25 jaar gezond en veilig werken!

25 e symposium Nederlandse Vereniging voor Arbeidshygiëne 25 jaar gezond en veilig werken! Woensdag 13 en donderdag 14 april 2016 Kurhaus te Scheveningen Organisatie: NVvA Commissie Symposium in samenwerking met EPS 2.0

25 e NVvA-symposium: 25 jaar gezond en veilig werken Welkom! Voor u ligt alweer een nieuwe uitnodiging voor het NVvA-symposium 2016. Ditmaal een wel heel bijzondere uitnodiging. We vieren dit jaar een speciaal lustrum, het symposium zal namelijk voor de 25e keer plaatsvinden! Dit laten we uiteraard niet onopgemerkt aan ons voorbij gaan en willen we feestelijk met elkaar vieren. Gekozen is voor een markante locatie met uitzicht op zee, het Kurhaus in Scheveningen. Ik wil u bij deze alvast van harte uitnodigen om op 13 en 14 april 2016 met ons mee te vieren en bij het symposium aanwezig te zijn. Een lustrum is altijd een mooi moment om terug te blikken en om vooruit te kijken. Dit willen we doen rondom het brede thema van 25 jaar gezond en veilig werken. In de afgelopen 25 jaar is er veel veranderd en veel bereikt binnen ons vakgebied. We mogen echt trots zijn op wat ons vakgebied in deze periode heeft bijgedragen aan de gezondheid en veiligheid van werkend Nederland! Een feest vier je uiteraard niet alleen. Ik wil bij deze dan ook graag onze zusterverenigingen van harte uitnodigen om het lustrum met ons mee te vieren. Zo kunnen we samen terugblikken en vooruit kijken naar de uitdagingen die het huidige werken met zich meebrengen. Tijdens het symposium zullen er verschillende plenaire bijdragen zijn rondom het thema. In parallelsessies en workshops wordt er uiteenlopend eigen onderzoek gepresenteerd. Zowel wetenschappelijk onderzoek als concrete praktijkervaringen komen aan de orde. Uiteraard zal er ook dit jaar weer een ignite sessie zijn, waarin enkele sprekers in slechts 5 minuten anderen enthousiast maken voor het vakgebied en hun (praktijk)ervaringen delen! Na een jaar afwezigheid hopen we dit jaar weer de Bob van Beek-prijs uit te mogen reiken aan de student met de beste scriptie van het jaar. Ook de Buitenlandbeurs, bedoeld als stimulans om de arbeidshygiënische kennis te verspreiden naar het buitenland, zal weer op de feestavond worden uitgereikt. Tijdens het symposium is er een ruime informatiemarkt. Hier kunt u zich door onze sponsoren laten bijpraten over nieuwe producten, diensten en opleidingen. Heeft u zelf interesse om als sponsor op het congres aanwezig te zijn? Ook dat kan uiteraard. Neemt u dan met ons contact op. In deze uitnodiging vindt u het volledige programmaoverzicht en algemene informatie over deelname. Meer informatie is uiteraard ook te vinden via www.arbeidshygiene.nl. Graag tot ziens in het Kurhaus! Namens de symposiumcommissie Drs. Koen Verbist, voorzitter Hoofdsponsor van het 25 ste symposium van de NVvA is RPS analyse bv

WOENSDAG 13 april 2016 09.00-09.30 uur Ontvangst, uitreiking symposiumtas, informatiemarkt OCHTENDPROGRAMMA, PLENAIR 09.30 09.45 uur Opening Dr. Joost van Rooij, voorzitter NVvA Drs. Koen Verbist, voorzitter commissie symposium, dagvoorzitter 09.45 10.15 uur Het exposoom en arbeidsgerelateerde gezondheid Roel Vermeulen PhD, Associate Professor of Molecular Epidemiology and Risk Assessment, Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS), Utrecht University, Utrecht 10.15 10.45 uur De terugkeer van de leefwereld in het exposoom. Een ethische stellingname Prof. dr. Evert van Leeuwen, hoogleraar Medische Ethiek, Radboud UMC, Nijmegen 10.45 11.15 uur Pauze, informatiemarkt 11.15 12.45 uur Eerste ronde sessies (A t/m D) Deelname is mogelijk aan twee sessies van elk anderhalf uur. In één sessie vinden diverse presentaties of een workshop plaats, waarbij rekening is gehouden met de mogelijkheid