Inhoud 5. 6. 7. Klantenverhaal Docentenhandleiding Tekening Uitvoeringwerkzaamheden / Montagestappen IT en ET Materialenlijsten IT en ET Gereedschaplijsten IT en ET Urenverantwoording IT en ET Klantenverhaal Marinus Hommel is eigenaar van verschillende woningen in Utrecht. Hij verhuurt deze huizen aan studenten. Ieder huis heeft een gezamenlijke keuken, badkamer en toilet. In een van deze huizen is ruimte voor 8 studenten, dus maken zij veel gebruik van de gezamenlijke voorzieningen. Echter vinden zij een toilet te weinig, vooral omdat er ook 2 meisjes bij zijn. Marinus laat daarom een toilet met fonteintje bijmaken. Installatiebedrijf van der Ley, dat wel meer onderhoudswerk voor hem uitvoert, heeft een offerte gemaakt en die viel Marinus mee, zodat hij snel de opdracht heeft gegeven.
Docentenhandleiding Algemeen Een Hoekopstelling (zie tekening) met de minimale afmetingen van 1200 mm x 1200 mm en 1800 mm hoog gemaakt van bijvoorbeeld multiplex 18 mm of cellenbetonblokken of gipsblokken met een dikte van 100 mm is noodzakelijk voor deze minibordes opdracht. Installatietechniek Voormontage Een 200 mm lange 15 mm koperen waterleiding steekt 250 mm uit de hoek vertikaal uit vloer. Materialen Gebruik een closetpot met achteruitlaat; PK uitlaat (pijp kort) en een fonteinkraan met een ½ buitendraad aansluiting. Verbindingsmethode waterleiding Men is vrij in de keuze van de verbindingsmethode, de materialen dienen hier op afgestemd te worden. solderen knellen persen Materialen en verbindingsmethoden afvoerleiding Men is vrij in de keuze van het materiaal van de afvoerleidingen de verbindingsmethoden dienen hier op afgestemd te worden. Bij PVC lijmen. Bij PE elektromoflassen Bij PP manchetverbindingen Laat bij PVC 1 verbinding lijmen. Spreek vooraf met leerling af welke verbinding. Laat bij PE 1 verbinding lassen. Spreek vooraf met leerling af welke verbinding. Montage De leerlingen monteren zelf het handasbakje (fontein), de sifon en de kraan op het handwasbakje. De leerlingen monteren zelf de closetpot op de vloer en het reservoir en de muurplaat met stopkraan op de wand.
Normen en richtlijnen die van toepassing zijn op het minibordes Toiletruimte Algemene normen en uitvoeringsrichtlijnen. Binnenriolering Afvoerleidingen Voor afvoerleidingen zijn de voorschriften Binnenriolering Eisen en bepalingsmethode NEN 3215. De gedetailleerde uitwerkingen voor het gebruik van deze norm vind je in NTR 3216 binnenriolering richtlijnen voor ontwerp en uitvoering Waterleidingen Voor waterleidingen zijn de Algemene voorschriften voor leidingwaterinstallaties (AVWI-2002) NEN 1006 De eisen in NEN 1006 zijn algemeen van aard. Er wordt vanuit gegaan dat als aan de Werkbladen is voldaan, de installatie overeenkomstig is aan deze norm. Alle Werkbladen van de laatste versie kan gedownload worden op www.infodwi.nl Voor Legionella preventie wordt verwezen naar ISSO 30.5 legionella code voor woninginstallaties en naar ISSO 55.1 handleiding Legionella preventie in leidingwater. Documentatie fabrikant Naast de normen bestaat er ook de documentatie van de fabrikant. In sommige gevallen schrijft de fabrikant het anders voor dan de norm of ook als de voorschrift niet is omschreven. Bijvoorbeeld: de beugelafstand is afhankelijk van de stijfheid van de leidingen. Bij minder stijfheid schrijft de fabrikant kleinere beugelafstanden voor. Lees dus altijd de documentatie van de fabrikant. ISSO kleintjes Hierin staan, in een wat kleinere formaat de bovenstaande ISSO uitwerkingen (staat verkort omschreven dan een ISSO publicaties). De onderstaande ISSO kleintjes zijn beschikbaar voor de minibordessen: ISSO Kleintje Water ISSO Kleintje Legionella ISSO Kleintje Riolering ISSO Kleintje Individuele Centrale Verwarming ISSO Kleintje Vloerverwarming ISSO Kleintje Inregelen Rioleringsinstallatie toiletruimte Volgens paragraaf 15 van NEN 3215 moet er tussen de closet en de volgende aansluiting een tussenruimte van minimaal 1 meter zijn. Met deze opdrachtoefening is dat niet mogelijk omdat de ruimte van de minibordes te klein is. In de praktijk wordt hier wel rekening mee gehouden. Volgens de documentatie fabrikant moet je de beugelafstand van de riolering horizontaal 10 maal de diameter aanhouden. Waterleidingsinstallatie toiletruimte Volgens NEN 1006 heb je hier te maken met een beveiligde toestel die voorzien moet zijn van een terugstroom beveiliging. In werkblad 8 paragraaf 3 staat er omschreven welke beveiliging toepasbaar is.
