Een stelling is niet ontworpen om tegen aan te rijden

Praktische tips voor een veiliger magazijn Een stelling is niet ontworpen om tegen aan te rijden Er is al veel geschreven over veiligheid van magazijnstellingen, over berekeningen van constructies en over achterliggende normen. Maar over de praktijk van alledag kom je weinig publicaties tegen. Hierin wil dit artikel verandering brengen. Frans Hardus zelfstandig ondernemer op het gebied van scholing en logistiek advies In mijn loopbaan heb ik op allerlei wijze te maken gehad met magazijnstellingen. Van montage ging ik via verkoop naar keurmeester magazijnstellingen en vervolgens naar trainer van onder andere keurmeesters en heftruckchauffeurs. Al deze ervaring kwam goed van pas bij het beoordelen van schades in magazijnen en het begeleiden van bedrijven naar het (proberen te) voorkomen van schades, in plaats van het achteraf repareren van schades. - Veiligheid door een juiste lay-out van een magazijn. - Veiligheid door de aanschaf van de juiste stellingen. - Veiligheid door juist gebruik van stellingen. - Veiligheid door keuringen. - Veiligheid door de juiste training van het personeel. In de praktijk van voorkomen van schade met magazijnstellingen zijn vijf onderwerpen van belang: We lopen deze vijf onderwerpen een voor een langs. Juli 2009 I 28

Veiligheid door een juiste lay-out van een magazijn Veiligheid in het magazijn begint al vóór de aanschaf van de transport- en opslagmiddelen. Vooraf moet worden nagedacht over welke activiteiten er waar, op welke wijze en hoe intensief in een magazijn gaan plaatsvinden. Dit kan onder andere door al in een zeer vroeg stadium arbo/ri&e-checklijsten in te vullen en te kijken naar de conclusies. Op basis hiervan kan het nuttig of zelfs noodzakelijk blijken toekomstige lay-out aan te passen. De vraag of groei van de activiteiten te verwachten is, waardoor er intensiever verkeer tussen de stellingen komt, moet ook in dit stadium worden gesteld. Op dat moment kan immers nog een beslissing worden genomen over de breedte van gangen. Brede gangen maken de opslagcapaciteit van een magazijn kleiner, maar verhogen de handelingssnelheid, de veiligheid en zorgen ervoor dat twee interne transportmiddelen elkaar in de gang veilig kunnen passeren (zie volgende pagina). Veel afwegingen zijn met gezond verstand zelf te maken, maar er zijn ook enkele normen waaraan we ons in principe moeten houden. Normen die daarom in dit artikel aan bod komen, zijn: In de NEN-EN 15620, (uitgegeven door NEN, Delft) in paragraaf 5.4.5. Clearances for gangways wordt bijvoorbeeld beschreven hoe u een gangpadbreedte kunt bepalen. De afbeeldingen figure 13 en figure 14 geven dit weer. 5.4.5 Clearances for gangways For one-way only truck gangways the minimum gangway width shall be the greater of the overall truck or load width, plus 600 mm as shown in figure 13. For two-way truck gangways the minimum gangway width shall be the greater of twice the overall truck or twice the load width, plus 900 mm as shown in figure 14. Pedestrian traffic should be segregated from powered vehicle traffic whenever it can be and this may be a national requirement. Where pedestrian traffic cannot be segregated, a minimum clearance of 500 mm shall be provided on at least one side. 1 powered vehicle NEN-EN 15620 (en) Steel static storage systems Adjustable pallet racking Tolerances, deformations and clearances 2 unit load Figure 13 Gangway clearances for a truck one-way system with no pedestrian traffic NEN-EN 15635 (en) (en) Stalen opslagsystemen Gebruik en onderhoud van opslagapparatuur 1 powered vehicle 2 unit load Figure 14 Gangway clearances for a truck two-way system with no pedestrian traffic In diezelfde NEN 15620 wordt een onderscheid gemaakt in racking classes 100 t/m 400. Dit wordt gebruikt bij het bepalen van stelling-layout en gangpadbreedtes. Omdat in Nederland in de meeste magazijnen wordt gebruikgemaakt van een heftruck en/of een reachtruck is alleen de racking class 400, met een onderverdeling in 400A (ten behoeve van heftrucks) en 400B (ten behoeve van reachtrucks), in het kader van dit artikel interessant om te bekijken. Juli 2009 I 29

