QMagazine UITGAVE 3 2016 Neem gratis mee! INTERVIEW MET HUISARTS VAN STEENIS HUIDKLACHTEN EN BEHANDELING IN DE PRAKTIJK 6 FEITEN & FABELS OVER HUID, HUIDAANDOENINGEN EN ZON
VOORWOORD Het is zomer en de zon lacht ons toe! Als het niet in eigen land is, zoeken we de zonneschijn wel in het buitenland. Omdat we blij worden van de zon, er een mooi kleurtje van krijgen en nieuwe energie! Wist u dat zon mits goed gedoseerd goed is voor uw gezondheid? De zon stimuleert de aanmaak van vitamine D. Dit hebben we nodig voor de vorming van sterke botten en het in stand houden van een goede weerstand. Bovendien hebben mensen die regelmatig in de zon komen minder kans op depressie. Daarmee is zon dus een cadeautje voor ons welzijn en onze gezondheid. Maar de zon heeft ook een minder stralende kant. Kent u de feiten en fabels over huidbescherming in de zomer? Weet u hoe huidkanker ontstaat, wie extra risico lopen en hoe dit ziektebeeld behandeld en voorkomen kan worden? U leest het allemaal in dit zomernummer. Voor een zorgeloze zomer! 2 COLOFON Huisartsen PraQtijkPlus en PraQtijkPlus afdeling Communicatie: Manuela van Werd Annemarie Rozeboom REDACTIE-ADRES Alliance Healthcare Afdeling Communicatie Postbus 210 5201 AE s-hertogenbosch communicatie@alliance-healthcare.nl www.alliance-healthcare.nl www.praqtijkplus.nl FOTOGRAFIE The Brand Floor, Hilversum DRUKWERK Drukkerij Hazenberg, Boxtel VORMGEVING The Brand Floor, Hilversum STRIP Marcel Jurriëns INHOUD 03 KORT NIEUWS: EEN DAG UIT DE PRAQTIJKPLUS VAN HUISARTS WOUTER VAN STEENIS. 04 VRAAG EN ANTWOORD: ZOMERTIJD, WAT BETEKENT DIT VOOR ONZE HUID? 05 UIT DE PRAQTIJK: 6 FEITEN EN FABELS OVER HUID, HUIDAANDOENINGEN EN ZON ZONNE-ABC 06 ZIEKTE IN BEELD: WEET U WAT DE RISICO'S ZIJN VAN HUIDKANKER? 08 STRIP PUZZEL 4 6
IN HUISARTS DE PRAQTIJK EEN DAG UIT DE PRAQTIJKPLUS PRAKTIJK VAN HUISARTS WOUTER VAN STEENIS Hoe ziet een zomerse dag uit de praktijk er voor apotheekhoudend huisarts Wouter van Steenis uit? Met welke huidklachten komen patiënten bij hem binnen, wat kan hij voor hen doen en hoe gaan zij tot slot de deur weer uit? Een kijkje achter de schermen. Bij binnenkomst in het historische pand aan de Jonkheer Ramweg in Schalkwijk valt direct de balie met het apotheekgedeelte op. Hier mogen patiënten zich aanmelden en hun eventuele medicatie meteen na het consult ophalen. Dat betekent optimale snelheid en service in één pand. De zomer is een periode van huidklachten bij uitstek. Dan komen er veel patiënten bij de huisarts met uitslag, zoals rode plekjes of bultjes, en jeuk. Dit kan ongerust maken. Van Steenis: Vaak zeggen mensen dat ze zoveel horen over huidkanker of hebben ze bijvoorbeeld een buurman of collega die dat heeft. Dan stel ik vragen over de klachten om een algemeen beeld te krijgen en onderzoek ik de huid. Er zijn talloze huidaandoeningen. Een paar voorbeelden uit de praktijk: Netelroos; dit is het gevolg van een allergische reactie. Dat wil zeggen dat je ergens overgevoelig voor bent. Hierbij spelen vaak meerdere prikkels een rol. Zowel extern - hitte, zonlicht, aanraking met bepaalde stoffen of planten - als intern: voedsel, koorts enzovoort. Vaak blijft de precieze oorzaak onduidelijk. Verdachte plekjes, zoals onrustige moedervlekken; hierbij kijkt de huisarts altijd naar het algemene beeld en wat daarin opvalt. Zijn er veranderingen, zoals jeuk, bloeden of groei? Is er opeens een nieuw, vreemd plekje? Twijfel vooral bij zo n vreemde eend in de bijt ( ugly ducks ) niet om deze te laten onderzoeken. Het kan een vorm van huidkanker zijn. DEZELFDE BOODSCHAP IN DE APOTHEEK ALS IN DE SPREEKKAMER Indien nodig stuurt Van Steenis patiënten door naar de dermatoloog. Maar de meeste mensen lopen na hun consult door naar het apotheekgedeelte om hun medicatie op te halen. Daar krijgen ze de vraag: Wat heeft u net van de dokter gehoord, wat heeft hij u verteld?. Na deze check kan de apothekersassistente de behandeling waar nodig verder toelichten en de medicatie meteen meegeven. WAT HEEFT U NET VAN DE DOKTER GEHOORD, WAT HEEFT HIJ U