Proef! Voedingsmiddelentechnologie De opleiding en het werkveld
De hbo-studie voedingsmiddelentechnologie leidt op voor een breed scala aan functies in de levensmiddelenbranche, op het gebied van onderzoek naar (gezonde) voeding, marktonderzoek, wet- en regelgeving rond voeding, productontwikkeling en productie- en procestechnologie van voedingsmiddelen. Beroepsdomein is een verzameling van soortgelijke beroepen. Een belangrijk deel van het werkveld van afgestudeerde voedingsmiddelentechnologen bestaat uit bedrijven en organisaties in het agro-industriële complex. Deze houden zich bezig met toelevering, be- en verwerking en afzet/handel en worden gekenmerkt door een hoge mate aan specialisatie en taakverdeling. Zo kennen we een groot aantal productiebedrijfstakken als zuivel-, vlees-, groente-, fruit-, bakkerij- en drankenindustrie, maar ook bijvoorbeeld koffie-, thee-, suikeren snackindustrie, kant-en-klaarmaaltijden en catering. Instroomeisen Voedingsmiddelentechnologie havo vwo* N&G / N&T / E&M met wiskunde A en scheikunde N&G / N&T / E&M met wiskunde A en scheikunde aanbevolen mbo* niveau 4 met vakken natuurkunde en scheikunde * verkorte route mogelijk, informeer naar de mogelijkheden bij de hogeschool Instelling die de opleiding aanbiedt : NHL Hogeschool Hogeschool Van Hall Larenstein, Leeuwarden Naast de productie-industrie bestaat het werkveld tevens uit toeleverende bedrijven van grond- en hulpstoffen, (voedingsmiddelen)handelsorganisaties, leveranciers van apparatuur en diensten, keurings- en controlediensten (bijvoorbeeld Inspectie Gezondheidsbescherming), adviesbureaus, onderzoeks- en onderwijsinstellingen. Kern van het beroep De voedingsmiddelentechnoloog wordt opgeleid om binnen de Europese voedingsmiddelensector te worden ingezet in hogere kaderfuncties met een sterke technologische component. Het betreft hier een breed palet aan functies, die zich zowel op puur technologisch gebied als op het grensvlak van technologie met commercie, productie of logistiek kunnen bevinden. Ook worden technologen opgeleid om gezondheidsaspecten van voedingsmiddelen in beschouwing te nemen. In zijn algemeenheid fungeert een voedingsmiddelentechnoloog als intermediair tussen techniek, marketing en productie. Werkveldillustratie Beroepen, functies en rollen van de bachelor zijn met name in de volgende beroepsdomeinen te vinden. Per domein zijn enkele voorbeelden gegeven. Research en development Voedingsmiddelentechnoloog Productontwikkelaar gezonde voeding Medewerker onderzoeksinstituut voor voeding Sensorisch onderzoeker Engineering en fabricage Kwaliteitsmanager productie van levensmiddelen Procestechnoloog levensmiddelenindustrie Productiemanager Commercie, service en dienstverlening Verkoopadviseur ingrediënten en grondstoffen Medewerker Voedsel- en Warenautoriteit 2 Voedingsmiddelentechnologie versie 1.0, juni 2013
Voedingsmiddelentechnologie Knowledge : Producttechnologie: industriële productiemethoden (op het gebied van bijvoorbeeld zuivel, dranken, groente, vlees, bakkerij) : Wiskunde/statistiek: rekenvaardigheid, chemisch rekenen, formulemanipulatie, normaalverdeling en betrouwbaarheidsintervallen, statistische toetsen, SPC : Proceskunde/natuurkunde/unit operations: massa- en energiebalansen, stationaire en niet-stationaire modellen : Processturing/procesautomatisering: meet- en regeltechniek, procesbeschrijving (BFD, PFD, P&ID) : Microbiologie: groei en classificatie van micro-organismen, pathogenen, fermentaties, conservering, reiniging en desinfectie : Communicatie : Chemie: basischemie (atoombouw, reacties in water, chemisch evenwicht), analytische chemie (spectroscopie, chromatografie), organische chemie (functionele groepen), biochemie (biomoleculen, eiwit- en enzymchemie), grensvlakchemie (emulsies, schuimen) : Sensoriek : Bedrijfskunde: structuur van profit-organisaties, projectmanagement, logistiek, marketing, kostprijs en haalbaarheid : Kwaliteitskunde: HACCP, TPM, tracking & tracing, SPC, basisvoorwaardenprogramma Skills : Onderzoeksvaardigheden: probleemanalyse, onderzoeksvragen, literatuuronderzoek, onderzoeksplanning en -uitvoering : Algemene laboratoriumvaardigheden, gebaseerd op GLP- (good laboratory practice) en VMT-regels (veilige microbiologische technieken): wegen, pipetteren, maken