Een zelfhulpcursus voor zwangere vrouwen met depressieve en/of angstklachten via het internet Informatie voor deelnemers 25 juni 2013 Prezens, preventieafdeling van GGZ Ingeest Amsterdam Afdelingen Verloskunde en Ziekenhuispsychiatrie VUmc Amsterdam
1. Achtergrond van het onderzoek Tijdens zwangerschap en bevalling vinden er grote lichamelijke, psychologische en sociale veranderingen plaats. Deze veranderingen kunnen gepaard gaan met stress. Die stress kan zich uiten door tot gevoelens van somberheid en/of angst. Dit komt veel voor: bij ongeveer 10% van de vrouwen zijn dergelijke klachten zelfs zo ernstig dat gesproken wordt over een depressie of angststoornis. Vaak worden psychische klachten tijdens de zwangerschap en in de periode na de bevalling niet herkend. Dit komt omdat zulke verschijnselen gezien worden als gewoon voor een zwangere. Denk bijvoorbeeld aan vermoeidheid, slapeloosheid, angstige gespannenheid en hartkloppingen. Veel vrouwen hebben last van deze psychische klachten. In hun omgeving krijgen ze vaak te horen, dat het er gewoon bij hoort. Psychische klachten die bij de zwangerschap horen zijn gebonden aan een bepaalde periode van de zwangerschap en over het algemeen kortdurend en belemmering het dagelijks functioneren niet. Het is van belang om psychische klachten vroegtijdig te onderkennen en er iets aan te doen, zodat voorkómen kan worden dat er een depressie of angststoornis ontstaat of te lang voortduurt. Dit is niet alleen belangrijk voor de zwangere of voor de pas bevallen moeder, maar ook voor de baby. Die krijgt op die manier een betere start. Een van de manieren om iets aan deze klachten te doen is via een zelfhulpboek. Met behulp van een zelfhulpboek is het mogelijk om een psychologische behandeling zelfstandig uit te voeren. Uit onderzoek is gebleken dat deze boeken heel effectief kunnen zijn in het verminderen van psychische klachten. Deze cursus is er voortgekomen uit een al bestaande zelfhulpcursus Alles Onder Controle. Alles Onder Controle is bedoeld om problemen en zorgen op een rijtje te zetten en uiteindelijk te overwinnen. Uit onderzoek is gebleken dat Alles Onder Controle een effectieve cursus is. Er is echter nog geen onderzoek gedaan onder zwangere vrouwen. Samengevat luidt de onderzoeksvraag: in hoeverre is de Internet cursus Mamakits online in staat om verschillende soorten psychische klachten (somberheid, angst) te verminderen en daarnaast wat is de invloed op het verloop en de uitkomst van de zwangerschap? - 1 -
2. Wie kunnen er deelnemen? U kunt u aanmelden als u: 18 jaar of ouder bent Beschikt over een internetaansluiting en een e mail adres U zwanger bent, echter niet langer dan 32 weken Wel willen wij u erop attent maken dat de cursus geen vervanging is van normale hulpverlening. Indien u erg somber, angstig of uitgeput bent, en u heeft hier veel hinder van in uw dagelijks leven, dan kunt u beter contact opnemen met uw huisarts. Samen met hem of haar kunt u dan bepalen welke hulp voor u het meest geschikt en gewenst is. - 2 -
3. De cursus De cursus wordt via Internet aangeboden. Op de Internetsite kunt u veel informatie vinden, opdrachten en oefeningen, en verhalen van andere mensen met vergelijkbare problemen als u zelf. De cursus duurt in totaal 5 weken en daarbij komen de volgende onderwerpen aan de orde: (1) Bepaal wat u (echt) belangrijk vindt in uw leven (2) Bepaal waar u zich zorgen over maakt. Daarbij zijn er drie mogelijkheden voor elk punt waar u zich zorgen over maakt: a. Het is niet belangrijk (het heeft geen relatie met wat u belangrijk vindt in uw leven) b. Het is een belangrijk probleem en kan opgelost worden. c. Het is een belangrijk probleem, maar kan niet opgelost worden. Voor elk van deze 3 mogelijkheden wordt een methode aangedragen om er mee leren om te gaan. (3) Maak een plan om datgene wat u belangrijk vindt in uw leven, in de toekomst zo goed mogelijk te (blijven) realiseren. Alles bij elkaar opgeteld kost het doorwerken van deze website en het veranderen van uw leven door middel van oefeningen en opdrachten in totaal ongeveer 15 uur: Eenmaal per week een half uur om te bepalen wat u echt belangrijk vindt in het leven Elke dag een kwartier om uw zorgen en problemen aan te pakken door middel van oefeningen In totaal 4 uur om alle informatie te lezen en nog eens te herlezen Dat lijkt niet veel tijd, en dat is het ook niet, maar het zal wel heel wat energie van u vergen. De belangrijkste zaken in uw leven worden immers in die tijd doorgenomen en al uw zorgen, somberheid, spanningen en angsten worden aangepakt. Om u te helpen bij het uitvoeren van de cursus én om u te helpen gemotiveerd te blijven, onderhouden wij ook e mail contact met u tijdens de cursus. Wij vragen u telkens de gemaakte opdrachten naar ons toe te sturen. Wij sturen u éénmaal in de week een e mail waarin wordt uitgelegd wat er de komende week van u verwacht wordt én u krijgt een reactie op de opdracht die u heeft ingeleverd. Het doel van deze ondersteuning is om het u makkelijker te maken de cursus te volgen en vol te houden. Deze ondersteuning is niet bedoeld om uw problemen te bespreken. De cursus in een notendop: Duurt in totaal 5 weken en kost per week zo n 3 uur U krijgt informatie aangereikt evenals opdrachten en oefeningen U wordt ondersteund bij het uitvoeren van de cursus door e mail contact - 3 -