VERTELD?. Een andere aandoening die we vaak zien is Wondroos; dit ontstaat door een bacterie en kan overal voorkomen. Bij bacteriële infectie is er meestal een antibioticumkuur nodig. WAT KAN DE HUISARTS DOEN? De huisarts onderzoekt alle huidaandoeningen; van insectenbeten tot en met steenpuisten en impetigo (krentenbaard). Dit kan met het blote oog maar ook vergroot. Dat heet dermatoscopie. Met een speciale loupe is het mogelijk om de plek 10 keer vergroot te bekijken. Via teledermatologie kan een dermatoloog op afstand meekijken naar een foto en mee beoordelen. Bijvoorbeeld wanneer de huisarts iets zelf onvoldoende kan beoordelen of niet zelf kan behandelen. Behandelingen die de huisarts standaard zelf doet: - het bevriezen van (ouderdoms)wratten met vloeibare stikstof; - wegbranden of snijden van steelwratjes, bijvoorbeeld onder de oksel; - voorschrijven van medicatie, zoals kalmerende, verkoelende, antibacteriële of hormoonzalfjes. Van Steenis: Het is prettig om zulke korte lijnen te hebben. Vanuit die ene balie zijn we samen verantwoordelijk om de patiënt te helpen. Iedereen weet van elkaar wat hij of zij doet. Zo krijgen patiënten bij ons aan de balie dezelfde boodschap als in de spreekkamer. 3
VRAAG ANTWOORD EN HET IS ZOMERTIJD! WAT BETEKENT DIT VOOR ONZE HUID? 4 DE JUISTE BESCHERMINGSFACTOR Hoe weet ik welke zonbeschermingsfactor bij mijn huid past? Elke huid reageert anders op zon. Kies een Sun Protection Factor (SPF) die past bij uw huidtype. Op www.kwf.nl kunt u een huidtest doen en zien welke factor bij u past. Hoe lichter de huid, hoe hoger de factor. Het is aan te raden om een product te kiezen dat zowel UVA- als UVB-stralen tegenhoudt. UVA zorgt namelijk voor huidveroudering en UVB voor verbranding. In het algemeen volstaat het om in Nederland bij dagelijkse buitenactiviteiten factor 15 te gebruiken en factor 30 bij uitgebreid zonnen en op buitenlandse zon- en wintersportvakanties. Kinderen hebben minimaal factor 30 nodig en baby s kunnen beter helemaal uit de zon blijven. Gaat u zwemmen of watersporten? Kies dan een product dat waterproof is. Dit betekent dat na 40 minuten in het water de beschreven SPF nog steeds van kracht is. GOEDE BESCHERMING ACNE HUID Ik ben 16 en heb een onrustige huid met acne. Is het nou wel of niet goed voor mijn huid om in de zon te gaan? Zon kan ervoor zorgen dat acne tijdelijk vermindert. De huid is dan minder rood en pijnlijk. Maar dat is vaak niet blijvend. Sterker nog, de huidklachten kunnen veel erger terugkomen. Meestal hebben mensen met acne een erg gevoelige huid omdat acne de huid kan beschadigen. Als die beschadigde huid te lang of onbeschermd in direct zonlicht komt, kan dit gaan irriteren en is de kans op huidkanker aanwezig. Toch in de zon met een gevoelige acnehuid? Dan mét een goede zonnebrandcrème, speciaal voor de (over)gevoelige huid. HUIDIRRITATIE BIJ WARMTE Ik heb s zomers vaak last van jeukende rode bultjes bij warm weer. Hoe komt dat en wat kan ik daar aan doen? Deze huidirritatie wordt warmte- of zweetuitslag genoemd en is een gevolg van de warmte. De uitslag kan op alle delen van het lichaam voorkomen. Vooral wanneer het vochtig is en bij veel zweten, bijvoorbeeld tijdens het sporten s zomers. De bultjes ontstaan door verstopping van de zweetklieren. Daardoor kan het gaan ontsteken en jeuken. Het komt veel voor bij baby s, maar ook bij volwassenen. Het is een onschuldige aandoening die binnen een paar uur of een paar dagen vanzelf weer verdwijnt. Ga direct naar de huisarts bij pijn, koorts, misselijkheid, overgeven en duizeligheid. Tips om van de irritatie te komen: - Blijf in een koele(re) omgeving; - Laat de huid goed ademen (draag lichte, luchtige katoenen kleding die niet knelt); - Neem een koele douche of lauw bad; - Koel de geïrriteerde huid met bijvoorbeeld een coolpack (maximaal 20 minuten); - Drink water; dit is goed voor de vochthuishouding en een lagere lichaamstemperatuur; - Ga bij het vermoeden van een bacteriële infectie altijd naar de huisarts; antibiotica is dan vaak noodzakelijk.
