Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 1
Medicolegale aspecten InFoP 2 -module 5 2
Situering Wet van 18 juni 1850: behandeling van geesteszieken Collocatie: vervangen door : wet van 26 juni 1990 betreffende de bescherming van de persoon van de geesteszieke Goederenbeheer: vervangen door : wet van 18 juli 1991 betreffende de bescherming van de goederen Tot 1990 sprak men van collocatie, een oude term (1850!) die veel negatieve reacties oproept vandaag. Een collocatie werd beslist door de burgemeester, waardoor achteraf enkele flagrante misbruiken/vergissingen uitgebreid in het nieuws kwamen. Sinds 1990 veranderde de wet, en werden nieuwe procedures in het leven geroepen die willekeur en misbruik moesten uitsluiten. Het accent wordt vanaf dan gelegd op het beschermende karakter van deze vorm van vrijheidsberoving, en beperkte de toepassing ervan tot de geesteszieken (waarbij er getracht werd om geesteszieke te definiëren). Ook de wet op het goederenbeheer werd aangepast, en de notie bescherming werd ook hier in de tekst opgenomen. 3
Gedwongen opname = in observatiestelling Wet van 26 juni 1990 op de bescherming van de persoon van de geesteszieke Verschillende termen worden soms door elkaar heen gebruikt, maar duiden allemaal op hetzelfde: gedwongen opname = in observatiestelling, maar dit is niet te verwarring met interneren (hiermee bedoelen we sociaal verweer, voor geesteszieken die een delict hebben gepleegd). 4
dwangbehandeling Elke interventie- zij het van fysieke, psychologische of sociale aard- met een therapeutisch doel toegepast op een persoon met een psychiatrische stoornis die ofwel in staat is zijn/haar toestemming voor de behandeling te geven en deze niet geeft, ofwel niet in staat is toe te stemmen en de behandeling weigert 5
Bescherming van de persoon van de geesteszieke
Gedwongen opname 3 criteria: Aanwezigheid van een geestesziekte Gevaar voor zichzelf of voor derden Geen alternatief (weigering van zorgen op vrijwillige basis)
Procedure Gedwongen opname via: Gewone procedure Spoedprocedure Verder Verblijf en nazorg Opname in een gezin In de procedure van gedwongen opname zijn er verschillende stappen te onderscheiden, waarbij de gedwongen opname kan uitmonden in een verder verblijf en nazorg. Opname in een gezin is een variant op de klassieke gedwongen opname, en wordt verder uitgewerkt. 8
Gedwongen opname Gewone/niet-urgente procedure Omstandig medisch verslag Verzoekschrift indienen Zitting bij vrederechter De gewone of niet-urgente procedure zou de standaard-procedure moeten zijn. Zou want in realiteit zien we de urgente of uitzonderlijke procedure veel vaker toegepast worden. Er zijn verschillende stappen te ondernemen binnen deze procedure, die verderop meer worden uitgewerkt. 9
Omstandig medisch verslag Onderzoek: ten hoogste 15 dagen (reëel) el) Beschrijving probleem (gezondheidstoestand en symptomen) en gevaar Niet: arts is bloed- of aanverwant zieke of verzoeker Niet: arts is verbonden aan psychiatrische dienst waar patiënt op dat ogenblik verblijft Onder gesloten omslag Het omstandig medisch verslag wordt opgemaakt door een arts die niet verwant is aan de zieke, en niet gelinkt is aan de verzorgingsstructuur waar de zieke op dat moment verblijft. In dit verslag moet een beschrijving staan van de geestestoestand van de zieke (geen diagnose, wel beschrijving van de symptomen, met de impact op het welzijn), het gevaarscriterium moet duidelijk vermeld zijn (ofwel tov zichzelf ofwel tov derden, zowel gevaar voor de fysieke als voor de geestelijke integriteit) en er moet vermeld staan dat de persoon de zorgen op vrijwillige basis weigert. Het gevaarscriterium