INFORMATIE Wat na overlijden Info voor nabestaanden
Inhoudsopgave Praktische en administratieve formaliteiten 4 Het groeten en kiezen van een begrafenisondernemer 4 Overlijdensaangifte 5 Regelen van de begrafenis of de crematie 6 Financiële regelingen 10 Bank 10 Testament 10 Aangifte van nalatenschap 10 Verwerpen van de nalatenschap 11 Successierechten 11 Rouwverwerking 13 Rouw - algemeen 13 Kinderen en rouw 14 Als tieners rouwen 15 Contactgegevens 17 Begrafenisondernemers Lokeren 17 Crematoria 17 Adressen voor morele, godsdienstige of filosofische bijstand 18 Nuttige websites 19 2
Mevrouw, mijnheer Bij het ontvangen van deze brochure (*) heb je zopas een dierbare verloren. Dit kan heel wat emoties en verdriet met zich meebrengen. Toch zal je in deze moeilijke periode veel zaken moeten regelen om waardig afscheid te kunnen nemen. Ook naderhand rijzen er veel vragen op. De brochure Wat na overlijden biedt een overzicht van de diensten waarvan je gebruik kan maken. Maar deze brochure gaat verder dan praktische zaken alleen. Aangezien je deze dagen overspoeld wordt door emoties en informatie kan het nuttig zijn om de brochure te bewaren zodat je deze op een rustiger tijdstip nogmaals ter hand kan nemen. We wensen je in ieder geval veel sterkte in deze moeilijke dagen. Ook na het lezen van de brochure kan je nog vragen hebben, aarzel zeker niet deze te stellen. (*) Wijzigingen kunnen zich voordoen. 3
Praktische en administratieve formaliteiten Het groeten en kiezen van een begrafenisondernemer Een arts zal het overlijden officieel vaststellen en zorgen voor het overlijdensattest. Er is een mogelijkheid om de overledene te groeten in de ziekenhuiskamer of in een kamer van het mortuarium van het ziekenhuis. Hierna zal de begrafenisondernemer de overledene overbrengen naar een rouwcentrum. Zolang de overledene op de kamer blijft, kan je met je vragen terecht bij de verpleegkundigen van de afdeling. Wanneer de overledene is overgebracht naar ons mortuarium, kan je met vragen terecht bij het onthaal van het ziekenhuis (tel. 09 340 81 11). Het groeten in het mortuarium vindt bij voorkeur plaats tussen 17 en 19 uur. De keuze van een begrafenisondernemer is geheel vrij en je kan deze zelf contacteren. Op pagina 17 vind je een lijst van begrafenisondernemers in de regio Lokeren. De begrafenisondernemer kan volgende taken uitvoeren: De overlijdensaangifte in orde brengen. Het transporteren, bewaren en behandelen van de stoffelijke resten van personen. Dit is in België strikt gereglementeerd. Ondersteuning door een begrafenisondernemer is hierbij noodzakelijk. Het verzorgen van de overlijdensberichten. Het regelen van de begrafenis of crematie, rekening houdend met jouw wensen en de eventuele wensen van de overledene. Families kunnen er ook voor kiezen om zoveel mogelijk zelf te regelen. 4
Overlijdensaangifte Elk overlijden moet zo snel mogelijk aangegeven worden aan de ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeente waar de persoon overleden is. Contactgegevens burgerlijke stand Lokeren: Stadhuis Lokeren Groentemarkt 1, 9160 Lokeren tel. 09 340 94 48, 09 340 94 30 en 09 340 94 25. fax. 09 340 94 49 Openingsuren: Elke werkdag van 9 tot 12 uur en van 13.30 tot 17 uur. Dinsdag tot 19 uur. Gesloten op vrijdagnamiddag. De volgende documenten zijn noodzakelijk voor de aangifte: Overlijdensakte geschreven door de arts die het overlijden vaststelde. De identiteitskaart en het rijbewijs van de overledene. Het trouwboekje. Indien de overledene niet gehuwd was, wordt het trouwboekje van de ouders of een uittreksel uit de geboorteakte gevraagd. Soms is er een laatste wilsbeschikking geregistreerd op de dienst burgerlijke stand van de gemeente waar de overledene ingeschreven staat in het