HERFST 2013 Gezondheidszorg ook uw zorg! EMC Allergische reacties op medicijnen Tien signalen van dementie Voedselallergie: je zult het maar hebben! Mindfulness: wat is dat? EMC Herfstkrant 2013 85 % van de mensen krijgt rugklachten! Op de duo-fiets met het AHN nieuwegein 1
HERFST 2013 Gezondheidszorg ook uw zorg! EMC nieuwegein nieuwegein EMC nieuwegein 1 33e jaargang, nr. 3, 126de editie, herfstnummer 2013 Redactiesecretariaat: Mondriaanlaan 7, 3431 GA Nieuwegein Vormgeving: Jaap van der Heijden Druk: drukkerij Van den Boogaard Nieuwegein Coördinatie en verspreiding: C. Swart, 030 607 67 60 Oplage: 7.000 exemplaren Verschijning: 4 x per jaar in de wijken Jutphaas/ Wijkersloot, Zuilenstein, Huis de Geer, Stadscentrum en Blokhoeve in de gemeente Nieuwegein. Na toestemming van de auteur EMC en de redactie is met bronvermelding overname van artikelen toegestaan. Aan de inhoud van de teksten kunnen geen rechten worden ontleend. Redactie Gezondheidskrant, Mondriaanlaan 7, 3431 GA Nieuwegein, kopijcommissie@gmail.com 3 2 EMC Herfstkrant 2013
Inhoud Van de redactie... 4 Allergische reacties op medicijnen 5 Vialente wordt Diëtheek 8 Voedselallergie: je zult het maar hebben! 9 Lekkere én gezonde recepten, kan dat? Natuurlijk! 10 ehealth en het Paramedisch Centrum 11 85 % van de mensen krijgt rugklachten! 12 Extra vitamine D 13 Tien signalen van dementie 14 Het uitwisselen van uw gegevens geeft u daar toestemming voor? 16 Mindfulness: wat is dat? 18 Kunst in het Gezondheidscentrum: een overzicht van 35 jaar 20 Kunst in het Gezondheidscentrum: Sybolt Engelsma 22 Eén hoog achter in het EMC 23 Even voorstellen: Marieke van Ittersum 28 Even voorstellen: Monica de Reede 28 Samenstelling redactie 29 Algemene Hulpdienst Nieuwegein (AHN) biedt begeleide fietstochten aan op duo-fiets 30 Vroeg donker (gedicht) 31 EMC Herfstkrant 2013 3
Van de redactie... Door N. de Hartog, huisarts Mondriaanlaan Wat hebben we dit keer voor u in petto? Aandacht is er voor allergische reacties op medicijnen Geachte lezer, en hoe zorg je via het uitwisselen van medische Voor u ligt de herfstkrant van 2013. Tijdens mijn gegevens dat de arts die je op dat moment zorg overwegingen wat ik voor u zal schrijven bedenk verleent op de hoogte is van deze allergie. Daarnaast ik me in welke boeiende tijd wij leven. Het is een is er aandacht voor voedselallergie. Een overzicht van snelle wereld waarin social media een enorme kenmerken bij dementie. Een artikel over vitamine D, vlucht genomen heeft. Hoelang zullen wij de waaruit de noodzaak blijkt voor vele ouderen dit extra gezondheidskrant nog huis aan huis verspreiden? tot zich te nemen. Zeker nu we de zomer weer achter Toekomstmuziek is een eigen EMC Nieuwegeinapp ons hebben liggen, zeer belangrijk. De huid maakt waarmee we u op de hoogte houden van de namelijk vitamine D uit zonlicht, gezien de periode ontwikkelingen in ons centrum. Toch horen we ook die komen gaat zal dat de komende maanden steeds regelmatig geluiden dat men het prettig vindt om minder worden. U vindt een aantal handige apps die ons krantje op de bank te lezen en te bewaren voor de fysiotherapeut gebruikt om u goed te informeren het geval het nodig is. Voorop blijft natuurlijk staan en de uitgelegde oefeningen te ondersteunen. Ook dat we u allen een dienst willen bewijzen of u nu leest u een artikel over mindfulness aangeboden door digitaal voorop loopt of helemaal geen computer ter de psychologen van het EMC. Het is interessant om beschikking hebt. In deze snelle tijd is het niet altijd te merken dat er binnen Nieuwegein steeds vaker makkelijk om steeds weer een keus te maken tussen initiatieven zijn waarbij verschillende disciplines ook alles wat op u af komt. Daarom hebben we in deze buiten het eigen gezondheidscentrum samenwerken. uitgave voor u weer een selectie gemaakt van artikelen Daarbij wil ik graag de aandacht vestigen op een waarvan wij als redactie menen dat u daar iets aan informatie avond, 29 oktober a.s. over rugklachten zult hebben. Het ene artikel zal voor u relevanter zijn georganiseerd door cliëntenraad in samenwerking met dan het andere maar ook dit keer is er weer een ruim de gezondheidscentra van het EMC en de Roerdomp. aanbod. Voor elk wat wils, zou ik zeggen. De digitale versie is desgewenst ook via de algemene website in te Ik nodig u namens de hele redactie van harte uit om zien, www.emcnieuwegein.nl van de inhoud van deze herfstkrant kennis te nemen. 4 EMC Herfstkrant 2013