van oplossingen, labjournaal en chemisch rekenen : Werken met standaard laboratoriumapparatuur: ph-meter, spectrofotometer, chromatograaf, brixmeter, centrifuge, zuurkast, microscoop, reologische meetapparatuur : Op labschaal opstellen van productieprocessen van voedingsmiddelen : Op pilotplantschaal produceren van voedingsmiddelen: werken met daarvoor bestemde apparaten en machines gebaseerd op GMP : Informatievaardigheden: tekstverwerking, spreadsheets, presentatietechnieken, eenvoudige beeldverwerking : Sociale en communicatieve vaardigheden: samenwerken, vergaderen, verslaglegging (labjournaal, onderzoeksverslag), mondelinge presentatie, adviesvaardigheden, projectmatig werken kenmerkende studieboeken Food Microbiology, M.R. Adams, M.V. Mors Kwaliteitszorg en statistiek in het laboratorium, H.M. Raadschelders, M.F.M. den Rooijer Bio-organische chemie voor levenswetenschappen, J.F.J. Engbersen, A.E. De Groot Introduction to Food Engineering, R.P. Singh, D.R. Heldman Proeven van Succes, J. Brinkman Basisboek Methoden en Technieken, D.B. Baarda, M.P.M. de Goede Werken met Logistiek, H. Visser, A. van Goor Grondslagen van de marketing, B. Verhage Een praktijkgerichte benadering van organisatie en management, N. van Dam, J. Marcus Dairy Science and Technology, P. Walstra, J.T.M. Wouters e.a. De lijst met kenmerkende studieboeken dient ter illustratie om een indruk te geven van het niveau waarop binnen de opleiding wordt gewerkt. Voedingsmiddelentechnologie versie 1.0, juni 2013 3
Voedingsmiddelentechnologie Technoloog Sweder Hann: Ik heb de ideale baan Naam: Sweder Hann Leeftijd: 28 Studie: Voedingsmiddelentechnologie Werkplek: SmildeFoods B.V. Functie: Junior Technoloog op de R&D-afdeling MOV (margarine, oliën en vetten) MOV: margarine, oliën en vetten. k werkte als kok, maar kwam erachter dat ik I dat toch niet mijn hele leven wilde blijven doen. Ik ben toen een jaar gaan reizen en hoorde via mijn oude chef-kok dat er zoiets als productontwikkeling bestaat. Daarop ben ik mbo gaan doen en na twee jaar kon ik versneld doorstromen naar het hbo. Voeding is mijn grootste hobby en mijn passie, dus ik heb de ideale baan. De hbo-opleiding Voedingsmiddelentechnologie voldeed aan mijn verwachtingen, al vond ik een paar keuzemodules in het laatste jaar een beetje tegenvallen. Voor mijn afstudeeropdracht koos ik bewust een opdracht die ik moeilijk vond: het ontwikkelen van een rekenprogramma om koeltijden van deeg (Peijnenburg) te berekenen. Dat was een echte uitdaging en achteraf bezien, heb ik daar heel veel van geleerd. Ik werk nu als Junior Technoloog en houd me bezig met de ontwikkeling van nieuwe producten, en met product- en kwaliteitsverbeteringen. Ik ontwikkel margarines, oliën en vetten voor de foodservice en de retail. Ook houd ik me veel bezig met productverbeteringen en met het oplossen van problemen, klachten en uitdagingen. Een mooi voorbeeld daarvan is Croma. De klant wilde een soortgelijk product als Croma. Als je dan aan het ontwikkelen slaat, loop je natuurlijk tegen bepaalde uitdagingen in. In dit geval het feit dat Croma snel rood/bruin wordt in de pan. Dat moet je dus oplossen. Opleiding en praktijk sloten redelijk goed bij elkaar aan. Hoe zet je onderzoek op, eerst nadenken voor je iets gaat onderzoeken dat heb ik tijdens de opleiding wel geleerd. Een goed plan opstellen kost tijd, maar dat betaalt zich meestal wel weer terug. Wat naar mijn gevoel wel ontbrak, was kennis van MOV. Op school is daar niet of nauwelijks tijd aan besteed, wat ik jammer vind. Biertje? Als ik naar de competenties van de opleiding kijk, dan gebruik ik in mijn dagelijkse werk vooral de competenties onderzoeken, experimenteren, ontwikkelen en beheren. Vooralsnog wil ik in mijn huidige functie doorgroeien, tot een medior/senior. Wellicht dat ik dan na enkele jaren overstap naar onze andere plant; daar worden sauzen, salades en quiches geproduceerd. Van daaruit zou ik graag nog eens mijn hobby bierbrouwen willen omzetten naar een baan. Wie weet, misschien kom ik ooit bij een multinational als Heineken terecht! : 4 Voedingsmiddelentechnologie versie 1.0, juni 2013