4. Het onderzoek Om antwoord te kunnen geven op onze onderzoeksvragen is het noodzakelijk dat wij de klachten volgen van mensen die deelnemen aan de cursus. Het is echter ook nodig dat wij de klachten van een groep mensen volgen die niet deelnemen aan de cursus. Alleen op die manier kunnen we namelijk zeker weten dat een vermindering van de klachten (somberheid en angst) is toe te schrijven aan de cursus en niet aan andere toevallige zaken. Om onderzoekstechnische redenen is het bovendien van belang dat de onderzoeksgroepen op basis van loting worden samengesteld. Als u besluit mee te doen aan het onderzoek wordt u dan ook op basis van toeval ingedeeld aan één van de volgende groepen: 1. Groep die meedoet aan de cursus (incl. begeleiding) 2. Groep die op de wachtlijst komt te staan. Deze groep kan 6 weken na de bevalling alsnog aan de cursus deelnemen (incl. begeleiding). Om het effect van de cursus te meten zullen wij aan allebei de groepen 4 keer een vragenlijst voorleggen: voor de start van de cursus, direct na afloop, vlak voor de bevallingsdatum en nog eens 6 weken na de bevalling. Op die manier kunnen we nagaan of er veranderingen zijn opgetreden in uw klachten, of die veranderingen ook blijvend zijn en de invloed hiervan op de zwangerschap en de baby. Naast een aantal vragen van algemene aard zullen we hierbij vragen naar gevoelens van somberheid en angst. Ook zult u de gelegenheid krijgen om aan te geven wat u van de cursus vond. Het invullen van de vragenlijsten zal telkens ongeveer een half uur in beslag nemen. Deelname betekent voor u: Dat u op basis van toeval wordt toegewezen aan 1 van de 2 onderzoeksgroepen Dat u de internetcursus Mamakits online kunt volgen (incl begeleiding) Dat u 4x een vragenlijst krijgt toegestuurd via Internet waarvan het invullen telkens circa een half uur in beslag neemt - 4 -
5. Overige belangrijke informatie Dit onderzoek wordt uitgevoerd door de afdelingen Verloskunde en Psychiatrie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. De eindverantwoordelijkheid ligt bij de heer prof. dr. A.Honig, psychiater en mevrouw prof.dr. C.J.M. de Groot, gynaecoloog. De projectleider van dit onderzoek is mw. drs. H.M.Heller. Het onderzoek wordt uitgevoerd door Mw. Drs. H.M. Heller, psychiater Al uw gegevens worden anoniem verwerkt. De persoonsgegevens (naam en adres) die u aan ons heeft doorgegeven hebben wij nodig tijdens het onderzoek om u deze informatiefolder te sturen. Deze gegevens worden echter in een afgesloten ruimte bewaard en zijn alleen toegankelijk voor de projectleider en enkele bevoegde onderzoeksmedewerkers. Alle overige gegevens die wij van u krijgen (via de vragenlijsten) worden enkel onder een onderzoeksnummer opgeslagen en zullen niet herleidbaar zijn tot uw persoonsgegevens. Direct na afloop van het gehele onderzoek worden alle namen en adressen vernietigd. Belangrijk om te weten is verder dat u zich altijd uit het onderzoek kunt terugtrekken zonder opgave van redenen. Het onderzoek gaat uit van Prezens, preventieafdeling van InGeest en het VUmc in Amsterdam Al uw gegevens worden anoniem verwerkt U kunt u op elk moment uit het onderzoek terugtrekken - 5 -
6. Aanmelden voor deelname Indien u na het lezen van al deze informatie besluit om aan het onderzoek deel te nemen dan verzoeken wij u het toestemmingsformulier te ondertekenen (handtekening en naam). U kunt dit formulier in bijgevoegde envelop zonder postzegels naar ons versturen. Mocht u vragen hebben over het onderzoek dan kunt een e mail sturen naar info@mamakits.nl (dit wijzigt mogelijk nog). Ook kunt u bellen op werkdagen naar 020.(tel nr. nog toevoegen) U wordt dan door iemand van het onderzoeksteam te woord gestaan. Desgewenst kunt u ook contact opnemen met een arts die niet bij dit onderzoek betrokken is maar wel geïnformeerd is over de achtergrond en werkwijze. Haar naam is mw.dr. A. Schadé en u kunt haar bereiken via 020 4440196 of telefoonnummer 020 7884666 Wij bedanken u alvast hartelijk voor het lezen van deze informatie. - 6 -