Allergische reacties op medicijnen Bron: www.apotheek.nl Een enkele keer leidt medicijngebruik tot meer klachten in plaats van tot verbetering. Het kan gaan om een allergische reactie op een bestanddeel van het medicijn. Lees meer over de verschijnselen, de middelen die het vaakst leiden tot allergische reacties en wat er tegen te doen is. Hoe werkt allergie? Een allergische reactie op een medicijn ontstaat nooit bij het eerste gebruik van dat medicijn. Dat komt door de manier waarop allergie werkt. Bij het eerste contact met de stof die de allergie veroorzaakt, signaleert het lichaam: Dit is vreemd spul; dit hoort hier niet! Het immuunsysteem onthoudt die stof om die bij het eerst volgende contact te kunnen bestrijden. Die fase heet sensibilisering: voortaan is het lichaam gevoelig voor die stof. De volgende keer dat u weer in aanraking komt met dezelfde stof, reageert het lichaam met een afweerreactie tegen het vreemde spul. Verschijnselen Welke verschijnselen kunnen wijzen op een allergische reactie op een medicijn? Huid: jeukende uitslag, galbulten, zwelling, roodheid, schilfering, blaasjes Luchtwegen: benauwdheid, piepende ademhaling, hoesten, jeuk in de neus, loopneus, verstopte neus, veel niezen Ogen: rode, tranende, jeukende, opgezette ogen Hart en bloedvaten: duizeligheid, flauwvallen, wegraken Mond: jeuk aan de lippen en/of in de mond- en keelholte, zwelling, opgezette keel, benauwdheid, jeuk in de oren Spijsvertering: buikpijn, buikkrampen, misselijkheid, overgeven, diarree Algemeen: griepachtige verschijnselen, koorts, gezwollen lymfeklieren Anafylactische reactie (overgevoeligheidsreactie): een combinatie van huid-, spijsverterings- en/ of luchtwegklachten, met ernstige verschijnselen zoals een drukkend gevoel op de borst, hartritmestoornissen (soms hartstilstand), blauwe lippen en bloeddrukdaling leidend tot bewusteloosheid (anafylactische shock). Deze reactie is zeldzaam. EMC Herfstkrant 2013 5
als u een medicijn zonder recept koopt, want ook vrij verkrijgbare medicijnen kunnen deze stoffen bevatten. Allergie of Het gebruik van een medicijn kan dus leiden tot een allergische reactie. Maar er zijn ook bijwerkingen die Wanneer treden de allergische verschijnselen op? op een allergische reactie lijken, maar dat niet zijn. De reactie kan snel optreden: meestal binnen enkele Bovendien kunnen sommige mensen sterker reageren minuten tot uren na het gebruik van het medicijn, op een medicijn dan anderen, waardoor ze dit maar ook pas later. Dat maakt het lastig om met medicijn niet goed verdragen. Dat heet intolerantie. zekerheid vast te stellen of er sprake is van allergie en Ook zijn er mensen die bepaalde medicijnen niet welk middel de allergie heeft uitgelokt. mogen gebruiken, omdat die hun bestaande klachten kunnen verergeren. Het niet kunnen verdragen van Welke medicijnen? een bepaald medicijn en bijwerkingen werken niet via U kunt ook allergisch reageren op een hulpstof die het immuunsysteem. Ze kunnen dus anders dan een in een medicijn verwerkt is. Dat komt vooral voor allergie al bij het eerste gebruik optreden. bij middelen voor de huid, zoals zalf op basis van Het is niet gemakkelijk vast te stellen of er sprake wolvet. Ook conserveringsmiddelen in drankjes of is van een allergie, een bijwerking of intolerantie druppels kunnen een allergische reactie uitlokken. voor een medicijn. Dat is ook niet altijd nodig. Het In de apotheek kunnen de medewerkers u precies belangrijkste is, dat er vastgesteld is dat er een vertellen welke hulpstoffen in welke medicijnen medicijn is dat u beter niet meer kunt gebruiken. zitten. Leg daarom in de apotheek uw situatie uit als u weet dat u allergisch bent voor bepaalde Wat helpt tegen allergie? medicijnen of hulpstoffen. Dit kan dan opgenomen Om de allergische reactie te vermijden, is het van worden in uw elektronisch dossier. Elke keer wanneer belang vast te stellen op welk medicijn het lichaam u daarna weer een medicijn op recept komt ophalen reageert. Bij mensen die meer dan één medicijn in de apotheek, wordt er op gecontroleerd of u dit gebruiken kan dat lastig zijn. Als duidelijk is welk middel kunt gebruiken. Vertel ook over uw allergie medicijn de boosdoener is, is de beste oplossing: 6 EMC Herfstkrant 2013
