r Gemeente Midden-Delfland 2013-25758 (BIJLAGE) Memo Concept wettekst nieuwe Wmo Deze informatiebrief gaat in op de hervorming van de langdurige zorg in Nederland en specifiek de concept wettekst van de nieuwe Wet Maatschappelijke Ondersteuning (genaamd Wmo 2015). Hervorming langdurige zorg Het kabinet wil de langdurige zorg in Nederland hervormen. Dat is nodig omdat de eisen die worden gesteld aan de organisatie van de langdurige zorg, aan het veranderen zijn: we willen langer thuis wonen, een betere kwaliteit van ondersteuning en zorg en niet eenzaam zijn. Hervorming is ook nodig om de betrokkenheid van mensen met elkaar in de samenleving te vergroten; we moeten meer zorgen voor elkaar. De laatste reden voor hervorming is de waarborging van de financiële houdbaarheid van ons zorgstelsel. Uitgangspunten in de hervorming van de langdurige zorg zijn: We gaan uit van wat mensen (nog) wel kunnen in plaats van wat zij niet kunnen; Als ondersteuning nodig is, wordt allereerst gekeken naar het eigen sociale netwerk en de financiële mogelijkheden van betrokken en wordt de hulp dichtbij georganiseerd; Voor diegene die - ook met steun van de omgeving - niet zelfredzaam kan zijn, is er op participatie gerichte ondersteuning en / of passende zorg;» De meest kwetsbare mensen krijgen recht op passende zorg in een beschermde intramurale sector. Een nieuwe Wmo Het concept wetsvoorstel voor de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) is onderdeel van de hervorming van de langdurige zorg. De Wmo 2015 zal de huidige wet vervangen, maar bouwt wel voort op de bestaande wet. In de nieuwe wet krijgt de gemeente drie doelen, waarmee de huidige prestatievelden komen te vervallen: Bevorderen van sociale samenhang, de mantelzorg, het vrijwilligerswerk en de veiligheid en leefbaarheid in de gemeente, alsmede voorkomen en bestrijden van huiselijk geweld; Ondersteunen van de zelfredzaamheid en de participatie van personen met een beperking of met chronische, psychische of psychosociale probleem zoveel mogelijk in de eigen leefomgeving;. Bieden van opvang. Binnen de Wmo 2015 wordt de compensatieplicht vervangen door de maatwerkvoorziening. Hiermee wil men benadrukken dat gemeenten en inwoners ruimte hebben om te komen tot oplossingen die passen bij individuele en lokale omstandigheden. Door het vervallen van de compensatieplicht en het verplichten tot maatwerk wordt de gemeente gedwongen integraal te kijken waar de problemen met zelfredzaamheid, participatie of opvang zich bevinden. Dat betekent dat de kanteling wordt doorgezet en een meer verplichtend karakter krijgt. Indien de gemeente oordeelt dat een cliënt een voorziening moet krijgen, dan bestaat weliswaar recht op een bepaald resultaat, maar de gemeente bepaalt in plan en verordening welke voorzieningen worden geboden. 1
Eigen kracht Het uitgangspunt dat de inwoner eerst zelf verantwoordelijk is om - met behulp van zijn sociale netwerk - mee te doen in de samenleving, staat in het wetsvoorstel nadrukkelijk voorop. Kan iemand niet zelfstandig participeren en ook niet met hulp van zijn omgeving, dan kan de gemeente hem ondersteunen met algemene voorzieningen en hem - als sluitstuk - een maatwerkvoorziening aanbieden. De gemeente bepaalt de inhoud van het pakket van algemene en maatwerkvoorzieningen die het biedt. Gemeenten moeten een maatwerkvoorziening aan bieden 'die redelijkerwijs noodzakelijk is te achten' om de aanvrager in staat te stellen tot zelfredzaamheid of participatie. n & VOOfZ Opbouw algemene voorziening en maatwerkvoorziening De gemeenteraad moet in het periodiek vast te stellen beleidsplan aandacht besteden aan het treffen van algemene voorzieningen gericht op het bevorderen van de zelfredzaamheid of participatie, en het voorzien in de behoefte aan opvang. Hiermee wordt geborgd dat op het niveau van de gemeente wordt afgewogen op welke wijze algemene voorzieningen vorm krijgen en voor wie deze geschikt zijn aan de ene kant en welke maatwerkvoorzieningen aan de andere kant moeten worden getroffen voor de ingezetenen voor wie een algemene voorziening niet toereikend is. Doordat het treffen van algemene voorzieningen gericht onderdeel moet uitmaken van het periodiek door de gemeenteraad vast te stellen plan, wordt ook benadrukt dat een algemene voorziening in de daarvoor geschikte situaties een voorliggend en volwaardig alternatief is voor een maatwerkvoorziening. In veel gevallen zal de inwoner na advies van de gemeente, al dan niet met inzet van zijn sociale netwerk en met gebruikmaking van algemene voorzieningen, in staat zijn