IDEEEN VOOR DE LANGERAARSCHE PLASSEN

IDEEEN VOOR DE LANGERAARSCHE PLASSEN

IDEEEN VOOR DE LANGERAARSCHE PLASSEN Het Hoogheemraadschap van Rijnland, de gemeente Nieuwkoop en Staatsbosbeheer nodigen iedereen uit om mee te denken over de toekomst van de Langeraarsche Plassen. Hoe kunnen we er samen voor zorgen dat de plassen mooier en schoner worden? Hoe kunnen we er voor zorgen dat ze nog geliefder worden en een duurzame economische basis zijn voor de omgeving? In deze brochure is een aantal ideeën alvast geschetst. Maar, er zijn zeker nog allerlei andere ideeën te bedenken, waardoor de Langeraarsche Plassen vanuit verschillende invalshoeken versterkt kunnen worden. We hopen met dit boekje een bijdrage te leveren aan een visie die door alle belanghebbenden gedeeld en gedragen wordt, waarna gezamenlijk gewerkt kan worden aan het mooier maken van de plassen. De opbouw van deze brochure is als volgt: Eerst worden enkele (historische) kaarten getoond van het gebied. Hierna volgt kort een beschrijving van een aantal problemen die leven rondom de plassen. Daarna volgt een schets waarop alle ideeën voor het verbeteren van de plassen verzameld zijn. Deze worden vervolgens kort geïllustreerd: aan de hand van een drietal thema s (water/ecologie, landschap, maatschappij/ economie) worden de kansen beschreven om het gebied te versterken. Als laatste komen de kansen voor de Geerpolder en de Geerpolderplas aan bod. Februari 2014 Inleiding 3

Langeraarsche Plassen in 1746 (midden boven) Kaart vervaardigd door Jan Janszoon Douw en Steven Pieterszoon van Brouckhuijsen, herzien door Melchior Bolstra 4

Langeraarsche Plassen in 1900 (rechts midden) 5

Langeraarsche Plassen in 2010 6

Vergelijking contouren Langeraarsche Plassen: 1900 (links) en 2010 (rechts) 7

1 2 3 4 5 6 7 8 9 Kwaliteit en Problematiek 8

KWALITEIT : DE LANGERAARSCHE PLASSEN, EEN ONBEKENDE PAREL De Langeraarsche Plassen zijn prachtige groen-blauwe oases die gekoesterd worden door de bewoners uit de omgeving. KORTE PROBLEEMANALYSE De plassen hebben onvoldoende waterkwaliteit en, samenhangend, beperkte ecologische kwaliteiten. De plassen zijn onbekend vergeleken bij de Nieuwkoopsche en de Vinkeveense Plassen; er zijn weinig recreanten van buiten die de plassen aandoen. Hierdoor zijn er weinig toeristisch-economische mogelijkheden. De plassen liggen verscholen en zijn beperkt toegankelijk vanaf de omliggende (water)wegen. De plassen zijn in de loop van de tijd minder aantrekkelijk geworden door verlies van karakteristiek grillige oevers en eilanden; hierdoor zijn het steeds meer grote waterbakken geworden. Kwaliteit en Problematiek 9

3 17 18 20 15 23,24 3 8 2,6,14 1,9 5.Z 8 1,9 8 11 4 8 2,6,14 19 5.G 16 22 25,26 27 21,28 29 6 13 3 1,9 7,10 1,9 5.N 1,9 2,6,14 29 12 2,6,14 3 2,6,14 8 8 8 13 7,13 Ideeën voor de Langeraarsche Plassen 10