stoppen met dat medicijn. Bij een ernstige allergische reactie is dat noodzakelijk. Is de reactie milder, dan kan de arts kiezen: stoppen met dit medicijn en een ander middel voorschrijven of doorgaan met het medicijn als er geen alternatief is. Soms wordt de allergische reactie na verloop van tijd minder. Vaak levenslang Wie eenmaal allergisch is voor een medicijn blijft dat vaak ook de rest van zijn of haar leven. Het is dus van belang te zorgen dat u dat medicijn niet meer krijgt voorgeschreven. In veel gevallen zijn ook medicijnen die erop lijken voortaan taboe. Wat moet u doen? Draag een geneesmiddelenpaspoort bij u. Daarin kunt u (laten) zetten op welke medicijnen u allergisch reageert. Een geneesmiddelenpaspoort is verkrijgbaar bij de apotheek. Vraag bij de apotheek en de huisartspraktijk de allergie te vermelden in uw elektronisch dossier. Dat verkleint de kans dat u een medicijn krijgt waar u niet tegen kunt. Meld uw allergie ook als u een vrij verkrijgbaar medicijn koopt. Ook die middelen kunnen allergie uitlokken. Meld bij elke arts die u bezoekt waar u allergisch voor bent. Dan kan de arts daar bij het voorschrijven van medicijnen rekening mee houden EMC Herfstkrant 2013 7
>>> Vialente wordt Diëtheek Door T. Klop, diëtist Diëtheek Voedselallergie: Vialente bestaat inmiddels meer dan drie jaar en Bij een voedselallergie reageert het afweersysteem heeft de ambitie om het grootste landelijke netwerk op een abnormale manier op bepaalde eiwitten van eerstelijns diëtisten te worden. Daarom gaat (allergenen) uit iemands voeding. Het lichaam Vialente met Diëtheek samenwerken en per 1 januari maakt specifieke afweerstoffen aan, waardoor men 2014 onder de naam Diëtheek verder. Diëtheek is, voor een bepaald eiwit gevoelig wordt. Een kleine net als Vialente op dit moment, gespecialiseerd in hoeveelheid van deze eiwitten kan al heftige reacties het geven van voedingsadviezen in de eerstelijns veroorzaken. Allergie voor voedsel kan voor vele gezondheidszorg. We bundelen onze krachten en voedingsmiddelen bekend zijn, o.a. koemelk, ei, hebben op deze manier een organisatie met een pinda, vis, schaal- en schelpdieren, noten, sesamzaad landelijk, professioneel diëtistennetwerk. en soya. Men kan allergisch zijn voor één of meer van deze voedingsmiddelen. Vanaf 1 juli 2013 gaan de Vialente diëtisten alvast met Diëtheek-materialen werken, om u en Omvang van het probleem ons alvast te laten wennen aan de naam en de Eén tot drie miljoen Nederlanders denkt allergisch te bijhorende materialen. Er verandert voor u eigenlijk zijn voor bepaalde voedingsmiddelen. niets. U houdt dezelfde contactpersonen (Agnes Wanneer uitgetest wordt of deze voedingsmiddelen Samsom of Tessa Klop) en u kunt van ons dezelfde werkelijk een allergische reactie geven zal dit aantal professionaliteit verwachten. Wij houden spreekuur een stuk lager zijn. Men schat dat ongeveer 2 tot 3 op maandagmiddag en -avond en donderdag de % van de zuigelingen een voedselallergie hebben, 1 gehele dag. Sinds kort zijn we ook soms op dinsdag tot 3% van de oudere kinderen en 1 tot 2% van de aanwezig. Wilt u meer informatie over onze diensten, volwassenen. In Nederland zijn vier- tot zes duizend kijkt u dan op www.dietheek.nl of bel 088-4253600. mensen die een zeer ernstige reactie op bepaalde Wij helpen u graag. voedingsmiddelen krijgen. 8 EMC Herfstkrant 2013