moet geëvalueerd worden, en een anamnese van de derden is soms nodig om dit te kunnen omschrijven. Zo is iemand die een ander fysiek aangevallen heeft in de vaste overtuiging dan deze hem kwaad wou doen (binnen een waanidee) een duidelijk gevaar voor die ander. Maar iemand die, vanuit paranoïde wanen, slaapt met een mes onder zijn hoofdkussen, iemand die in putje winter in bikini op straat loopt, iemand die enkel hondevoer eet vanuit een delirante overtuiging, het zijn allemaal situaties die voor discussie vatbaar zijn. Details vanuit de omgeving kunnen hierbij een hulp zijn. Tenslotte moet de persoon de zorgen op vrijwillige basis weigeren (opname, ambulant, medicatie). 10
GENEESKUNDIG VERSLAG Wet van 26 juni 1990 betreffende de persoon van de geesteszieke Ondergetekende, dr.... wonende... verklaart te hebben onderzocht op... de genaamde... geboorteplaats en -datum... woonplaats... verblijfplaats... Ondergetekende stelt vast dat de onderzochte zijn/haar gezondheidstoestand en veiligheid ernstig in gevaar brengt en/of dat hij/zij een ernstige bedreiging vormt voor andermans leven of integriteit, gezien de volgende ziektesymptomen:............... Ondergetekende besluit hieruit dat betrokkene lijdt aan geestesziekte. Ondergetekende verklaart dat ten aanzien van onderzochte, bij gebreke aan enige andere ge-schikte behandeling, beschermingsmaatregelen moeten getroffen worden conform de wet van 26 juni 1990 betreffende de bescherming van de persoon van de geesteszieke. Deze maatregelen dienen bij hoogdringendheid genomen te worden aangezien (1)......... Plaats en datum:... Handtekening en stempel Dit verslag mag niet opgesteld worden door een arts die bloed- of aanverwante is van de zieke, of die op een of andere wijze verbonden is aan de psychiatrische dienst waar de zieke zich bevindt (1) alleen in te vullen in geval van hoogdringendheid Dit is een voorbeeld van zo n omstandig medisch verslag. Deze kunnen variëren ngl de plaatselijke gewoontes, maar op dergelijk verslag moéten steeds de drie criteria die op de vorige slide aangehaald werden, terug te vinden zijn. 11
verzoekschrift Iedere belanghebbende kan dit indienen In de verblijfplaats van de betrokkene Vergezeld van het medisch omstandig verslag (dat dient ingediend te worden onder gesloten omslag) kan elke betrokkene een verzoekschrift indienen bij het vredegerecht van de verblijfplaats van de zieke. Dit kan zowel een naaste als een professioneel (sociaal assistent, zorgverlener,..) zijn. 12
VERZOEKSCHRIFT Rechtspleging inzake de bescherming van de persoon van de geesteszieke (wet van 26 juni 1990) Aan de vrederechter van Geeft met eerbied te kennen: Naam:... Voornaam:... Beroep:... Woonplaats:... (hierna genoemd de verzoekende partij) dat verzoekende partij overeenkomstig art. 5-23 van de wet van 25 juni 1990 de opneming ter observatie in een instelling/gezin beoogt van: Naam:... Voornaam:... Geboorteplaats en - datum:... Woonplaats:... Verblijfplaats:... Hebbende als wettelijk vertegenwoordiger:... (hierna genoemd de zieke) Graad van verwantschap of aard van betrekkingen tussen de zieke en de verzoekende partij:... Het verzoek wordt gedaan op grond van volgende motieven: de zieke - brengt zijn gezondheid en veiligheid ernstig in gevaar:...... - vormt een ernstige bedreiging voor andermans leven of integriteit:...... Dit blijkt uit het hierbijgevoegd omstandig geneeskundig verslag van dr...... gedateerd... Plaats en datum:... Handtekening Voorbeeld van een verzoekschrift, waarbij zowel de gegevens van de indiener als van de betrokkene vermeld worden. De band tussen beiden moet ook vermeld worden. 13