tot discussie. Elke sessie wordt éénmaal gehouden. U kunt voor de lunch kiezen uit de sessies A, B, C en D en na de lunch uit E, F, G, H en I. Op het inschrijfformulier kunt u aangeven aan welke sessies u wilt deelnemen. Vergeet niet uw reservekeuzes aan te geven. Inschrijving geschiedt op volgorde van ontvangst van het inschrijfformulier. Sessie A Global Harmonized Systems? Voorzitter: Ir. Ralf Cornelissen, centrale arbocoördinator, Stichting Fundamenteel Onderzoek der Materie, Utrecht Een nieuw hazard banding schema in lijn met GHS. Oude Control Banding wijn in nieuwe zakken of nieuwe Control Banding wijn in oude zakken? Dr. ir. Henri Heussen, arbeidshygiënist, CTO, Cosanta BV, Amstelveen Een vergelijk van 1 bedrijfs en 3 publieke Hazard Band motoren Ir. Theo Scheffers, consultant, TSAC, Maastricht Ben je al een GHS expert? Drs. Yvonne Jansma, implementation consultant/occupational hygienist, PreventPartner/IHS, Arnhem Al vele jaren wordt gesproken over het harmoniseren van communicatie over gevaren van gevaarlijke stoffen. In deze sessie gaan diverse sprekers in op harmonisatie en communicatie over gevaarlijke stoffen. Wat heeft GHS ons gebracht en weten we voldoende van GHS om dit ook goed aan onze klanten uit te leggen? Verder zal in deze sessie ingegaan worden op de gevolgen van GHS/EU-CLP op de hazard banding schema's van Control Banding tools en waarom uniformiteit van hazard banding wenselijk is. Ook zal een voorbeeld gepresenteerd worden van validatie van een bedrijf intern hazard banding schema op basis van drie reeds bestaande hazard banding schema's.

Sessie B Modellen en beoordeling Voorzitter: Dr. Erik van Deurssen, junior arbeidshygiënist, RPS analyse bv, Breda Risico Management 2.0 Berend Moerdijk, directeur/eigenaar, Go2Sure BV, Oldenzaal Onzekerheid en variabiliteit bij chemische risicobeoordeling op de werkplek wat kan je daar als praktiserend arbeidshygiënist mee? Dr. ir. Daan Huizer, consultant arbeidshygiëne en toxicologie, Caesar Consult, Nijmegen 15 jaar monitoringsprogramma voor blootstelling aan respirabel stof en kwarts binnen de Europese mineralen industrie Ing. Hicham Zilaout MSc, promovendus, IRAS, Universiteit Utrecht, Utrecht In deze sessie draait het om (on)zekerheid en risico s. Modellen om blootstelling aan gevaarlijke stoffen te schatten zijn niet meer weg te denken uit de arbeidshygiëne. Ieder model kent echter een bepaalde onzekerheid die in acht genomen dient te worden bij de risicobeoordeling. Bij het beoordelen van risico s is een integrale aanpak voorhanden, voortkomend uit het risk assessment, het risk management, maar bijvoorbeeld ook uit wet- en regelgeving en polisvoorwaarden van een verzekeraar. Workshop C Participatieve aanpak op de werkplek Voorzitter: Ing. Vanessa Zaat, arbeidshygiënist, Nederlands Kenniscentrum Arbeid en Longaandoeningen (NKAL), Utrecht Maaike Huysmans, senior onderzoeker, VU Medisch Centrum, afdeling Sociale Geneeskunde & Kenniscentrum Verzekeringsgeneeskunde, Amsterdam Margriet Formanoy, bewegingswetenschapper, Werkform, Haarlem Huub Pennock, adviseur, trainer en coach, Ergobalans, Weesp Onlangs is de Multidisciplinaire Leidraad Participatieve Aanpak op de Werkplek opgeleverd. Hieraan hebben 7 beroepsgroepen meegewerkt, waaronder ook de NVvA. Doel van deze leidraad is het voorkomen van gezondheidsklachten bij werknemers. Tijdens deze workshop wordt ingegaan op de achtergronden en de inhoud van de leidraad. Daarnaast zullen de deelnemers ook zelf aan de slag gaan door middel van een aantal oefeningen waarbij de aanpak op organisatieniveau wordt behandeld. Sessie D EMV: een (hoog) spannende factor Voorzitter: Nick van den Hurk MSc, arbeidshygiënist, Arbo Unie, s Hertogenbosch Implementatie van de Europese richtlijn