bevolkingsregister of vreemdelingenregister. Deze vermeldt of men begraven of gecremeerd wil worden. Voor niet-inwoners is tevens een attest nodig van het gemeentebestuur van de laatste woonplaats. Voor begravingen buiten de woonplaats of de gemeente van overlijden is een toelating tot begraven vereist van het gemeentebestuur op wiens grondgebied de begraafplaats gelegen is. Als je wil, kan de begrafenisondernemer de aangifte op zich nemen. Aan de aangever worden steeds gratis uittreksels uit de overlijdensakte meegegeven. Deze zijn noodzakelijk voor de aangifte van overlijden bij verschillende instanties zoals het ziekenfonds, de werkgever enz. 5
Regelen van de begrafenis of de crematie Afscheid nemen is een heel persoonlijk gebeuren. Aarzel daarom niet om als nabestaande(n) aan de begrafenisondernemer zowel jouw wensen als die van de overledene kenbaar te maken. Op zijn beurt zal de begrafenisondernemer je een aantal voorstellen doen. Durf op voorhand de verschillende mogelijkheden en prijzen te bespreken. Op basis hiervan kan je duidelijke afspraken en een realistische keuze maken. Begrafenis Om iemand te mogen begraven heb je de toelating tot begraving nodig van de ambtenaar van de burgerlijke stand waar het overlijden plaatsvond. Van zodra je de toelating hebt, moet je met de burgerlijke stand overeenkomen waar en wanneer de begrafenis plaatsvindt. Iedereen die op het grondgebied van Lokeren woont, iedere persoon die in Lokeren overlijdt of iedere persoon die een graf- of nisconcessie in Lokeren bezit, mag en kan op één van de begraafplaatsen in Lokeren begraven worden. Cremeren In geval van crematie moet je steeds een crematieaanvraag indienen. Deze dient vergezeld te zijn van een medisch attest dat bevestigt dat een eventuele pacemaker of een ander medisch toestel op batterijen bij de betrokkene werd weggenomen. De keuze van het crematorium gebeurt in overleg met de begrafenisondernemer die je hierover alle nuttige informatie kan bezorgen. Concessies Om te vermijden dat de grafrust beperkt wordt, kan je een concessie nemen. Vraag raad aan de burgerlijke stand van je gemeente. Te verwittigen instanties De diensten en personen die je op de hoogte dient te brengen, kunnen zijn: De werkgever van de overledene: De werkgever verwittig je door de overlijdensakte op te sturen of af te geven. Bepaalde firma s kennen een tussenkomst toe, zoals bijvoorbeeld in de begrafeniskosten. 6
De huiseigenaar bij een huurovereenkomst: Een huurcontract eindigt niet bij het overlijden van de huurder of de verhuurder. Tenzij je de beëindiging van een contract in overleg met de verhuurder kan regelen, dient er dus een opzegging van de huur te gebeuren of eventueel een verbrekingsvergoeding betaald te worden. Sociale verhuurmaatschappijen: zie interne reglementering van de maatschappij. Het ziekenfonds: Je kan best naar het loket van je ziekenfonds gaan met de overlijdensakte en de identiteitskaart van de overledene. Het ziekenfonds zal allerlei formaliteiten in orde brengen: aanpassen van jouw hoedanigheid (weduwe, weduwnaar, wezen), aanpassen van de klevertjes, nagaan of je recht hebt op verhoogde tegemoetkomingen voor gezondheidszorgen enz. Informeer eveneens naar een eventuele tussenkomst in de begrafeniskosten. Je moet dan een uittreksel uit de overlijdensakte en een document dat de betaling van de begrafeniskosten (met de prijs van de kist inbegrepen) vermeldt, voorleggen. Voorwaarde is wel dat de overledene een werknemer (al dan niet op rust) was. Het is de persoon die de begrafenis bekostigd heeft die recht heeft op de begrafenisvergoeding (ambtenaren en gepensioneerde ambtenaren hebben recht op een begrafenisvergoeding van de overheid waar ze tewerkgesteld waren). De zorgkas van de overledene: Je verwittigt de zorgkas enkel indien de overledene uitkeringen ontving van de zorgkas zoals een uitkering wegens arbeidsongeschiktheid. De dienst kinderbijslag: Het kinderbijslagfonds onderzoekt automatisch of er recht is op verhoogde wezenbijslag als het via de gemeente verneemt dat een ouder overleden is. Er is recht op de verhoogde wezenbijslag vanaf de maand na die van het overlijden. 7
