ENERGIESPECIAL voor de huurders van wooncompagnie najaar 2010 Ventileren? Doen! Vol nieuwe energie vooruit! 10 Inspirerende milieuprojecten Groene energie: wat is dat? 3 Bewoners over energiebesparing De kracht van de zon
INHOUD Energiespecial Wooncompagnie Energie en milieu VOORWOORD Vol nieuwe energie vooruit! In de speciale uitgave van Wooncompagnie leest u alles over energie: van energiebesparing tot nieuwe energiebronnen. U krijgt tips, nuttige informatie en maakt kennis met inspirerende projecten. 9 4 Zó gaat Wooncompagnie met het thema energie om. Plus: 10 Inspirerende projecten! 8 Alles over windenergie 9 De voordelen van ventilatie 10 Uniek project in Dijkgatsbos 12 Adrie en Marijke: Warm water dankzij de zon 13 Bianca: Blij met energiezuinige woning 14 Wat is groene energie? 15 Dick en Martha: Elke besparing is meegenomen 16 De kracht van de zon 10 13 18 Project De Notaris: Nooit meer koude voeten! 18 Zorgen voor het milieu, is zorgen voor de toekomst Met genoegen bieden wij u deze Energiespecial aan. Een uitgave vol artikelen, interviews en reportages over het thema energie. Een thema dat ons allemaal aangaat. Energieprijzen stijgen en energiebronnen putten uit. Het is belangrijk dat wij bewust met energie omgaan en vooral ook gaan zoeken naar alternatieven. Voor nu en later. Het past bij het maatschappelijk ondernemerschap van Wooncompagnie om actief mee te werken aan een duurzame samenleving. Wij lichten in deze uitgave graag ons energiebeleid toe, presenteren onze inspirerende milieuprojecten en laten zien welke energetische maatregelen we in de woningen treffen. Maatregelen die het energieverbruik terugdringen en de woonlasten verlagen. Door de stijgende energieprijzen worden de totale woonlasten namelijk belangrijker dan uitsluitend de huur. Huurprijzen stabiliseren zich de laatste jaren, terwijl de prijzen voor energie sterk stijgen. Bewustwording Het thema energie lééft onder bewoners. Veel huurders gaan bewust met energie om en doen er alles aan om hun woning zo energiezuinig als mogelijk te maken. Dat heeft te maken met kosten, maar zeker ook met bewustwording van energieverbruik. We hopen dat deze Energiespecial in dat opzicht een extra stimulans is. We zijn allemaal bezig met het milieu, denken er allemaal over na, maar moeten elkaar blijven motiveren en scherp houden. Thuis Ik merk dat thuis ook. Onze kinderen hebben veel op met het milieu, maar vergeten toch vaak het licht uit te doen. Of laten de televisie op de standby-stand staan. Daar wijs ik ze op. Aan de andere kant steek ik graag de hand in eigen boezem. Ik merk dat ik vaak met 120 kilometer over de snelweg ga, terwijl ik wéét dat ik met een snelheid van 90 veel energiezuiniger rij Energietips In deze uitgave leest u alles over verschillende alternatieve energiebronnen en vertellen bewoners hoe zij met het thema energie omgaan. Een uitgave dus, om energie van te krijgen! Veel leesplezier, John Hendriks Directeur/bestuurder Wooncompagnie 2 Energiespecial 3
ENERGIEBELEID Wooncompagnie gaat, samen met huurders, voor duurzaamheid 10 Inspirerende projecten! Het thema milieu staat bij Wooncompagnie al jaren hoog in het vaandel. Hoe gaat Wooncompagnie met dit thema om? En welke rol spelen huurders daarin? Een impressie van ons energiebeleid. Plus: tien van onze meest milieuvriendelijke, inspirerende projecten! Wooncompagnie als het gaat om het energievraagstuk. Het past bij het maatschappelijke ondernemerschap van Wooncompagnie om actief mee te werken aan een duurzame samenleving. In ons Ondernemingsplan 2009-2012 hebben we onze ambitie ten aanzien van energiebesparing vastgelegd. Duurzaam Investeren Onder de noemer Duurzaam Investeren wordt een aantal doelstellingen genoemd. Zo gaan we voor een 3 Project Westerpark Schagen Verschillende koop- en huurwoningen zijn voorzien van een isolerend grasdak én een warmtepomp. 