5.4.2 horizontal lateral and vertical clearances in a bay 5.4.2.1 Reach trucks and counter balanced trucks The horizontal and vertical clearances for trucks shall not be less than the values shown in figure 10 and table 4. NOTE in high risk environments (see B.4) as defined by the specifier, larger clearances may be required to maintain safe working conditions. 1 pallet with load overhang 2 pallet without load overhang 3 beam shown without deflection Figure 10 Horizontal and vertical clearances for trucks Table 4 Horizontal and vertical clearances in a bay for trucks Beam height Yh from ground up to beam level mm X 3 X 4 X 5 X 6 mm Y 3 mm 3000 75 75 6000 75 100 9000 75 125 13000 100 150 Bovenstaande afbeelding (Table 4) uit de NEN-EN 15620 geeft de maatvoering weer voor een stellinglayout. Afwijkingen hiervan zijn toegestaan als een duidelijke analyse is gemaakt van waarom met een afwijkende stelling-layout de veiligheid niet in gevaar komt. Denk hierbij aan het gebruik van camera s op de reachtrucks. LET OP: bij reachtrucks moet vooral worden opgelet als de pallet breder is dan de ruimte tussen de poten. Er moet dan extra hoogte tot onderzijde van de eerste ligger worden genomen om de pallet over de poten van de reachtruck op de vloerlocatie te kunnen plaatsen. De afbeelding hieronder (Figure 12) geeft aan hoe de pallets in de diepte in een stelling geplaatst moeten worden. Ook hier mag van worden afgeweken, als maar voor een minimaal gelijke veiligheid wordt gezorgd. Dit zijn de minimale eisen, los van eventuele aanvullende eisen vanwege de brandveiligheid, zoals sprinkler of andere, extra aan te brengen voorzieningen. Figure 12 Horizontal clearances in the depth 1 aisle 2 beams 3 pallet with load overhanng 4 pallet with no load overhang 5 safety back stop, obstructing bracing or wall behind unit loads 6 no obstructions behind unit loads Z 1 clearance between back to back pallets or load make up Z 2a, Z 2b overhang of the pallet from the front and rear beams respectively Z3 clearance between pallet load make up and safety back stop, obstructing bracing or wall behind unit loads The horizontal clearance in the depth Z is related to: a) the maximum load overhang at the back of the rack; b) placement tolerance of the load in the Z direction (Z2). In the case of back tot back racks, the space Z1 between two back to back pallets and or the load make up shall therefore be greater thano equal to 2Z2 but at least 100 mm. Where there is a safety back stop behind the uint load, Z3 shall be greater than or equal to Z2 but at least 50 mm. Juli 2009 I 30

