Handboek Biljarten... Dagcompetitie. voor iedereen

Handboek Biljarten... Dagcompetitie voor iedereen

Inhoudsopgave 1.. Voorwoord 2.. Geschiedenis Bille-Art 3.. Begin van een partij 4.. Tijdens de partijen 5. Na de partij 6... Begrippen 7.. Arbitrage 8.. Verklarende woordenlijst 9. Slotwoord 1 Voorwoord... Beste Biljarters, Met deze eerste proefuitgave willen wij biljartlefhebbers de belangrijkste regels* van de KNBB voorleggen en een breder inzicht geven in de essentiële onderdelen van de biljartsport. Voor velen is dit bekende stof, echter beschouw dit handboek als een naslagwerk bij vragen of twijfels over bijvoorbeeld: Wat mag wel en niet bij een trekstoot (opstoot)... of hoe leid ik op correcte wijze als arbiter een wedstrijd? Zoals elke sport haar gedragsregels kent (veelal ongeschreven) zo kent de biljartsport natuurlijk ook zijn etiquette. Zij dragen in belangrijke mate bij tot het welslagen van een wedstrijd of een toernooi. Niet alleen voor de biljarter zelf zijn zij belangrijk, maar ook voor de tegenstander en de totale organisatie, waarbij het aanwezige publiek natuurlijk niet vergeten mag worden. Het spel is tevens onderhoudend en dient een sportief sociale ontmoeting te zijn met vanzelfsprekend een wedstrijdelement. Kortom, probeer zelf respectvol een ambassadeur voor de biljartsport te zijn. Veel biljartplezier toegewenst

2 Geschiedenis Bille -Art... Hierover lopen de meningen nogal uiteen. Er gaan zelfs verhalen in het rond, dat Cleopatra het spel al beoefende in haar tijd. Wat wel een feit is, dat meerdere landen belangrijk zijn geweest in de ontwikkeling van het spel, zoals daar zijn Frankrijk, Engeland, Italië en Egypte. Hoogstwaarschijnlijk is het spel in de 15de eeuw ontstaan in Frankrijk en was het aanvankelijk een buitensport. Biljarten was trouwens een spel van de betere standen en wordt daarom ook wel "het spel der koningen" genoemd. En om de eenvoudige reden, dat het buiten wel eens te koud was om te golven, verhuisde het spel naar binnen op een houten tafel, welke bekleed werd met een groen laken, waarschijnlijk om de kleur van het gras na te bootsen. De tafel werd afgebakend met latten en in plaats van te stoten werden de ballen verschoven met een houten stok. De term biljart is waarschijnlijk afkomstig uit Frankrijk, samengesteld uit de woorden Bille, wat bal betekent en Art wat kunst betekent. 2 1 3 B e g i n v a n e e n p a r t i j.... Volgens de spelregels moet men voor de afstoot trekken om te bepalen wie de aanvangsstoot moet doen. Dit heeft echter niets te maken met de trekstoot. De twee witte ballen worden op de hoogte van de beneden-acquits (of op de afstootlijn ) gelegd. Beide spelers stoten nagenoeg gelijk, ieder met een bal, naar de korte bovenband. De speler van wie de bal het dichtst bij de korte benedenband terechtkomt, mag kiezen wie de afstoot moet doen. (zie figuur 1 ) Geef uw tegenstander, voor aanvang van de partij (trek opstoot), een hand en kijk elkaar aan en wens hem/haar een goede partij. Figuur 1 De biljarter die de acquitstoot neemt (of moet nemen),

heeft gedurende de hele partij de ongemerkte witte bal, zijn tegenspeler de gemerkte witte of gele bal. Ongeldige trekstoot... Bij figuur 1 Heeft de speler, die van links afstoot de keus, want de bal moet rechtstreeks van de bovenband worden gespeeld. In figuur 2 Raken de ballen elkaar op de terugweg, zonder dat kan worden bepaald welke speler schuld heeft. De arbiter geeft beide spelers een waarschuwing en laat de keuzetrekstoot over spelen. Bij figuur 3 Is door de speler, die van rechts afstoot zo hard gestoten, dat de bovenband twee keer geraakt wordt. De keus is derhalve aan de andere speler. De speler wiens bal het dichtst bij de benedenband tot stilstand komt, bepaalt aan wie de beginstoot wordt toegekend. Zodra na het uitvoeren van de keuzetrekstoot is bepaald aan wie de beginstoot wordt toegekend, annonceert de arbiter "Kees, Johan, José, Suze... begint". Niets meer en niets minder. De arbiter richt zich tijdens die annonce duidelijk tot de schrijver/bordenist. 1 2 3 Let op! Indien speler A. de bovenliggende band raakt en speler B. heeft dan zijn bal nog niet geraakt, is speler A. ook winnaar.

