Duurzaamheid. Imagine the result

Duurzaamheid Imagine the result

2 ARCADIS Duurzaamheid Focus op het resultaat Inzicht geven en focus aanbrengen. Raadgever zijn. Vooruit zien en voorop lopen. Ondernemen in een complexe omgeving. Maar met overzicht en betrokkenheid. En verstand van zaken. Resultaatgericht. Iedereen zegt het. Slechts enkelen maken het waar. Resultaatgericht bij ARCADIS: niet denken áán onze klanten, denken áls onze klanten. Over het krachtenveld waarin zij zich begeven. Van probleem naar oplossing. Om het verschil te maken. Samen met klanten, partners en betrokkenen. Mobiliteit. Milieu & Ruimte. Gebouwen. Water. Thema s die er toe doen. Los van elkaar. Afhankelijk van elkaar. De samenleving vormgeven. Met kennis van de toekomst. Een heldere blik op het probleem. Creatief in de oplossing. Daadkracht in de uitvoering. Imagine the result.

ARCADIS Duurzaamheid 3 Inhoud 4 Inleiding 6 Dimensies duurzaamheid 8 Visie op duurzaamheid 10 STAD 12 Bibliotheek De Boekenberg _ Spijkenisse 15 Duurzaam gemeentekantoor _ Utrechtse Heuvelrug 16 Sanergy op Strijp-S _ Eindhoven 19 Kantoor Beaulieu _ Arnhem 21 Bestuurscentrum Rabobank Nederland _ Utrecht 22 Oostindie Leek _ ontwerp en aanleg woonwijk in één hand 24 LAND 27 Floriade 2012 _ cradle-to-cradle principe in de praktijk 29 Biodiversiteitplannen voor NAM 30 Duurzame toekomstplannen zoutwinning 33 Bedrijvenpark A1 35 Windpark Eemshaven 36 WATER 38 Energiezuinige koude in (kantoor)gebouwen 41 IJsselmeerdijkenconcept Waterlely 43 Baggertubes 44 Gemalen Groningen 47 De Watermachine in De Groote Wielen _ Den Bosch 49 Kustversterking 50 INFRASTRUCTUUR 53 ModieSlab 54 Ontwerp en uitvoering twee ecoducten/natuurbruggen 57 Vertramming Zwolle-Kampen 59 Duurzaamheidsvisie _ Veldhoven-West 60 Connect Meeting Room 62 Hanzelijn 64 WERELD 67 Adaptieve stedelijkheid 68 De Fluïde Stad _ Tegendruk 71 Olympische Spelen 2028 SPORTSPACES _ duurzame sportfaciliteiten 73 Evaluatie van standaarden voor vrijwillige klimaatcompensatie credits 74 Carbon footprint brancheorganisatie betonmortelindustrie 77 Hoe duurzaam is ARCADIS zelf? 78 COLOFON

4 ARCADIS Duurzaamheid Inleiding

ARCADIS levert al ruim 120 jaar een belangrijke bijdrage aan de duurzame kwaliteit van de omgeving waarin we wonen, werken en recreëren. We doen dit niet alleen logischerwijs op het gebied van water en milieu, maar ook op het gebied van mobiliteit, ruimtelijke ontwikkeling en de bebouwde omgeving. Duurzaamheid zit in ons dagelijks werk. We passen het toe op vele fronten. Vooruitstrevende oplossingen die haalbaar zijn, zowel technisch als financieel. Duurzaamheid begint bij ARCADIS al vóór een ontwerp. Het start bij de voorbereiding en blijft centraal staan tijdens het proces. We staan er namelijk continu bij stil, we vragen onszelf af of een project nog duurzamer kan; of er nieuwe kansen of toepassingen zijn. Zo maken we al onze projecten continu duurzamer. Oftewel Sustainability by Design. Wij zijn er van overtuigd dat je alleen op deze manier een échte maatschappelijke bijdrage levert. Onze projecten bewijzen dat. Wij maken projecten duurzamer.