elektromagnetische velden in Nederland Dr. Rianne Stam, onderzoeker, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), Bilthoven Veilige werkplek ondanks te hoge veldsterkte Leo Lagendijk, principal consultant EMC, EMF en Elektrische veiligheid, DNV GL Energy, Arnhem De gevolgen van de EMV wetgeving voor het veilig werken met MRI in Nederland Sija Geers, directeur, Nederlandse Vereniging Medische Beeldvorming en Radiotherapie (NVMBR)), Utrecht Deze sessie is volledig in het kader van de nieuwe Europese richtlijn 2013/35/EU betreffende de minimumvoorschriften inzake gezondheid en veiligheid met betrekking van werknemers aan de risico s van elektromagnetische velden (EMV). Deze richtlijn

wordt op 1 juli 2016 in Nederland geïmplementeerd. In de sessie zullen eerst de eigenschappen van EMV en de richtlijn behandeld worden, vervolgens zal ingegaan worden op praktische informatie omtrent metingen. De sessie sluit af met een praktijk verhaal door de vereniging van medische beeldvorming radiotherapie. Is Nederland klaar voor de implementatie, wat staat de arbeidshygiënist te doen? 12.45 13.45 uur Lunch, informatiemarkt MIDDAGPROGRAMMA 13.45 15.15 uur Tweede ronde sessies (E t/m I) Workshop E Zitten is dodelijk Voorzitter: Ir. André Winkes, arbeidshygiënist, Arbo Unie, Arnhem Floris Lindeman, commercieel directeur, Health2Work, Surhuisterveen Louis Bosman, bedrijfsfysiotherapeut, Save a Back Europe, Arnhem Een zittend leven duurt korter. Veel zitten is dodelijk, zelfs voor mensen die trouw en regelmatig sporten. Heeft deze berichtgeving in het NRC in 2013 mens en bedrijf in beweging gebracht?? Deze workshop zal jullie hier verder de weg in wijzen. Wat zijn de gevaren en wat kan je er aan doen? Sessie F Onderbouwen van veilig gebruik van gevaarlijke stoffen Voorzitter: Stan de Poot MSc, consultant arbeidshygiëne en -toxicologie, Caesar Consult, Nijmegen Veilige werkwijzen Nieuwe criteria voor validatie en borging Ir. Jeroen Terwoert, specialist arbeidshygiëne, Inspectie SZW, Expertisecentrum, Utrecht Gecontroleerde blootstelling? Toon het aan! Selma Dieperink MSc, projectleider, TNO Triskelion, Zeist Met een goede implementatie van het 4-stappenplan kan REACH u niet verrassen Stan de Poot MSc, consultant arbeidshygiëne en -toxicologie, Caesar Consult, Nijmegen : Werken met gevaarlijke stoffen kan leiden tot gezondheidsrisico s. Beheersing van deze risico s is in ieders belang en daarom is er veel aandacht voor het aantonen van veilig (en gezond) gebruik. Ook daarvoor geldt: vele wegen leiden naar Rome. In deze sessie aandacht voor het ontwikkelen van veilige werkwijzen, het onderbouwen van blootstellingsscenario s met meetdata en een handige aanpak voor het aantonen van veilig gebruik wanneer wordt afgeweken van het blootstellingsscenario. Sessie G Nieuwe inzichten in de bestaande risico s Legionella en DME Voorzitter: Ing. Jan Kegelaer, arbeidshygiënist, RPS analyse bv, Breda Ontwikkelingen rondom Dieselmotor Emissie (DME); Analysemethodieken en beoordeling blootstelling Ing. Jan-Willem Peters, arbeidshygiënist, RPS analyse bv, Breda Legionella, verschil tussen theorie en de praktijk

Ing. Mascha van Hofweegen, adviseur water, KWA Bedrijfsadviseurs bv, Amersfoort Kan een Legionella RI&E met beheersplan een besmetting van en drinkwater installatie voorkomen? Wilco van der Lugt, eigenaar/directeur, Van der Lugt BV, Alkmaar De sprekers in deze sessie geven nieuwe inzichten in de bestaande arbeid gerelateerde risico s door Dieselmotor Emissie (DME) en legionella bronnen op de werkplek. Voor beiden risico s geldt dat bronnen in de praktijk niet altijd op juiste wijze worden geïdentificeerd, bemeten en geïnterpreteerd. Conform de huidige stand der techniek wordt u handvaten geboden om het risico van