Start van de partij... Voor de afstoot worden de ballen als volgt neergelegd. De rode bal op het boven-acquit, de ongemerkte witte bal naar keuze op de linker of rechteracquit. De gemerkte of gele bal op de midden-acquit. De speler, die de partij niet begint, krijgt een gelijkmakende beurt. Heeft de speler, die het eerst is begonnen als eerste het totaal aantal punten gemaakt, dan mag de andere speler gebruik maken van de gelijkmakende beurt, omdat hij een beurt minder heeft gehad. De ballen worden voor hem op de acquit gelegd. 4 4 Tijdens de partijen... 1) Wees altijd sportief, ook als u verliest. 2) Waardeer het spel van uw tegenstander (toon ook interesse als u niet aan de beurt bent). 3) Ga tijdens de wedstrijd niet in discussie met de arbiter over de vraag of een bal goed of fout was. 4) Vraag, bij twijfel, aan de arbiter of hij nogmaals wil beoordelen of een bal vastligt. 5) Houd eigen concentratie vast en verstoor uw tegenspeler nooit. 6) Wanneer u tijdens een wedstrijd naar het toilet moet, laat eerst uw tegenstander uitspelen. Bent u aan de beurt, laat dan de arbiter zeggen, dat u eerst naar het toilet gaat. 7) Als uw tegenstander een moeilijk uit te voeren carambole tot stand brengt, geef dan van uw bewondering op eenvoudige wijze blijk, bijvoorbeeld door met uw vingers te knippen. Overdrijf nooit door bijvoorbeeld het slaken van kreten. 8) Ga na beëindigen van een serie op normale wijze naar uw stoel. Het tonen van enig (on)genoegen of een uiteenzetting geven aan omstanders is misplaatst en stoort uw tegenstander.

9) Als uw beurt wordt beëindigd door een kets, ga dan niet omstandig uw pomerans bewerken, maar wacht hiermee tot u aan de beurt bent. 10) Leg tijdens uw beurt het krijt niet met de smeerzijde op de rand van het biljart, waardoor biljart en kleding vuil kunnen worden. 11) Als uw beurt beëindigd is, laat dan het krijt niet op het biljart liggen, maar neem het mee naar uw stoel. 12) Wanneer uw tegenstander aan stoot is, blijf dan rustig op uw stoel zitten (nooit rond het biljart staan en de stoel moet minimaal een meter van het biljart staan). Maak geen overdreven gebaren, als hij in uw gezichtsveld komt om hem uit zijn spel te halen, maar doe dit ook niet achter zijn rug. 13) Indien nodig, verzoek dan de arbiter de lamp weg te halen. Doe dat correct en niet met een of ander vervelend gebaar. Een dank u wel, nadat hij aan het verzoek heeft voldaan, is beslist niet misplaatst. 14) Kijk uw tegenstander tijdens een partij niet in de ogen... 5 Na de partij... 1) Indien u als eerste uw partij heeft beëindigd, wacht dan met het uit elkaar schroeven van uw keu tot uw tegenstander de gelijkmakende beurt heeft beëindigd. 2) Als uw tegenstander heeft gewonnen, feliciteer hem dan daarmee. Dank direct na de partij de arbiter en de schrijver voor de medewerking. 3) Zoek de schuld van uw eigen falen niet bij de tegenstander of bij de arbiter en wijt het ook niet aan het materiaal. Durf de hand in eigen boezem te steken. 4) Je sportief gedragen, als je gewonnen hebt, is niet moeilijk, gedraag je ook sportief, als je verloren hebt. 6 Begrippen... Carambole... De speler moet met zijn bal...bal 2 en bal 3 raken. Dat noemen we een carambole. Hij mag doorspelen zolang hij caramboles blijft maken.