Zitting vrederechter Verwittiging via aangetekend schrijven over dag, plaats en aanwezigen aan betrokkene Aanduiding advocaat Uitnodiging om vertrouwenspersoon aan te stellen (ontvangt kopie van alle documenten en beslissingen) Openbare zitting Alle aanwezige betrokken partijen worden gehoord Beslissing of al dan niet gedwongen opname en aanstelling van een ziekenhuis Alle betrokken partijen (zieke, indiener, arts die het medisch omstandig verslag opmaakte) worden verwittigd van de datum van de hoorzitting. In het belang van de zieke wordt hem een advocaat aangewezen (hij mag deze vervangen door een advocaat naar keuze). De zieke mag eveneens een vertrouwenspersoon aanstellen, die verder zal op de hoogte gehouden worden over het verloop. De hoorzitting bij de vrederechter is in principe openbaar, en zal ngl lokale gewoontes ten huize of op het vredegerecht gehouden worden. Alle betrokken partijen worden hierop uitgenodigd en gehoord. Hierna zal een beslissing volgen of er al dan niet een gedwongen opname zal volgen in een ziekenhuis. Het aangestelde ziekenhuis zal hierna een aangetekend schrijven ontvangen betreffende de gedwongen opname. 14
Gewone procedure Aanvraag Door iedere betrokkene met medisch verslag Vrederechter Niet ontvankelijke aanvraag Procedure stopt Ontvankelijke aanvraag (binnen 24 u) Aanstellen advocaat Indien nodig aanstellen psychiater Planning zitting Zitting en uitspraak (binnen 10 dagen) Weigering Procedure stopt Overzicht van het verloop van de gewone procedure De vrederechter zal in eerste instantie bepalen of de aanvraag ontvankelijk is (redenen voor on-ontvankelijk verklaring zijn bv niet respecteren van de vorm van het verzoekschrift, een omstandig medisch verslag dat ouder dan 15dagen is of opgemaakt is door een arts die gelinkt is aan de patiënt). Indien ja, zal een hoorzitting worden gehouden binnen de tien dagen na het indienen van het verzoekschrift. Tijdens deze hoorzitting kan de vrederechter evalueren of de criteria vervuld zijn. Indien hij deze niet vervuld acht, zal hij de aanvraag tot gedwongen opname verwerpen en stopt de procedure hier. 15
Zitting en uitspraak (binnen 10 dagen) Gewone procedure Opname ter observatie 40 d observatie Verwittiging aan alle betrokkenen Na 25 d uitgebreid verslag verantwoordelijke psychiater Bezoek van de vrederechter Uitspraak voor dag 40 Procedure stopt Verlenging voor max 2 jaar Indien de vrederechter de aanvraag tot gedwongen opname bevestigt, zal hij een uitspraak doen van gedwongen opname in een psychiatrisch ziekenhuis of een psychiatrische afdeling van een algemeen ziekenhuis (uit de lijst van erkende diensten, niet elke dienst psychiatrie is erkend voor de opname van patiënten onder dit statuut) voor de duurtijd van 40 dagen. Alle betrokkenen worden van deze beslissing op de hoogte gebracht, en de patiënt wordt opgenomen (soms met behulp van de familie, soms melden patiënten zich spontaan aan, soms moet de politie tussenkomen). De duurtijd van 40 dagen gaan in op de dag van opname, niet op de dag van de beslissing door de vrederechter. Indien de verantwoordelijke psychiater het noodzakelijk acht om de maatregel van gedwongen opname verder te zetten na de 40 dagen, moet hij voor de 25 ste dag een verslag schrijven aan de vrederechter waarin hij de redenen uiteenzet voor zijn aanvraag tot verder verblijf. De vrederechter zal hierop weer een hoorzitting, deze keer in het ziekenhuis, beleggen en alle betrokken partijen horen. Voor de 40 ste dag zal hij dan een uitspraak doen over de aanvraag tot verder verblijf. De duurtijd van een verder verblijf is maximum twee jaar. Indien er geen aanvraag wordt gedaan voor het verder verblijf, zal de maatregel van gedwongen opname aflopen op de 41 ste dag na de gedwongen opname. Vanaf dan is de patiënt een vrijwillig opgenomen patiënt. Indien het verder verblijf wordt bevestigd, kan er worden overgegaan tot een project nazorg (wordt verder op terug gekomen). 16