Veiligheid door de aanschaf van de juiste stellingen Voor de aanschaf van de juiste stellingen moet worden gekeken naar: - de kwaliteit van te verwachten pallets (eenmalig, meermalig); - de kenmerken van de pallets (hout, kunststof, staal); - Gaat u voor magazijnstellingen die gelast of gebout zijn? Allemaal vragen waarop een antwoord moet komen, vóór bedrijven worden uitgenodigd om een aanbieding te maken. Denkt u hier niet van te voren over na, dan krijgt u zeer waarschijnlijk allemaal onvergelijkbare aanbiedingen en wordt het maken van een veilige keuze erg moeilijk. - de maatvoering van deze pallets (euro, blok, afwijkend); - de wijze van plaatsen van de pallets (breed, diep). Ook moet worden nagedacht over: Veiligheid door juist gebruik van stellingen Na aanschaf volgt het gebruik van de magazijnstellingen. Ook hier kan van alles mis gaan: - Weten heftruckchauffeurs wel hoe pallets in stellingen geplaatst moeten worden? - welk opslagmaterieel (palletstellingen, inrijd- of doorrijdstellingen, doorrolstellingen, shuttle-stellingen); - Hoeveel mag een pallet voor- en achter buiten de liggers steken? - welk mobiel intern transportmateriaal (heftrucks, reachtrucks, man-up of man-down machines, laag-, middel- of hoogheffende orderverzameltrucks); - Weten de chauffeurs dat je met een pallet niet over de liggers mag schuiven, ook al heb je weinig vrije hefhoogte? - welke vloer (soort, vlakheid, oppervlakte afwerking, kleur); - Weten ze dat een stelling alleen is gemaakt voor gelijkmatige belasting van de liggers? - welke verkeersregels gaan gelden (wie heeft voorrang op wie, wel of geen gebruik looppaden, zijn verschillende activiteiten als orderverzamelen en aan- en afvoer van pallets toegestaan in een gang). - Weten ze hoe belangrijk het is om na het verhangen van liggers de borgpennen weer aan te brengen? Dit zijn beelden uit de praktijk: Al deze zaken gaan de toekomstige functionaliteit en veiligheid van het magazijn bepalen en zorgen voor het goed kunnen definiëren van de juiste technische specificaties voor aan te schaffen stellingen en intern transportmateriaal. Om over te kunnen gaan naar het stadium van offertes aanvragen moet nog over een aantal andere zaken worden nagedacht: - Gaat u voor de laagste aanschafkosten? Gevolg van schuiven met pallets over vlonders die op de liggers liggen. - Gaat u voor de laagste exploitatiekosten? - Gaat u voor overgedimensioneerde magazijnstellingen of is net aan goed genoeg? - Gaat u voor materiaal waarvan vaststaat dat het langere tijd leverbaar zal blijven? - Gaat u voor minder of meer ergonomische oplossingen? Hoe gevaarlijk is het om pallets op deze wijze in stellingen te plaatsen? Juli 2009 I 31

Veiligheid door keuringen Wettelijke keuringsplicht, Artikel 7.4 bis 2 schrijft voor: De werkgever ziet erop toe dat de arbeidsmiddelen die onderhevig zijn aan invloeden die leiden tot verslechteringen welke aanleiding kunnen geven tot het ontstaan van gevaarlijke situaties, worden onderworpen aan periodieke keuringen en, in voorkomend geval, aan periodieke proeven, door deskundige personen in de zin van de nationale wetgevingen en /of praktijken. Juiste ondersteuning voor deze pallet? Hier was twijfel of de stelling nog gebruikt kon worden; bij u ook? Juiste stellingdiepte? Hier dacht men een goede oplossing bedacht te hebben voor extra stabiliteit? Ligger kon worden opgetild omdat borgpen ontbreekt. Hierboven laten we enkele zaken zien die keurmeesters tegenkomen als ze magazijnen bezoeken. Elke willekeurige keurmeester van magazijnstellingen kan u vele voorbeelden geven van situaties die door de gebruiker vaak niet waren gezien. En waren ze wel gezien, dan had men zich niet gerealiseerd wat voor risico s dit opleverde. Men had ook niet nagedacht over de mogelijke gevolgen of over de vraag wie verantwoordelijk gesteld zou kunnen worden als er een ongeluk zou gebeuren. Het mag duidelijk zijn dat dit absoluut verboden is. Keurmeesters kunnen u helpen om aan uw wettelijke plicht te voldoen, maar nog mooier: zij kunnen u ook helpen om scherp te blijven op veiligheid van de stellingen zelf en op veiligheid van het gebruik van de Juli 2009 I 32