genoemde bronnen op juiste wijze te beoordelen hetgeen implementatie van zinvolle beheersmaatregelen in de praktijksituatie bevordert. Sessie H Nieuwe werkvelden Voorzitter: Ir. Lou Meertens, arbeidshygiënist, Arbomeer, Utrecht Waar twee werelden elkaar raken het gebied tussen medische milieukunde en arbeidshygiëne Drs. ing. Jolanda Willems MBA, arbeidshygiënist, toxicoloog, bestuurder PreventPartner & Adviseur Milieu en Gezondheid, GGD en Gelderland en Overijssel, Nijmegen Circulaire en bio-economie: andere grondstof, andere arbo-risico s? Dr. ir. Evelyn Heugens, coördinator BBE, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), Bilthoven Enkele nieuwe of opkomende risico s nader beschouwd Nicole Palmen, PhD, senior arbeidshygiënist/toxicoloog (RAH), Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), Bilthoven : In deze sessie wordt de diepte en de breedte van het werkveld van de arbeidshygiëne verkend. Waar zit de overlap of de GAP met de op de algemene bevolking gerichte medisch milieukundige? Biedt NERC (nieuwe of opkomende risico s) kansen voor de arbeidshygiënist en hoe beoordeel je deze NERC s? En welke risico s liggen op de loer bij de opkomst van de bio-economie? Sessie I THE NEW (DRAFT) EN 689 (part I) Voorzitter: Marcel van Kruining MSc, arbeidshygiënist, Shell International, Pernis The new European OELV compliance testing standard using air exposure measurements Ir. Theo Scheffers, consultant, TSAC, Maastricht Dr. Raymond Vincent, chair working group committee EN689, INRS, France Explanation: This is the first of two sessions in which the draft of the new European OELV compliance testing standard using air exposure measurements will be introduced and discussed. During the first part of the session members of the committee (EN 689) will elaborate on the following elements of the new EN689: Structure and content of the draft standard EN689 and the new compliance test (5.5) (Raymond Vincent; INRS) The flow chart: elements of the compliance testing process (Jan Twisk; CEFIC) OELV and re-assessment (Christian Schumacher; IFA) The differences between the current (1995) standard and the new draft (Roger Grosjean; BSOH)

In the second part of the session compliance testing using the old 689, the new 689 and the BOHS/NVvA guidance (2011) will be demonstrated by using datasets from the 'real world' (Henri Heussen; Cosanta). After this demonstration the session will finish with a public discussion on the proposed draft. 15.15 15.45 uur Pauze, informatiemarkt 15.45 16.45 uur Bob van Beek-prijs Voorzitter: Ir. Ralf Cornelissen, centrale arbocoördinator, Stichting Fundamenteel Onderzoek der Materie, Utrecht Genomineerde sprekers: Saskia de Gilder, lnstitute for Risk Assessment Sciences Amber Hensema, Stichting PHOV Arné Oerlemans, Radboudumc 16.45 17.30 uur Ignite sessie (flitspresentaties) Ing. Edwin Hagelen (vz), UMC Utrecht Leo van der Biessen, Royal HaskoningDHV Kelly Caris, Arbo Unie Daphne Doekemeijer Jan Kegelaer, RPS Analyse Henk Luijsterburg, Ravebo Tamara Onos, Auxilium HSE Wendel Post, Arbo Unie Jan Snijder, ArboJan Jack Spithoven, Universiteit Utrecht 17.30 18.30 uur Borrel, informatiemarkt Uitreiking certificaten bij de symposiumbalie Vanaf 17.45 uur wordt de Algemene Ledenvergadering van de NVvA gehouden in de RPS-zaal. LUSTRUM FEESTAVOND 19.30 uur Verzamelen in de Kurzaal 24.00 uur Einde feestavond. Tijdens dit jubileumsymposium zal ook de feestavond een extra feestelijk tintje krijgen. U kunt zich ook alleen voor de feestavond aanmelden. Vervolg in de Jan Toorop-zaal (begane grond) Uitreiking Buitenlandbeurs Uitreiking Bob van Beek-prijs Diner Muziek en entertainment