6 ARCADIS Duurzaamheid Dimensies duurzaamheid

ARCADIS Duurzaamheid 7 Natuur & Ruimte We beperken zo veel mogelijk het leggen van beslag op nieuw land en wat daar leeft. Afhankelijk van de wensen van de opdrachtgever liggen de mogelijkheden in onder meer: efficiënte indeling, herbestemming, afstemming omgeving en compensatie van natuur. Water We beperken vervuiling, creëren besparingen, slaan regenwater op voor hergebruik en maken bij de ontwerpen gebruik van natuurlijke elementen zoals waterkringlopen. En nog veel meer. Materiaal We streven er naar om materiaal te gebruiken dat het milieu zo min mogelijk belast, gerecycled of recyclebaar is. Bovendien kijken we zorgvuldig naar het productieproces en houden rekening met levensduur en onderhoud. Daar waar mogelijk kiezen we voor cradle-to-cradle ; want afval is voedsel. Energie We maken zo veel mogelijk gebruik van natuurlijke, schone en duurzame energiebronnen. We zorgen voor gereduceerd energiegebruik voor warmte, koeling en verlichting. Ecologie We brengen de relatie tussen het gebouw en de omgeving in balans om mens en natuur beide een gezonde leefomgeving te bieden. Mens Onze toekomst hangt af van de leefbaarheid van onze wereld. Welzijn en waarden staan centraal, in balans met aarde en milieu. Winst Financiële gezondheid is een voorwaarde voor continuïteit en daarom een van de belangrijkste pijlers van onze klanten. We streven naar duurzame, haalbare oplossingen financieel en in tijd. We streven naar efficiency, kijken naar de lange termijn en beschouwen kosten over de hele life cycle. Schaal en Perspectief Wij kijken naar het hier en nu, maar ook naar verderop en later. Duurzaamheid is een zaak van toenemend perspectief. Verduurzamen is vasthouden wat goed en belangrijk is, maar ook veranderen, vernieuwen en verbeteren, waarbij de meerwaarde soms buiten de oorspronkelijke kaders kan liggen. Proces Duurzaamheid kan je niet alleen doen, je moet ook organiseren, enthousiasmeren, en ambiëren, voor nu en straks. Bewust kiezen voor de juiste strategieën en tactieken, zoals vaste waarde, of flexibiliteit. Verder denken dan het project, en het proces er voor en er na ook voor ogen hebben. Alleen als duurzaamheid vanzelfsprekend is, zal het echt tot resultaten leiden. Hierbij betaalt investering in commitment en in creatieve denkkracht zich altijd terug. Mobiliteit We verminderen de mobiliteitsbehoefte en zoeken eventueel technische oplossingen. Denk daarbij aan locatiekeuze, (rij) gedrag en (bouw)logistiek. Daarnaast moet de infrastructuur passen bij de omgeving.

8 ARCADIS Duurzaamheid Visie op duurzaamheid ARCADIS weet dat duurzaamheid belangrijk is. Onze opdrachtgevers geven aan dat duurzaamheid, en dan met name duurzaam inkopen, en een innovatief klimaat- en energie-beleid, essentieel is. Aan de andere kant zien wij zelf de signalen uit onze natuurlijke en gebouwde omgeving. Als Nederland s grootste adviesbureau weten wij wat er speelt. Wij zien de stress in bodem, lucht, en water, in onze steden, landbouwgronden en bossen, en als geen ander begrijpen wij dat we moeten gaan veranderen. Met verdere efficiency verbeteringen, hoe belangrijk ze ook zijn, komen we er niet. We zullen daarnaast radicaal nieuwe denkwijzen en processen moeten gaan ontwikkelen. Cradle 2 cradle and beyond. ARCADIS weet dit, denkt na, ervaart, en durft de uitdaging aan. Hoe doen we dat? ARCADIS leitmotiv ARCADIS maakt al haar projecten voortdurend duurzamer. Met vooruitstrevende oplossingen die haalbaar en betaalbaar zijn. ARCADIS wil een totaal pakket over duurzaamheid aanbieden, waarbij naast praktische oplossingen (techniek en uitvoering) ook oog is voor de interne kanten. Want duurzame successen komen als er integrale aandacht wordt besteed aan drie aspecten: Visie en ambitie - kunnen enorm verschillen van mens tot mens, omdat iedereen vanuit zijn eigen belevingswereld tegen duurzaamheid aan kijkt. Hier vinden we ook de bron van de vereiste creativiteit die nodig is voor radicaal nieuwe ideeën en processen. Mensen en proces - zowel de interne cultuur en het kennis niveau (mensen) alsmede de interne organisatie (proces) moeten geschikt zijn om duurzaam denken en handelen te integreren in de dagelijkse praktijk. Techniek en uitvoering practische, meetbare oplossingen Om dit integrale beleid handen en voeten te geven zijn er al drie kernproducten ontwikkeld die wij samen met ons standaard palet aanbieden: Duurzaamheid Workshop, S-Team en Duurzaam Inkopen. Workshop Duurzaam resultaat komt wanneer u naast alle praktische oplossingen er ook oog is voor de mensen die de ambities moeten gaan waarmaken. Welke kennis en overtuiging hebben ze over duurzaamheid? Hoe gaan ze om met de inherente complexiteit? En met innovatie? Is de bedrijfscultuur wel klaar voor duurzaamheid? De workshop geeft antwoord op deze vragen en wordt gegeven in samenwerking met PRC Training. Creëren van enthousiasme binnen de groep en vertrouwen in eigen creativiteit zijn kerndoelen. S-Team Daar waar onze projectleiders of onze opdrachtgevers de wens hebben om duurzaamheid meer expliciet in hun project geborgd te krijgen dan kunnen wij een hecht team adviseurs inzetten, allen mensen met een persoonlijke betrokkenheid of expertise rondom duurzaamheid. Dit Sustainability-team of S-team wordt in wisselende samenstelling ingezet om nieuwe creatieve duurzame ideeën te ontwikkelen die aansluiten op de ambitie en reikwijdte van het project. Duurzaam Inkopen Het ontwerpen, invoeren en verankeren van een duurzaam inkoop proces klinkt eenvoudig, maar blijkt in de praktijk complex te zijn. Dat heeft te maken met factoren zoals decentralisatie, categorieën van aanbesteding, monitoren, enz. En daar komt nog eens de interne bedrijfscultuur, de overtuiging en motivatie bij.