IDEEËN VOOR DE LANGERAARSCHE PLASSEN Noord- en Zuidplas 1. Eilandjes en legakkers als golfbrekers. 2. Vervangen van harde oevers door natuurvriendelijke oevers (langs zoveel mogelijk plasranden). 3. Beperken van de aanvoer van voedselrijk water. 4. Streven naar een officiële zwemwaterlocatie in de Langeraarsche Plassen. 5. Contrast tussen de plassen vergroten: N: Noordplas, Z: Zuidplas, G: Geerpolderplas. 6. De randen van de plas als belangrijk decor vanaf het water. 7. Streven naar een integrale opwaardering van het Kerkpad als belangrijkste as van het dorp. 8. De verbindingssloten vormen belangrijke landschappelijke zichtlijnen en (water)toegangen naar de plassen. 9. Nieuwe eilandjes en legakkers voor verschillende maatschappelijke doelen. 10. Streven naar het Kerkpad als flaneerpad van het dorp met verblijfsplekken aan het water. 11. Streven naar de opwaardering van de relatie tussen dorpscentrum en Kerkpad. 12. Toegangelijkheid plassen voor recreatievaart. 13. Betere benutting van kansen rondom Marskramerpad, op extensieve wijze. 14. Kansen voor particuliere initiatieven vanuit de randen van de plassen. Geerpolderplas en Geerpolder 15. Isoleren van de aalscholverkolonie ter beperking van guanotrofiëring. 16. Herstel natuuroevers van geëxponeerde (noord-)oostrand van plas. 17. Instellen hakhoutbeheer op deel van legakkerrestanten, ter beperking van schade door omgewaaide bomen. 18. Verbinden van sommige legakkerrestanten, ter beperking van broedplaatsen van soepgans en grauwe gans (toegang vos). 19. Verwijderen of invangen van voedselrijke bagger (bij gebleken nut en noodzaak). 20. Herstellen beplanting Generaal van Merleweg (plaszijde). 21. Geerpolder: bewerkstelligen van een goede, duurzame overgang tussen natuur- en landbouwgebied (d.m.v. onderstaande maatregelen). 22. Wetlandbiotoop realiseren, met flexibele peilen. 23. Rietland (begaanbaar) realiseren t.b.v. de waterbergingsopgave. 24. Afronden EHS door verwerving en functieverandering ontbrekende landbouwperceel. 25. Realiseren natuurpad, in combinatie met beheerontsluiting en waterkering. 26. Realiseren vogelkijkhut in hart van het gebied. 27. Essenbos opnieuw in hakhoutbeheer nemen, ten behoeve van cultuurhistorie, stinzenplanten en bijzondere mosflora op essenstoven. 28. Ganzenpopulatie reduceren. 29. Zichtbaar maken Oer-Amstel. Ideeën voor de Langeraarsche Plassen 11

10 11 Noordplas 12

12 13 Zuidplas 13

1. Creëren van nieuwe eilandjes en legakkers om de golfslag te breken Hierdoor wordt oevererosie tegengegaan en ontstaat er helderder water. Idealiter zou de strijklengte van de golven beperkt moeten blijven tot ca. 300m. 14 15 2. Vervangen van harde oevers door natuurvriendelijke oevers Op deze manier ontstaan er meer kansen voor flora en fauna, en tegelijkertijd een meer natuurlijk decor. 16 17 3. Beperken van de aanvoer van voedselrijk water Een van de gevolgen zal zijn dat algen minder kans krijgen om te groeien, waardoor er meer licht kan doordringen tot de waterbodem en er meer planten kunnen groeien. 18 19 Waterkwaliteits- en ecologische kansen 14

4. Zwemwaterlocatie De maatregelen om de waterkwaliteit te verbeteren, maken het wellicht weer mogelijk dat de Langeraarsche Plassen een officiële zwemwaterlocatie worden. 20 21 Waterkwaliteits- en ecologische kansen 15

5. Contrast tussen de plassen vergroten Geerpolderplas: luw vogel- en natuurgebied; opgaves: o.a. herstel en bescherming van legakkers, afsluiting water aalscholverkolonie. Noordplas: open plas met een klein aantal legakkers (riet) als golfbreker. Zuidplas: grillige oevers, plas met oude en nieuwe begroeide eilandjes die samen een gevarieerde en spannende waterwereld maken. 22 Geerplas 23 Geerplas 24 Noordplas 25 Noordplas 26 Noordplas 27 Zuidplas 28 Zuidplas 29 Zuidplas Landschappelijke kansen: versterken van bestaande kwaliteiten 16

6. De randen van de plas: het decor vanaf het water Hier vindt de uitwisseling tussen land en water plaats. Idealiter laten de randen een gevarieerd beeld zien. Elke ingreep door particulieren en gemeente draagt bij of doet afbreuk aan dit decor. 30 31 32 33 34 35 36 37 Landschappelijke kansen: versterken van bestaande kwaliteiten 17