Lukt dat niet, dan is de tegenspeler aan stoot. Men mag niet verder spelen of een reeds gemaakte carambole tellen, als men stootte, voordat alle ballen stil lagen. Een eventueel gemaakte carambole is ongeldig, als de speler niet minstens de tenen van een voet op de grond hield. Speelt men met de verkeerde bal, dan is de gemaakte carambole niet geldig en gaat de tegenstander met de dezelfde bal verder. Als in een wedstrijd een van de spelers tot op vijf caramboles van het einde van de partij is gekomen, zal de arbiter dit bekend maken ( annonceren ) door en nog vijf te roepen. Vastliggende bal... Als de stootbal vastligt tegen een van de andere ballen, dan kan een speler kiezen: de ene mogelijkheid is herbeginnen met de acquitstoot, de andere is naar de vrij liggende bal spelen of een lossebandstoot maken. Bij de laatste mogelijkheid mag de speelbal de vastliggende bal bij het stoten niet laten bewegen. Bij het libre-spel op groot biljart is het in dit geval verplicht weer met de acquitstoot te beginnen. Bij het driebandenspel gelden in dit geval andere regels..uitspringende bal... Als een van de drie ballen van het biljart wordt gestoten of de houten omlijsting raakt, wordt dit als een fout beschouwd. Is een bal buiten het biljart beland na het caramboleren, dan wordt de carambole als ongeldig beschouwd. Deze regel geldt ook als een bal slechts over de rand rolt en daarna terugkeert op het biljart. Uw beurt is voorbij en uw tegenspeler moet met de acquitstoot beginnen. Bij het driebanden gelden ook nu andere regels. Toucheren... Onder toucheren verstaat men het aanraken van een van ballen door welke oorzaak ook met de hand, keu, das, kledingstuk (jaspand) of welk voorwerp ook. De speler, die een bal toucheert, is zijn beurt kwijt en zijn tegenstander mag verder spelen. Is een bal door het aanraken verplaatst, dan moet hij blijven liggen, waar hij terecht is gekomen. Biljarderen... Hieronder verstaat men, dat de pomerans van de keu nog met de speelbal in contact is, als de speelbal de tweede bal of een band raakt. In dit geval is de (eventuele) carambole ongeldig en is de tegenspeler aan de beurt.

7 Arbitrage... Taken... 1) De taak van een arbiter lijkt eenvoudiger dan het in werkelijkheid is. Hij moet een partij leiden en zorgen, dat alles (tijdens de partij) volgens de regels verloopt. 2) De partij is begonnen, nadat de arbiter voor het uitvoeren van de keuzetrekstoot de ballen op hun plaatsen heeft gelegd. Een partij eindigt op het moment, dat de arbiter de tellijst bij de wedstrijdleider heeft ingeleverd. 3) De arbiter is verantwoordelijk voor een juiste invulling van de tellijst en het bijhouden van het scorebord. Indien hij meent, dat er iets fout is gegaan, dient hij de partij zo spoedig mogelijk stil te leggen en een eventuele fout te herstellen. Echter een partij niet stilleggen, als een speler nog met zijn beurt bezig is. 4) Een keuzetrekstoot dient door beide spelers gelijktijdig en rechtstreeks van de bovenband te geschieden. Gelijktijdig betekent, dat wanneer de bal van speler A de bovenband raakt, de bal van speler B onderweg moet zijn naar die bovenband. Wanneer een speler tijdens de keuzetrekstoot een fout (zie boven) maakt, dan is de keuze aan de andere speler. Als de scheidsrechter twijfelt aan wie de keuze van beginnen is, doordat de ballen ongeveer op gelijke afstand van de band tot stilstand zijn gekomen, wordt de trekstoot opnieuw gedaan. 5) Vanuit de beginstoot moet direct via de rode bal worden gespeeld. 6) Onder een carambole wordt verstaan het met bal 1 raken van bal 2 en bal 3, nadat deze in beweging is gebracht door een met de pomerans eenmaal toegebrachte stoot. 7) Een carambole is pas geldig, nadat alle ballen tot stilstand zijn gekomen en geen fout is gemaakt. Annonceren... 1) De arbiter moet duidelijk en hoorbaar annonceren; 2) De speler staat centraal, daarom zijn (voor)naam goed uitspreken; 3) Duidelijk annonceren: NOTEREN:... 3... Kees... 3 (NIET: kruis, streep of notteren)