4 Project Schagerbrug, Schagen en Middenbeemster Bij in totaal 156 woningen is vloerisolatie toegepast en zijn zonnecollectoren geplaatst. Bewoners vertellen op pagina 12. 1 Project Frans Halsstraat Schagen In 27 woningen zijn energetische maatregelen getroffen. Gevelelementen en houten vloeren zijn geïsoleerd en enkele woningen zijn uitgerust met een warmte-terugwinsysteem. Stijgende energieprijzen, klimaatveranderingen, energieafhankelijkheid en toenemende schaarste aan fossiele brandstoffen. Deze zaken drijven 2 Project Eikenweg Schagen Bij 50 woningen is de buitengevel geïsoleerd. Ook is hr-beglazing aangebracht en zijn zonnecollectoren geplaatst (opwarming van water). De insteek van ons energiebeleid is het komen tot energiebesparing, die leidt tot vermindering van de woonlasten. Al blijft het uitgangspunt: het 5 Project Jupiterstraat en omgeving Wieringerwerf In 57 woningen zijn geïsoleerde gevelelementen en hr-beglazing aangebracht. gemiddelde besparing van 8% op het (theoretische) energieverbruik in onze woningen, in de genoemde periode. We gaan daarbij uit van de nulmeting op 1 januari 2009, dus het moment dat de woningen een energielabel kregen. Dat energielabel geeft aan hoe energiezuinig een woning precies is. Elk huis beschikt over een eigen energielabel en dat is heel belangrijk voor de huurder en verhuurder. 4 Energiespecial 5
ENERGIEBELEID Wooncompagnie gaat, samen met huurders, voor duurzaamheid verminderen van het gebruik van fossiele brandstoffen en dus het sparen van het milieu. 2 Miljoen per jaar Er zijn verschillende maatregelen voorhanden waarmee een woning energiezuinig(er) kan worden gemaakt. Wooncompagnie trekt op jaarbasis 2 miljoen euro uit voor het treffen van energiebesparende maatregelen. Het gaat hier bijvoorbeeld om isolatiemaatregelen (gevel, vloer en dak), energiezuinige installaties (hr-ketels), maar ook om innovatieve projecten in nieuwbouw en bestaande bouw, waarvan u op deze pagina s sprekende voorbeelden ziet. Bij deze projecten gaat het bijvoorbeeld om het gebruik van warmtepompen, zonnecollectoren en fotovoltaïsche-systemen. Of een combinatie daarvan. Want als je wilt weten welke besparingen een 7 Project J.A. de Boerstraat Schagerbrug In 2 woningen zijn verschillende energetische maatregelen getroffen: de gevels, vloer en het dak zijn geïsoleerd, er wordt stroom gewonnen via zonnecollectoren en er is een luchtwarmtepomp geïnstalleerd. Bewoners aan het woord op pagina 13. Overeenkomst met SHO Wooncompagnie heeft met de Samenwerkende Huurders Organisaties (SHO) de Overeenkomst Energiemaatregelen getekend. In deze overeenkomst zijn afspraken vastgelegd over de investeringen die Wooncompagnie doet om het energieverbruik van de woningen terug te dringen en de huurverhoging die hiermee gepaard gaat. Uitgangspunt is dat de zittende huurder er financieel altijd op vooruit gaat. 8 Project Piet Mondriaanpark Schagen In 26 woningen zijn zonnecollectoren geplaatst. 9 Project De Notaris Oosthuizen In dit woonzorgcomplex is een warmtepomp geïnstalleerd. Kijk snel op de pagina s 18 en 19. 