7. Het Kerkpad: de belangrijkste as van het dorp Koppeling tussen Langeraar, Papenveer en Noord- en Zuidplas. De relatie tussen dorpscentrum (kerk en voorzieningen) en Kerpad is van speciaal belang. De opgave voor het Kerkpad is om de gehele route van dorsphart tot aan het Aarkanaal integraal en landschappelijk te verbeteren. 38 39 40 41 42 43 44 45 Landschappelijke kansen: versterken van bestaande kwaliteiten 18

8. De verbindingssloten Deze vormen belangrijke landschappelijke zichtlijnen en (water)toegangen naar de plassen. Koester ze. De diversiteit van de individuele sloten maakt ze boeiend voor de wandelaar en waterrecreant. Belangrijk is dat de plassen steeds zichtbaar zijn vanuit de landzijde (snoeien). Idealiter vormen de verbindingssloten samen een netwerk (met dwarse waterverbindingen) zodat ze een route kunnen vormen voor kano s en er een natuurlijke doorstroming ontstaat. 46 47 48 49 50 51 52 53 Landschappelijke kansen: versterken van bestaande kwaliteiten 19

9. Creëren van nieuwe eilandjes en legakkers voor verschillende maatschappelijke doelen De eilandjes kunnen functies hebben als: natuur: ontoegankelijk recreatie: strandje, picknick-plek, speelweide privé: recreatiewoning. 54 55 10. Het Kerkpad is het ideale flaneerpad van het dorp Het is echter relatief gesloten door de doorlopende beplanting aan weerszijden. Er zouden enkele open plekken (kleine ligweiden) langs het pad gemaakt moeten worden, met zicht naar beide plassen toe, aangevuld met bankjes en picknickplekken. 56 57 11. Het visitekaartje voor de Langeraarsche Plassen De kruising van Kerkpad en dorpscentrum is een cruciale plek voor zowel dorp als plassen. Als deze plek goed wordt ontworpen, heb je het ideale visitekaartje voor Langeraar en zijn plassen. Van hieruit zou je een fantastisch panorama over het water willen hebben, een (horeca)terras, een plek waar je met een bootje kunt aanmeren, etc. Omdat er nauwelijks ruimte is, zou aan de zuidwestelijke kant, grenzend aan het centrumgebied hiervoor land kunnen worden gewonnen. 58 59 Maatschappelijk-economische kansen 20

12. Verbeteren toegangelijkheid plassen voor recreatievaart De Langeraarsche Plassen zijn momenteel nauwelijks bereikbaar voor de recreatievaart. Er zou gestreefd moeten worden om de route Aarkanaal-Leidse Vaart hiervoor geschikt te maken, zodat de Langeraarsche Plassen opgenomen kunnen worden in het regionale recreatievaartnetwerk. 60 61 13. Marskramerpad Over het zuidelijke deel van het Kerkpad, langs de Paradijsweg en de Smidskade loopt het Europese lange afstandswandelpad E11 (Marskramerpad). Dit biedt kansen voor zowel de plaatselijke middenstand als voor de waterrecreatie op de plassen. Een goede, aantrekkelijke koppeling met het dorp en de plassen kan wandelaars verleiden om langer te verblijven. 62 63 14. Particuliere initiatieven De oevers zijn voor een groot deel geprivatiseerd. Er zijn maar weinig plekken waar je vrije toegang of uitzicht hebt over de plassen. Daarom hebben particulieren door middel van hun kavels aan de plassen een belangrijke sleutel in handen om de plassen te ontsluiten voor recreanten. Hier liggen maatschappelijke en economische kansen. De sloten die in open verbinding met de plassen staan, en vanaf de weg spannende zichten bieden op de plassen, zijn hiervoor de ideale dragers. 64 65 Maatschappelijk-economische kansen 21

66 67 Geerpolderplas en Geerpolder 22

15. Isoleren van aalscholverkolonie Ter beperking van guanotrofiering (vermesting van het water). 68 69 16. Herstel natuuroevers van (noord-)oostrand van plas Ten behoeve van natuurwaarden, en om oeverafslag door wind te beperken. 70 71 17. Instellen hakhoutbeheer op deel van legakkerrestanten Ten behoeve van natuurwaarden, en ter beperking van schade door windworp van bomen. Realisering hiervan zal mede afhankelijk zijn van vrijwilligershulp. 72 73 Kansen voor de Geerpolderplas en Geerpolder 23

