Stemmen Gemeenteraadsverkiezingen 2014
2
Voorwoord Dit boek gaat over de gemeenteraadsverkiezingen van 19 maart 2014. Het boek is gemaakt door de medewerkers van het Educatief Centrum voor Cliënten, in samenwerking met de afdeling communicatie van de Gemiva-SVG Groep. In dit boek staat eerst een algemene uitleg over de verkiezingen en stemmen. Hierna staat informatie over wat een gemeente en een gemeenteraad doet en wat de Wmo is. Als laatste leggen we uit waarom het belangrijk is om te gaan stemmen. We hebben in dit boek niet beschreven welke politieke partijen meedoen aan de gemeenteraadsverkiezingen. Hiervoor is gekozen, omdat dit in iedere gemeente anders is. In het boek staat een overzicht van een aantal websites. Daar vind je informatie die je kan helpen om te bepalen op w ie je w ilt stemmen. Alle internetadressen staan achter dit teken: In de bijlage achterin het boek staat uitgebreidere informatie over de gemeente. In het boek en op websites staan soms moeilijke woorden. We raden aan om hulp te vragen als je het niet begrijpt. Samen kom je er vast uit. Veel succes met bedenken op w ie je w ilt stemmen op 19 maart 2014. Mariska van Klink, Jacqueline Boting & Annelieke van der Steen Voor de teksten in dit boek is gebruik gemaakt van materiaal van ProDemos en VCP. 3
Inhoudsopgave Bladzijde Voorwoord 3 Inhoudsopgave 4 Wat is stemmen? 5 Wat doet de gemeente? 6 De burgemeester, wethouders en gemeenteraad 9 De inspraak van inwoners 10 Wmo 11 Wat betekent dat voor jou? 14 Stemmen belangrijk? 16 Gemeenteraadsverkiezingen 17 De verkiezingsdag 18 Uw gedrag in het stemlokaal 20 Uw gedrag in het stemhokje 21 Informatie over de verkiezingen op internet 22 Informatie over de Wmo op internet 25 Bijlage 26 4
Wat is stemmen? Nederland is een democratie. Dat betekent dat iedereen die in Nederland woont, meebeslist. We kunnen meedenken en meepraten over plannen, afspraken en regels. We kunnen niet allemaal in de gemeenteraad, Provinciale Staten of Tw eede Kamer zit t en. Daarom kiezen we mensen die dat voor ons kunnen doen. Dat doen we als w e gaan stemmen. Je kunt stemmen op een politieke partij. Politieke partijen met veel stemmen hebben veel te zeggen in Nederland. Wie mogen er stemmen? Iedereen die 18 jaar of ouder is mag stemmen. Je moet Nederlander zijn. Je moet een stempas hebben gekregen. 5
Wat doet de gemeente? Een gemeente regelt dingen voor de eigen inwoners. Inwoners zijn de mensen die in een gemeente wonen. De gemeente heeft veel verschillende taken. Maar zij doet niet alles zelf. Ze huren bijvoorbeeld mensen in om het huisvuil op te halen of straten aan te leggen. De taken van een gemeente zijn: Burgerzaken De gemeente houdt bij w ie er woont. Je kunt er een nieuw paspoort of rijbew ijs kopen. Openbare orde en veiligheid De burgemeester kan politie en brandweer inzetten als dat nodig is. Ook zijn er in iedere gemeente afspraken over bijvoorbeeld: afsteken van vuurwerk; sluitingstijden van cafés. Economische zaken De gemeente zorgt voor bedrijventerreinen, markten en bijvoorbeeld een mooi w inkelgebied. Die moeten ook goed bereikbaar zijn. Daar zorgt de gemeente voor. 6