6 Project Albert Neuhuijsstraat en omgeving Schagen 108 Woningen zijn voorzien van gevelisolatie en hr++-glas. Dit zeggen de bewoners, zie pagina 15. innovatieve maatregel op lange termijn oplevert, moet je kijken en vergelijken. Maatregelen toepassen Wooncompagnie wil energiebesparende maatregelen toepassen waarbij het hoogste rendement wordt behaald. Wij willen dat de huurder altijd beter wordt van de getroffen bouwkundige, energetische maatregelen. Zo wordt slechts vijftig procent van de investering doorberekend in een huurverhoging. Bovendien mag de huurverhoging uiteindelijk niet hoger zijn dan 60% van de theoretische besparing op de energiekosten. Verder wordt een stimuleringsregeling toegepast om bewoners te motiveren energiebesparende maatregelen te treffen. In overleg met Wooncompagnie. Wat kan een huurder zélf doen? Welke energetische maatregelen mag een huurder treffen en welke voorwaarden gelden er? Op deze en andere vragen vinden bewoners antwoord in de brochure Wegwijzer voor Klussen die via onze site (www.wooncompagnie.nl) kan worden gedownload. Via de site kan ook de flyer Kwaliteitseisen Isolatie én de Energiekrant 2010 worden gedownload. In de krant staat alles over milieubesparing, duurzame investeringen, het energielabel en zijn handige tips te vinden. Want elke vorm van energiebesparing, hoe klein ook, telt. 10 Project Dijkgatsbos Realisatie van zorgboerderij die wat energie betreft volledig selfsupporting is. Nieuwsgierig? Kijk op de pagina s 10 en 11. 6 Energiespecial 7
GROENE STROOM Windenergie Een gezonde leefomgeving VENTILATIE Van wind tot stop contact 8 Mijn naam is Alex Ouwens. Ik werk al weer vijf jaar bij Eneco, het energiebedrijf dat duurzaamheid centraal stelt. Energie vervult een centrale rol in mijn leven Mijn vader had altijd een extra doosje stoppen in huis voor als ik ging knutselen. Een studie techniek was vanzelfsprekend. Na mijn studie trouwde ik met Nanda en we hebben twee kinderen: Jens (4) en Madelief (2). Schitterend om ze bezig te zien, maar ik ben ook bezorgd. Kunnen zij over enkele decennia leven zoals wij nu? Dit heeft geleid tot mijn huidige werk in duurzame energieproductie met windturbines. Bij Eneco is wind de belangrijkste vorm van duurzame energie. Technisch is een windturbine niet ingewikkeld: drie rotorbladen zijn via een as gekoppeld aan een generator die van draaiende energie elektrische energie maakt. Via het openbare elektriciteitsnet wordt deze elektriciteit naar onze huizen en fabrieken getransporteerd. Zorgvuldige inpassing Het plaatsen van een windturbine is een ander verhaal. De huidige windmolens zijn immers hun kleine broers uit de middeleeuwen ontgroeid. Het middelpunt van de rotorbladen bevindt zich gemiddeld op 80 meter hoogte, terwijl het uiterste puntje (rotortip) wel 120 tot 150 meter hoogte kan bereiken. Deze afmeting maakt zorgvuldige inpassing noodzakelijk. Er gelden ook veel regels. Een windmolenproject duurt van idee tot bouw gemiddeld zes tot acht jaar! Waarom heeft windenergie nog subsidie nodig? Het is allereerst goed te weten dat ook bestaande kolen- en gascentrales eigenlijk subsidie ontvangen. Een kolenschip bijvoorbeeld heeft een haven nodig, die wordt aangelegd en onderhouden met belastinggeld. Dat wordt niet verrekend in de stroomprijs. Ook de milieubelasting van deze centrales vinden we (nog) niet in de elektriciteitsprijs terug. Zo wordt vuile kolenstroom bevoordeeld ten opzichte van schone windenergie. Als dit niet meer zou gebeuren, heeft windenergie geen subsidie meer nodig! Is windenergie de oplossing? Mits er voldoende opvang is om windstilte op te vangen met elektriciteit uit centrales die snel kunnen reageren, is elektriciteitsproductie met windparken een goede, duurzame oplossing. Zeker voor Nederland met de Noordzee voor de deur! Het heeft de zekerheid in zich van productie dicht bij huis. Op de ontwikkeling van de prijs voor olie, gas en steenkool hebben wij geen invloed, op hoeveel windmolens wij plaatsen wél. Daarom heeft windenergie