Voedingsmiddelentechnologie Procestechnoloog Dorathea Steringa: Het echte leren begint in de praktijk anuit mijn mbo-opleiding Levensmiddelentechnologie voelde ik een behoefte aan meer V diepgang, ik wilde een baan met meer verantwoordelijkheden. Een vervolgstudie lag voor de hand, en aangezien de mbo-opleiding zo goed bij me paste, koos ik voor een vervolgopleiding op hbo-niveau. Bij de hbo-opleiding lag meer nadruk op management, en zo kon ik ook die vaardigheid verder ontwikkelen. Vanwege mijn vooropleiding kreeg ik een aantal vrijstellingen, waardoor de focus minder op de technologiekant kwam te liggen. Dat vond ik stiekem wel jammer, omdat juist die vakken mij altijd aanspraken. Mijn afstudeeronderwerp kwam eigenlijk voort vanuit het bedrijf waar ik graag naartoe wilde: Heinz in Nijmegen. Dat leek mij een gepassioneerd en vernieuwend bedrijf. Vanuit de technologiegroep kwam een mooie opdracht, waarbij de implementatie van een nieuwe Brinta-lijn centraal stond. Een dergelijke implementatie meemaken, vond ik super. Ik heb veel van die periode opgestoken en met name het testen van de lijn vond ik erg leerzaam! Momenteel ben ik procestechnoloog bij McCain en begeleid en bedenk grotere projecten op het gebied van statistische procescontrole (SPC) en de implementatie van SAP. Het project SPC heeft als doel om de verschillende kwaliteitsaspecten van friet statistisch te analyseren, waardoor we de procesbeheersing kunnen optimaliseren. In mijn huidige baan leer ik veel over het managen van mensen en processen. Vooral het managen en analyseren van de resultaten van mijn experimenten past heel goed bij me. Uitdenken Je specialiseert je pas binnen je vak als je gaat werken. Natuurlijk heb je dan al veel achtergrondkennis opgedaan via stage en lesmateriaal. Toch begint het echte leren als je in de praktijk aan de slag gaat. Het analyseren van data en alle aspecten van een specifiek proces ervaar je dan pas van heel dichtbij. Tijdens de opleiding werden we vaak gestimuleerd om samen te werken en goed na te denken over processen, en daar heb ik nu zeker baat bij. Het op de lijn onderzoeken en het goed uitdenken van experimenten is essentieel voor succesvol bezig zijn in project en onderzoek. Die competenties zijn dus voor mij erg belangrijk én dagelijkse kost. Als je als procestechnoloog niet over die competenties beschikt, dan valt het denk ik nog niet mee. De toekomst? Allereerst zou ik een kei willen worden in wat ik nu doe. Het kan in mijn ogen altijd beter! Verder zou ik zeker nog wel leiding willen geven aan grote onderzoeksprojecten in de fabriek; een goede peoplemanager worden en leiding geven aan een goed, leuk en gezellig team. Als er buiten het bedrijf kansen liggen waarin ik mij op genoemde punten verder kan ontwikkelen, en nog andere aspecten kan leren over organiseren en procesvoering, dan houd ik mijn opties open. Maar op het moment is dat nog helemaal niet aan de orde: ik heb een hele leuke en uitdagende baan. : Naam: Dorathea Steringa Leeftijd: 30 Studie: Voedingsmiddelentechnologie Werkplek: McCain Lelystad Functie: Procestechnoloog SAP: Systems, Applications and Products for data processing. Dit is een real life managementprogramma waarmee met name voorraden, mensen en machines gepland en beheerd kunnen worden. Voedingsmiddelentechnologie versie 1.0, juni 2013 5
Deze tekst is, in iets gewijzigde vorm, eerder verschenen in Bachelor of Applied Science een competentiegerichte profielbeschrijving. Deze profielbeschrijving biedt informatie over bacheloropleidingen en beroepen in de Applied Sciences, competentiegericht onderwijs, eindkwalificaties en hoe afgestudeerden van de opleidingen de opgedane kennis en vaardigheden gebruiken in de beroepspraktijk. De volledige uitgave is te vinden op de website www.appliedscience.nl Ook verschenen in deze reeks: : Applied science : Bio-informatica : Biologie en medisch laboratoriumonderzoek : Chemie : Chemische technologie : Gezondheidszorgtechnologie : Milieukunde : Technische natuurkunde Wil je een van deze publicaties inzien of wil je meer informatie over Voedingsmiddelentechnologie of één van de andere opleidingen? Bezoek dan ook www.proef.info PROEF! is een samenwerking tussen Stichting C3 en de Stichting Domein Applied Science. Met deze publicatie en de website www.proef.info verstrekken zij informatie over de hbo-opleidingen die worden afgesloten met het diploma Bachelor of Applied Science (BAS).