Sociale zaken en werkgelegenheid Een gemeente probeert zoveel mogelijk mensen aan werk te helpen. Mensen die niet werken, krijgen een uitkering van de gemeente. Maar die krijg je niet zomaar, daar zijn regels voor. Welzijnsvoorzieningen en volksgezondheid De Wmo is een taak van de gemeente. Deze wet regelt bijvoorbeeld de thuiszorg. Ook als je bijvoorbeeld een rolstoel of traplift nodig hebt, moet je bij de gemeente zijn. Gemeenten hebben voor alle aanvragen een Wmo-loket. Daarnaast heeft iedere gemeente een gezondsheidsdienst GGD. Onderw ijs De gemeente zorgt dat scholen een goed gebouw hebben. Zij geeft geld aan leerlingen die extra begeleiding nodig hebben. Zij zorgt ervoor dat iedereen zich aan de leerplichtwet houdt. Ruimtelijke ordening en volkshuisvesting De gemeente maakt bestemmingsplannen. Daarin staat hoe een gebied eruit moet zien. Welk deel is voor huizen of kantoorpanden en welk deel is voor natuur? Verkeer en vervoer De gemeente zorgt voor aanleg en onderhoud van bijvoorbeeld fietspaden, wegen, voetpaden, enz. 7
Milieu De gemeente zorgt dat het huisvuil wordt opgehaald. En dat inwoners en bedrijven zorgvuldig omgaan met het milieu. Cultuur, sport en recreatie De gemeente geeft vaak subsidies aan verenigingen en zorgt voor bijvoorbeeld sportvelden, zwembad, buurthuizen of een schouw burg. Ook moet de gemeente de natuurgebieden onderhouden waar mensen hun vrije tijd doorbrengen. Hoe betaalt de gemeente dat? Om dit allemaal te kunnen doen heeft de gemeente veel geld nodig. De gemeente krijgt ongeveer 60% van wat er nodig is van de overheid. De hoogte van het bedrag hangt af van hoe groot de gemeente is en hoeveel mensen er in de gemeente wonen. Daarnaast betalen de eigen inwoners ook geld aan de gemeente. Bijvoorbeeld door reinigingsheffing, hondenbelasting en verkoop van paspoorten. 8
De burgemeester, wethouders en de gemeenteraad Elke gemeente heeft een gemeenteraad, een burgemeester en een college van burgemeester en wethouders. De burgemeester en wethouders zijn samen het bestuur van de gemeente. De burgemeester is de voorzitter van het college van burgemeester en wethouders. Het aantal wethouders hangt af van het aantal inwoners van een gemeente. Een kleine gemeente heeft 2 wethouders en een grote gemeente 9. De gemeenteraad Een belangrijke taak van de gemeenteraad is om het college van burgemeester en wethouders te controleren. De inwoners van de gemeente kiezen de gemeenteraad. Dat gebeurt om de vier jaar bij de gemeenteraadsverkiezingen. De gemeenteraad kiest de wethouders. Het aantal leden van de gemeenteraad hangt af van het aantal inwoners van de gemeente. De kleinste gemeenten hebben 9 gemeenteraadsleden, de grootste 45. De gemeenteraad neemt beslissingen als er een meerderheid van stemmen is. De leden van de gemeenteraad zijn meestal lid van een politieke partij. De leden van 1 partij in een gemeenteraad vormen samen een fractie. Burgemeester De burgemeester is voorzitter van de gemeenteraad. Hij mag niet stemmen bij beslissingen. Wel kan hij in de vergadering van de raad meepraten en zeggen wat hij er van vindt. De vergaderingen van de gemeenteraad zijn openbaar. Iedereen mag komen luisteren. 9
De inspraak van inwoners Inwoners van een gemeente kunnen op verschillende manieren meepraten. Bijvoorbeeld door enquêtes, inspraakbijeenkomsten en burgerinitiatieven. De vergaderingen van de gemeenteraad zijn openbaar. Iedereen kan er bij aanwezig zijn. Raadscommissie De gemeenteraad kan voor bepaalde onderwerpen een commissie vormen. Een commissie bestaat uit mensen die veel weten over dat onderw erp. De vergaderingen van deze commissies zijn ook openbaar. In deze vergaderingen kan je als inwoner het meeste invloed uitoefenen op de plannen van de gemeente. Je