UIT PRAQTIJK DE FEITEN & FABELS OVER HUID, ZON & HUIDAANDOENINGEN FEIT IEMAND MET VEEL PIGMENT IS BETER BE- SCHERMD TEGEN DE ZON Pigment is onze natuurlijke huidbeschermer. Wie veel pigment heeft en daardoor makkelijk en snel bruint heeft een betere natuurlijke bescherming dan iemand met een hele lichte huid (met weinig pigment). Maar ook met veel pigment is er zonbescherming nodig. FABEL FACTOR 50 BESCHERMT BETER DAN FACTOR 30 Tussen factor 30 en 50 zit weinig verschil. Factor 30 beschermt tegen 97% van de zonnestralen. SPF 30 is dus voldoende mits u goed en voldoende smeert. Dat wil zeggen: 30 minuten voordat u de zon ingaat en iedere 2 uur (of vaker) na zweten/sporten/ zwemmen. FEIT ZON KAN VERLICHTING BIEDEN VOOR DE PSORIASISHUID De natuurlijke uv-straling van de zon kan een therapeutische uitwerking hebben en de symptomen van psoriasis verlichten! Uiteraard wel met mate (zo n 30 minuten per dag) om huidbeschadiging en verergering van de psoriasis te voorkomen. Ook de hogere luchtvochtigheid is aangenaam voor de psoriasishuid. Betere vochtigheid verzacht de klachten die de zich opstapelende huidcellen veroorzaken. FABEL HUIDKANKER KOMT NAUWELIJKS VOOR IN NEDERLAND Huidkanker komt juist heel vaak voor in Nederland! Eén op de zes Nederlanders ontwikkelt (een vorm van) huidkanker in zijn of haar leven. Jaarlijks horen ruim 50.000 Nederlanders dat ze huidkanker hebben. FABEL ZONNEN ONDER DE ZONNEBANK HEEFT GEEN RISICO S De straling van de zonnebank kun je vergelijken met zonnebaden in een mediterraan land. Dus ook onder de zonnebank krijgt u een flinke dosis UV-straling. Zonnebankstraling telt net zo zwaar mee als natuurlijke UV-straling. Dit betekent, zeker op langere termijn, dat u rekening moet houden met de risico s van verbranding en zelfs huidkanker. FABEL DE ROSACEA-HUID IS ONGEVOELIG VOOR ZON EN KOU Rosacea is een veel voorkomende chronische huidaandoening in het gezicht en vaak het ergst in de winter. De een heeft s zomers minder last van klachten (felrode kleur op wangen en neus, uitgezette bloedvaatjes, bultjes en puistjes), maar bij de ander worden de huidafwijkingen onder de invloed van de zon juist erger. ZONNE-ABC HOE ZIT HET MET ULTRA VIOLETTE (UV) STRALING? Er zijn drie verschillende soorten UV-straling: 3. UVC komt niet door de ozonlaag en bereikt de aarde en dus UVA, UVB en UVC. onze huid niet. 1. UVA dringt het diepst door in de huid en versnelt Hoewel we door UVA niet verbranden, kan dit wel huidschade de huidveroudering. De A staat voor Aging. veroorzaken. Huidkanker kan ontstaan na veel (lang of vaak) in de 2. UVB zorgt dat we verbranden. De B staat voor zon zijn. Geniet van de zon, maar zorg ervoor dat u niet verbrandt! Burning. Bescherm uzelf dus goed. Ook als u al een bruin kleurtje hebt. 5