Gedwongen opname Spoedprocedure Hoogdringendheid Procureur des Konings : plaatsing geneeskundig verslag verzoekschrift vrederechter Vrederechter : gewone procedure De urgente/uitzonderlijke/spoedprocedure zou de uitzondering moeten zijn, wegens het begrip hoogdringendheid. In realiteit worden vele situaties als hoogdringend gezien. In deze procedure zal de procureur des konings (of diens substituut) een eerste evaluatie van een situatie doen, waarbij hem een omstandig medisch verslag zal bezorgd worden door een arts die de patiënt in kwestie onderzocht heeft. Indien de procureur des konings de aanvraag ontvankelijk verklaart (dwz dat aan alle formaliteiten is voldaan), zal hij in eerste instantie een gedwongen opname uitschrijven in een erkende psychiatrische dienst. Het dossier wordt hierna overgemaakt aan het bevoegde vredegerecht voor die dienst, die binnen de tien dagen een hoorzitting zal organiseren ter plaatse. Verder loopt de procedure gelijk met de gewone procedure (advocaat, beslissing 40 dagen, mogelijkheid tot aanvraag verder verblijf). In geval van een uitspraak van 40 dagen, worden de dagen sinds opname onder gedwongen opname reeds meegeteld voor de totale duurtijd van 40 dagen. 17
Omstandig medisch verslag Idem normale procedure, maar uitgevoerd in urgentie en gefaxt naar procureur des konings Onderzoek op vraag van procureur des konings, of indien noodzaak opgemerkt wordt op spoedgevallendienst Het omstandig medisch verslag is identiek aan dat van de gewone procedure, maar het is door de notie hoogdringendheid altijd nét opgemaakt. Het opmaken van een omstandig medisch verslag kan gebeuren op initiatief van de arts die door patiënt wordt geconsulteerd in urgentie, of op vraag van een procureur des konings die op de hoogte wordt gesteld door naasten of de politie van een problematische situatie. 18
verzoekschrift Wordt door de procureur des konings neergelegd op vredegerecht van het ziekenhuis waar patiënt in urgentie opgenomen is (binnen de 24 uur na opname)
Zitting vrederechter Heeft plaats in het ziekenhuis waar patiënt verblijft Binnen de 10 dagen na indiening verzoekschrift Verder idem normale procedure In geval van bevestiging gedwongen opname: reeds in ziekenhuis doorgebrachte tijd telt mee in 40 dagen
Spoedprocedure Procureur Ambtshalve met uitgebreid medisch verslag Op vraag met uitgebreid medisch verslag Onmiddellijke opname Binnen 24 u start Gewone procedure
Gedwongen opname Maximum duurtijd = 40 dagen Kan op elk moment door het behandelend team worden opgeheven Doel: bescherming, stellen diagnose en instellen behandelingsplan Behandelend team beslist al dan niet een verlenging van de gedwongen opname aan te vragen aan de vrederechter (voor dag 25) Een gedwongen opname kan op elk moment door de verantwoordelijke psychiater worden opgeheven, wanneer men tot de conclusie komt dat de criteria voor een gedwongen opname niet aanwezig zijn. Het doel van een gedwongen opname is in eerste instantie om de persoon zelf en zijn omgeving te beschermen tegen de mogelijke gevolgen van de geestesziekte, het stellen van een diagnose en het opstellen van een behandelingsplan. De kwestie van toedienen van medicatie tegen de wens van de betrokkene staat open voor interpretatie: de wet is hier niet éénduidig in. 22