kunt daar vertellen wat je van iets vindt. Bekendheid De gemeente maakt zijn plannen bekend aan de inwoners. Dat kan bijvoorbeeld in een gemeentekrant, door voorlichtingspagina s en advertenties in huis-aanhuisbladen, op internet en in informatieve folders. Natuurlijk kunnen inwoners ook zelf contact opnemen met hun gemeente om antwoorden te krijgen op hun vragen. Inspraak Inspraak betekent dat inwoners van een gemeente hun mening kunnen geven over een plan. Soms is de gemeente verplicht inwoners inspraak te geven. Dat kan op verschillende manieren. De gemeente kan bijvoorbeeld aan de meest betrokken mensen om hun mening vragen of aan alle inwoners. De inspraak kan schriftelijk of mondeling worden geregeld. De gemeente kan de mening van de inwoners naast zich neerleggen en doorgaan met haar plannen. Zij kan de plannen ook aanpassen. 10
Wmo Gemeenten zijn vanaf 2015 verantwoordelijk voor de Wmo. Wmo betekent Wet maatschappelijke ondersteuning. Veel mensen met een beperking krijgen daar mee te maken. De Wmo zorgt er voor dat je zo lang mogelijk zelfstandig kunt blijven wonen. Dat je zo veel mogelijk mee kunt doen in de maatschappij. De gemeente voert de Wmo uit. De gemeente moet je helpen als je voelt dat je niet mee kunt doen in de maatschappij. De gemeente kijkt samen met je naar wat je nodig hebt om mee te kunnen doen in de maatschappij. De gemeente zorgt dat er een goede oplossing komt voor jouw vraag of probleem. De oplossing moet zo zijn dat er geen belemmeringen meer zijn om mee te doen. 11
Vragen voor de Wmo kunnen gaan over verschillende onderwerpen. Huishoudelijke hulp Als je huishoudelijke hulp nodig hebt, kan je dit bij de gemeente aanvragen. Vindt de gemeente ook dat je huishoudelijke hulp nodig hebt? Dan krijg je het. Je moet er wel iets voor betalen. Dat noemen we een eigen bijdrage. Vervoer Mensen die niet zelfstandig kunnen reizen, kunnen een pas voor de Regiotaxi aanvragen bij de gemeente. Sommige mensen hebben begeleiding nodig om te kunnen reizen. Je kunt dan een begeleiderspas aanvragen. De begeleiderspas is alleen voor het openbaar vervoer. De gemeente kijkt of je een kaart voor een Regiotaxi of een begeleiderspas echt nodig hebt. Contacten in de wijk De Wmo zorgt er voor dat mensen in de w ijk meer met elkaar in contact komen. De gemeente organiseert activiteiten in de w ijk. In buurthuizen bijvoorbeeld. Je kunt daar vrijwilligerswerk doen of je kunt meedoen aan een activiteit. Wil je zelf iets organiseren? Vraag dan aan de mensen van het Wmo-loket of zij willen meedenken en meehelpen. Wat doet de gemeente met de Wmo? De gemeente zorgt er voor dat je de ondersteuning krijgt die je nodig hebt om mee te kunnen doen. Dat kan een voorziening zijn zoals een rolstoel. Dat kan hulp zijn, bijvoorbeeld bij het doen van het huishouden. Of begeleiding, bijvoorbeeld om ergens naar toe te gaan. De gemeente mag zelf weten welke ondersteuning zij je biedt. Maar de gemeente kijkt altijd samen met jou en de mensen om je heen naar wat je nodig hebt. Samen moet je dan tot de beste oplossing zien te komen. De gemeente beslist als laatste wat er gebeurt. 12