DONDERDAG 14 april 2016 09.00-09.30 uur Ontvangst, uitreiking symposiumtas, informatiemarkt OCHTENDPROGRAMMA, PLENAIR 09.30 09.45 uur Opening Drs. Koen Verbist, voorzitter commissie symposium, dagvoorzitter 09.45 10.15 uur De invloed van hormoonverstorende stoffen op de mens Prof. dr. Aldert Piersma, senior onderzoeker reproductietoxicologie bij het RIVM en bijzonder hoogleraar reproductie- en ontwikkelingstoxicologie aan het Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS) van de Universiteit Utrecht 10.15 10.45 uur Persoonlijke beïnvloeding van het binnenklimaat: power to the people Ir. Atze Boerstra, directeur, BBA Binnenmilieu, Den Haag 10.45 11.15 uur Pauze, informatiemarkt 11.15 12.45 uur Derde ronde sessies (J t/m M) Deelname is op deze dag mogelijk aan twee sessies van elk anderhalf uur. In één sessie vinden diverse presentaties of een workshop plaats, waarbij rekening is gehouden met de mogelijkheid tot discussie. Elke sessie wordt éénmaal gehouden. U kunt voor de lunch kiezen uit vier sessies J, K, L, M en daarna uit N, O, P en Q. Op het inschrijfformulier kunt u aangeven aan welke sessies u wilt deelnemen. Vergeet niet uw reservekeuzes aan te geven. Inschrijving geschiedt op volgorde van ontvangst van het inschrijfformulier. Workshop J Veiligheid Voorzitter: Ing. Jan Kegelaer, arbeidshygiënist, RPS analyse bv, Breda 1 op 2 gebruikers van gehoorbescherming is onvoldoende beschermd! Herman Codee, application engineer, Personal Safety Division, 3M Nederland, Delft Epidemiologie bij het dragen van veiligheidsschoenen Ludo Guldentops, consultant functional footwear, Bata Industrials Europe, Best Deze twee presentaties geven inzicht in de manier waarop twee type veiligheidsmiddelen dienen te worden toegepast. Herman Codee gaat in op de correcte werking van gehoorbescherming, hoe kan deze getest worden en wat zijn de aandachtspunten in het adviseren van de typen gehoorbescherming. Ludo Guldentops belicht de risico s van verkeerd schoeisel. Dit kan leiden tot slecht draagcomfort maar zelfs ook tot ziekteverzuim. Hoe vormen ergonomie en anatomie een geheel dat uiteindelijk resulteert in meer comfort en minder verzuim?

Workshop K Preventie van blootstelling aan carcinogene stoffen; literatuur, praktijk en discussie Voorzitter: Ir. André Winkes, arbeidshygiënist, Arbo Unie, Arnhem Als contact met CMR stoffen niet te vermijden is Ir. Saskia Vermij, RAH, Tauw bv, Rotterdam Ron Bömer, RAH, cert. OH, Industrial Hygiene OHCoE (EAME), ExxonMobil, Rotterdam Carcinogene stoffen: Kanker door je werk is geen kwestie van domme pech Drs. Peter van Balen, riskmanager en arbeidshygiënist, PreventPartner, Amsterdam Het aantal Nederlanders dat jaarlijks beroeps gebonden kanker ontwikkelt wordt geschat op 5000. De overheid roept dan ook op tot actie! Het eerste deel van deze sessie biedt een overzicht van nieuwe inzichten in het ontstaan en de progressie van kanker hetgeen handvaten biedt voor aanpassing van de huidige risicobenadering. Vervolgens volgt een tweetal praktijkverhalen waarin beheersing van blootstelling aan carcinogene stoffen wordt toegelicht wanneer substitutie niet mogelijk is. Tot slot worden de aanwezigen uitgenodigd discussie te voeren over preventie van beroeps gebonden blootstelling aan carcinogene stoffen. Wat kan de overheid betekenen? Hoe implementeer je wet en regelgeving in de dagelijkse praktijk? Hoe kunnen arbeid hygiënisten samen werken aan goede praktijken? Sessie L Blootstelling aan biologische agentia? Voorzitter: Ing. Vanessa Zaat, arbeidshygiënist, Nederlands Kenniscentrum Arbeid en Longaandoeningen (NKAL), Utrecht Het nut van het meten van (levende) micro-organismen bij binnenklimaat-klachten in gebouwen Dr. Diny van Faassen, arbeidshygiënist, Biosafety Consult, Hulsberg Extrinsieke allergische alveolitis (EAA): de arbeidshygiënist als medebehandelaar Dr. Jos