je zult het maar hebben! Door A. Samsom, diëtist Diëtheek Verbreding van de kennis Plan van aanpak Diëtist Agnes Samsom heeft de post-hbo opleiding De diëtist geeft de mensen informatie over welke over voedselovergevoeligheid Kritisch nadenken voedingsmiddelen het allergeen bevatten, hoe je kunt en logisch handelen gevolgd, zodat zij aanvullende zien of een voedingsmiddel het allergeen bevat en diagnostiek kan doen. Het protocol voor hoe om te gaan met de allergie. Er wordt een plan diagnostisch onderzoek door diëtisten bij vermeende gemaakt met vervangende voedingsmiddelen zodat voedselovergevoeligheid en de Landelijke standaard men toch alle nodige voedingsstoffen binnen krijgt. voedselallergie bij zuigelingen bieden houvast. Ze Als de voeding niet volwaardig is, kan men vermoeid geven het kader om de juiste conclusies te kunnen raken, in groei en ontwikkeling achter blijven en/of trekken uit de informatiebrij en de atypische in conditie verslechteren. De diëtist is de specialist op (afwijkend van het gemiddelde) klachten. het gebied van gezonde voeding bij voedselallergie. Zij of hij geeft ook allergeenvrije recepten en tips Door een allergische reactie kunnen allerlei klachten hoe om te gaan met het aangeboden voedsel bij ervaren worden, zoals bulten, eczeem, jeuk, maag- en feestjes, etentjes en in de vakantie. Ook bij coeliakie, darmklachten. In extreme gevallen kan er zelfs een wanneer men geen gluten mag gebruiken, is de anafylactische shock (een acute, ernstige allergische diëtist de aangewezen persoon om het dieet en de reactie op een lichaamsvreemde stof) na het eten van inpassing ervan in het dagelijks leven te bespreken. het allergeen ontstaan. Een anafylactische shock is een Het advies van een diëtist is persoonlijk: afgestemd levensbedreigende situatie die binnen enkele minuten op het voedingspatroon, de voedselallergie(en), kan ontstaan. Met een injectie kan deze shock leefgewoontes, eventuele ziektebeelden en (smaak) worden beëindigd. Om deze klachten te voorkomen voorkeuren is het noodzakelijk geen voedingsmiddelen met het allergeen waarvoor iemand allergisch is, te nemen. EMC Herfstkrant 2013 9
Lekkere én gezonde recepten, kan dat? gezonde en lekkere recepten eenvoudige recepten die vaak binnen een half uur klaar zijn Natuurlijk! Dit recept voor pasta met pompoen bevat: weinig verzadigd vet weinig zout weinig calorieën ruime hoeveelheden groenten en/of groente Het recept is voor 4 personen 2 dl kruidenbouillon (natriumarm fruit de ui in olie Met pompoenen kunt u volop is ook te koop) voeg pompoen, broccoli en kerriepoeder variëren. Maak er eens soep van 3 theelepels kerriepoeder toe en fruit dit 10 minuten of gril ze in de oven. Ook zijn ze 250 gr schelpjespasta voeg 2 dl bouillon toe en kook in prima te verwerken in een hartige 125 ml light crème fraîche ongeveer 15 minuten gaar taart of rijstgerecht. Hieronder 25 gram walnoten roer de crème fraîche door de vindt u een heerlijk pastagerecht peper groente met pompoen. 100 gram geraspte kaas (30+) breng het geheel op smaak met peper en kerriepoeder Ingrediënten Bereidingswijze strooi bij het serveren de 1 ui kook de pasta beetgaar en giet geraspte kaas en walnoten over 250 gram broccoli deze af het gerecht 500 gram pompoen snipper de ui en snijd de broccoli 2 eetlepels olijfolie en pompoen in blokjes Eet smakelijk! 10 EMC Herfstkrant 2013
ehealth en het Paramedisch Centrum Door S. Engelsma ehealth is een van de aandachtspunten van het Eerstelijns Medisch Centrum Nieuwegein (EMC). Als onderdeel van het EMC is het Paramedisch Centrum ook druk met de ontwikkeling van ehealth. ehealth is een ruim begrip. Vaak worden toepassingen onder het begrip ehealth geschaard die buiten de zorg ook gebruikt worden, zoals social media, nieuwsbrieven of een website. Natuurlijk maakt het Paramedisch Centrum hier gretig gebruik van. Zo kunt u ons volgen op twitter @paramedischcntr en kun u zich op onze website, www.paramedischcentrum.nl en inschrijven voor onze nieuwsbrief. ehealth wordt echter pas echt nuttig en zinvol wanneer het de cliënt betrekt bij de behandeling van zijn klacht. Die mogelijkheid bieden wij nu ook. Sinds dit jaar is het voor de fysiotherapeuten en de oefentherapeuten Cesar mogelijk