Er zijn drie soorten voorzieningen: algemene, persoonlijke en gemeentelijke voorzieningen. Algemene voorzieningen Algemene voorzieningen zijn voorzieningen waar iedereen gebruik van kan maken, niet alleen mensen met een beperking. Bijvoorbeeld, een buurthuis, het openbaar vervoer of een cursus in de buurt. Andere mensen maken daar ook gebruik van. Persoonlijke voorzieningen Persoonlijke voorzieningen of maatwerkvoorzieningen zijn voorzieningen alleen voor jou. Bijvoorbeeld een rolstoel of een traplift. Gemeentelijke voorzieningen Een gemeentelijke voorziening is een persoonlijke voorziening waar meer mensen met een beperking gebruik van kunnen maken. Een voorbeeld is de Regiotaxi. Om goede zorg en ondersteuning te kunnen kiezen heb je informatie nodig. De gemeente zorgt voor eenvoudige en begrijpelijke informatie. Over voorzieningen, hulp en begeleiding. Maar ook over wat je met de gemeente kunt bespreken. Of waar je moet zijn als je met een vraag niet bij de gemeente terecht kunt. Het Wmo-loket Iedere gemeente heeft een loket waar je terecht kunt met vragen over voorzieningen, hulp, ondersteuning en begeleiding. Soms is dat Wmo-loket in het gemeentehuis. Soms is het in de buurt. Als je niet weet waar het Wmo-loket is, dan kun je dat vragen bij het gemeentehuis. 13
Wat betekent dat voor jou? In 2015 verandert er veel voor cliënten van activiteitencentra en ambulante dienstverlening. Hun zorg wordt niet meer betaald uit de AWBZ. De gemeente regelt de ondersteuning. Dat betekent een grote verandering. De overheid w il minder geld uitgeven aan zorg. Mensen die veel zorg nodig hebben, krijgen die ook. Voor andere cliënten verandert er veel. Bijvoorbeeld voor cliënten die nu een activiteitencentrum bezoeken of begeleid wonen of werken. De gemeente betaalt vanaf 2015 een groot deel van hun zorg. De gemeente krijgt minder geld dan nu om mensen te ondersteunen. Ondersteuning van mensen met een beperking moet gedaan worden door familie, kennissen of vrijwilligers. Als dat niet mogelijk of voldoende is, dan mag de Gemiva-SVG Groep pas zorg verlenen. Vrijwilligers, stagiaires en mensen met een arbeidshandicap krijgen daarbij een grote rol. De gemeente moet veel groepen mensen helpen. Dat zijn niet alleen mensen met een beperking. Het zijn bijvoorbeeld ook ouderen of mensen met psychische problemen. Tussen die groepen maakt de gemeente geen verschil. Daarom gaat de gemeente ook op zoek naar oplossingen voor meer groepen tegelijk. Mensen uit verschillende groepen gaan samenwerken en deelnemen aan activiteiten. Er zullen minder of geen activiteiten zijn die alleen bedoeld zijn voor mensen met een beperking. Mensen moeten elkaar helpen als dat kan. Gemeenten willen dat mensen die van hen hulp krijgen, ook iets voor anderen doen. Bijvoorbeeld andere mensen helpen of iets doen voor de wijk en de maatschappij. Daardoor veranderen ook de activiteiten. In bijvoorbeeld: boodschappen doen voor mensen die slecht ter been zijn, gemeentepost bezorgen, helpen bij de groenvoorziening, glas of plastic ophalen, strijkservice voor w ijkbewoners of folders rondbrengen. 14
Wie dat kan, zal vaker iets moeten doen voor andere mensen die ondersteuning krijgen. Dat gebeurt misschien vanuit andere gebouwen en met andere mensen. Er is minder geld voor de zorg. Cliënten moeten meer zelf gaan doen en als ze dat niet kunnen, nemen andere mensen een deel van de zorg over. Bijvoorbeeld familie, buren of vrijwilligers. Een begeleider biedt minder vaak zelf de zorg. Vooral bij mensen die zelfstandig wonen en begeleid werk doen. Een begeleider wordt steeds meer een regelaar: iemand die zorgt dat anderen helpen. Er verandert veel in de toekomst. Maar hoe alles precies wordt, staat nog niet vast. 15