zichzelf te redden, te participeren of geen behoefte meer hebben aan opvang. Indien uit het onderzoek echter blijkt dat de inwoner niet zelf, noch met hulp van anderen, in staat is tot zelfredzaamheid of participatie, of opvang behoeft, moet deze inwoner er zeker van kunnen zijn, dat de gemeente hem ondersteunt. In die gevallen beslist het college - binnen de grenzen van hetgeen daarover in het plan en de verordening is vastgelegd - tot verstrekking van de noodzakelijke maatwerkvoorziening. Hierbij moet, zoals de term ook weergeeft, sprake zijn van maatwerk. Pgb blijft, onder voorwaarden Als is vastgesteld dat iemand in aanmerking komt voor een maatwerkvoorziening, dan dient de betrokkene geïnformeerd te worden over de mogelijkheden om voor een (persoonsgebonden) budget te kiezen en over de gevolgen van die keuze. Het recht op een budget voldoet echter wel aan een drietal voorwaarden. 2
De eerste voorwaarde is dat het college de aanvrager in staat acht de aan het budget verbonden taken en verplichtingen (het sluiten van overeenkomsten en het aansturen en aanspreken van de hulpverlener op zijn verplichtingen) op een verantwoorde wijze uit te voeren. Dit zal uit het onderzoek moeten blijken. De tweede voorwaarde is dat de aanvrager uitlegt waarom een maatwerkvoorziening in natura bij een gecontracteerde aanbieder niet voldoet. Hiervan kan bijvoorbeeld sprake zijn als de door de gemeente ingekochte ondersteuning onvoldoende flexibiliteit biedt om te kunnen participeren op de arbeidsmarkt. De laatste wettelijke voorwaarde is dat - naar het oordeel van het college - gewaarborgd is dat de diensten, hulpmiddelen, woningaanpassingen en andere diensten van goede kwaliteit zijn. Naast deze voorwaarden wordt, ter voorkoming van misstanden en oneigenlijk gebruik en ter bescherming van de aanvrager, niet langer een geldbedrag op de rekening van de aanvrager verstrekt waaruit hij zelf betalingen kan doen en dat hij vervolgens ook zelf moet verantwoorden. De gemeente stelt de cliënt een budget beschikbaar waaruit de Sociale Verzekeringsbank doet aan degenen die de aanvrager heeft ingeschakeld. De Sociale Verzekeringsbank doet de betalingen uiteraard alleen aan de personen of instanties waarmee - door het college - is ingestemd. Informele zorg; het mantelzorgcompliment Met de nieuwe Wmo krijgt de gemeente ook meer mogelijkheden en verantwoordelijkheden voor de ondersteuning van mantelzorger. In de wet is de positie explicieter vastgelegd omdat zij een zo prominente rol spelen in de algemene voorzieningen en de verlening van mantelzorg. Om de gemeente hiervoor de ruimte te geven wordt het budget voor het mantelzorgcompliment aan het gemeentefonds toegevoegd; dit gaat om een bedrag tussen de 60 a 70 miljoen. Het mantelzorgcompliment is een jaarlijkse vergoeding van 200 met enkele voorwaarden daaraan verbonden. Het is de gemeente vrij om dit bedrag ter ondersteuning van de mantelzorger in te zetten op een eigen gekozen wijze. Eigen bijdrage De systematiek van eigen bijdrage in de nieuwe Wmo is vergelijkbaar met die van de huidige wet. Dat wil zeggen dat bij de vaststelling van de eigen bijdrage (een deel van) het eigen vermogen wordt meegeteld. De grotere eigen verantwoordelijkheid van de inwoner wordt doorvertaald naar een hogere eigen bijdrage; tot maximaal de kostprijs van de voorziening. De relatie wordt gelegd met individuele bijzondere bijstand. De regering geeft de gemeente geen ruimte voor specifiek inkomensbeleid. De uitvoering van het systeem van eigen bijdrage zal bij het CAK belegd blijven, wel wordt er een kwaliteitsslag gemaakt. Kwaliteit De gemeente is volgens de wet verantwoordelijk voor een goede uitvoering van de wettelijke taken, handhaving en toezicht. Hiervoor staan criteria in de wet opgenomen als basisnorm. Zo moeten de voorzieningen veilig zijn, doeltreffend, doelmatig en cliëntgericht. Dienen ze afgestemd te zijn op de behoefte, samen in overeenstemming met professionele standaards en rekeninghoudend met de rechten van de cliënt. De inspectie voor de gezondheidszorg (IGZ) houdt toezicht op toepassing van de landelijke kwaliteitsstandaards door de aanbieders en rapporteert gevraagd en ongevraagd aan het college. In plaats van het huidige cliënttevredenheidsonderzoek krijgt in de nieuwe Wmo het cliëntervaringsonderzoek een plek in de wet. Informatie over de ervaringen van cliënten is belangrijk voor de horizontale verantwoording door het college jegens de ingezetenen over het 3