4) Bij de laatste 5 te maken caramboles komt bijvoorbeeld: 3 en nog 5, daarna 4 en nog 4 enz.; 5) De arbiter moet steeds, nadat het scorebord is bijgewerkt, controleren of de stand daarop correct is; 6) Heeft een speler het vereiste aantal gemaakt en de andere speler heeft nog recht op een beurt, dan annonceert de arbiter: NOTEREN:... 3 Kees... 3... GELIJKMAKENDE BEURT voor Jan. (NIET: partij voor Kees, halve partij voor... of nabeurt voor...enz.). Opstellen... 1) Voor en tijdens het uitvoeren van een stoot dient een arbiter zich zodanig op te stellen, dat hij goed kan zien of er een geldige carambole is gemaakt. Het juist opstellen van de arbiter is van groot belang. Hij moet b.v. in staat zijn vast te stellen of een speler een bal met zijn onderarm of hand aanraakt (touché). Daarom moet hij zoveel mogelijk aan de "open zijde" van de speler staan. Dat wil zeggen aan de keu-zijde. De arbiter moet nimmer achter een speler gaan staan. 2) De arbiter moet altijd zorgen de speler niet in de weg te staan of te lopen. Hij dient de speler altijd voor zich langs te laten lopen. 3) Hij moet een pas achteruit doen, zodat de speler het zicht op de tafel behoud. Dat is belangrijk voor de concentratie van de speler. Hinderen... Spelers kunnen door een arbiter ook worden gehinderd. Enige voorbeelden zijn: 1) De speler, die in de stoothouding staat in de ogen kijken. 2) Bij het afstoten aandachttrekkende bewegingen maken. 3) Nog bewegen, nadat een speler heeft aangelegd. 4) De handen zodanig houden, dat ze voortdurend in het gezichtsveld van de speler zijn. (het verdient daarom aanbeveling om de handen op de rug of naast het lichaam te houden). 5) Boven het biljart hangen. 6) Laatdunkend reageren bij het niet slagen van een carambole. 7) Met handen leunen op het biljart. Adviezen...

1) Tijdens de partij dient de arbiter zo veel mogelijk in het verlengde van de "snijlijn" te gaan staan. (Met "snijlijn" wordt bedoeld, de lijn, die de speelbal moet volgen om tenslotte de laatste aanspeelbal al of niet te raken). 2) 2.Een vergissing is menselijk en dat kan betekenen, dat de speler (op correcte wijze) mag vragen een beslissing nogmaals te overwegen. Ook de niet aan de beurt zijnde speler mag dat vragen. Daaraan moet een arbiter voldoen. 3) Bij bijna vastliggende ballen luidt de annonce: "vrij" en niet "los"; bij vastliggende ballen luidt de annonce: "vast". 4) Tijdens de partij mag de arbiter het biljart niet spontaan gaan schoonmaken. Alleen op verzoek van de speler. Dit geldt ook voor de ballen. 5) Het schoonmaken van een bal mag niet boven het biljart geschieden. 6) Na dat schoonmaken de bal niet meer met blote handen terug zetten De schrijver... De schrijver zal zo nodig de arbiter een teken geven, op het moment, dat de speler nog vijf (bij driebanden nog drie) caramboles moet maken. De annonce "noteren" is voor de schrijver en de bordenist het teken, dat zij aan het werk moeten. Voor de speler - en publiek het teken, dat een beurt voorbij is. De annonce noteren moet altijd als eerste worden uitgesproken! De arbiter dient er op te letten, dat de door hem geannonceerde gemaakte caramboles in de tellijst worden opgenomen en op het scorebord worden aangegeven. Daartoe zal hij zich bij het annonceren naar de schrijver wenden, zodat deze hem goed kan verstaan. De beurten worden steeds veranderd, als de speler, die de partij is begonnen zijn beurt heeft moeten beëindigen. Een goede schrijver kijkt steeds of de stand, die hij op zijn tellijst heeft genoteerd overeenkomt met die op het scorebord.. 8 Verklarende woordenlijst... á Cheval... Dit wordt door de arbiter geannonceerd, als de ballen bij elkaar, maar toch in verschillende vakken liggen.

Entré... Indien de te raken bal 2 en bal 3 in hetzelfde vak komen te liggen, dan annonceert de arbiter entree. Indien het om het spel 47/1 gaat, dan is er uiteraard sprake van dedans. Dedans... Als na een gemaakte carambole bal 2 en bal 3 nog steeds in hetzelfde vak liggen, dan annonceert de arbiter dedans en dient er bij de volgende stoot minimaal 1 bal uit het vak gespeeld te worden. Acquitstoot... Punt op het biljartlaken, waarop de ballen dienen te worden geplaatst bij de aanvang van een partij of bij het vastliggen of uitspringen van ballen of voor de gelijkmakende beurt aan het slot. De acquits worden aangegeven met uiterst dun getekende kruisjes. Er zijn vijf acquits op een biljarttafel: Het bovenacquit, het middenacquit, het linker benedenacquit, het beneden middenacquit en het rechter benedenacquit. Amortiseren... Het temperen van de loopkracht van de speelbal. De bedoeling van het amortiseren is, de speelbal zoveel mogelijk bij de derde bal te kunnen houden, om de twee ballen bij de derde bal te verzamelen. Biljarderen... De pomerans raakt nog steeds de stootbal op het moment, dat de stootbal in aanraking komt met de tweede bal, (het doorduwen) deze ballen worden afgekeurd. Carambole... Met de pomerans de stootbal dusdanig raken, dat uit die beweging de tweede en de derde bal ook geraakt worden door de stootbal. Carotte... De tegenstander een bewust moeilijke positie achterlaten, als de poging tot caramboleren niet lukt. Doorstoot... Het dusdanig raken van de stootbal, dat deze, nadat de tweede bal wordt geraakt, deze zijn weg rechtdoor vervolgt. Massé... Kopstoot met effect, zodat de speelbal om de eerste bal heen loopt. Moyenne... Elke speler heeft een gemiddelde moyenne, dit staat voor het aantal caramboles, wat een speler maakt in één beurt.