Stemmen belangrijk? Veel soorten ondersteuning van mensen met een beperking worden nu nog vergoed uit de AWBZ. In 2015 gaat de gemeente die zorg regelen uit de Wmo. Iedere gemeente kan zelf bepalen hoe zij het geld gaat verdelen. Daarom is het voor jou als inwoner belangrijk dat je laat weten wat jij belangrijk vindt. Dit kun je doen door te gaan stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen. Om goed te kunnen kiezen op w ie je gaat stemmen, is het belangrijk om te weten wat de verschillende partijen willen. Hier kan je achterkomen door bijvoorbeeld een debat te organiseren, de partijprogramma s te lezen of er met andere mensen over te praten. Als dat past bij wat jij belangrijk vindt, dan kun je op die partij stemmen. Hoe meer stemmen een persoon of politieke partij krijgt, hoe meer hij te zeggen heeft in de gemeenteraad. Zo is er meer kans dat de dingen die jij belangrijk vindt gebeuren of veranderen in de gemeente waar je woont. Het is dus heel belangrijk dat je goed uitzoekt op welke partij je w ilt stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen. Tip: Praat met anderen over het onderwerp gemeente, Wmo en verkiezingen. Je kunt samen met anderen plaatselijke politici uitnodigen. Organiseer een verkiezingsdebat. 16
Gemeenteraadsverkiezingen Bij gemeenteraadsverkiezingen mag je kiezen w ie er in de gemeenteraad van jouw gemeente komt. De gemeenteraad bepaalt wat er in jouw gemeente gebeurt. Wat doe je op 19 maart 2014? Je kunt tussen 7.30 en 21.00 uur stemmen. Neem je stempas en identiteitsbew ijs mee naar het stembureau. Op de stempas staat welk stembureau het dichts bij je huis is. Je kunt zelf kiezen in welk stembureau in jouw gemeente je gaat stemmen. 17
De verkiezingsdag Neem je legitimatiebewijs en stempas mee naar het stembureau. Bij het stembureau aangekomen, ga je naar binnen. Je ziet op de bordjes waar je heen moet. Binnen geef je je stempas af aan de mensen achter de tafel. Deze mensen kijken je stempas en legitimatiebewijs na. 18
Dan krijg je een stembiljet. Je gaat naar een stemhokje. Soms moet je even wachten. Houd dan genoeg afstand van de stemhokjes. Ben je aan de beurt? Ga dan alleen in het stemhokje staan. Vouw je stembiljet open. De namen van de politieke partijen staan bovenaan op het stembiljet. Daaronder staan de namen van de mensen waaruit je kunt kiezen. Zoek de persoon op w ie je w ilt stemmen. Voor de naam staat een leeg vakje. Dat kleur je rood. Vouw het stembiljet dubbel en stop het in de stembus. Let op: maak maar 1 vakje rood. Heb je een fout gemaakt? Vraag dan een nieuw stembiljet. Op de volgende pagina s staat een uitleg in pictogrammen over hoe je je gedraagt in het stemlokaal en het stemhokje. 19
20
21
Informatie over de verkiezingen op internet www.ookjij.nl Op deze site vind je informatie over politiek, stemmen en verkiezingen. Ook jij kunt meebeslissen. De uitleg is in gesproken taal. Klik op het plaatje om door te gaan. Door de verschillende plaatjes aan te klikken krijg je meer informatie over: Regels en afspraken; Politiek en politieke partijen; De regering en de Tweede Kamer; De belasting; De gemeente; De provincie; De Europese Unie; Stemmen; Na de verkiezingen. Klik op de pijl om verder te gaan. Klik op terug om naar de verschillende onderwerpen te gaan. 22