Voor de beugels en beugelafstand van de waterleiding, zie werkblad 6 Voor aanleggen van leidingen in gebouwen zoals opbouw leidingen, zie werkblad 5 en 4 Voor de uitvoering van de persproef, zie werkblad 3 Instructie- en informatiekaarten De leerling kan gebruik maken van de volgende instructie- en informatiekaarten: Alle instructie- en informatiekaarten staan onder het kopje Instructiekaarten bovenaan deze pagina. Basisvaardigheden Aftappen waterleiding Aanbrengen houtdraadbouten Afkorten met beugelzaag Afkorten met buizensnijder 5. Ontbramen buis 6. Buigtang 7. Buigen met buigtang 8. Buigen haakse bocht met buigtang 9. Buigen sprong met buigtang 10. Waterpas 1 Beugelafstanden 1 Boren 1 Afkorten van kunststof buis 1 Lijmen PVC 15. Spiegellas maken met de hand 16. Spiegellas maken met machine 17. Zachtsolderen 18. Zachtsoldeer gereedschap karweifles 19. Viega-pexfit 20. Teflontape aanbrengen 2 Hennep en fitterkit aanbrengen 2 Waterleiding op druk zetten
Instructie- en informatiekaarten Alle instructie- en informatiekaarten staan onder het kopje Instructiekaarten bovenaan deze pagina. Toiletruimte 5. 6. 7. 8. 9. 10. 1 Aftekenen en boren gaten voor closetpot Plaatsen closetpot Bepalen van de hoogte van het reservoir Plaatsen en aansluiten van het reservoir Afkorten en plaatsen valbuis Aftekenen wastafel/handwasbakje Ophangen wastafel Monteren wastafelkraan en aansluiten Aanbrengen plugbekersifon Hoekstopkraan aansluiten en monteren Monteren accessoires Normen en richtlijnen die van toepassing zijn op het minibordes Toiletruimte Voor de elektrische installatie zijn de voorschriften de Veiligheidsbepalingen voor laagspanningsinstallaties gebruikt door de elektrotechnische installatiebranche NEN 1010 De gedetailleerde uitwerkingen voor het gebruik van NEN 1010 is de NPR 5310 Nederlandse Praktijk Richtlijn bij NEN 1010
Oplevering Tijdens de bespreking van de oplevering kunnen aan de leerlingen onderstaande vragen worden gesteld, om te toetsen of de leerling de vaktheorie beheerst, die betrekking heeft op de opdracht. Blijkt dat niet het geval te zijn, dan een korte uitleg geven. Vragen aan leerling over IT: Wat is het verschil tussen een vlakspoelpot en een diepspoelpot? Waarom worden in de toiletruimte bij voorkeur messing schroeven gebruikt? Waarom wordt een afvoerleiding met afschot aangelegd? Waarom heb je bij een laaghangende stortbak vaak de keuze tussen spoelen met 3 liter of met 6 tot 9 liter water? Oplevering Vragen aan leerling over ET: Waar moet je op letten bij de keuze van de lamp in de armatuur? Waar moet je op letten bij de keuze van de sensor?