in Nederland zeker toekomst. Wellicht zullen wij over een paar jaar in het energiejournaal van Piet Paulusma te horen krijgen waarneer er gewassen kan worden: Vandaag windkracht acht, er is elektriciteit in overvloed, u kunt wassen vandaag. Alex Ouwens Projectontwikkelaar Windenergie Eneco Wind Duurzaam ventileren Bij het isoleren en kierdicht maken van woningen spelen drie zaken: energiebesparing, gezondheid en een hoge mate van comfort. Deze onderwerpen mogen niet los van elkaar worden gezien en moeten samen zorgen voor een gezonde leefomgeving met een hoge mate aan duurzaamheid. Duurzaamheid mag een gezonde leefomgeving nooit in de weg staan. Een voorbeeld. In het kader van duurzaamheid en mogelijk energieverlies kun je kiezen voor een volledig gesloten gevel. Een gevel dus, waarin geen ramen kunnen worden opengezet. Dit is meteen een goede manier om een huis te wapenen tegen geluidoverlast van buiten. Maar nóch energieverlies, nóch geluiddichtheid mag een reden zijn om te kiezen voor een gesloten gevel. Want een bewoner moet zélf de keuze hebben een raam wel of niet open te zetten. Vanuit gezondheidsoogpunt én beleving vind ik een open raam juist wel prettig? Een gezonde leefomgeving staat voorop, gevolgd door een zo hoog mogelijk comfort, een laag energieverbruik en uiteindelijk de economische haalbaarheid. De noodzaak van verse lucht Feit blijft dat er geïsoleerd moet worden en moet worden gezorgd voor een optimale kierdichtheid. Twee zaken spelen daarbij een rol: het terugdringen van de energiebehoefte en het bewerkstelligen van een hoog comfort. Hoe zit het met verse lucht, met ventilatiemogelijkheden? In het voor- en najaar zal de buitentemperatuur niet extreem afwijken van de gewenste binnentemperatuur en kan worden volstaan met natuurlijke ventilatie: het raam gewoon een stukje openzetten. In de winter en zomer kunnen extreme lage en hoge buitentemperaturen ervoor zorgen dat bewoners de buitenluchtroosters sluiten omdat het binnen anders oncomfortabel wordt. Met dat sluiten van de roosters is de kans levensgroot dat er een ongezond binnenklimaat ontstaat: door onvoldoende verse lucht zal het CO2-gehalte binnen stijgen, wat onder meer concentratieverlies, ademhalingsklachten, oogirritaties en huiduitslag tot gevolg kan hebben. Om ook in de winter en zomer een gezond binnenklimaat te waarborgen, is het gebruik van een mechanisch ventilatiesysteem met warmteterugwinning van essentieel belang. In het verleden zijn er overigens de nodige (gezondheids)problemen geweest die te wijten waren aan verkeerde installaties, niet goed onderhouden installaties en installaties die werden uitgezet. Het is dus belangrijk om een deskundige te betrekken bij het ontwerp en de aanleg van het systeem, het systeem goed schoon te houden én niet uit te zetten. Leo de Ruijsscher Climate design and Sustainability, Faculteit Bouwkunde Technische Universiteit Delft. 9
BIJZONDER PROJECT Zorgboerderij Dijkgatshoeve is selfsupporting Een typische Wieringermeerboerderij wordt omgedoopt tot een wel heel bijzondere zorgboerderij. Het project is een samenwerking tussen Wooncompagnie, de antroposofische zorginstelling Scorlewald en de overkoepelende Raphaëlstichting. In de zorgboerderij komen wooneenheden voor 16 mensen met een verstandelijke beperking en negen appartementen voor mensen met een psychosociale hulpvraag. Rob Hardewijn van de Raphaëlstichting: De hoeve ligt midden in een prachtig natuurgebied, ter grootte van 80 hectare. De helft van dit gebied is vernat, waardoor er een grote diversiteit in de flora en fauna is ontstaan. In samenwerking met Staatsbosbeheer gaan we het gebied onderhouden. In