Informatie over de verkiezingen op internet www.stemjijook.nu Op deze site staat veel informatie over stemmen, de gemeenteraadsverkiezingen en politieke partijen. Ook staan op deze site verschillende filmpjes waarin wordt uitgelegd waarom stemmen belangrijk is, hoe je kunt stemmen en wat de gemeenteraad doet. www.stemwijzer.nl Op deze site staat een stemw ijzer. Niet alle gemeentes hebben een eigen stemw ijzer. Zoek jouw gemeente op en geef aan of je het eens of oneens bent met de stellingen. Aan het eind berekent de stemwijzer welke politieke partij het best bij jou past. De stemwijzer is in geschreven taal. 23
Informatie over de verkiezingen op internet www.kiezenenstemmen.nl Deze site geeft algemene informatie. Bij het uitkomen van dit boek stond er nog geen informatie specifiek over de gemeenteraadsverkiezingen op. Klik op een plaatje aan de linkerkant van de pagina om meer informatie te krijgen. Quiz: verschillende quizen met verkiezingen als onderwerp. Hoe Nederland wordt bestuurd: informatie over hoe Nederland bestuurd wordt. Waarom je belasting betaalt: informatie over belastingen en bezuinigingen. Waarom stemmen belangrijk is: informatie over verkiezingen en stemmen. De informatie op deze site is in geschreven taal. 24
Informatie over de Wmo op internet https://iederin.nl Op deze site staat een uitleg over de Wmo. Onderaan de pagina kan je doorklikken naar Wmo. 25
Bijlage Na de verkiezingen Kort na de verkiezingen is bekend hoeveel gemeenteraadsleden iedere partij in de fractie heeft. De fracties kijken samen welke partijen willen samenwerken in het college van burgemeester en wethouders. Dat moeten fracties zijn die samen de meerderheid in de gemeenteraad hebben. Ze moeten ook samen een plan kunnen maken: het collegeprogramma. Hierin staat waar ze aan gaan w erken en waar ze geld aan willen besteden. Daarna beslissen ze w ie er wethouder worden. Burgemeester en wethouders Iedere wethouder heeft zijn eigen taak: bijvoorbeeld onderw ijs, openbare werken, financiën, huisvesting, sport en cultuur. Burgemeester en wethouders beslissen bij meerderheid van stemmen. De vergaderingen van het college van burgemeester en wethouders is niet openbaar. Daar mogen anderen niet bij aanwezig zijn. De burgemeester is voorzitter van het college van burgemeester en wethouders. Als voorzitter heeft de burgemeester hier stemrecht. Zijn stem kan zelfs de doorslag geven als de stemmen van de wethouders dat niet doen. De burgemeester is verantwoordelijk voor de openbare orde en veiligheid in een gemeente. Ook moet hij ervoor zorgen: dat de plannen die gemaakt zijn worden uitgevoerd; hij kan onderwerpen op de agenda van vergaderingen zetten. Veel burgemeesters zijn ook actief om reclame te maken voor hun gemeente. De burgemeester wordt niet gekozen, maar benoemd door de Kroon. Dat w il zeggen door de regering en op voordracht van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. 26
De gemeente in het kort De inwoners van een gemeente kiezen de gemeenteraad. De gemeenteraadsvergaderingen zijn openbaar. De gemeenteraad beslist bij meerderheid van stemmen. De burgemeester is de voorzitter van de gemeenteraad. De burgemeester heeft geen stemrecht in de gemeenteraad. Een wethouder wordt gekozen door de gemeenteraad. Elke wethouder heeft zijn eigen takenpakket. De bugemeester en wethouders vormen samen het college van burgemeester en wethouders. De collegevergaderingen zijn niet openbaar. Het college beslist bij meerderheid van stemmen. De burgemeester is de voorzitter van het college. De burgemeester heeft stemrecht in het college. De burgemeester wordt benoemd door de Kroon. 27