Uitvoering, Werkzaamheden en Montagestappen Installatietechniek Vooraf: Bekijk de tekening en lees het klantenscenario aandachtig Vraag aan je docent welke verbindingsmethode je toe moet passen voor de waterleiding; solderen, knellen of persen Vraag aan je docent welke materialen en verbindingsmethode je toe moet passen voor de afvoerleidingen; PVC, PE of PP Vraag aan je docent of verzamel de benodigde materialen (zie materialenlijst) 5. Verzamel de benodigde gereedschappen (zie gereedschaplijst) 6. Maak gebruik van de instructie- en informatiekaarten 7. Let op veiligheid, beroepshouding en pas de NEN normen toe
Uitvoering, Werkzaamheden en Montagestappen Installatietechniek Na oplevering bespreek je met de docent: 5. 6. Waarom je de onderdelen op die plaats in de installatie hebt gemonteerd Het gebruik van de materialen en gereedschap Welke instructie- en informatiekaarten je hebt gebruikt Welke aandachtspunten jij belangrijk vond Verantwoord je het aantal gewerkte uren Beantwoord en bespreek je de theorievragen Normen en richtlijnen die van toepassing zijn op het minibordes Toiletruimte Rioleringsinstallatie Volgens paragraaf 15 van NEN 3215 moet er tussen de closet en de volgende aansluiting een tussenruimte van minimaal 1 meter zijn. Met deze opdrachtoefening is dat niet mogelijk omdat de ruimte van de minibordes te klein is. In de praktijk wordt hier wel rekening mee gehouden. Volgens de documentatie fabrikant moet je de beugelafstand van de riolering horizontaal 10 maal de diameter aanhouden. Waterleidingsinstallatie Volgens NEN 1006 heb je hier te maken met een beveiligde toestel die voorzien moet zijn van een terugstroom beveiliging. In werkblad 8 paragraaf 3 staat er omschreven welke beveiliging toepasbaar is. Voor de beugels en beugelafstand van de waterleiding, zie werkblad 6 Voor aanleggen van leidingen in gebouwen zoals opbouw leidingen, zie werkblad 5 en 4 Voor de uitvoering van de persproef, zie werkblad 3
Instructie- en informatiekaarten De leerling kan gebruik maken van de volgende instructie- en informatiekaarten: Basisvaardigheden 5. 6. 7. 8. 9. 10. 1 1 1 1 15. 16. 17. 18. 19. 20. 2 2 Aftappen waterleiding Aanbrengen houtdraadbouten Afkorten met beugelzaag Afkorten met buizensnijder Ontbramen buis Buigtang Buigen met buigtang Buigen haakse bocht met buigtang Buigen sprong met buigtang Waterpas Beugelafstanden Boren Afkorten van kunststof buis Lijmen PVC Spiegellas maken met de hand Spiegellas maken met machine Zachtsolderen Zachtsoldeer gereedschap karweifles Viega-pexfit Teflontape aanbrengen Hennep en fitterkit aanbrengen Waterleiding op druk zetten Instructie- en informatiekaarten De leerling kan gebruik maken van de volgende instructie- en informatiekaarten: Toiletruimte Aftekenen en boren gaten voor closetpot Plaatsen closetpot Bepalen van de hoogte van het reservoir Plaatsen en aansluiten van het reservoir 5. Afkorten en plaatsen valbuis 6. Aftekenen wastafel/ handwasbakje 7. Ophangen wastafel 8. Monteren wastafelkraan en aansluiten 9. Aanbrengen plugbekersifon 10. Aansluiten plugbekersifon 1 Hoekstopkraan aansluiten en monteren 1 Monteren accessoires
Werkvolgorde en Montagestappen Maatvoering Bepaal de plaats van de toiletpot Bepaal de plaats van het reservoir Bepaal de plaats van handwasbakje (fontein) Bepaal de plaats van de muurplaat van de hoekstopkraan (indien nodig is afhankelijk van reservoiraansluiting) 5. Noteer de maten op de tekening Werkvolgorde en Montagestappen Monteren Toiletpot Monteer de closetzitting met deksel op de closetpot Bevestig de toiletpot aan de vloer Monteer het reservoir op de juiste hoogte aan de wand Monteer de valbuis tussen het reservoir en de closetpot Werkvolgorde en Montagestappen Monteren Afvoerleiding 5. 