Verzekeringsmaatschappijen: De levensverzekering verwittig je door middel van een overlijdensakte. De schuldsaldoverzekering: je brengt de bank op de hoogte door middel van een overlijdensakte, de polis en het laatste betalingsbewijs van de premie. Voor andere verzekeringen, zoals een brand en familiale verzekering, neem je best contact op met je makelaar. Nutsvoorzieningen (water, gas, elektriciteit, telefoonaansluiting, kabeltelevisie, internet, post enz.): Deze verschillende diensten moeten verwittigd worden, mogelijks voor een naamswijziging of stopzetting. Domiciliëringsopdrachten vervallen bij het overlijden van de persoon op wiens naam de bankrekening staat. Deze zal je dus moeten aanpassen. De Dienst voor Inschrijving van Voertuigen (DIV): De kentekenplaat van de wagen van de overledene kan alleen overgedragen worden aan zijn echtgeno(o)te, aan de wettelijk samenwonende partner of aan één van zijn kinderen. Anders moet je de nummerplaat terugsturen naar het DIV. Ook indien de wagen niet meer gebruikt wordt, moet je de nummerplaat terugsturen naar het DIV. De dienst voor pensioenen: De gemeente of mutualiteit zal de dienst pensioenen op de hoogte brengen. Was de overledene echter werkzaam in een overheidsdienst dan zal je zelf deze dienst moeten verwittigen. Voor verdere vragen en ondersteuning kan je tevens terecht bij de dienst TAS (Thuiszorg, Andersvaliden en Senioren) van het Sociaal Huis, Lepelstraat 4 in Lokeren. Je kan deze dienst elke voormiddag bereiken van 9 tot 11 uur. In de namiddag maak je telefonisch een afspraak via het nummer 09 340 86 07 of 09 340 86 08. 8
De bank verwittig je zelf. Een uittreksel van de overlijdensakte mag, maar is in principe niet noodzakelijk. Annuleer abonnementen: krant, weekbladen enz. Verwittig verenigingen waarvan de overledene lid was. 9
Financiële regelingen Bank Bij een overlijden zal de bank alle rekeningen en spaarboekjes van de overledene (en de partner van de overledene) blokkeren. De kluis zal ook worden verzegeld tot de nalatenschap vereffend is. Alle volmachten worden tevens ingetrokken. Voor het betalen van de begrafeniskosten, ziekenhuisrekeningen en de meest courante rekeningen en domiciliëringen zullen de banken de betaling verzekeren. De langstlevende partner kan tot de helft van het bedrag dat op alle rekeningen staat, tot een plafond van 5000, als voorschot uitgekeerd krijgen om het hoofd te bieden aan dringende uitgaven en dit zonder een attest of akte van erfopvolging voor te leggen (zoals in principe vereist is). De latere volledige deblokkering van alle rekeningen gebeurt wanneer je een attest van erfopvolging kan voorleggen. Je kan dit attest bekomen bij de notaris of bij de ontvanger van de registratie. Testament Indien je weet hebt van een testament of je vermoedt dat er een testament bestaat, contacteer je best een notaris om na te gaan of het testament geregistreerd werd. De notaris kan je bijstaan bij het verduidelijken van de inhoud en helpen bij de verdere uitwerking. Indien er geen testament is, zullen de wettelijk vastgelegde regels rond erfrecht gevolgd worden. Aangifte van nalatenschap Alle erfgenamen samen moeten binnen de vijf maanden na het overlijden de nalatenschap aangeven bij de Ontvanger der Successierechten van het registratiekantoor van het gebied waar de overledene woonde. Dit gebeurt met een speciaal formulier dat het registratiekantoor je meestal toestuurt. Indien dit echter niet het geval is, zal je zelf een aangifteformulier bij het 10