de Wieringermeer wordt een bijzonder project gerealiseerd: zorgboerderij Dijksgatshoeve die volledig selfsupporting is. De bewoners zorgen voor hun eigen veestapel, maken hun eigen kaas, ijs en kwark én wekken zelf alle benodigde energie op! Zelf voedsel én energie produceren Realisatie van 25 wooneenheden Boer Gabriël Gabriël Zeeman wordt de boer en natuurbeheerder van de hoeve. Hardewijn: Samen met de bewoners zal hij de boerderij draaiende houden. Het wordt een biologisch-dynamische veehouderij, met een bescheiden veestapel. Gabriël en zijn hulpboeren melken de koeien en gaan zelf kaas, kwark en ijs maken. Hardewijn: De hoeve krijgt een winkeltje waar de producten worden verkocht, maar ook wordt er een thee- en koffiehuis gerealiseerd voor wandelaars, fietsers en vogelaars. Bijzonder aan het project is de manier waarop wordt omgegaan met energie. Zo wordt het gebouw verwarmd met aardwarmte (warmte- en koudeopslag). Hierbij wordt aardwarmte, op tientallen meters diepte, opgepompt en s winters gebruikt voor verwarming, waarna het weer de bodem wordt ingepompt. In de zomer kan dit systeem, omgekeerd, zorgen voor koeling. De elektriciteit die nodig is voor het laten draaien van de pompen, wordt opgewekt door zonne-energie (fotovoltaïsche cellen). Bij het verwarmen en koelen van het gebouw wordt dus géén gebruik gemaakt van fossiele brandstoffen. Zon-thermische collectoren zorgen voor de verwarming van warm tapwater. Deze installatie draait het gehele jaar, maar in toptijden kan ook gebruik worden gemaakt van een houtpelletkachel. Deze kachel wordt gestookt op afvalhout dat afkomstig is uit de omliggende bossen. Leven in de natuur Rob Hardewijn: We leven in de natuur, zetten ons in voor het natuur- en cultuurlandschap én belasten het milieu niet. Dat is mijn ideaal. < Rob Hardewijn van de Raphaëlstichting (rechts) en Gabriël Zeeman bij de toekomstige zorgboerderij. 10 11
INTERVIEW Adrie & Marijke van der Hulst Pascal & Bianca de Jong INTERVIEW Warm water dankzij de zon Een zonnepaneel op het dak en vloerisolatie. Deze maatregelen nam Wooncompagnie in de woningen in de N.J. Jonkstraat te Middenbeemster. Bewoners Adrie (57) en Marijke (49) van der Hulst zien de toekomst ook uiterst zonnig tegemoet. Vooral in de zomermaanden hebben we voor het warme tapwater de cv-ketel vrijwel niet nodig. Ongeveer tweeënhalf jaar geleden zijn de woningen in onze straat voorzien van zonnecollectoren op het dak en een warm waterboiler op zolder. Bovendien zijn de vloeren geïsoleerd. Daartoe ging een man in een wit pak onder de grond, om vervolgens een dikke schuimlaag onder de vloer aan te brengen. Het was een soort marsmannetje. Hij ging wit onder de grond en kwam er zwart uit! We zijn erg blij met de isolatie. We hebben een strenge winter achter de rug en je merkt toch dat de vloer minder koud aanvoelt dan voorheen. Ook over de zonnecollector zijn we enthousiast. Vooral in het voorjaar en de zomer, als de zon vaak schijnt, heb je voor de productie van warm tapwater de hr-ketel bijna niet meer nodig. En het water is héét, je kunt je handen er amper onder houden. Maar je staat ervan te kijken dat ook in de herfst en winter de zonnecollector zijn werk doet. De ketel werkt alleen aanvullend. We merken dat ons gemiddelde energieverbruik omlaag is gegaan. Dat we op deze manier niet alleen kosten, maar ook het milieu sparen, doet ons goed. We gaan bewust met energie om, zeker na onze deelname aan de Lage Meterstanden Loterij die Wooncompagnie in samenwerking met Eneco organiseerde. We zijn daardoor nog meer op het energieverbruik gaan letten. We gebruiken spaarlampen, laten apparaten en licht niet onnodig aan