Rooyackers, longarts, Nederlands Kenniscentrum Arbeid en Longaandoeningen (NKAL), Utrecht Blootstelling aan biologische agentia in de vlees-, en vleesverwerkende sector Ing. Vanessa Zaat, arbeidshygiënist, Nederlands Kenniscentrum Arbeid en Longaandoeningen (NKAL), Utrecht Blootstelling aan biologische agentia vormt een relevant gezondheidsrisico. In deze sessie wordt aandacht besteed aan de opsporing, de relatie tussen de blootstelling en de aandoening, maar ook het nemen van preventieve maatregelen. Het eerste deel van deze sessie laat een overzicht zien van internationale richtlijnen voor diverse soorten micro-organismen in het binnenklimaat. De tweede presentatie gaat in op de diagnostische methodieken voor het identificeren van het causale agens. Een aantal casussen worden besproken. Het laatste deel van deze sessie staat het in kaart brengen van de blootstellingsrisico s van biologische agentia en het nemen van preventieve maatregelen in de vlees-, en vleesverwerkende sector centraal. Sessie M THE NEW (DRAFT) EN 689 (part II) Voorzitter: Marcel van Kruining MSc, arbeidshygiënist, Shell International, Pernis Is the quality of the new EN 689 standard sufficient for the next decade? Ir. Theo Scheffers, consultant, TSAC, Maastricht Quantitative quality control and compliance testing Dr. ir. Tom Geens, senior scientist, occupational hygienist, Provikmo, Bruges

Explanation: During the second session about the draft of the new European OELV compliance testing standard using air exposure measurements its usefulness will be explored within the Dutch Occupational Hygiene and regulatory landscape. Participants will be given the opportunity to take part in a discussion about the quality of the content and provided tools too ultimately determine if and how the NVvA should comment on the public draft (before July 1, 2016). The second goal of the session is to determine if the participants think if additional guidance is needed within the Netherlands. 12.45 14.00 uur Lunch, informatiemarkt MIDDAGPROGRAMMA 14.00-15.30 uur Vierde ronde sessies (N t/m Q) Workshop N Gezond en energiek aan het werk blijven Voorzitter: Dr. Erik van Deurssen, junior arbeidshygiënist, RPS analyse bv, Breda Ir. Saskia Gorissen, coach en trainer, Workingflow, Breda In deze sessie gaat de workshopleider samen met het publiek aan de slag met Business Yoga. Dat wordt dus inspannen door te ontspannen De deelnemers gaan intensief met zichzelf aan de slag en doen allerlei oefeningen (op muziek) die ook op de werkplek gedaan kunnen worden om gezond, ontspannen en energiek aan het werk te blijven! Sessie O Communicatie van de risico s van het gebruik van stoffen richting eindgebruiker Voorzitter: Stan de Poot MSc, consultant arbeidshygiëne en -toxicologie, Caesar Consult, Nijmegen Veiligheidsinformatiebladen: Van hazard naar risk Dr. ir. Evelyn Tjoe Nij, arbeidshygiënist, Arbouw, Harderwijk en Preventpartner Veilig gebruik stoffen en REACH Ir. Leo van der Biessen, senior expert REACH, Regulatory Compliance and Exposure Assessment, Royal HaskoningDHV, Nijmegen Hoe kunnen REACH en Arbobeter samenwerken tot praktische werkplekinstructies die aansluiten bij de behoeftes op de werkplek? Drs. Onno Jongerius, consultant Chemical Regulatory Compliance, Jongerius Consult, Molenhoek : Een van de doelen van de Europese REACH wetgeving is het verbeteren van de communicatie in de keten over het veilig gebruik van gevaarlijke stoffen. Dit brengt mooie uitdagingen voor het arbeidshygiënische werkveld met zich mee. De sprekers in deze sessie zullen hun visie met ons delen en ons aan de hand van praktijkvoorbeelden een update bieden over de ontwikkelingen in de communicatie naar de eindgebruiker. Hierbij is aandacht voor de Safe Use Mixture Information.