Gedwongen opname Na de initiële 40 dagen: Mogelijkheid tot verlengen van de maatregel met maximaal 2 jaren, tijdens de welke de betrokkene kan Opgenomen blijven in een residentiële setting (psychiatrisch ziekenhuis, therapeutische gemeenschap, PVT, ) In familieverband leven In beschut wonen leven Autonoom leven De maatregel van gedwongen opname kan verlengd worden voor maximaal twee jaar. Tijdens deze twee jaren kan men overgaan tot een nazorg -project: dit is elke vorm van verdere behandeling die plaatsheeft buiten het ziekenhuis waar het verder verblijf uitgesproken is. Indien een patiënt elke vorm van nazorg weigert, zal hij in het ziekenhuis moeten blijven dat verantwoordelijk is voor het verder verblijf. 23
Verlengd verblijf Maximale duurtijd van 2 jaar Onbeperkt herhaalbaar Mogelijkheden tijdens periode van verlengd verblijf: Opheffing overplaatsing Doel: Organisatie nazorg Tijdens de looptijd van verder verblijf kan de maatregel nog steeds op elk moment worden opgeheven door de verantwoordelijke psychiater. De maatregel van verder verblijf kan ook worden overgebracht naar een ander (erkend) ziekenhuis, bv omdat iemand langere residentiële zorg nodig heeft binnen het verder verblijf, hetgeen niet geboden kan worden door een acute opnameafdeling. 24
Nazorg = elk verblijf gedurende de periode van verlengd verblijf, die zich afspeelt buiten opname in het verantwoordelijke ziekenhuis Maximale duurtijd = 1 jaar, ingebed in de periode van verlengd verblijf De maximale duurtijd van de nazorg is één jaar. Indien betrokkene gedurende de duurtijd van de nazorg niet wordt heropgenomen, zal de maatregel komen te vervallen na dit jaar. De looptijd van de nazorg kan nooit de looptijd van het verder verblijf overtreffen, maw indien de einddatum van het verder verblijf valt voor de einddatum van de nazorg, zal de maatregel aflopen op de einddatum van het verder verblijf. Indien het behandelteam het nodig acht om, bij het naderen van de einddatum van de maatregel van gedwongen opname, deze maatregel te verlengen, kan men hiervoor bij het vredegerecht een aanvraag indienen voor verlenging van verder verblijf. Tijdens een hoorzitting zullen alle argumenten dan naar voren gebracht worden, en zal de vrederechter een uitspraak doen over een nieuw verder verblijf, waarbinnen een nieuw nazorg-project kan georganiseerd worden (of het verder lopen van het eerder opgestelde plan). 25
Voorwaarden: nazorg Verblijfplaats Behandeling Maatschappelijke begeleiding Andere: dagactiviteiten, Te bepalen samen met betrokkene Niet-respecteren van de voorwaarden van het nazorg-contract, kan leiden tot verplichte heropname in het verantwoordelijke ziekenhuis Binnen het nazorg-project moeten een aantal voorwaarden worden ingevuld, ngl de casus. Deze voorwaarden worden bepaald in samenspraak met betrokkene. Nietrespecteren van de voorwaarden van de nazorg kan leiden tot heropname in het ziekenhuis. 26
Gedwongen opname in een gezin Procedure: idem niet-urgente procedure gedwongen opname Elke adequate omgeving kan beschouwd worden als gezin :: (psychiatrisch) ziekenhuis, PVT, RVT, eigen gezin, plaatsvervangend gezin Een arts en een betrokkene worden als verantwoordelijken aangesteld door de vrederechter Wordt in de praktijk zelden toegepast bij mensen met schizofrenie. Het gaat om een variant op de klassieke gedwongen opname, waarbij er wordt gerekend op het morele overwicht van de omgeving en de behandelende arts. Deze maatregel heeft als voordeel dat elke adequate omgeving kan gezien worden als gezin, en men dus niet noodzakelijkerwijs via een gesloten afdeling binnen psychiatrie moet gaan. Deze maatregel wordt echter vaker toegepast binnen andere pathologieën (bv dementie, waarbij de gedwongen opname in een gezin wordt uitgesproken in een RVT).