stellingen. De gebruiker heeft zelf natuurlijk ook een inspanningsverplichting. U zult een systeem moeten ontwikkelen waarbij medewerkers zich mede verantwoordelijk voelen voor de veiligheid in het magazijn. Ook moet u een simpele maar doeltreffende methode vinden om medewerkers de schades, die zij hebben aangebracht aan de stellingen, te laten melden. Uw medewerkers weten nu vaak niet wat afkeurcriteria zijn bij magazijnstellingen. Ook zijn zij niet bekend met de effecten van de aanrijdingen die regelmatig kunnen plaatsvinden. Andere afkeurcriteria gaan onder andere over: - liggerborging, liggerdoorbuiging en liggervervorming; - de loodstand, vulplaten en vloerverankering; - aanwezigheid en posities van rugafstandstukken. Uit een keuring volgt een reparatieadvies. Het serieus uitvoeren van de reparaties uit de conclusies van een keuring kan leiden tot: Hieronder vindt u in beknopte vorm de afkeurcriteria voor palletstellingen: - minder kans op ongelukken; - meer arbeidsvreugde; - hogere productiviteit; - minder personele wisselingen. Ook de Arbeidsinspectie controleert magazijnen op veiligheid. In de tabel ziet u het percentage onveilige stellingen. Nog een reden te meer om stellingen periodiek te inspecteren. Voornaamste overtredingen Groen - < 3 mm in diepterichting - < 5 mm in langsrichting - < 10 mm boog schoor Oranje - 3 tot 6 mm in diepterichting - 5 tot 10 mm in langsrichting - 10 tot 20 mm boog schoor Rood - > 6 mm in diepterichting - > 10 mm in langsrichting - > 20 mm boog schoor Dit alles wordt gemeten onder een rechte rij (bijvoorbeeld een waterpas) van 1 m. onveilige magazijnstellingen te hoge DME-uitstoot bij dieselheftruck ondeskundige heftruckchauffeur onvoldoende keuring/onderhoud heftruck niet gebruiken veiligheidsgordel onveilige toegangswegen/vluchtwegen onveilige heftruck (beknellingsgevaar, geen stroomonderbreker) Juli 2009 I 33

moeten letten, is niet altijd even helder. Hoe een stelling gerepareerd moet worden, is ook niet iedereen even duidelijk. Er wordt geslepen en gelast aan stellingen, zonder dat er toestemming is gevraagd aan de leverancier of producent, met alle risico s van dien. Tegenwoordig zijn er trainingen beschikbaar (bijvoorbeeld van BMWT: de training Veilig werken met magazijnstellingen ) om eigen personeel incompany te leren om schades te herkennen, deze op mogelijke risico s te beoordelen en te beslissen of bepaalde gedeeltes van een stelling moeten worden ontruimd of niet. Op deze wijze is het mogelijk om tussentijdse inspecties te verrichten in vooral die gebieden waar intensief heftruckverkeer is. Conclusie Alles overziend is het veilig maken van een magazijn zo moeilijk nog niet. Je begint bij het begin, denkt na over de te volgen stappen en gaat stap voor stap verder in het proces. Als alle vijf stappen worden doorlopen en als er na een goede start ook beleid is om door te gaan op de ingeslagen weg, dan is een magazijn met weinig middelen veilig en opgeruimd te houden met voordelen voor alle betrokkenen. De vijf V s voor veilige stellingen: - Veiligheid door een juiste lay-out van een magazijn. - Veiligheid door de aanschaf van de juiste stellingen. - Veiligheid door juist gebruik stellingen. - Veiligheid door keuringen. - Veiligheid door juiste training van personeel. Veiligheid door juiste training van personeel In heftrucktrainingen wordt niet altijd even uitgebreid stil gestaan bij het gebruik van magazijnstellingen. Er wordt wel geleerd hoe een pallet moet worden weggezet, maar de risico s van aanrijdingen van stellingen en de gevaren die er kunnen ontstaan, krijgen niet veel aandacht. Een stelling is een kwetsbaar object dat alleen gemaakt is voor krachten in het verticale vlak. Een stelling is niet ontworpen om er tegen aan te rijden. Steeds meer bedrijven laten een van de personeelsleden regelmatig een ronde lopen om te controleren of er zichtbare schades zijn. Waar deze persoon precies op Maak niet de fout door te denken dat, als alles een keer goed wordt gerepareerd, er daarna geen schades meer worden gereden. Ongelukken zitten in kleine, onverwachte hoekjes. Zorg alle jaren voor budget om snel reparaties te kunnen uitvoeren en blijf steeds controleren of aanvullende training nodig is. Succes! Over de schrijver Frans Hardus is zelfstandig ondernemer op het gebied van scholing en logistiek advies. Activiteiten: trainer keurmeesters magazijnstellingen (BMWT), Onafhankelijk lid van college van deskundigen magazijnstellingen (BMWT), rijvaardigheidstrainer heftruck, schademanagement magazijnstellingen, magazijn RI&E s, kortom alles wat veiligheid in het magazijn betreft. Juli 2009 I 34