Sessie P Platina en formaldehyde: gevoelige kwesties Voorzitter: Nick van den Hurk MSc, arbeidshygiënist, Arbo Unie, s Hertogenbosch Arbeidshygiënische advisering in de brochure van Ulrich Ellenbog uit 1473 Drs. Jurjen Breedijk, zelfstandig bedrijfsarts, Diatriba BV, Vinkeveen Allergie tegen platina zouten: relatie tussen blootstelling en sensibilisatie Dr. ir. Remko Houba, arbeidshygiënist, Nederlands Kenniscentrum Arbeid en Longaandoeningen (NKAL), Utrecht Voldoende alternatieven voor biociden met kankerverwekkend formaldehyde? Drs. Joke Wezenbeek, beleidsadviseur bestrijdingsmiddelen, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), Bilthoven In deze sessie zal eerst vanuit de geschiedenis van beroepsziekten de situatie omtrent platina en formaldehyde beschreven worden. Al in een zeer vroeg stadium hiervan zijn (delen van) de arbeidshygiënische strategie herkenbaar. Vervolgens zal de link tussen blootstelling aan platina zouten en beroepsastma gelegd worden, hoe staat het met het risico op sensibilisatie? De sessie zal eindigen met een stukje bronaanpak: formaldehyde vrije alternatieven bij gebruik van biociden. Belangrijke informatie, gezien per 1 januari 2016 formaldehyde als carcinogeen is geclassificeerd. Sessie Q Onderbouwing van een veilige werkwijze Voorzitter: Ir. Ralf Cornelissen, centrale arbocoördinator, Stichting Fundamenteel Onderzoek der Materie, Utrecht Review van bewaking van blootstelling aan ethyleenoxide in hallen met opslag van gesteriliseerde hulpmiddelen Dr. ir. Frans Jongeneelen, arbeidstoxicoloog, IndusTox Consult, Nijmegen Gezond en veilig bevallen! Ing. Edwin Hagelen, arbeidshygiënist, Arbo- en milieudienst UMC Utrecht Meten met beperkte middelen Ing. Pieter de Boer, veiligheidskundige, Aboma, Ede en cursusleider PHOV In deze sessie staat het beheersen van blootstelling aan gevaarlijke stoffen door middel van veilige werkwijzen centraal. Hoe bepaal je een effectieve reductie van blootstelling? Door te meten, te schatten, of door meteen technische beheersmaatregelen te nemen? Ook komen deze sessie een tweetal praktijksituaties aan bod. In de eerste casus wordt uitgelegd hoe de review naar de beheersing van het kankerverwekkende ethyleenoxide als rest-emissie van opgeslagen producten in een warehouse is uitgevoerd. De tweede casus beschrijft de herintroductie van het reproductietoxische lachgas tijdens ziekenhuis bevallingen. Stapsgewijs is door een multidisciplinair team beoordeeld of (en zo ja hoe) lachgas veilig en gezond gebruikt kan worden. 15.30 16.00 uur Pauze, informatiemarkt 16.00 16.45 uur Wake-up call Spetterende duopresentatie door Fountainheads waarbij verhalen over de toekomst naar het heden worden gehaald 16.45 17.00 uur Prijs beste spreker en afsluiting Drs. Koen Verbist, voorzitter commissie symposium 17.00 18.00 uur Borrel, informatiemarkt Uitreiking certificaten bij de symposiumbalie

ALGEMENE INFORMATIE Datum Woensdag 13 en donderdag 14 april 2016 Plaats Parkeren Openbaar Aanmelding Kosten Het Kurhaus, Gevers Deynootplein 30, 2586 CK Den Haag. Telefoon: 070 4162636 (www.amrathkurhaus.com). U kunt uw auto tegen betaling parkeren in een van onderstaande parkeergarages. Deze zijn op loopafstand van het Kurhaus en 24/7 geopend. - Parkeergarage Kurhaus, Gevers Deynootplein 189 - Parkeergarage Nieuwe Parklaan, Parklaan 248 - Parkeergarage Scheveningen Bad, Zwolsestraat 426 Indien u met het openbaar vervoer van Den Haag Centraal Station naar het Kurhaus komt, dan kunt u tram 9 of bus 22 het congrescentrum nemen. Wanneer u via Den Haag Hollands Spoor reist, kunt u tram 1 of 9 nemen. U stapt voor de deur uit bij halte Kurhaus. U kunt zich aanmelden via het aanmeldingsformulier