Bescherming van de goederen
Wet van 18 juli 1991 betreffende de bescherming van de goederen van personen die wegens hun lichamelijke- of geestestoestand geheel of gedeeltelijk onbekwaam zijn die te beheren
Toepassing Meerderjarig Gezondheidstoestand laat niet toe goederen zelfstandig te beheren Niet beperkt tot psychiatrische patiënten (dwang)opname Deze maatregel is zeker niet beperkt tot psychiatrische patiënten, maar wordt bv veelvuldig toegepast in het kader van dementie, comateuze personen, mentale retardaties, 30
Procedure Geneeskundig omstandig verslag Verzoekschrift Vrederechter Voorlopige bewindvoerder De procedure lijkt enigszins op die van de niet-urgente procedure van gedwongen opname: er wordt een medisch omstandig verslag opgemaakt door een neutrale arts, dat samen met een verzoekschrift wordt neergelegd bij het vredegerecht. De aanvrager kan hier zowel een betrokken persoon zijn als de patiënt zelf. Er wordt een hoorzitting gehouden, en na deze zitting zal de vrederechter, indien hij de aanvraag ontvankelijk verklaart, een voorlopige bewindvoerder aanstellen. 31
Geneeskundig omstandig verslag 15 dagen geldig na het medisch onderzoek Beschrijving gezondheidstoestand Geen bloed- of aanverwant van betrokkene of degene die het verzoekschrift indient Geen arts die verbonden is aan de instelling waar de betrokkene verblijft
verzoekschrift Indienen bij vrederechter van kanton waar patiënt effectief verblijft door Iedere belanghebbende Procureur des konings Betrokkene zelf
Verzoekschrift voorbeeld
Neemt inlichtingen Vrederechter Kan eventueel een geneesheer-expert expert aanstellen Oproeping raadkamer: Betrokkene Echtgenoot Advocaat (niet verplicht) Anderen Indien gerechtvaardigd: aanstellen voorlopige bewindvoerder De vrederechter zal alle betrokken partijen horen. Bij onenigheid of twijfel zal hij een geneesheer-expert aanstellen die betrokkene moet onderzoeken en een uitgebreid verslag moet opmaken voor de vrederechter. 35
Voorlopige bewindvoerder Kunnen aangesteld worden: advocaat, partner naast familielid vertrouwenspersoon Niet: persoon van instelling Rekenschap: betrokkene vrederechter jaarlijks tot einde mandaat Informatie Publicatie: Belgisch Staatsblad burgemeester Maatregel kan opgeheven worden mits medisch verslag van een arts die de maatregel niet gerechtvaardigd vindt In theorie kan iedereen aangesteld worden als voorlopig bewindvoerder, behalve personen werkzaam in of verbonden aan de instelling waar betrokkene verblijft. In de praktijk zijn het vaak advocaten die hierin gespecialiseerd zijn, maar ook familieleden kunnen hiertoe aangesteld worden. De voorlopig bewindvoerder moet jaarlijks aan de vrederechter rekenschap afleggen van alle inkomsten en uitgaven van het afgelopen jaar. Hij heeft een zekere vrijheid om, buiten de lopende facturen, uitzonderlijke uitgaven toe te staan (bv vakantie betalen) maar voor grotere uitgaven moet hij altijd een toestemming vragen aan de vrederechter (bv aankoop van duizenden euro s, verkoop huis). De voorlopig bewindvoerder moet het geld beheren zoals een goede huisvader en reserves opbouwen indien mogelijk. De beslissing van de aanstelling van een voorlopig bewindvoerder wordt gepubliceerd in het belgisch staatsblad. Elke financiële instelling (kredietinstellingen, banken, maar ook bij het afsluiten van een abonnement bv) wordt verondersteld om na te gaan of de ondertekenaar niet vertegenwoordigd wordt door een bewindvoerder. Indien zij dit nalaten, kan een aankoop of lening geannuleerd worden zonder verdere kosten, aangezien zij een fout begingen. Dit kan een bescherming opleveren voor personen in psychotische of manische fase, om onverantwoorde uitgaven te beletten. Het aanstellen van een voorlopig bewindvoerder heeft ook enkele wettelijke consequenties. Zo zal de betrokkene niet meer kunnen gaan stemmen bij verkiezingen. 36