desbetreffende kantoor moeten aanvragen. Alle goederen en schulden van de overledene moeten opgesomd worden. Je kan bijstand inroepen van een notaris of beroep doen op andere diensten zoals sommige mutualiteiten, verzekeringen, banken enz. Verwerpen van de nalatenschap Wanneer een nalatenschap aanvaard wordt, houdt dit in dat de erfgenamen niet alleen de erfenis ontvangen, maar dat zij ook zullen instaan voor eventuele schulden. Als duidelijk is dat er meer schulden dan inkomsten zijn, dan kan de erfenis verworpen worden. Hiervoor dien je een verklaring in te dienen bij de griffie van de Rechtbank van Eerste Aanleg van de woonplaats van de overledene. Indien niet duidelijk is of er schulden zijn, dan kan de erfenis aanvaard worden onder voorrecht van boedelbeschrijving. Er wordt dan een inventaris opgemaakt van alle bezittingen en schulden zodat je met kennis van zaken kan beslissen. Ook in dit geval dien je je te wenden tot de Rechtbank van Eerste Aanleg van de woonplaats van de overledene. Successierechten De erfgenamen moeten ten laatste zeven maanden na het overlijden de successierechten betalen, zoniet is intrest verschuldigd. Het tarief van de successierechten varieert volgens het bedrag van het erfdeel en volgens de graad van verwantschap met de overledene. Vanaf 1 januari 2007 moet de langstlevende partner geen successierechten meer betalen op de gezinswoning. De vrijstelling geldt zowel voor gehuwden als voor wettelijk en feitelijk samenwonenden, dus ook voor feitelijk samenwonende broers en zussen enz. In het geval van feitelijk samenwonenden moet je echter drie jaar samengewoond hebben vóór het overlijden. De vrijstelling geldt niet voor andere erfgenamen in op- en neergaande lijn. De vrijstelling geldt enkel voor de gezinswoning, dus niet voor een eventueel 11
tweede verblijf. De gezinswoning wordt gedefinieerd als de hoofdverblijfplaats waar de partners op het ogenblik van het overlijden samenleefden. De vrijstelling op successierechten blijft echter behouden wanneer één of beide partners in een rusthuis of serviceflat verblijven i.p.v. de gezinswoning. De vrijstelling geldt enkel voor de gezinswoning, dus niet voor een eventueel tweede verblijf en alleen voor de langstlevende partner en niet voor andere erfgenamen. De gezinswoning wordt gedefinieerd als de hoofdverblijfplaats waar de partners op het ogenblik van het overlijden samenleefden. Maar ook wanneer één of beide partners in een woonzorgcentrum of serviceflat verblijven, blijft de vrijstelling behouden. 12
Rouwverwerking Rouw - algemeen Een ouder, een kind, een partner, een vriend verliezen... Een wereld voelen instorten, aanvaardend terugkijken, snijdend verdriet voelen of net kwaadheid, opluchting over het einde van het lijden Zoveel tegenstrijdige gevoelens kunnen ontstaan en ze zijn allen deel van eenzelfde proces: rouwen. Mensen zeggen dat het voorbij gaat, dat de tijd alle wonden heelt. Maar eigenlijk geneest de tijd pas door wat je in die tijd met je rouw kan doen. Soms lijkt het verdriet draaglijker te worden, andere dagen lijkt het allemaal te zwaar om dragen. Steun van je directe omgeving kan deugd doen. Het kan enzerzijds helpen je verlies te verwerken door foto s te bekijken en erover te praten. Anderzijds kan afleiding verlichting brengen door bijvoorbeeld naar een mooie film te kijken, over totaal iets anders te praten, met mensen af te spreken of te werken. Uiteindelijk heb je beide processen nodig om tot verwerking te komen. Wanneer je in één van beide processen blijft vastzitten, kunnen we spreken van gecompliceerde rouw. Wanneer je niet in je omgeving terecht kan of deze steun niet voldoende is, kan je elders hulp zoeken. Je kan terecht bij: een lotgenoten- of gespreksgroep; ondersteunende en/of psychotherapeutische begeleiding; morele, filosofische of religieuze centra. Voor meer informatie, ondersteuning, literatuur enz. kan je steeds terecht bij het supportteam van het AZ Lokeren: tel. 09 340 83 84 psycholoog@azlokeren.be 13