Dit varieert bij bv. het libre van 0,15 voor de beginners tot 300,00 à 400,00 voor de wereldtop. Piqué... Kopstoot met vrijwel loodrechte keu, zonder zij-effect, waarbij de bal lijnrecht in de richting van het gegeven effect terugkeert. Rappel... Een bal dusdanig raken dat bal 2 via een band terugkeert op zijn oorspronkelijke positie. Resté dedans... De bal heeft, na annoncering van dedans door de arbiter, het vak niet verlaten en wordt afgeteld. Serie américaine... De grondlegger hiervan is nog steeds een punt van discussie, verschillende personen komen hiervoor in aanmerking. De mogelijke kandidaten zijn de Amerikanen Willy Hoppe, Sexton en Schaeffer, evenals de Fransman Berger en de broers Dion uit Canada. Een serie américaine houdt in: een serie te maken langs de band en daarbij de ballen in een bepaalde positie trachten te houden, welke deze serie mogelijk maakt. Rechtshandige spelers spelen het biljart met de klok mee en linkshandige spelers tegen de klok in. Trekstoot... Stoot tegen de onderzijde van een biljartbal, waardoor deze terugloopt na de andere bal te hebben geraakt. Trekstoot (opstoot)... Deze dient om te bepalen, welke speler mag zeggen wie er dient te beginnen. De ballen worden dan via de tegenoverliggende band gespeeld, ten einde zo dicht mogelijk bij de onderste band uit te komen, diegene die het dichtst bij ligt is winnaar. Het biljart... Biljarttafels zijn er in vele maten. Men hoort dan ook allerlei verhalen over de juiste afmetingen van wedstrijdtafels. Een officiële grote wedstrijdtafel heeft de afmetingen van 284,5 x 142,25 cm. De 'kleine' wedstrijdtafel welke het meest gebruikt wordt, meet 230 x 115 cm. Spelsoorten...

Klein biljart: libre bandstoten, driebanden, kader 38/2, kader 57/2 (zo nodig met ankers) Groot biljart : libre, bandstoten, driebanden, kader 47/2, kader 47/1, kader71/2 (zo nodig met ankers), triatlon, pentatlon (vijf spelsoorten), kunststoten (billard artistique). Keu... Een merendeels houten stok uit één of meerdere delen samengesteld, waarmee de stootbal in beweging wordt gebracht. (Tegenwoordige zijn er ook metalen en glasfiber keuen.) Het topeinde varieert in dikte tussen een doorsnede van 10 tot 12 millimeter. Het ondereinde van de moderne keu heeft een doorsnede van ongeveer 30 millimeter. De balans ligt zeer dicht op één derde van het ondereind, gelet op de totaallengte van de keu. Keuvoering... De wijze, waarop de keu gehanteerd wordt. De licht gebogen voorarm, de nagenoeg haakse situatie bij boven en onderarm, de soepele polsbeweging en een stabiele lichaamshouding, vormen zeer belangrijke onderdelen van een houding, waarin de keuvoering zichtbaar wordt. Omvat de keu volledig met de hand, zonder spierspanning in de grip. De ogen hebben, elk aan een kant van de keu-lijn, een bepalende functie in het behouden van overzicht en het bepalen van mik- en raakpunt. 9 Slotwoord.. Heeft u inhoudelijk suggesties, opmerkingen of aanvullingen, die mogelijk voor verbetering vatbaar zijn... laat het ons weten! In alle gevallen, waarin dit boekje niet voorziet, beslist de competitieleider, eventueel, in overleg met het districtsbestuur en met inachtneming van de K.N.B.B.-reglementen. Met een sportieve groet Martin Mulder