Voorlopige bewindvoerder: bevoegdheden Goederen beheren als een goed huisvader Mogelijkheid tot bijstand Zoals bepaald door vrederechter (bv volledig versus gedeeltelijk) Voor sommige beslissingen: machtiging vrederechter noodzakelijk
Voorlopige bewindvoerder: vergoeding Maximum 3% inkomsten (dus niet van het reeds bestaande kapitaal) Kosten voor specifieke interventies Als vergoeding mag de bewindvoerder maximum 3% van de inkomsten aanrekenen voor zijn diensten. Zijn inkomen hangt dus af van het inkomen van zijn cliënten. Voor specifieke interventies (bijkomende dossiers met extra briefwisseling, uitzonderlijke verplaatsingen) mag de bewindvoerder extra kosten aanrekenen, die bij het jaarlijks overzicht door de vrederechter zullen nagekeken worden. 38
Cijfergegevens Vlaanderen Enkele interessante cijfergegevens uit Vlaanderen, voer voor discussie indien er tijd over is, indien de vraag gesteld wordt, of voor meer wetenschappelijke presentaties. 39
5x meer GO van 1991 tot 2003 (stijging van 400%) Het aantal gedwongen opnames neemt gestaag toe in de uiterste regio s van het land. Recentere cijfers van dezelfde kwaliteit zijn niet voorhanden. 40
Tussen 2001 en 2003 stijging van 21%. Hetzelfde fenomeen, over drie jaren en over heel Vlaanderen. 41
Het aantal gedwongen opnames varieert ngl de dag van de week, met een piek op vrijdag. De reden hiervoor kan een debat openen 42
Top 3 van diagnoses bij gedwongen opname, goed voor 78%. 1 op 3 mensen met schizofrenie ten minste 1 GO. Diagnoses bij gedwongen opnames in vlaams-brabant, over dezelfde jaren 2001-2002-2003. Ondanks een stijgend aantal gedwongen opnames over die jaren, lijken de verhoudingen ngl pathologie gelijkaardig te blijven. 43
Cumulatieve frequenties. Bij een 1.000 tal mensen blijft de gedwongen maatregel langdurig aangehouden (22%). 44% stopt na de observatie van 40 dagen. Het verloop van de maatregel van gedwongen opname, met alle mogelijke uitkomsten. 44
Cijfergegevens Vlaanderen Spoedprocedure 81% 1995 2003 17% meerdere keren GO, goed voor 37% van alle GO (Oost Vlaanderen) Verhouding 1 vrouw op 2 mannen 9% van alle opnames in 2003 (1997 5.5%) Stijging in alle provincies (21% op 3 jaar) 0,39 per 1.000 inwoners Enkele cijfers varia Hier zien we dat de spoedprocedure veruit in de meerderheid van de gevallen wordt toegepast. 45
Plaats van familie in gedwongen opname
Gedwongen opname:wanneer? Voorbeelden 1: Is verbaal of fysiek agressief Uit zelfmoordgedachten Stelt zelfdestructief gedrag Is vernietigend naar voorwerpen toe Stalkt anderen aan telefoon ondanks klachten Gaat ronddolen Wanneer kan een familie denken aan het aanvragen van een gedwongen opname (nieturgent via een arts, of urgent via de procureur des konings)? 47
Gedwongen opname: wanneer? Voorbeelden 2: Spreekt niet meer en isoleert zich Hoort stemmen die tegen hem zeggen wat hij moet doen Stelt zonder opzet gevaarlijk gedrag: brand stichten, kabels knippen Kan op dit moment niet meer adequaat zorgen voor de kinderen kortom: elk gedrag dat een gevaar inhoudt voor betrokkene zelf of derden, zowel fysiek als wat betreft zijn integriteit