ARCADIS Duurzaamheid 9 Randstad Rail, Den Haag ARCADIS heeft ervaring met het opstellen van Plannen van Aanpak. Daarnaast voeren wij duurzaam inkopen door bij onszelf en onze dochterondernemingen, waaronder AQUMEN dat gespecialiseerd is in facility management.

10 ARCADIS Duurzaamheid Stad

Meer dan de helft van de wereldbevolking leeft in stedelijk gebied. Een stedelijke omgeving is een plek waar woningen, kantoren, ziekenhuizen, winkelcentra, recreatie, natuur, lucht, water en infrastructuur samenkomen. Een gebied waar het gaat om de verbinding tussen gebouwen, mobiliteit, leefbaarheid en duurzaamheid. Duurzaamheid levert een bijdrage aan de kwaliteit. Daar ligt dan ook de uitdaging in onze projecten.

12 ARCADIS Duurzaamheid Bibliotheek De Boekenberg _ Spijkenisse Bibliotheek De Boekenberg _ Spijkenisse Uitdaging Aan het Vredehofplein in Spijkenisse verrijst een nieuw complex. Deze nieuwbouw omvat een ondergrondse parkeergarage met daarboven zorgwoningen voor senioren en de openbare bibliotheek van de gemeente Spijkenisse. Deze bibliotheek, De Boekenberg, moet een uniek gebouw worden op het gebied van duurzaamheid en energiezuinigheid. Aanpak Het gebouw heeft een EPC-score van 0,7 door de compacte bouwvorm, door toepassing van energiezuinige installaties in combinatie met een gebruik van natuurlijke energiebronnen, zoals bodem, zon, beplanting en regenwater. Het is een gedurfd architectonisch ontwerp, een volledig transparante en geactiveerde gebouwschil. Opvang en gebruik van hemelwater, warmteterugwinning en adiabatische koeling, warmteen koudeopslag, de benutting van faseomzetting-materialen en de bewuste inzet van planten voor klimaatbeheersing en verbetering van het leefmilieu geven een krachtige invulling aan de begrippen integraal en duurzaam bouwen. De zorgwoningen en de bibliotheek zijn een ontwerp van architectenbureau MVRDV uit Rotterdam. De ondergrondse parkeergarage voor ruim 300 auto s is een bouwkundig ontwerp van ARCADIS en bestaat uit twee bouwlagen. De installaties voor de parkeergarage en de bibliotheek zijn ontworpen door ARCADIS. Resultaat EPC staat voor Energie Prestatie Coëfficiënt. Het EPC vertelt hoe goed een gebouw scoort op het gebied van energieprestatie. Een goede energieprestatie betekent een laag energieverbruik. In Nederland worden steeds meer maatregelen genomen om het energieverbruik te verlagen en zo de CO 2 -uitstoot terug te dringen. Eén van deze maatregelen is dat gebouwen moeten voldoen aan een minimale Energie Prestatie Norm (EPN). Deze norm wordt uitgedrukt in de Energie Prestatie Coëfficiënt en geeft aan hoe energiezuinig een gebouw is. De EPC wordt berekend op basis van gebouweigenschappen, de gebouwgebonden installaties en een gestandaardiseerd bewonersgedrag. Hoe lager het getal is, hoe energiezuiniger het gebouw. Ter vergelijking: voor 2006 moesten nieuwbouwwoningen voldoen aan een EPC van 1,0 en vanaf 2006 mocht de EPC zelfs niet hoger zijn dan 0,8. Met een EPC-score van 0,7 voldoet De Boekenberg dus aan de hoogste eisen voor de energieprestatie en dat tegen een relatief zeer geringe meerinvestering. Het complex wordt in 2011 opgeleverd. Duurzame punten compacte bouwvorm energiezuinige installaties gebruik natuurlijke energiebronnen vernieuwende technieken om binnenklimaat te reguleren