18. Verbinden van sommige legakkerrestanten Mede ter beperking van broedplaatsen van soepgans en grauwe gans. Door enkele geïsoleerde legakkers met elkaar te verbinden worden ze toegankelijk voor vossen. 74 75 19. Verwijderen of invangen van voedselrijke bagger De noodzaak en het nut hiervan moeten nog uitgebreid worden onderzocht. 76 77 20. Herstellen beplanting Generaal van Merleweg (plaszijde) Deze beplanting bestaat onder andere uit: gele ratelaar, rode en witte klaver, boterbloem, zilverschoon, koekoeksbloem en pinksterbloem. 78 79 Kansen voor de Geerpolderplas en Geerpolder 24

21. Hele polder: bewerkstelligen van een goede, duurzame overgang tussen natuur- en landbouwgebied De ideeën die hieronder worden beschreven dienen dit doel te bevorderen. 80 81 22. Wetlandbiotoop realiseren: variatie in waterpeilen Rallen en moeraszangvogels zullen hiervan profiteren. Opgaven: beschermd natuurmonument beter realiseren, remmen bodemdaling, opvangen zware buien. 82 83 23. Rietland realiseren voor opvangen van waterbergingsopgave Bebouwing en landbouwpercelen kunnen dan gevrijwaard blijven van waterschade bij zware buien. Het rietland zou begaanbaar moeten zijn. 84 85 Kansen voor de Geerpolderplas en Geerpolder 25

24. Afronden EHS door verwerving en functieverandering ontbrekende landbouwperceel De toepassing van drijfmest zal hier gestaakt worden, ter beperking van eutrofiering. 86 87 25. Realiseren natuurwandelpad Het natuurpad kan gecombineerd worden met de beheerontsluiting en/of de waterkering. 88 89 26. Realiseren vogelkijkhut Deze kan gekoppeld worden aan het natuurwandelpad. 90 91 Kansen voor de Geerpolderplas en Geerpolder 26

27. Essenbos opnieuw in hakhoutbeheer nemen Ten behoeve van cultuurhistorie, stinzenplanten en van bijzondere mosflora op essenstoven. Dit idee is afhankelijk van het verloop van de essentakziekte. 92 93 28. Ganzenpopulatie reduceren Door een combinatie van maatregelen: beperken voedselareaal (bemest grasland); stimuleren predatie door vos; direct ingrijpen in broedsels. 94 95 29. Zichtbaar maken Oer-Amstel. Aan de oostkant van de Geerpolder is een grillig patroon te zien, van verbredende en versmallende sloten. Dit zijn vermoedelijk nog restanten van de vroegere loop van de Amstel. Cultuurhistorisch en landschappelijk bezien, is het interessant om hier iets mee te doen. 96 97 Kansen voor de Geerpolderplas en Geerpolder 27

Colofon Ontwerp, redactie en layout: Jonas Strous Landschap en Stedenbouw Kick Smitweg 3 2031 VM Haarlem T: 06-14632061 E: jstrous@hotmail.com In opdracht van: Hoogheemraadschap van Rijnland Gemeente Nieuwkoop Staatsbosbeheer Amsterdam Archimedesweg 1 Aardamseweg 4 Center Court, Naritaweg 221 T: 071-3063063 T: 14 0172 T: 020-7073700 F: 071-5123916 F: 0172-574802 F: 020-7073701 I: www.rijnland.net I: www.nieuwkoop.nl I: www.staatsbosbeheer.nl postadres: postadres: postadres: postbus 156 postbus 1 postbus 58174 2300 AD Leiden 2460 AA Ter Aar 1040 HD Amsterdam Februari 2014 28

Beeldmateriaal Kaartmateriaal: Hoogheemraadschap van Rijnland p.1, p.4 Jonas Strous p.7, p.10 Topografische Dienst p.5-6 Foto s: Gert-Jan Pieterse 2, 3, 6, 11, 13, 23, 31, 61, 66-69, 71, 73-74, 76, 79-81, 83-84, 89, 91-93, 97 Google Earth/Maps 78, 86-87 Internet (diverse bronnen) 57, 59, 60, 62-63, 77, 82, 88-90, 94-95 Jonas Strous 1, 4-5, 7-10, 12, 14-22, 24-30, 32-56, 58, 64-65, 70, 72, 75, 85 Stiboka 96 29