staan en hangen de was bij mooi weer lekker buiten. Het zijn op het oog kleine dingen, maar ze hebben wel veel resultaat. Pascal en Bianca de Jong (beiden 40) en hun zonen gaan letterlijk en figuurlijk vol nieuwe energie de winter in. In hun huis aan de J.A. de Boerstraat in Schagerbrug (bouwjaar 1950) - en dat van hun buren - heeft Wooncompagnie, bij wijze van proef, een groot aantal energiezuinige maatregelen getroffen. We wonen hier al twintig jaar naar volle tevredenheid. Het enige nadeel was het bijzonder hoge energieverbruik. De energiekosten waren echt ongelooflijk. De energie rekening was bijna net zo hoog als onze huur! We zijn dus erg blij met alle energetische maatregelen die zijn getroffen. Het dak en spouwmuren zijn geïsoleerd en de houten vloer vervangen door een vloer van beton, met een hoge isolatiewaarde. Verder is een laagtemperatuurinstallatie aangebracht (een cv-installatie waarbij de watertemperatuur lager is dan een gewone cv-installatie) en hebben we vloerverwarming. We hebben ook een mechanisch ventilatie systeem. Een en ander kan theoretisch een flinke besparing opleveren. In ons geval zou dat voordeel weleens kunnen oplopen tot maar liefst 2400 euro per jaar. Dat is dus behoorlijk. En onder tussen sparen we ook nog eens het milieu. We zijn heel benieuwd wat we precies besparen en zullen de meterstand, samen met Wooncompagnie, constant in de gaten houden. Er zijn in onze woning namelijk meer maatregelen getroffen dan gebruikelijk is. Op die manier kan worden ontdekt met welke maatregel uiteindelijk wát kan worden bespaard. We zijn in elk geval heel blij met onze totaal gerenoveerde energiewoning. Het resultaat is fantastisch, we hebben een compleet nieuw, energiezuinig huis gekregen. We gaan nooit meer weg. Blij met energiezuinige woning 13
INTERVIEW Rob Drukker van WoonEnergie Dick en Martha Bonarius INTERVIEW Wat is groene energie? Groene energie is duurzame energie en dus belangrijk voor mens en milieu. Maar hoe wordt groene energie precies opgewekt? Wat zijn de mogelijkheden? Rob Drukker, directeur van WoonEnergie, vertelt. Groene energie is kort gezegd energie die op een duurzame manier wordt opgewekt, dus zonder gebruik van fossiele brandstoffen. De bekendste vier vormen zijn: waterkrachtenergie, zonne-energie, windenergie en energie uit biomassa. Waterkrachtenergie ontstaat via stuwmeren, waarbij via openingen in stuwdammen energie wordt opgewekt door de kracht van water, in combinatie met hoogteverschillen. Noorwegen is de grootste producent van deze energievorm voor ons land. Zonne-energie wordt opgewekt via zonnepanelen. Investeren in de panelen is nog vrij kostbaar, waardoor hier vaak subsidies aan worden gekoppeld. Eén van de meest in het oog springende vormen van groene energie is windenergie. Uiteraard waait het niet altijd en zijn dus andere energiebronnen nodig om het energienet constant op spanning te houden. Maar groen is windenergie zeker. Ten slotte is er energie uit biomassa. Hierbij wordt afval van bijvoorbeeld groente en fruit, maar ook koeienmest, omgezet in een gistingsproces, waardoor energie vrijkomt (kijk op www. milieucentraal.nl voor meer informatie). WoonEnergie levert al deze vormen van groene energie. Rob Drukker vervolgt: Wij werken volgens de regels van het maatschappelijk verantwoord ondernemen. We verzorgen de collectieve inkoop van energie, voor corporaties en consumenten, maar vinden wél dat iedere burger een eigen verantwoordelijkheid heeft. Je moet zelf voor groene energie kiezen en energie besparen door je gedrag aan te passen. Bewust de keuze maken dat je de wereld voor jezelf en je kinderen goed wilt