ARCADIS Duurzaamheid 13

14 ARCADIS Duurzaamheid Bibliotheek De Boekenberg Spijkenisse

ARCADIS Duurzaamheid Duurzaam gemeentekantoor _ Utrechtse Heuvelrug 15 Duurzaam gemeentekantoor _ Utrechtse Heuvelrug Uitdaging De gemeente Utrechtse Heuvelrug heeft het voornemen haar gemeentekantoor te centraliseren in Doorn. Daarom wordt het bestaande cultuurhuis uitgebreid met circa 5.300 m² bvo. Het kantoor zal in de nieuwe situatie bestaan uit het huidige cultuurhuis dat door een ondergrondse verbinding wordt gekoppeld aan drie nieuwe paviljoens, waarin werkplekken worden ondergebracht voor 220 personen. In het gemeentekantoor zal ook een centrum voor jongeren worden gehuisvest. Het Programma van Eisen omschrijft een zeer duurzaam en energiezuinig gebouw. Deze ambitie is uitgedrukt in een GreenCalc Index, een getal dat een integraal overzicht geeft van duurzaamheid; het gebouw en het gebruik ervan. Aanpak Het project van het nieuwe gemeentekantoor staat aan de vooravond van de start van het voorlopig ontwerp. ARCADIS treedt vanaf het raadsbesluit op als projectmanager voor de ontwerp- en uitvoeringsfase en zal bovendien de directievoering en het toezicht op de uitvoering voor haar rekening nemen. Daarnaast verzorgt ARCADIS het installatietechnische advies. De GreenCalc score die de gemeente voor ogen heeft, benadrukt een zeer hoog ambitieniveau en vormt tegelijkertijd voor alle betrokkenen een uitdaging om op veel fronten een optimale balans te vinden tussen duurzaamheid, flexibiliteit, comfort en investering. Resultaat De gemeente heeft haar ambitieuze duurzaamheiddoelstellingen uitgedrukt in een GreenCalc score Milieu Index Gebouwen (MIG) van 250. Dit garandeert een A+ label. De maximale MIG voor gebouwen zonder eigen energieopwekking bedraagt 230-250. Duurzame punten De MIG van 250 kan bij het gemeentekantoor onder andere behaald worden door: zeer efficiënte kunstverlichting toe te passen (efficiënte armaturen/led-verlichting, daglichtbenutting en een goede regelbaarheid) zeer efficiënte warmteterugwinning uit ventilatielucht (> 80%) warmte- en koudeopslag in de bodem hoogwaardige isolatie van de gebouwschil