geworden om klachtgerichte vragenlijsten via internet met u te delen. Door regelmatig te meten, wordt veel duidelijker hoe effectief de therapie is en of de therapie volgens schema verloopt. In de nabije toekomst wordt het ook mogelijk om een deel van de therapie thuis te volgen via internet. Een behandeling bestaat in dat geval uit afspraken bij de therapeut in de praktijk, ondersteund met instructie en live contact via internet. Ter ondersteuning zijn er inmiddels talloze apps ontwikkeld. Een kleine greep: De versterk je enkel app, een app met een opbouwschema en instructiefilmpjes ter preventie en behandeling van enkelklachten. Myfitnesspal, hiermee is het mogelijk alle geconsumeerde calorieën bij te houden en caloriedoelen te stellen. www.myfitnesspal.nl. Endomondo is een programma dat met gebruik van gps uw geleverde sportprestaties in kaart brengt. Het leuke van Endomondo en Myfitnesspal is dat ze aan elkaar zijn te koppelen. De verbrande calorieën tijdens sport worden direct van uw dagelijkse caloriedoel afgetrokken. www.endomono.nl. Blokje om is een app ontwikkeld doorzorgverzekeraar Agis. Het geeft u elke keer een nieuwe wandelroute afhankelijk van hoever u wilt lopen en vanaf waar u wilt lopen. Pijndagboek is een makkelijk te gebruiken hulpmiddel voor mensen met pijnklachten. U kunt uw klachten bijhouden en delen met uw zorgverlener. Alle genoemde apps zijn te vinden in de app store of via google play. Mijn wens is om zelf een app te ontwikkelen waarmee we gemakkelijk en gestructureerd huiswerkoefeningen aan cliënten mee kunnen geven EMC Herfstkrant 2013 11
85 % van de mensen krijgt rugklachten! Door J. Konter vanuit de cliëntenraad Rugpijn is een verzamelnaam voor Wilt u daar uitgebreide verschillende klachten aan de rug. informatie over, kom dan naar Rugklachten komen heel veel voor, de gezondheidsinformatieavond. ongeveer 85% van de volwassenen Voorkomen is namelijk beter dan heeft wel eens last van een genezen. Huisartsen en paramedici zeurende of stekende pijn, met of (onder andere A. Denteneer, zonder uitstraling naar been en X. Toth Varju, A. Appel en bil. Bij de meesten van hen blijft S. den Haak) vertellen over het het niet bij één keer, maar komen voorkomen van rugklachten, de klachten terug. Geen prettig het ermee omgaan in de gegeven, maar helaas wel de thuis- en werksituatie en realiteit. behandelmethodes Gezondheidsinformatieavond Datum: 29 oktober 2013 Tijdstip: 19.30 uur Plaats: Bibliotheek De tweede verdieping Nieuwegein Organisatie: De cliëntenraad van de gezondheidscentra EMC en de Roerdomp Meer info en reserveren: clientenraademc@ezorg.nl of cliëntenraad@roerdomp.nl. 12 EMC Herfstkrant 2013
Extra vitamine D Bron: Voedingscentrum Ook als u gezond eet, krijgt u niet altijd genoeg vitamine D binnen. Vitamine D heeft u nodig voor sterke botten en tanden. Zonlicht en goede voeding zijn belangrijk om genoeg vitamine D binnen te krijgen, maar toch kan het zijn dat u extra vitamine D nodig hebt. Suppletie-adviezen Vitamine D Leeftijdsgroep Wie Vitamine D in microgram (mcg) Kinderen 0 t/m 3 jaar Iedereen 10 Vrouwen 4 t/m 49 jaar Donkere (getinte) huidskleur en/ of niet genoeg buitenkomen 10 50 t/m 69 jaar Iedereen 10 70 jaar en ouder Iedereen 20 Zwangere vrouwen Iedereen 10 Mannen 4 t/m 69 jaar Donkere (getinte) huidskleur Mensen die extra vitamine D moeten gebruiken zijn: kinderen, ouderen, zwangere vrouwen en mensen met een getinte huid. Maar ook mensen die onvoldoende zonlicht op hun huid krijgen, omdat ze bijvoorbeeld ploegendiensten draaien of een hoofddoek of sluier dragen. Heeft u een vitamine D-supplement nodig? Sommige mensen hebben meer vitamine D nodig dan anderen, maken minder (snel) vitamine D aan, of hebben niet vaak genoeg zonlicht op hun huid. Zij krijgen het advies om extra vitamine D in te nemen via een supplement. Dat zijn druppels, tabletten of capsules met vitamine D. Vanaf oktober 2012 gelden nieuwe voedingsnormen en suppletieadviezen voor vitamine D. In de tabel kunt u zien om welke groepen het gaat. en/ of niet genoeg buitenkomen 10 70 jaar en ouder Iedereen 20 Supplementen gebruiken Vitamine D is onder andere te koop bij de drogist en apotheek in de vorm van druppels, capsules, pillen of als onderdeel van een multivitamine-supplement. Meestal staat op het etiket vitamine D3 en soms D2. Goedkopere huismerken zijn even goed als A-merken. Kijk goed op het etiket hoeveel u moet nemen en houdt u aan de voorschriften EMC Herfstkrant 2013 13