ZIEKTE BEELD IN WEET U WAT DE RISICO S ZIJN VAN DE ZON? DENK NIET: HUIDKANKER DAT OVERKOMT MIJ NIET! Ondanks voorlichting over zonbescherming zijn er nog steeds veel mensen die verbranden. Dit vergroot de kans op huidkanker, de op een na meest voorkomende vorm van kanker in Nederland. Dit valt vaak te behandelen maar niet altijd. Sommige vormen van huidkanker zijn erfelijk, maar de meest voorkomende oorzaak is overmatige UV-straling en onvoldoende berscherming. Ken daarom de risico s van de zon en weet hoe u zich hier tegen kunt beschermen. In dit artikel leest u meer over huidkanker, risicogroepen, behandeling en zonbescherming. 6 WIE LOPEN EXTRA RISICO? Overmatige bloostelling aan UV-straling van zonlicht en zonnebanken is de belangrijkste oorzaak voor het ontstaan van huidkanker. Veel en intense zon is voor niemand goed. Maar sommige mensen lopen extra risico. Zoals kinderen, mensen die lang in de tropen verblijven of een buitenberoep hebben (bouwvakkers, hoveniers), vijftigplussers en personen met veel sproeten, een licht en zeer blank huidtype met lichtblond of rossig haar en lichte ogen. Herkent u zich hierin? Wees dan extra alert om uw huid te beschermen in de zon. Ook het hebben van veel (>100) moedervlekken is een risicofactor. Vooral wanneer deze onregelmatig en groter dan 6 mm zijn. Heeft u daar vragen of twijfels over? Maak dan een afspraak met uw huisarts. DE KWETSBARE KINDERHUID Een kinderhuid is kwetsbaarder voor de schadelijke gevolgen van UV-straling dan de huid van volwassenen. Jong of oud: onze huid vernieuwt zich steeds. Maar omdat kinderen ook nog groeien gaat hun celdeling sneller. Als hun huid dan te weinig tijd heeft om de cellen te herstellen die door de zon zijn beschadigd, dan geeft dit blijvende interne schade. Dat zie je niet omdat de beschadiging diep in de huidcellen zit. Maar hoe meer beschadigde huidcellen, hoe groter het risico dat het kind op latere leeftijd huidkanker krijgt. Dus daarom is zonbescherming voor kinderen extra belangrijk!
KINDEREN EN OUDEREN GOED BESCHERMD IN DE ZON De campagne van KWF kankerbestrijding heet niet voor niets Smeren, kleren, weren. Oftewel: bescherm je goed door te smeren, het dragen van bedekkende kleding en af toe de zon te weren. Dit geldt met name voor kwetsbare groepen als kinderen en ouderen. Overige tips zijn: - Gebruik zonverzorging met een beschermingsfactor (SPF) van minstens 30; - Smeer een half uur voor het naar buiten gaan in; - Herhaal het smeren elke 2 uur of vaker na zweten, zwemmen, afdrogen en sporten. - Smeer lekker dik! Zuinig smeren geeft een lagere beschermingsfactor dan op de verpakking staat. - Hoedjes of petjes helpen goed om hoofd en nek te beschermen; - Zet een zonnebril op (met UV-werende glazen); - Mijd de zon tussen 11 en 15 uur, dan is de zon het meest schadelijk. Zoek dan liever de schaduw op. - Houd kinderen jonger dan 1 jaar helemaal uit de directe zon. WAT IS HUIDKANKER? HUIDKANKER IS EEN GEVOLG VAN UV-STRALING. HET BEGINT MET BESCHA- DIGING VAN DE HUIDCELLEN DOOR TEVEEL UV-STRALING. DE HUID VER- BRANDT EN KLEURT ROOD. JAREN LATER KAN HUIDKANKER HET GEVOLG ZIJN. VERDACHT PLEKJE? GA NAAR DE HUISARTS! Aangezien huidkanker een zeer 'zichtbare' vorm van kanker is, is het vaak mogelijk om de ziekte vroeg te herkennen en te behandelen. HET HOEFT LANG NIET ALTIJD HUIDKANKER TE ZIJN. ALS HUIDKANKER OP TIJD WORDT ONTDEKT, KAN HET GOED BEHANDELD WORDEN. Heeft u een verdacht plekje op uw huid dat opvalt omdat het groeit, jeuk of verandert van uiterlijk? Laat dit dan altijd door een arts beoordelen. Het hoeft lang niet altijd