16 ARCADIS Duurzaamheid SANERGY op Strijp-S _ Eindhoven SANERGY op Strijp-S _ Eindhoven Uitdaging Op het voormalige Philipsterrein Strijp-S krijgen historische gebouwen een nieuwe functie en wordt nieuwbouw gerealiseerd. De gemeente Eindhoven, Philips en VolkerWessels hebben de handen ineen geslagen voor dit omvangrijke binnenstedelijke, duurzame herontwikkelingsproject. Voor het eerst in Nederland moeten bodemsanering en energiewinning samengaan. Philips wil dat de omgeving een bakermat van vernieuwingen wordt, aangezien het de broedplaats van veel innovaties was. Aanpak Duurzame energiewinning die gebruik maakt van grondwater is niet mogelijk zonder aandacht te schenken aan de verontreinigende stoffen in de bodem. Door de jarenlange bedrijfsactiviteiten is het grondwater verontreinigd. Warmte-/koudeopslag in de bodem zou in dit geval leiden tot ontoelaatbare verspreiding van de verontreinigingen in het grondwater. Twee uiteenlopende doelstellingen uit verschillende werelden moesten worden gecombineerd; energiewinning en grondwatersanering. Resultaat Voor Strijp-S is het beste uit twee werelden verenigd in een natuurlijke symbiose die zowel duurzame bodemenergie levert als de verontreinigingen in het grondwater aanpakt: SANERGY. SANERGY houdt niet alleen de verontreinigende stoffen op hun plek, maar leidt tot een aanzienlijke versnelling van de natuurlijke afbraak ervan. Het grondwatercirculatiesysteem bestaat uit onttrekkings- en infiltratieputten, waarmee grondwater continu wordt rondgepompt en waarmee tegelijkertijd warmte of koude aan grondwater wordt onttrokken. SANERGY leidt tot aanzienlijk minder CO 2 -uitstoot, minder gebruik van niet-hernieuwbare grondstoffen en grote kostenbesparingen. Duurzame punten herontwikkeling: nieuwe functie voor historische gebouwen duurzame energiewinning versnelde afbraak verontreinigende stoffen in grondwater vermindering CO 2 -uitstoot en gebruik grondstoffen Dit project is de winnaar van de Vernufteling 2009

18

ARCADIS Duurzaamheid Kantoor Beaulieu _ Arnhem 19 Kantoor Beaulieu _ Arnhem Uitdaging Aan de rand van een vermaarde Arnhemse villawijk met panden van statuur, staat kantoor Beaulieu. Het pand moest zodanig worden gerenoveerd dat het van buiten de uitstraling van de jaren zeventig uitdraagt, maar van binnen de sfeer ademt van 2020. Renoveren is een understatement voor de opdracht waarvoor uiteindelijk gekozen is. Aanpak Duurzaam revitaliseren waar het uiteindelijk om draaide is een duurzame vorm van nieuwbouw. Een pand hoeft niet gesloopt te worden, zodat optimaal gebruik gemaakt kan worden van bestaande materialen. Veelal gaat het samen met bijvoorbeeld het verbeteren van de thermische isolatie, wat energiegebruik vermindert. Daarnaast kunnen de verbouwplannen en een eventueel nieuw kantoorconcept op elkaar aansluiten. Het flexwerkconcept illustreert dat goed. Hierdoor kan kantoorruimte optimaal benut worden. Dat scheelt ook in energiegebruik en onderhoud. Daar kan al rekening mee worden gehouden bij het maken van renovatieplannen, bijvoorbeeld bij de indeling van het gebouw. Resultaat Tegelijkertijd is duurzaam revitaliseren een goede gelegenheid om extra aandacht te schenken aan het binnenklimaat van het kantoor. Diverse onderzoeken tonen aan dat een goed binnenklimaat in een kantoor leidt tot een hogere arbeidsproductiviteit. Bovendien verbruiken de moderne systemen voor klimaatbeheersing minder energie. Duurzaam revitaliseren is kortom een vorm van renoveren, waarbij duurzaamheid en grondige verbouwing hand in hand gaan. Duurzame punten flexibel ruimtegebruik revitaliseren en hergebruik van (bouw)materialen energiezuinig modern klimaatbeheersingsysteem met laag energiegebruik