Tien signalen van dementie Onderstaande signalen kunnen wijzen op dementie, maar kunnen ook een andere oorzaak hebben. Raadpleeg daarom altijd uw huisarts. gepland moeten worden of in een bepaalde volgorde uitgevoerd, leveren problemen op, zoals koffie zetten of een maaltijd bereiden. 1. Vergeetachtigheid Een van de meest voorkomende symptomen is het vergeten van nieuwe informatie. Andere signalen zijn: het vergeten van belangrijke data of gebeurtenissen, dezelfde vraag telkens opnieuw stellen en afhankelijk zijn van spiekbriefjes of familie voor dingen die voorheen zonder hulp onthouden werden. 3. Vergissingen in tijd en plaats Het is normaal als u even niet weet welke dag het is of waar u naartoe liep. Maar bij beginnende dementie gebeurt dit steeds vaker. Het besef van tijd wordt minder en uren lijken soms minuten. Ook het vinden van de weg wordt moeilijker. U vergeet soms waar u bent en hoe u daar gekomen bent. 2. Problemen met dagelijkse handelingen 4. Taalproblemen Gewone dingen gaan steeds moeilijker. Denk aan Met dementie kan het moeilijk zijn om een gesprek hobby s en aan financiën regelen. Ook zaken die te volgen. U kunt midden in een gesprek stoppen met 14 EMC Herfstkrant 2013
praten en niet meer weten hoe u verder moet of het 8. Veranderingen in gedrag en karakter voorgaande herhalen. U kunt eenvoudige woorden Het kan gebeuren dat uw gedrag en karakter vergeten en komt steeds moeilijker op namen. veranderen. Dat u verward, achterdochtig, depressief Bijvoorbeeld waar is dat ding voor mijn haar? als u of angstig wordt. Zonder duidelijke aanleiding wisselt naar een kam zoekt. Praten gaat ook minder vloeiend. uw stemming: het ene moment rustig en opeens verdrietig of kwaad. U kunt soms ook dingen doen die 5. Kwijtraken van spullen u anders nooit zou doen. U kunt spullen op vreemde plekken leggen, bijvoorbeeld een portemonnee in de koelkast of een 9. Onrust boek in de oven. U raakt spullen kwijt en kunt niet Een van de symptomen van dementie is onrust. meer achterhalen waar u ze gelaten hebt. Daardoor lijkt het of u telkens iets zoekt, moet opruimen of iets anders moet doen. Dit constante 6. Slecht beoordelingsvermogen gevoel van onrust en de neiging om steeds weer te Bij dementie wordt het steeds lastiger om situaties in moeten lopen leidt vaak ook tot slaapproblemen. te schatten en keuzes te maken. U kunt aanbiedingen slecht inschatten en onbewust grote sommen geld 10. Visuele problemen uitgeven. Ook bij het doen van boodschappen kunt u Voor sommige mensen zijn visuele problemen een teveel kopen of spullen kopen die niet nodig zijn. symptoom van dementie. U krijgt problemen bij het lezen, afstand inschatten en het onderscheiden van 7. Terugtrekken uit sociale activiteiten kleur of contrast. Ook komt het voor dat u zichzelf U kunt problemen ondervinden bij hobby s en sport niet herkent als u langs een spiegel loopt en het voeren van gesprekken. U trekt zich vaker terug en onderneemt minder dan voorheen. Ook 2011 Alzheimer Nederland kunt u urenlang voor de televisie zitten en veel langer slapen dan gewoonlijk. Voor een buitenstaander lijkt Alle rechten voorbehouden. Alzheimer Nederland heeft deze tekst het luiheid of gebrek aan interesse. Maar het is een met grote zorgvuldigheid samengesteld. Wij kunnen echter geen soort faalangst. Als u niets doet, kunt u ook niets fout aansprakelijkheid aanvaarden voor eventueel in deze uitgave doen. voorkomende onjuistheden. EMC Herfstkrant 2013 15