op www.arbeidshygiene.nl, klik op de button Symposium > inschrijven. Na ontvangst van uw inschrijving sturen wij u een deelnamebevestiging c.q. factuur. NVvA-, BSOH-, NVVK-, BA&O-, HumanFactorsNL-leden: 1 dag 270,= 2 dagen 395,= Niet-leden: 1 dag 320,= 2 dagen 515,= Studenten jonger dan 25 jaar (kopie inschrijvingsbewijs meesturen) 1 dag 75,= 2 dagen 110,= Studenten MAH/Post HBO AH/AIO (kopie inschrijvingsbewijs meesturen) 1 dag 135,= 2 dagen 255,= Feestavond 35,= Feestavond studenten (jonger dan 25 jaar) gratis Hotelkamer incl. ontbijt voor 1 persoon 140,= Hotelkamer incl. ontbijt voor 2 personen, p.p. 82,50 N.B. Overnachtingen in het Kurhaus worden door het secretariaat gereserveerd. Indien u de voorkeur geeft aan een andere locatie in de omgeving bent u vrij dit zelf te regelen. Alle bedragen zijn exclusief 21% BTW en per persoon. Indien de inschrijving vóór 1 maart 2016 bij de NVvA binnen is, wordt een vroegboekkorting van 15,= voor deelname aan 1 dag en 25,= voor deelname aan 2 dagen verleend. Deze korting geldt niet voor studenten. Deelname Verhindering Informatie De aanmeldingen worden op volgorde van binnenkomst behandeld. Bij de symposiumbalie ontvangt u bij uw registratie een symposiumtas. Na afloop van het symposium kunt u het certificaat afhalen Tot drie weken voor het symposium kan uitsluitend schriftelijk geannuleerd worden. Wij berekenen dan 50,= administratiekosten. Daarna brengen wij het volle bedrag in rekening. Vervanging door een collega, mits tijdig doorgegeven, is mogelijk. NVvA-secretariaat: EPS 2.0, Bernie Duivens of José Niessen, Postbus 1762, 5602 BT Eindhoven, tel. 040 2911424, e-mail: nvva@arbeidshygiene.nl of zie: http://www.arbeidshygiene.nl.

WOENSDAG 13 april 2016 09.00 09.30 uur Ontvangst, uitreiking symposiumtas, informatiemarkt OCHTENDPROGRAMMA PLENAIR 09.30 09.45 Opening voorzitters Dr. Joost van Rooij en drs. Koen Verbist 09.45 10.15 Het Exposoom Dr. ir. Roel Vermeulen, Associate Professor, IRAS, Utrecht 10.15 10.45 De terugkeer van de leefwereld in het exposoom. Een ethische stellingname Prof. dr. Evert van Leeuwen, hoogleraar Medische Ethiek, Radboud UMC, Nijmegen 10.45 11.15 Pauze 11.15 12.45 1e ronde sessies: A t/m D 12.45 13.45 Lunch MIDDAGPROGRAMMA 13.45 15.15 2 e ronde sessies: E t/m I 15.15 15.45 Pauze 15.45 16.45 Bob van Beek-prijs 16.45 17.30 Ignite sessie 17.30 18.30 Borrel Uitreiking certificaten bij de symposiumbalie Vanaf 17.45 uur vindt de Algemene Ledenvergadering NVvA plaats. 19.30-24.00 Feestavond Uitreiking Buitenlandbeurs Uitreiking Bob van Beekprijs

DONDERDAG 14 april 2016 09.00 09.30 uur Ontvangst, uitreiking symposiumtas, informatiemarkt OCHTENDPROGRAMMA PLENAIR 09.30 09.45 Opening voorzitter symposium Drs. Koen Verbist 09.45 10.15 De invloed van hormoonverstorende stoffen op de mens Prof. dr. Aldert Piersma, senior onderzoeker reproductietoxicologie bij het RIVM en bijzonder hoogleraar reproductie- en ontwikkelingstoxicologie aan het Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS) van de Universiteit Utrecht 10.15 10.45 Persoonlijke beïnvloeding van het binnenklimaat: power to the people Ir. Atze Boerstra, Directeur, BBA Binnenmilieu, Den Haag 10.45 11.15 Pauze 11.15 12.45 3 e ronde sessies: J t/m M 12.45 14.00 Lunch MIDDAGPROGRAMMA 14.00 15.30 4 e ronde sessies: N t/m Q 15.30 16.00 Pauze 16.00 16.45 Wake-up call Spetterende duopresentatie door Fountainheads 16.45 17.00 Prijs beste spreker en afsluiting Drs. Koen Verbist 17.00 18.00 Borrel Uitreiking certificaten bij de symposiumbalie * Informatiemarkt. Tijdens de pauzes in het programma presenteert een aantal bedrijven en instituten zich met hun producten en/of diensten of op een andere wijze.