6. Monteer de 90 graden afvoermanchet 110 mm aan de closetpot Bepaal de plaats van het T-stuk 110 x 50 x 110 mm onder de fontein Bepaal de plaats van de 110 mm bochten in de afvoerleiding Plaats de beugels voor de 110 mm afvoerleiding ( denk aan het afschot) Kort de 110 mm afvoerleiding op juiste lengten af. Ontbraam de buiseinden Monteer de 110 mm afvoerleiding met bochten en T-stuk. Inclusief lijmen, lassen of met een manchetverbinding Werkvolgorde en Montagestappen Monteren Handwasbakje (Fontein) Monteer de kraan op de fontein. (let op: Staat de kraan in de juiste stand en monteer de ringen op de juiste plaats) Monteer de afvoerplug onder de fontein. (monteer de kunststof ringen op de juiste plaats Monteer de bekersifon aan de afvoerplug. (monteer de kunststof ringen op de juiste plaats) Bevestig de fontein aan de wand. (Let op: keramiek is breekbaar) 5. Monteer het inzetverloop 50 x 40 mm in het T-stuk onder de fontein 6. Breng de rubber manchet 40 x 32 mm aan in het inzetverloopstuk 7. Maak de 32 mm vloerbuis op maat. Ontbraam de buiseinden 8. Monteer de vloerbuis in de rubberen manchet van de afvoerleiding en met een klemverbinding op de bekersifon
Werkvolgorde en Montagestappen Monteren waterleiding 5. 6. 7. 8. 9. 10. Monteer de 15 mm stopkraan met aftap op de voorgemonteerde 15 mm waterleiding die uit de vloer komt Bepaal de plaats van T-stuk 15 x 12 x 12 mm. Monteer de beugel voor de 15 mm koperen waterleiding Monteer de beugels voor de 12 mm koperen waterleiding. (Denk aan aftappen) Monteer de muurplaat met hoekstopkraan (indien nodig is afhankelijk van reservoiraansluiting) Buig met een buigijzer de 12 mm waterleiding passend in de beugels tussen het T-stuk en de kraanaansluiting met tweedelige koppeling 1/2 x 12 mm.. Ontbraam de buiseinden Buig met een buigijzer de 12 mm waterleiding passend tussen het T-stuk en de reservoiraansluiting met 3/8 hoekstopkraan. Ontbraam de buiseinden Soldeer, pers of knel de koperen 12 mm leidingen Sluit de 12 mm waterleiding aan op de fonteinkraan met tweedelige koppeling 1/2 x 12 mm. Sluit de 12 mm waterleiding aan op het reservoir met 3/8 hoekstopkraan en eventueel met flexibele slang. Werkvolgorde en Montagestappen Oplevering Controleer de installatiedichtheid en spoel de installatie door. Ruim je werkplek netjes op (afval in juiste bakken) Lever de installatie op Elektrotechniek Vooraf: Bekijk de tekening en lees het klantenscenario aandachtig Vraag aan je docent of verzamel de benodigde materialen (zie materialenlijst) Verzamel de benodigde gereedschappen. (zie gereedschaplijst) Maak gebruik van de Normen en richtlijnen 5. Let op veiligheid, beroepshouding en pas de NEN normen toe
Elektrotechniek Na oplevering bespreek je met de docent: 5. 6. Waarom je de onderdelen op die plaats in de installatie hebt gemonteerd Het gebruik van de materialen en gereedschap Welke Normen en richtlijnen je hebt gebruikt Welke aandachtspunten jij belangrijk vond Verantwoord je het aantal gewerkte uren Beantwoord en bespreek je de theorievragen Normen en richtlijnen die van toepassing zijn op het minibordes Toiletruimte Voor de elektrische installatie zijn de voorschriften de Veiligheidsbepalingen voor laagspanningsinstallaties gebruikt door de elektrotechnische installatiebranche NEN 1010 De gedetailleerde uitwerkingen voor het gebruik van NEN 1010 is de NPR 5310 Nederlandse Praktijk Richtlijn bij NEN 1010 Normen en richtlijnen die van toepassing zijn op het minibordes Toiletruimte Voor de elektrische installatie zijn de voorschriften de Veiligheidsbepalingen voor laagspanningsinstallaties gebruikt door de elektrotechnische installatiebranche NEN 1010 De gedetailleerde uitwerkingen voor het gebruik van NEN 1010 is de NPR 5310 Nederlandse Praktijk Richtlijn bij NEN 1010 Normen en richtlijnen die van toepassing zijn op het minibordes Toiletruimte Voor de elektrische installatie zijn de voorschriften de Veiligheidsbepalingen voor laagspanningsinstallaties gebruikt door de elektrotechnische installatiebranche NEN 1010 De gedetailleerde uitwerkingen voor het gebruik van NEN 1010 is de NPR 5310 Nederlandse Praktijk Richtlijn bij NEN 1010