Het uitwisselen van uw gegevens met andere huisartsen of apothekers, geeft u daar toestemming voor? Door M.E. Frankhuisen, apotheker Soms kan het nodig zijn dat andere dan uw eigen de huisartsenpost en maakt een afspraak. zorgverleners, de gegevens die over u bekend zijn bij uw De waarnemend huisarts vraagt via het LSP een eigen huisarts en apotheek, kunnen inzien. Bijvoorbeeld samenvatting op van het dossier van mevrouw als u in het weekend of tijdens de avond of nacht naar De Vries. Dat kan, want ze heeft haar huisarts en de dienstdoende huisarts of apotheek moet. Als u apotheek daar toestemming voor gegeven. Snel daarvoor toestemming heeft gegeven, dan geeft uw ziet hij dat de huisarts een ander medicijn wil huisarts en/of apotheek door aan het zogenaamde voorschrijven als mevrouw De Vries blijft hoesten. Ze Landelijk SchakelPunt (LSP) dat er gegevens over krijgt een recept mee voor de nieuwe medicijnen. u beschikbaar zijn. Andere zorgverleners kunnen De waarnemer stuurt via het LSP een bericht naar dan uw actuele medische gegevens opvragen. Dat de huisarts van mevrouw De Vries. Zo weet deze bij mag alleen als het nodig is voor uw behandeling. een volgende afspraak precies wat er is gebeurd. En Zo beschikken zorgverleners snel over de juiste de dienstapotheek stuurt een bericht naar de eigen informatie en kunnen ze u de juiste zorg geven. Ook apotheek van mevrouw De Vries. s avonds en in het weekend. Wie kan gegevens inzien? Een voorbeeld uit de praktijk: Alleen huisartsen, waarnemend huisartsen huisarts buiten kantooruren (bijvoorbeeld op huisartsenposten), apothekers, Mevrouw De Vries heeft hartklachten. Hiervoor slikt ziekenhuisapothekers en medisch specialisten kunnen ze sinds kort nieuwe medicijnen. Ze heeft al een paar op dit moment gebruik maken van het LSP. Andere weken last van een nare hoest. Haar huisarts stelt voor zorgverleners, zoals fysiotherapeuten, psychologen, het nog even aan te zien. Als de klachten blijven, dan tandartsen en bedrijfsartsen kunnen de gegevens niet kan ze andere medicijnen krijgen. Het hoesten wordt inzien. Zorgverzekeraars krijgen nu en in de toekomst erger en mevrouw De Vries belt in het weekend naar geen toegang tot medische gegevens via het LSP. 16 EMC Herfstkrant 2013
Uw huisarts legt vast wat uw klachten zijn en welke behandelingen u krijgt. Uw apotheker registreert welke medicijnen u krijgt en voor welke medicijnen u allergisch bent. Samenvatting huisartsdossier Een waarnemend huisarts kan een samenvatting van uw huisartsdossier opvragen. Daarin staan: uw huidige gezondheidsproblemen; de medicijnen die u gebruikt; bekende allergieën; informatie over contacten met u in de laatste vier maanden of over de laatste vijf contacten; andere bijzonderheden die belangrijk zijn voor een waarnemend huisarts. Toestemming geven Wilt u dat uw medische gegevens opgevraagd kunnen worden als u onverwacht bij de huisartsenpost komt of bij een andere apotheek medicijnen gaat halen? Dan is het belangrijk dat u vooraf toestemming geeft. Dat kan direct bij een bezoek aan uw huisarts of apotheek, middels onderstaande strook, maar ook via internet (www.ikgeeftoestemming.nl). Als u toestemming geeft, registreert uw huisarts of apotheek dit in uw dossier. Vanaf dat moment kunnen andere zorgverleners uw gegevens opvragen via het LSP. Dat mag alleen als het nodig is voor uw behandeling. Alleen als u nog geen toestemming hebt gegeven of uw toestemming intrekt, dan zijn uw medische gegevens niet beschikbaar via het LSP Toestemmingsformulier patiënten voor apotheek en huisarts Ja, ik ga akkoord met het beschikbaar stellen van mijn gegevens voor raadpleging door andere zorgaanbieders via het LSP. Nee, ik ga niet akkoord. Datum: Naam: Adres: Geboortedatum: Kinderen vanaf 16 jaar vullen alleen een eigen formulier in. Zij hebben uw toestemming niet nodig. EMC Herfstkrant 2013 17