20 ARCADIS Duurzaamheid

ARCADIS Duurzaamheid Bestuurscentrum Rabobank Nederland _ Utrecht 21 Bestuurscentrum Rabobank Nederland _ Utrecht Uitdaging Het project omvat gedeeltelijke renovatie van het bestaande bestuurscentrum van de Rabobank en uitbreiding met circa 56.000 m² bvo. Uitgangspunten hierbij zijn: een modern kantoorconcept, vooruitstrevend op het gebied van duurzaamheid en zeer transparant. Bovendien moet het gebouw het flexibele en innovatieve werkplekconcept Rabo Unplugged optimaal kunnen faciliteren. Aanpak Het duurzaam bouwen begon al bij de sloop van het oude gebouw. Bijna 98% van het zorgvuldig verwijderde materiaal kon worden hergebruikt. Zo werd 19.000 ton puin verwerkt in de fundering van wegen en als betongranulaat. Zo n 100 ton glas werd omgesmolten en hergebruikt. Net als 200 ton hout en 275 ton metaal en ijzer. Op alle mogelijke manieren is nagedacht over materiaalgebruik, energiegebruik en over klimaatbeheersing met behoud van comfort. Door het flexwerkconcept Rabo Unplugged zijn minder werkplekken nodig, dat geeft bovendien antwoord op het mobiliteitsvraagstuk. Resultaat Het nieuwe bestuurscentrum in Utrecht is een hoogstandje op het gebied van duurzaam bouwen. De Verrekijker, zoals het in de wandelgangen wordt genoemd, is in alle opzichten vooruitstrevend. De vorm van het gebouw is niet alleen uit esthetisch oogpunt gekozen, het is daardoor ook energiezuiniger. Het pand, dat omstreeks juli 2010 opgeleverd wordt, belooft een van de meest duurzame en innovatieve kantoorgebouwen van Nederland te worden. Duurzame punten energie: zoveel mogelijk daglichttoetreding; slimme toepassing van isolatie; groene stroom; stadsverwarming; warmte-/koudeopslag; energieopslag; klimaatplafonds. In totaal levert dit een energieprestatiecoëfficiënt op die 35% lager is dan de eis uit het Bouwbesluit leefbaarheid: watervasthoudende vegetatie op het Plaza-dak materiaal: recycling en hoogwaardigheid van materialen; nu reeds aandacht voor latere sloop; lichte (aluminium) gevel afval: 98% sloopmateriaal is hergebruikt inrichting: Rabo Unplugged innovatief en flexibel werkplekconcept waardoor een betere bezetting van de werkplekken wordt verkregen vervoer: samenvoeging locaties Utrecht en Zeist. Eén locatie, op loopafstand van het station en Rabo Unplugged scheelt op jaarbasis naar schatting 8 miljoen zakelijke kilometers de Greencalc score is ruim boven de 300

22 ARCADIS Duurzaamheid Oostindie Leek _ ontwerp en aanleg woonwijk in één hand Oostindie Leek _ ontwerp en aanleg woonwijk in één hand Uitdaging In de gemeente Leek is de woonwijk Oostindie in aanbouw. Met zo n 1.200 woningen voorziet deze wijk in de woningbehoefte van Leek en omgeving. Voor het ontwerp en de realisatie van twee van de drie deelprojecten verzorgt ARCADIS de opdracht Design, Construct en Maintain (UAV-GC). Aanpak Bij de realisatie van Oostindie wordt veel aandacht besteed aan het behoud van landschappelijke elementen, besparing van energie, veiligheid en optimale leefbaarheid voor jong en oud. Duurzaamheid staat hierbij voorop. De wijk wordt gekenmerkt door veel groen en water, waarbij onderdelen van het oorspronkelijke landschap behouden en zelfs versterkt zijn. Zo zijn de bestaande houtwallen zoveel mogelijk bewaard en voor een deel vernieuwd. Ook de waterlopen zijn behouden en gedeeltelijk verbreed, een gedempte dobbe (turfgat) wordt opnieuw gegraven en het petgat is hersteld. Nieuw zijn de twee zuiveringsvelden. De rietplanten hier fungeren als een natuurlijke waterzuivering, een helofytenfilter, waardoor het water in Oostindie constant van goede kwaliteit blijft. Resultaat Het uitgangspunt van de opzet van Oostindie is: een duurzame wijk, met aandacht voor mens, natuur en milieu. De gemeente heeft zelfs een subsidieregeling opgesteld om het duurzaam en specifiek energiezuinig bouwen in Oostindie voor de particuliere en projectmatige bouwers te stimuleren. Als voorbeeldproject wordt momenteel het Infohuis Oostindie gebouwd, een energie-0-woning, waarin diverse duurzaamheidsmaatregelen zijn toegepast. Duurzame punten behoud en versterking landschappelijke elementen besparing energie helofytenfilter (natuurlijke waterzuivering)

ARCADIS Duurzaamheid 23

24 ARCADIS Duurzaamheid Land

De groene ruimte en ARCADIS zijn van oudsher sterk met elkaar verbonden. In 1888 is onze onderneming - toen nog Heidemaatschappij - opgericht voor de ontginning van woeste gronden. In de afgelopen 120 jaar is onze dienstverlening door alle veranderingen op het land en in de stad verder ontwikkeld en verbreed. Toen al stond duurzaamheid centraal. We combineren de ontwikkelingen in landelijk gebied, we reconstrueren landelijke omgevingen, ontwikkelen recreatieve voorzieningen, strategische groenprojecten en Greenports en kijken daarbij vooral naar slimme oplossingen en de toekomst. Nieuwe impulsen voor het landelijke gebied zijn hiervan het resultaat.