huidkanker te zijn. En als huidkanker op tijd wordt ontdekt, kan het goed behandeld worden. Bij ernstige vormen van huidkanker, zoals een melanoom, kan vroege herkenning en behandeling levensreddend zijn! BEHANDELINGEN Er zijn meerdere behandelingen mogelijk voor huidkanker. Dit is afhankelijk van de soort huidkanker, waar het zich bevindt en hoe snel het is ontdekt. Melanomen worden vrijwel altijd chirurgisch verwijderd met daarna eventueel nog een aanvullende behandeling, zoals chemotherapie of bestraling. Plaveiselcelcarcinomen worden in de meeste gevallen chirurgisch verwijderd of bestraald. Voor basaalcelcarcinomen zijn er diverse mogelijkheden; crème die je thuis kunt aanbrengen, cryotherapie (bevriezing), fotodynamische therapie (PDT; een ziekenhuisbehandeling met licht), curettage (het wegschrapen van de tumor met een scherpe lepel), chirurgie of bestraling. Na een behandeling van huidkanker volgt altijd periodieke controle. Op www.huidkanker.nl kunt u meer lezen en filmpjes bekijken over de verschillende vormen van huidkanker en de behandelingen. Blijf met vragen en twijfels nooit rondlopen maar maak een afspraak met uw huisarts of apotheek. En zorg natuurlijk altijd voor goede huidbescherming in de zon! WILT U MEER WETEN OVER DIT ONDERWERP? OF WILT U ADVIES OVER VERZORGINGS- OF GENEESMIDDELEN? WEES WELKOM BIJ UW HUISARTS EN/OF APOTHEEK! Bronnen: www.kanker.nl, KWF kanker bestrijding, Nationaal Kompas Volksgezondheid, www.huidkanker.nl Er zijn verschillende vormen van huidkanker. De belangrijkste vier zijn: 1. Basaalcelcarcinoom (BCC) Deze vorm van kanker ontstaat uit de kiemcellen van de opperhuid en geeft bijna nooit uitzaaiingen. BCC kan overal ontstaan maar komt het meest voor in het gezicht en op het hoofd. Ongeveer 80% van de mensen met huidkanker heeft een BCC. 2. Plaveiselcelcarcinoom (PCC) Deze vorm ontstaat in de bovenste laag van de opperhuid en kan uitzaaiingen geven in lymfeklieren en andere organen. Ongeveer 15% van de mensen met huidkanker heeft een PCC. 3. Melanoom Melanoom betekent letterlijk zwart gezwel. Het ontstaat uit de pigmentcellen van de opperhuid en uit zich vaak als kwaadaardige tumor en geeft relatief snel uitzaaiingen. Vaak zat er op die plek al een moedervlek. Maar een melanoom kan ook in een gave huid ontstaan. 4. Merkelcelcarcinoom (MCC) Dit is een zeldzame vorm van huidkanker die ontstaat uit merkelcellen in de onderste laag van de opperhuid. Deze cellen zitten dicht tegen de zenuwuiteinden aan. Ze hebben een functie bij het voelen. MCC wordt ook wel neuro-endocriene huidtumor genoemd. Minder dan 1% heeft deze vorm. 7
ONTSPANNING Zweedse puzzel Breng de letters uit de genummerde vakjes over naar de gelijkgenummerde vakjes van de oplossingsbalk. KOUD VERTREK KERMIS- ATTRACTIE RUND KLEDINGSTUK 2 DONKERTE KLAAR 10 ONDERZOEKS- INSTITUUT HOOFDSTAD VAN NOORWEGEN DAAR SOOS 6 TAAL PL. IN ZWITSERLAND 3 NOOT HEDEN BEKOORLIJK INTERNET- PAGINA 7 4 PLAATS IN EGYPTE STEMPEL- MERK PARASIET 1 EUROPESE VOETBAL- BOND HOND REEDS MENGSEL 9 OVERMATIG KOL 5 DIERBAAR BLAD- GROENTE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 DENKSPORT PUZZELBLADEN 8 Oplossing: zonnebrand www.praqtijkplus.nl