Kinderen en rouw Ook kinderen rouwen. Wanneer iemand stervende is, worden kinderen dikwijls weggehouden en vergeten. De familie wil ze dit verdriet besparen, vindt het niet verantwoord de kinderen mee op bezoek te brengen bij een stervende, wil dat ze zich de stervende herinneren zoals hij/zij vroeger was, wil hen geen trauma bezorgen enz. Is deze intuïtieve reactie van de familie en omgeving wel de juiste? De ervaring leert dat kinderen veel intenser bezig zijn met deze situatie dan algemeen aangenomen wordt. Kinderen moeten de kans krijgen, als ze dit zelf willen, om afscheid te nemen van iemand van wie ze houden. Wel is het noodzakelijk dat zij daarbij begeleid worden. Bron: Johan Snoeck Dit doe je kinderen niet aan Lannoo Hoe vertel je het slechte nieuws aan kinderen? Neem de kinderen dicht bij je. Toon ze ook dat je ze niet alleen laat. Maak er een samen-moment van. Zoek een aanknopingspunt: Je weet dat opa erg ziek was Wees duidelijk, zorg dat het bericht overkomt. Gebruik geen ingewikkelde zinnen, hou het helder en duidelijk. ( Vanmorgen heeft ze een autoongeval gehad. Ze was onmiddellijk dood. ) Je mag gerust je tranen laten zien. Kinderen mogen zien dat je het ook moeilijk hebt. Als je er maar voor zorgt dat je jezelf en de situatie onder controle hebt. Neem tijd om naar de gevoelens van je kinderen te luisteren. Zeg dat je bij hen blijft en voor hen zal zorgen. Blijf ook letterlijk in de buurt. Kinderen kunnen niet altijd onder woorden brengen wat ze voelen. Tekeningen of spel kunnen soms een waardevol alternatief zijn. De begeleiding van kinderen bij het bezoek aan de gestorvene vraagt wat extra aandacht. Kinderen die de kans krijgen om afscheid te nemen, kunnen later gemakkelijker met hun gevoelens om. Belangrijk hierbij is dat het kind zelf kan beslissen. Het kind moet op voorhand uitleg krijgen over dit bezoek. De fantasie van een kind is soms erger dan de werkelijkheid. Geef, op het niveau van het kind, eerlijke en duidelijke informatie. Het kan helpen als kinderen iets tastbaars kunnen geven, zoals een tekening of een knutselwerkje. 14
Besef dat kinderen op hun eigen manier omgaan met verdriet, voor ons volwassenen soms onbegrijpelijk. Ze kunnen soms verdrietig zijn en dan plots weer spelen alsof er niets aan de hand is. Aanwezigheid van kinderen op de uitvaartplechtigheid kan mits gepaste uitleg vooraf en onder begeleiding van een vertrouwenspersoon op het moment zelf. Bron: Klasse Als tieners rouwen Geef ze zekerheid Je gezin wordt getroffen door een groot verlies, jullie leven lijkt vierkant te draaien. Best mogelijk dat je pubers zich sterk houden. Maar vaak zit achter zo n stoer masker een angstig kind. Verzeker je pubers dat er een dag komt waarop alles weer zijn gang gaat. Laat voelen dat jullie er samen voor staan. Jij bent en blijft hun basis, zeker op moeilijke momenten. en warmte Kinderen moeten geknuffeld worden. Pubers gaan prat op een zekere coole stijl en hoeven van pa en ma geen week gedoe. Tot ze voelen dat het verdriet hen teveel wordt. Dan willen ze toch dat jij van hen houdt en voor hen zorgt. Schieten woorden tekort? Stap naar je tieners toe en hou hen letterlijk vast. Help hen herinneren Een foto op de kast, een leuke anekdote, een klein eenvoudig ritueel. Help je tieners om op een gezonde manier verbonden te blijven met diegene die ze moeten missen. Deel het verdriet Je wil luisteren naar je pubers en meeleven met hun verdriet. Maar soms lukt het gewoonweg niet. Willen je tieners niet praten? Help hen dan om iemand te vinden aan wie ze hun verhaal wel kunnen vertellen. 15