gevoerde beleid. De uitkomst van het onderzoek kan worden betrokken bij het verbeteren van de (kwaliteit van de) uitvoering en het realiseren van de beoogde effecten van het wetsvoorstel. In tegenstelling tot de bepaling over dit onderzoek in de Wmo, is het bedoelde onderzoek in het wetsvoorstel niet meer gericht op de tevredenheid van cliënten, maar op hun ervaringen. Deze andere insteek is ingegeven door de overweging dat een onderzoek naar de ervaringen van cliënten meer informatie oplevert dan een algemeen cijfer voor tevredenheid. Overgangsregeling De aanspraak op de overgaande AWBZ taken vervalt per 1 januari 2015. In de tekst is een overgangsregeling getroffen die ervoor zorgt dat inwoner de zorg die zijn bij de inwerkingtreding van het wetsvoorstel ontvangen, nog gedurende een bepaalde periode kunnen blijven ontvangen. In de tekst wordt uitgegaan van een periode van één jaar, tenzij de indicatie eerder vervalt. In de overgangsperiode moet de gemeente een nieuw ondersteuningsarrangement vaststellen. Als de betrokkene zich daarin kan vinden, vervalt de AWBZ-overgangstermijn en gaat het nieuwe arrangement in werking. Dit geldt ook voor mensen die gebruik maken van een Pgb. Voor mensen met een AWBZ indicatie geldt dat zij uiterlijk tot 1 januari 2016 hun recht op zorg behouden onder de nu geldende AWBZ-condities en door de zorgaanbieder waar ze nu gebruik van maken, zelfs als deze niet is gecontracteerd door de gemeente. Voor mensen met een AWBZ aanspraak op beschermd wonen geldt een overgangstermijn van vijf jaar. Vanwege het feit dat het gaat om een kwetsbare groep die vaak al jaren in een instelling verblijft. Toevoeging veiligheid in doelen nieuwe Wmo; huiselijk geweld Een groot verschil met de oude Wmo is dat in de nieuwe wet het element 'veiligheid' prominent terugkomt. De reden hiervoor is dat het gevoel van veiligheid voor inwoner een wezenlijk onderdeel uitmaakt van de mogelijkheid tot participatie. Tevens is toegevoegd de opdracht om beleid te maken ter voorkoming en bestrijding van huiselijk geweld en beleid dat er op is gericht te voorkomen dat ingezetenen zijn aangewezen op maatschappelijke ondersteuning; oftewel de gemeente moet meer doen aan preventie. Rode draad bij deze geïntensiveerde aanpak is de ketenbenadering: voorkomen - signaleren stoppen - opvang - nazorg. Een andere belangrijke koers die, mede op basis van het advies, is ingezet, is om gemeenten een grotere rol te geven bij de aanpak van geweld in huiselijke kring. Met de decentralisatie van verantwoordelijkheden vanuit de AWBZ en de decentralisatie van de jeugdzorg naar gemeenten krijgen zij een integrale verantwoordelijkheid en meer mogelijkheden om in te zetten op een goed functionerende keten. Het plan Het te voeren beleid wordt vastgelegd in een periodiek plan, vast te stellen door de gemeenteraad. Het plan beschrijft de beleidsvoornemens inzake door het college te nemen besluiten oft e verrichten handelingen gericht op: Sociale samenhang (toegankelijkheid, veiligheid, leefbaarheid, voorkoming en bestrijding huiselijk geweld); Ondersteuning mantelzorgers en andere vrijwilligers; Voorkomen beroep op ondersteuning (preventie); Aanbod algemene voorzieningen aan mensen die maatschappelijke ondersteuning nodig hebben; Maatwerkvoorzieningen ter ondersteuning van zelfredzaamheid en participatie aan mensen die daar niet of onvoldoende op eigen kracht of met hulp van mantelzorg, gebruikelijke hulp, of sociaal netwerk toe in staat zijn; 4
Maatwerkvoorzieningen aan mensen die zich niet op eigen kracht kunnen handhaven in de samenleving. Ze hebben opvang of beschermd wonen nodig ivm psychische of psychosociale problemen of mensen die hun huis hebben verlaten als gevolg van huiselijk geweld. In het plan is aandacht voor: Een zo integraal mogelijke dienstverlening op het gebied van maatschappelijke ondersteuning, zorg, jeugdzorg, onderwijs, welzijn, wonen, werk en inkomen. Een zo integraal mogelijke dienstverlening door samenwerking met zorgverzekeraars en zorgaanbieders (Zvw) Keuzemogelijkheden tussen aanbieders Toegankelijkheid van voorzieningen, diensten en ruimten voor mensen met een handicap. Hervorming is meer dan een wet De hervorming van de langdurige ondersteuning en zorg is evenwel meer dan alleen een bestuurlijk traject met nieuwe wet- en regelgeving en een organisatiestructuur voor de uitvoering. De hervorming vraagt om een andere oriëntatie op de langdurige zorg in de samenleving, een omslag in denken, en vergt een andere rol van iedereen: inwoner, verzekeraars, zorgaanbieders en uiteraard ook van ons als gemeente Midden-Delfland. 5
Bijlage 1: Wmo in samenhang met ZVW en AWBZ. It; 0': M WÊÊKÊÈ