Mindfulness: wat is dat? Door L. de Jong, psycholoog Mindfulness is het bewust aandacht geven, op een Automatische piloot niet-oordelende manier, aan dit moment. Dus het nu Het nadeel hiervan is dat zo bepaalde reacties ook volledig bewust ervaren en alle aandacht schenken. een gewoonte kunnen worden. Zo kan een keten Misschien is het nog wel beter uit te leggen door aan van gedachten en gevoelens steeds weer opnieuw te geven wat het tegenovergestelde van mindfulness terugkomen en een patroon worden (bijvoorbeeld is. Dit treedt bijvoorbeeld op wanneer u: bepaalde herinneringen die steeds weer terugkomen, Meteen nadat u iemand een hand hebt gegeven en of de geest die automatisch gaat piekeren als er zich u hebt voorgesteld diens naam weer vergeten bent. een stressvolle situatie voordoet). Soms fungeert de Niet meer weet waarom u ook alweer naar de automatische piloot ook als afleiding, als er emoties keuken liep. zijn die we (onbewust) proberen te vermijden. Eet wanneer u geen honger hebt. U druk maakt dat u te laat komt wanneer u in een Mindfulness begint met de erkenning dat we geneigd file staat. zijn dingen op de automatische piloot te doen. Door Op de automatische piloot over de snelweg rijdt. vaker uw aandacht te sturen leert u om afstand te Dit zijn momenten waarop u in gedachten verzonken nemen van de spinsels in uw hoofd. U traint uw bent, u niet bewust bent van wat u denkt, voelt of vermogen om u bewust te zijn van wat er hier en nu doet, en reageert alsof u op de automatische piloot omgaat in en buiten uzelf. En zo ontstaat ruimte om zit. We brengen allemaal op die manier een groot keuzes te maken, om dingen anders aan te pakken. deel van ons leven op de automatische piloot door. 18 EMC Herfstkrant 2013
Minder denken, minder stress Er bestaan inmiddels trainingen gericht op managers, We zijn geneigd veel waarde te hechten aan onze maar ook op scholen wordt mindfulness gegeven. Een gedachten. Denken geeft vaak een gevoel van mindfulnesstraining bestaat uit 8 bijeenkomsten van controle, alsof we al onze problemen kunnen 2,5 uur en een stilte bijeenkomst. De bijeenkomsten oplossen. We willen ons immers goed voelen, het bestaan uit begeleide aandachts-, concentratie- en liefst altijd. Door nare gevoelens of negatieve bewegingsoefeningen. Vervolgens oefent een ervaringen weg te duwen en positieve ervaringen vast deelnemer ook dagelijks thuis ongeveer 45 minuten. te houden proberen we die controle te bemachtigen. Het doel van de training voor de deelnemer is het Dan zijn onvoorziene gebeurtenissen soms moeilijk bewustzijn te vergroten met als doel op een situatie te te aanvaarden. De denkgeest accepteert moeilijk dat kunnen reageren vanuit een eigen keuze in plaats van het regent, u in de file staat, u uw portemonnee hebt te reageren vanuit een automatisme. verloren of dat u niet kunt slapen. Hij moppert, verzet zich en beklaagt zich. Hiermee geeft de denkgeest Effecten van mindfulness veel aandacht aan zaken die niet te veranderen Het effect van aandachttraining en mindfulness is zijn. Hij maakt als het ware problemen. Door te veel inmiddels veelvuldig wetenschappelijk onderzocht. te denken, leeft u in uw hoofd. Altijd bezig met Hieruit komt naar voren dat mindfulness vasthouden en afstoten, met verleden en toekomst. veranderingen teweegbrengt in hoe iemand naar En ondertussen gaat het leven aan u voorbij. zichzelf en naar de wereld kijkt en daar vervolgens op reageert. Mindfulness is toepasbaar bij een grote Geschiedenis verscheidenheid aan problemen. Denk hierbij aan In 1979 is mindfulness (officieel mindfulness based psychische klachten zoals angst, stress en somberheid. stress reduction, oftewel MBSR) ontwikkeld door de Maar ook bij slaapproblemen, bij het omgaan met pijn Amerikaanse microbioloog Jon Kabat-Zinn voor mensen en lichamelijk problemen kan mindfulness helpen met ernstige aandoeningen. Centraal in deze training staat het ontwikkelen van de kwaliteit van de aandacht. Praktische informatie Zijn experiment bleek succesvol en wordt nu wereldwijd Meer informatie over mindfulness en in gezondheidscentra en ziekenhuizen aangeboden. En mindfulnesstrainingen kunt u vinden op volgende ook daarbuiten krijgt mindfulness toenemend aandacht. website: www.psychologenpraktijkmondriaanlaan.nl. EMC Herfstkrant 2013 19
Annemarie Jellema Leenders Ad Witte Koos Ket Heime van der Heu Jeanette Avnon Kunst in het Gezondheidscentrum van de afgelopen 35 jaar een overzicht Gina Gerritsen Cynthia Verdaasdonk Coby Ester 20 Sybolt Engelsma