26 ARCADIS Duurzaamheid

ARCADIS Duurzaamheid Floriade 2012 _ cradle-to-cradle principe in de praktijk 27 Floriade 2012 _ cradle-to-cradle principe in de praktijk Uitdaging ARCADIS ontwerpt en bouwt de wereldtuinbouwtentoonstelling Floriade 2012, geïnspireerd door de principes van de cradle-to-cradle-filosofie. Deze gaat uit van volledig hergebruik van grondstoffen, zodat producten honderd procent recyclebaar zijn. Het grote verschil tussen deze filosofie en het gangbare duurzaamheidsdenken is dat het uitgaat van eco-effectiviteit in plaats van eco-efficiëntie. Dus proberen de dingen meteen goed te doen; een positief effect op het milieu realiseren in plaats van een minder slecht effect. Aanpak Floriade 2012 komt tot stand volgens de Venlo-principes. Het eerste principe is Native to our place : ARCADIS kijkt naar de karakteristieken en kwaliteiten van de plek waar wordt gewerkt als input voor het ontwerp. Met Our waste is food en Sun is our income streven we ernaar grondstoffen in de biologische of technische kringloop te behouden en zoveel mogelijk energie uit de zon te halen. Met our air, soil and water are healthy wordt zo ontworpen dat er geen vervuiling van lucht, water of bodem optreedt. Door op een juiste wijze bomen en heesters te planten creëren we een positieve invloed op de luchtkwaliteit en op het binnenklimaat van gebouwen. We design enjoyment for all generations staat voor het ontwerpen van genot voor alle generaties, ook in de toekomst. Resultaat Na het evenement Floriade in 2012 is de locatie bestemd voor businesspark Green Park Venlo. De ontwikkeling van het businesspark en de realisatie van de Floriade 2012 zijn in belangrijke mate gebundeld in de planologische en fysieke conditionering van het plangebied, de aanleg van de bovenen ondergrondse infrastructuur, de inrichting en het medegebruik van een aantal gebouwen. Dat alles geïnspireerd door de cradle-to-cradle-filosofie. Duurzame punten rekening houden met karakteristieken en de kwaliteiten van de betreffende (leef)omgeving bij ontwerp en uitvoering zoveel mogelijk grondstoffen in biologische of technische kringloop behouden zoveel mogelijk gebruik maken van alternatieve/natuurlijke energiebronnen, zodat fossiele brandstoffen gespaard worden en geen vervuiling van lucht, water en bodem optreedt bomen en planten toepassen voor een betere luchtkwaliteit en binnenklimaat ontwerpen met het oog op huidige én toekomstige generaties

28 ARCADIS Duurzaamheid

ARCADIS Duurzaamheid Biodiversiteitplannen voor NAM 29 Biodiversiteitplannen voor NAM Uitdaging Biodiversiteit is een belangrijk onderwerp in de duurzaamheidsdiscussies van overheden én van organisaties. Ondernemingen hebben altijd in meer of mindere mate invloed op het milieu. Daarom laat Shell wereldwijd door haar bedrijven biodiversiteitactieplannen opstellen voor inrichtingen en/of activiteiten in en nabij natuurgebieden. Aanpak Eén van de dochterondernemingen van Shell, de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM), heeft ARCADIS gevraagd biodiversiteitactieplannen op te stellen voor circa 15 verschillende locaties. Deze liggen zowel in het binnenland als rond de Waddenzee en op de Noordzee. Ze hebben gemeen dat ze in of nabij zogeheten Natura 2000 gebieden liggen. Dit zijn natuurgebieden die door Nederland bij de Europese Commissie zijn aangemeld om biodiversiteit in Europa te behouden en te herstellen. Resultaat De biodiversiteitactieplannen van ARCADIS zijn zo ingericht dat zij ook te gebruiken zijn als voorbereiding op het Natura 2000 beheerplan van het natuurgebied. De actieplannen bevatten veel informatie over de te beschermen dieren en de planten in het gebied, maar ook concrete oplossingen voor de bescherming van deze natuur. Het geeft duidelijk aan wat de NAM kan veranderen aan haar installaties om haar invloed op de leefomgeving te verbeteren voor de flora en fauna. Duurzaam punt ARCADIS biedt ondernemingen een actieplan met concrete en haalbare oplossingen, waarmee zij hun invloed op de natuur in hun leefomgeving kunnen verbeteren (bijvoorbeeld door wijzigingen aan installaties)