Zoek een uitlaatklep Te groot om te spelen, te trots om te huilen: je pubers kunnen best een uitlaatklep gebruiken. Ieder op zijn eigen manier: sport, dans, drum, of met wat woorden op papier. en ga verder Het blijft toch de bedoeling dat je pubers opgroeien tot fijne volwassenen. Daarom moet je verder gaan met je opvoeding, net zoals je het vroeger deed. Je hoeft dus zeker niet alles toe te staan. Tieners hebben nu eenmaal grenzen nodig. Bron: Gezinsbond 16
Contactgegevens Begrafenisondernemers Lokeren Begrafenissen De Clerck Brugstraat 16, 9160 Lokeren tel. 09 348 15 68 Ceremoniën Huis Jozef Brugstraat 92, 9160 Lokeren tel. 09 348 37 92 Sinaaidorp 4, 9112 Sinaai tel. 03 772 44 35 Begrafenissen en Crematies Van Lent Bleekmeersstraat 62, 9160 Lokeren tel. 09 348 01 44 Rouwcentrum Baert Kasteeldreef 26, 9160 Lokeren tel. 09 346 80 03 Crematoria I.V.C.A. Juul Moretuslei 2, 2610 Wilrijk tel. 03 828 95 60 www.ivca.be Crematorium Heimolen Waasmunsterse Steenweg 13, 9160 Sint-Niklaas tel. 09 355 51 78 www.crematoriumheimolen.be Intercommunale Westlede Smalle Heerweg 60, 9080 Lochristi tel. 09 355 51 78 www.westlede.be 17
Adressen voor morele, godsdienstige of filosofische bijstand Rooms-Katholieke Godsdienst Lekenhelper A. De Boever Brielmolenstraat 103, 9160 Lokeren tel. 09 348 09 54 Protestantse Evangelische Kerk Dominee P. Nelsson Bijlokestraat 53, 9200 Dendermonde Joodse Gemeenschap Terliststraat 35, 2018 Antwerpen tel. 03 232 01 87 Orthodoxe eredienst Ignace Peckstadt, aartspriester Tieltsesteenweg 69, 9900 Eeklo tel. 09 377 13 70 Islamitische eredienst Rouppeplein 16 (3 de verdieping), 1000 Brussel tel. 02 648 35 60 Centrum voor Morele Dienstverlening Domien Van Parijs Ankerstraat 96, 9100 Sint-Niklaas tel. 03 777 20 87 Getuigen van Jehova Daniël De Meyer Pietergorusstraat 37, 9240 Zele tel. 052 44 95 37 18
Nuttige websites www.zelfhulp.be: adressen van allerlei zelfhulpgroepen. www.ovok.be: vereniging voor ouders van overleden kinderen. www.ovk.be: voor ouders, broers en zussen van verongelukte kinderen. www.missingyou.be: een initiatief van jongeren en jongvolwassenen die een broer, zus, ouder of vriend verloren hebben en hierover willen praten met lotgenoten. www.achterderegenboog.nl of users.pandora.be/achterderegenboog: voor kinderen en jongeren over rouwverwerking, met informatie en individuele begeleidingsmogelijkheden. www.zelfdoding.be: vereniging die tracht het taboe te doorbreken en het grote publiek te informeren. www.werkgroepverder.be: Vlaamse werkgroep voor nabestaanden na zelfdoding. www.vzwcontempo.be: netwerk voor wie zijn partner verloor door overlijden. www.clairevandenabbeele.be: de vzw De Verbinding is een project waarin zorg en nabijheid wordt verleend aan kinderen, jongeren en volwassenen in rouw, ziekte of verdriet. www.rouwzorgvlaanderen.be: informatie over rouwen, verwijzingsadressen voor individuele gesprekken en rouwbegeleiding in Vlaanderen. Vormings- en groepsactiviteiten zowel voor jongeren als voor volwassenen. www.varu.be: de website van de Vlaamse Autonome Raad voor het uitvaartwezen. www.allesoveruitvaart.be: een website waarin advies gegeven wordt in verband met uitvaartplechtigheden. www.notaris.be: voor een eerste antwoord op al uw vragen. www.waasland.palliatieve.org 19
60500199 - AZ Lokeren 2014 Algemeen Ziekenhuis Lokeren Partner van het UZ Gent Lepelstraat 2 9160 LOKEREN Onthaal tel. 09 340 81 11 fax 09 340 81 91 Supportteam tel. 09 340 83 84 psycholoog@azlokeren.be www.azlokeren.be info@azlokeren.be Auteur/verantwoordelijke: supportteam