achterlaten. Persoonlijk doe ik er alles aan om energiezuinig te leven. Ik heb veel spaarlampen in huis en houd in mijn gedrag rekening met de effecten op het energieverbruik. En behalve dat ik volgens het nieuwe rijden rijd, verruil ik de auto zo vaak mogelijk voor een milieuvriendelijk, gezond én ontspannen ritje op de fiets. In 108 woningen in Schagen ( Jacob Marisstraat en omgeving) is een groot aantal (energetische) werkzaamheden verricht. Zo zijn alle ramen en deuren voorzien van hr++-isolatieglas, de spouwmuren geïsoleerd en energiezuinige hr-ketels geplaatst. Dick (62) en Martha (59) Bonarius over hun groene woning. In onze woning zijn de werkzaamheden het afgelopen voorjaar afgerond, dus we weten nog niet wat we in de koude wintermaanden aan energie kunnen besparen. Van buurtbewoners, bij wie het werk voor de strenge winter klaar was, hebben we echter begrepen dat alle aanpassingen een grote invloed hebben op de stookkosten. Wij zitten in een situatie dat elke meevaller wenselijk is, dus die besparing zien wij wel zitten. Een besparing van enkele tientjes zou lekker zijn. We hebben alles wat we willen, maar een dergelijk extraatje is natuurlijk altijd fijn. Bovendien sparen we niet alleen onze portemonnee, ook het milieu. Wij doen er zoveel mogelijk aan om energie- en milieubewust te leven. We gaan meestal rond elf uur naar bed en zetten de verwarming al om kwart over tien laag. We zetten de thermostaat niet té laag, want dan moet de verwarming s ochtends weer volop draaien om het huis op te warmen en dat kost uiteindelijk juist méér energie. We zorgen er bovendien voor dat de televisie nooit op de standby-stand blijft staan en laten nooit onnodig licht branden. Wij hebben een dag- en nachtmeter voor elektra, dus goedkope stroom. We wassen zoveel mogelijk in het weekeinde, dat scheelt ook. We wonen hier al 28 jaar en met veel plezier. We wonen vlakbij het centrum en de wijk is erg groen. In de oude situatie was het energielabel van ons huis Label E/F, maar door alle energetische aanpassingen is dat nu Label B, een flinke verbetering dus. We moeten zuinig zijn op de natuur en het milieu. Dat ons huis nu energiezuinig is, vinden we een goede zaak. We wonen nu écht groen. Elke besparing is meegenomen
GROENE STROOM Zonne-energie We houden allemaal van de zon. De zon geeft licht, warmte en maakt de mensen blij. Maar diezelfde zon kan ook worden gebruikt om energie op te wekken. Hoe werkt het? En wat levert het op? De kracht van de zon De zon is één grote krachtbron. Een ster die zich gemiddeld op 150 miljoen kilometer afstand van de aarde bevindt. De hoeveelheid energie die de aarde bereikt, is ongeveer 9000 maal groter dan de energiebehoefte van alle 6,5 miljard aardbewoners samen! Niet zo vreemd dus dat zonneenergie de belangrijkste energiebron op aarde is. Zonne-energie kan worden omgezet in elektriciteit en warmte. Dat gebeurt via de bekende blauwzwarte panelen op het dak. Kortgezegd wekken zogeheten fotovoltaïsche cellen, door middel van licht, elektrische spanning op. De opbrengst Wat leveren zonnepanelen precies op? In Nederland levert een optimaal geplaatst zonnepanelensysteem, met een oppervlakte van circa acht vierkante meter, al gauw ruim 900 kilowattuur (kwh) op. Om een indruk te geven: deze opbrengst is goed voor ongeveer een kwart van het stroomverbruik van een gemiddeld huishouden! Er is één grote maar : de aan schafprijs van zonnepanelen is erg hoog en het rendement nog redelijk laag. De investering is daardoor nog niet terug te ver dienen en daarom worden zonnepanelen door de overheid ook gesubsidieerd. De toekomst Maar dat zal veranderen. De verwachting is dat in 2018 