30 ARCADIS Duurzaamheid Duurzame toekomstplannen zoutwinning Duurzame toekomstplannen zoutwinning Uitdaging Frisia Zout wint zout uit de diepe ondergrond (circa 3.000 meter) in Noordwest Friesland, waardoor de bodem daalt. Deze bodemdaling verloopt zoals de modellen voorspellen, maar heeft gevolgen voor de waterhuishouding (drooglegging). Als die niet wordt aangepast, ontstaan er negatieve gevolgen voor onder andere functies als landbouw en (deels) wonen. Bewoners uit de regio en lokale en regionale besturen vragen aandacht voor duurzame landbouw en een duurzaam waterbeheer. Frisia heeft ARCADIS gevraagd om te beoordelen of een toekomstige winning duurzaam te realiseren is. Eerder heeft ARCADIS een soortgelijke verkenning uitgevoerd voor het Wetterskip Fryslân voor een bestaande vergunning. ARCADIS kan de klant in de breedste zin begeleiden bij duurzame toekomstplannen. Aanpak Er is gestart met een quickscan duurzame toekomstplannen onder het vaste land. Hierbij kwam naar voren dat de functies op eenzelfde niveau kunnen functioneren en dat er door verzilting geen negatieve gevolgen hoeven te zijn. Daarnaast is onderzocht of er ook duurzame plannen mogelijk zijn onder de Waddenzee. Hierbij mag het functioneren van het ecosysteem niet worden aangetast. ARCADIS verricht nu werkzaamheden op het gebied van procesbegeleiding, onderzoeken, MER (Milieu Effect Rapportages) en vergunningen. Aan de hand hiervan wordt beoordeeld wat duurzaam verantwoord is en welke herstelmaatregelen eventueel getroffen moeten worden. Resultaat (duurzame punten) duurzame toekomstplannen voor Frisia behoud van 230 arbeidsplaatsen in NW-Friesland behoud krachtig ecosysteem (Waddenzee) behoud krachtige landbouw (vaste land) geen kunstmatig watersysteem geen watersysteem met negatieve impact op de functie

ARCADIS Duurzaamheid 31

32 ARCADIS Duurzaamheid

ARCADIS Duurzaamheid Bedrijvenpark A1 33 Bedrijvenpark A1 Uitdaging De gemeente Deventer kampt met een tekort aan ruimte voor bedrijven. De ontwikkeling van een 50 hectare nieuw bedrijvenpark ten zuiden van de A1 is een van de oplossingen die bovendien de sociaal-economische ontwikkeling stimuleert. Aanpak Voor het nieuwe terrein heeft ARCADIS een stedenbouwkundig masterplan opgesteld dat rekening houdt met verkeer, landschap, ecologie, water en economie. Daarnaast heeft ARCADIS de landschappelijke en ecologische inpassing verzorgd, een MER opgesteld, de gemeente ondersteund in de bestemmingsplanprocedure en een ontwerp gemaakt van de onder- en bovengrondse infrastructuur. In een vervolgopdracht zijn de duurzaamheidsprincipes in de ontwerp- en beheerfase verder uitgewerkt in kansen voor de verdere ontwikkeling van duurzame maatregelen. Resultaat Het bedrijvenpark ligt ingeklemd tussen de rijksweg A1 en Epse. In het ontwerp is gekozen voor een compact bedrijvenpark dat gesitueerd is naast rijksweg A1. Hierdoor kan aan de zuidzijde maximale ruimte worden geboden aan de buffer- zone tussen Epse en het bedrijvenpark. De bufferzone heeft de functie van ecologische verbindingszone, die gebieden buiten het plangebied met elkaar verbindt, inclusief waterberging. Bovendien zorgt het voor de afscherming van het bedrijvenpark naar Epse. Duurzame punten flexibilteit in gebruik en indeling van het bedrijventerrein minimaliseren van de verkeersruimte minimale verstoring geohydrologische relaties beperken gebruik grondstoffen en water minimale verstoring van de bodemkwaliteit minimale aantasting van de bestaande natuurwaarden minimaliseren verbruik van grondstoffen en beperken ontstaan van afval beperken van de groei van (auto)mobiliteit minimaliseren van de hinder door verkeer (geluid, licht, congestie) en de effecten op de verkeersveiligheid efficiënt en duurzaam gebruik van energiebronnen: besparing van 40% ten opzichte van een conventioneel bedrijventerrein