Als u familielid gedwongen werd opgenomen Moet dit niet het einde van de relatie betekenen, misschien kans op sterkere band Geen permanente schending van autonomie Indien uw familielid zich verraden voelt Ga op bezoek zoek een moment om over het thema te spreken Ik voelde dat ik dit moest doen, Benadruk dat uw waarden u verplichten te doen wat u deed Geen schuld aan anderen geven Geen vergiffenis verwachten Een gedwongen opname kan een traumatiserende ervaring zijn voor alle betrokkenen, maar het hoeft dat niet te zijn. Het kan ook het moment zijn om, binnen een kader van moéten, te moeten samen zitten om na te denken over het verder verloop, te moeten onderhandelen over de voorwaarden voor nazorg, te moeten nadenken over hoe het zover heeft kunnen komen. Een gedwongen opname is altijd een tijdelijke maatregel (ook al kan die tijdelijk jarenlang lopen). Echter, er komt binnen het verloop van de gedwongen opname gaandeweg een toekennen van steeds meer autonomie: terug buiten mogen van de afdeling, terug alleen buiten mogen, terug alleen naar familie gaan op weekend, terug alleen gaan wonen, Familie kan best proberen objectief te blijven naar de maatregel toe, en voor ogen te houden wat hen zover bracht om de maatregel te vragen. Meestal kwam hun vraag voort uit ongerustheid: ongerust voor hun eigen veiligheid en die van hun naaste, ongerust over de evolutie van de ziekte. Ze moeten geen excuses zoeken, geen verklaringen geven, maar zich baseren op de feiten, over hun gevoel van onmacht en ongerustheid, waardoor ze op dat moment geen andere oplossing zagen. 49
De rol van de familie De beste medicijn tegen dwang is partnerschap op te bouwen Probeer een goede samenwerking met uw familielid uit te bouwen Om in de toekomst een gedwongen opname te vermijden, kan er nu gewerkt worden aan een nieuwe, betere basis. Een gedwongen opname kan gebruikt worden om een partnerschap op te bouwen, om duidelijke afspraken te maken over hoe men in de toekomst anders kan reageren (zowel familie als de patiënt). 50
Dwangbehandeling Doel autonomie te herstellen Gerechtvaardigd als patiënt door zijn stoornis niet in staat is in te stemmen Niet meer vrijheid maar meer verantwoordelijkheid voor de psychiater Behandeling laten geschieden alsof de patiënt in staat was zijn toestemming te geven Inspanningen doen om patiënt te informeren en overtuigen Dwangbehandeling kan een noodzakelijk iets zijn in het verloop van een ziektegeschiedenis. Het kan aan de patiënt en zijn familie het gevoel geven dat het behandelteam almachtig is, maar in realiteit geeft het een grotere verantwoordelijkheid aan de verantwoordelijke psychiater. Deze moet immers de patiënt behandelen volgens de beste regels van de kunst, en moet deze inschatting maken zonder hierbij zich te kunnen beroepen op de keuzes van de patiënt (die hij in het andere geval zou moeten respecteren, igv een vrijwillig opgenomen patiënt, hetgeen een deel van de eindverantwoordelijkheid bij de patiënt legt). Tezelfdertijd moet de arts de patiënt zo goed mogelijk informeren van zijn keuzes, en trachten tot een akkoord te komen met deze. 51
Dwangbehandeling Respect voor levensomstandigheden Ook nastreven naar toestemming Geen infantiliserende houding Plicht terughoudend te zijn Enkel behandelingen toegestaan van de ziekte die rechtstreekse aanleiding was tot opname Niet voor andere pathologieën Behandelingen beperken in de tijd Beperken tot therapieën n die als doeltreffend beschouwd worden 52
Nooit. Dwangbehandeling Wenselijk? Dwangbehandeling is nooit een eerste keuze, maar eerder een noodzakelijke keuze wanneer er geen alternatieven meer voorhanden zijn. 53
Dwangbehandeling aanvaardbaar? Aanvaardbare dwang is de minimale dwang die nodig is om de noodzakelijke geachte behandeling te starten en voort te zetten. Bovendien is er geen behandeling of alternatieve maatregel voor de gedwongen behandeling voorhanden die hetzelfde doel kan bereiken en waarmee de patiënt instemt. 54
InfoP 2 module 5 Vragen?