zonnepanelen zónder subsidie rendabel zijn. Dit komt deels door de stijgende energieprijzen en de toenemende vraag, waardoor de productie goedkoper wordt. Maar ook gaan de technologische ontwikkelingen gestaag door. Zo wordt veel onderzoek gedaan naar betere materialen, waardoor het rendement van zonnepanelen toeneemt. En wordt er gezocht naar steeds goedkopere oplossingen. Een voorbeeld hiervan is een zonnepaneel dat zó dun is, dat je er doorheen kunt kijken. Deze panelen zijn te verwerken in glas, waardoor dus ook ineens ramen stroom kunnen opwekken. Bron: Nuon 16 17
De Notaris haalt warmte uit de aarde BIJZONDER PROJECT Nooit meer koude voeten! De bewoners van De Notaris, een thuis voor mensen met dementie, zitten er warmpjes bij. Letterlijk. Voor de verwarming van het gebouw wordt gebruik gemaakt van een warmtepomp, die zorgt voor een gelijkmatige en zeer milieuvriendelijke verwarming. Een kijkje achter de schermen. Aan de Raadhuisstraat in Oosthuizen prijkt De Notaris. Een huis waar mensen met dementie kunnen wonen op een manier die zoveel mogelijk de thuis- of gezinssituatie benadert. Individuele benadering van de bewoners staat voorop. Mantelzorgers, vrijwilligers en de professionele zorg van Zorgcirkel staan hiervoor borg. Een bijzonder project, waarbij ook op een bijzondere manier wordt omgegaan met energie. Warmtepomp Bij de ontwikkeling van De Notaris is ernaar gestreefd de uitstoot van CO2 danig terug te brengen. Niet alleen door een optimale isolatie, ook door het gebruik van een warmtepomp. Bij dit systeem wordt bij lage temperatuur (via lussen die gemiddeld 100 meter de grond ingaan) warmte uit de aardlagen onttrokken, die bij hoge temperatuur weer aan de bron wordt afgegeven. Voor wat betreft de CO2-uitstoot levert het systeem een besparing op van 50 tot 60% ten opzichte van conventionele verwarming omdat er aanzienlijk minder gebruik wordt gemaakt van fossiele brandstoffen. Een koude winter, zonder klachten De Notaris beschikt over vloerverwarming, waarop ook het warmtepompsysteem is aangesloten. Hoe bevalt het systeem? We hebben een koude winter gehad, maar ik heb van de bewoners geen enkele klacht ontvangen, vertelt Theo Hendriks van de Zorgcirkel. In de Notaris wonen veel ouderen en die hebben graag warme voeten. De vloerverwarming is in dat opzicht ideaal. Ook praktisch gezien is vloerverwarming een uitkomst. Radiatoren nemen nu eenmaal veel ruimte in. En wij kunnen elke vierkante meter natuurlijk goed gebruiken. Het systeem levert in de warme zomermaanden koeling op; in plaats van warm water stroomt dan relatief koud water door de vloerbuizen. Erg tevreden De bewoners zijn erg tevreden over dit systeem, ervaart Hendriks: We hebben in de zomer behoorlijk wat warme dagen gehad. In sommige van onze vestigingen heb ik bewoners over de warmte horen mopperen, maar niet in De Notaris. Dit systeem is geen airco, maar zorgt voor een statische afkoeling. Dat is een groot voordeel, want met een airco - en alle koudestromen van dien - maak je oudere bewoners echt niet blij. 18 19
Met dank aan... Deze Energiespecial is een uitgave van Wooncompagnie en verschijnt samen met Woonvenster 3, september 2010. COLOFON Teksten Rene Kistemaker Ontwerp & Bladcoördinatie Proforma, Els van Klinken en Stephanie ten Dam-Ernst Druk Koopmans Drukkerij, Zwaag Fotografie Oof Verschuren en Marjolein Bijpost Redactieadres Wooncompagnie, postbus 160, 1620 AD Hoorn, 0900 20 22 373 (lokaal tarief ), info@wooncompagnie.nl. Wooncompagnie is houder van het kwaliteitslabel van de huursector Disclaimer Er kunnen geen rechten worden ontleend aan de informatie uit deze uitgave. Wijzigingen voorbehouden.