfort heeft namelijk ook alles te maken met de kwaliteit van de binnenruimte, de nauwe