Werkvolgorde en Montagestappen Monteren 5. 6. 7. 8. Schakel de spanning uit Leg de buis naar de inbouwdoos Leg de buis naar de centraaldoos Trek de draden Maak de lassen Monteer het plafond armatuur Monteer de sensor Programmeer de sensor (tijdsduur) Werkvolgorde en Montagestappen Opleveren Controleer alle aansluitingen Ruim je werkplek netjes op (afval in de juiste bakken) Lever de opdracht op aan de docent Test samen met de docent de werking Materialenlijst Installatietechniek Voormontage Zie handleidingdocent Sanitair en leidingmateriaal 1 Closetpot met PK uitlaat, inclusief messing schroeven en afdekdoppen 1 Closetzitting met deksel inclusief montage materiaal 1 Laaghangend reservoir met spoelbuis en ophanging 1 Closet afvoermanchet 90 graden; afhankelijk van aansluitmaat 90/110 of 100/110 mm 1 Closetverbinder/sok; afhankelijk van diameter valpijp en uitwendige aansluitdiameter 1,5 m Buis 110 mm. (PVC, PE of PP) 3 Beugel 110 mm (compleet) 1 Sok 110 mm 2 Bocht 110 mm 45 graden mof/mof 1 Bocht 110 mm 45 graden mof/spie 1 T-stuk 110 x 50 x 110 mm 45 graden (T-stuk 110 mm met inzetverloop naar 50 mm) 1 Bocht 50 mm 45 graden mof/spie 1 Inzetverloop 50 x 40 mm. 1 Rubber overgangsmanchet 40 x 32 mm 1 Wasbakje (fontein) 1 Plugbekersifon 32 mm 1 Vloerbuis 32 mm
Materialenlijst Installatietechniek Voormontage Afhankelijk van materiaalsoort 1 Pot vaseline 1 Pot PVC lijm Schuurpapier Materialenlijst Installatietechniek Watertechniek 0,1m. 15 mm koperen buis 5 m. 12 mm koperen buis 1 Stopkraan 15 mm met aftap 1 T-stuk 15 x 12 x12 mm. 1 Knie 12 mm (reserve) 1 Sok 12 mm (reserve) 1 Beugel 12 mm (compleet) 3 Beugels 15 mm (compleet) 1 Fonteinkraan met 1/2 buitendraad aansluiting 1 Tweedelige koppeling ½ x 12 mm 1 Hoekstopkraan 3/8 x 12 mm.) (Of muurplaat 3/8 x 12 mm met 3/8 hoekstopkraan en flexibele aansluiting) 1 Rol teflontape 1 Koker hennep 1 Tube fitterkit 1 Poetsdoek Bevestigingmateriaal met pluggen (bij steenachtige montagewand) Materialenlijst Elektrotechniek Buis 16 mm. Beugels 16/19 mm VD draad bruin,blauw,groengeel 5 mm VD draad zwart 1,5 mm. Centraaldoos Inbouwdoos 1 Sensor voor spaarlamp Lassen 1 Plafonnier
Gereedschapslijst Installatietechniek PBM s Veiligheidsschoenen Veiligheidsbril Gereedschapslijst Installatietechniek Aftekengereedschap Liniaal Duimstok / rolmaat Potlood / stift Blokhaak / platte haak Waterpas Krijt Gereedschapslijst Installatietechniek Montage gereedschap Accu schroef- boormachine met bitjes en boren Set kruiskop schroevendraaiers Set platte schroevendraaiers Set (steen)boren Priem Bankhamer Kunststof hamer Waterpomptang Wastafeltang of pijpsleutel 13 mm (afhankelijk van wastafelmontage) Chroomtang / armaturentang (bekken met rubberinlage) Twee verstelbare moersleutels (Bahco) Set steek- ringsleutels t.b.v. sanitairmontage en appendages Set inbussleutels Buigijzer 12 mm. met slede Buigijzer 15 mm. met slede Buizensnijder koperen buis Ontbramers/binnenpijpfrezen t.b.v. koperen buis Ontbramers/binnenpijpfrezen voor kunststof buis Halfronde vijl Beugelzaag
Gereedschapslijst Installatietechniek Afhankelijk van verbindingsmethode: Knellen: Steeksleutels of open ringsleutels 19 en 24 mm. t.b.v. knelkoppelingen 12 en 15 mm. Solderen: Karwijfles met soldeerbrander en brandvrije plaat Persen: Perstang met bekken 12 en 15 mm. Afhankelijk van toegepaste beugels: Montage sleutel (houtdraadpen sleutel) Gereedschaplijst Elektrotechniek PBM s Werkbroek Veiligheidsschoenen Veiligheidsbril Gereedschapkist met slot Gereedschaplijst Elektrotechniek Aftekengereedschap Liniaal Duimstok / rolmaat Potlood / stift Waterpas Krijt Gereedschaplijst Elektrotechniek Montage gereedschap Combinatietang Zijkniptang Punttang Draadstriptang Spanningstester Set geïsoleerde schroevendraaiers, plat en kruiskop Beugelzaag Aftekenpotlood Accuschroefmachine met bitjes Hamer Buis snij apparaat Set ijzer en houtboortjes Prikker