NOTITIE AAN (Potentiele) leveranciers FCR VAN SON-SY ONDERWERP Productspecificatie FCR Dit document is een conceptversie. Dit document is geschreven op basis van huidig bekende Europese (concept) codes. Elementen van de Europese (concept) codes zouden nog kunnen wijzigen en effect hebben op deze productspecificatie. 1 Algemeen Het doel van primaire reserve is het beperken en stabiliseren van frequentieverstoringen in het gehele (internationaal) synchroon gekoppelde hoogspanningsnet, ongeacht de oorzaak en locatie van de onbalans die de frequentieverstoring heeft veroorzaakt. Zonder adequaat ingrijpen kunnen frequentieverstoringen leiden tot automatische belastingafschakeling en in het ergste geval een black-out veroorzaken. De minimaal vereiste omvang van primaire bijdragen van elk regelgebied worden jaarlijks binnen ENTSO-E Regional Group Continental Europe afgesproken. De individuele waarden worden bepaald naar rato van de totale elektriciteitsproductie in het regelgebied van elke aangesloten TSO. 2 Eisen Voor het aanbieden van primaire reserve moet een technische eenheid geprekwalificeerd zijn overeenkomstig de prekwalificatie eisen die staan beschreven in de bijlagen van de raamovereenkomst welke wordt afgesloten na succesvol pre- kwalificeren van de eenheid. De raamwerkovereenkomst met bijlagen staat op de TenneT website. Onderdeel van de prekwalificatie is een test of de technische eenheid daadwerkelijk in staat is om conform de specificaties primaire reserve te leveren. In bijlage 1 bij deze productspecificatie is hiervoor een testprotocol opgenomen. Na prekwalificatie en tekenen van de raamovereenkomst krijgt de partij krijgt toegang tot het veilingplatform. Ook de eisen voor de veiling zijn vastgelegd in de bijlagen van de raamovereenkomst. Voortvloeiend uit de Europese Codes en met name de 'Network Code on Load Frequency Control & Reserves' (NC LFCR) en de Nederlandse Systeem code zijn specificaties opgesteld waaraan het product primaire reserve moet voldoen: Minimale omvang bieding Nauwkeurigheid van de frequentiemeting Minimaal 1 MW (op en afregelen) 10 mhz of beter Ongevoeligheidbereik van de primaire regeling Maximaal 10 mhz
PAGINA 2 van 7 Activeringssnelheid Full Activation Frequency Deviation. Bedrijfsmeting 30 s voor de volledige bieding ±200 mhz In MW met verversingsfrequentie van 4 10 seconden Een technische eenheid of pool waarvan de energielevering niet is gelimiteerd moet primaire reserve leveren zolang de frequentie-afwijking aanhoudt. Een leverancier heeft het recht om de meetgegevens van eenheden samen te voegen onder de voorwaarde dat het maximale vermogen van de samengevoegde eenheden lager is dan 1,5 MW en een objectieve controle van de activering van de primaire reactie mogelijk is. 3 Richtfrequentie Een leverancier met een contract/gunning van primaire reserve dient voor een etmaal met een afwijkende richtfrequentie een setpointcorrectie vast te stellen op basis van de contractverplichting. Bij voorkeur wordt een correctie op elke eenheid met een allocatie aangebracht. Wanneer een correctie op de eenheid praktisch niet mogelijk is dan dient de leverancier de correctie in zijn centrale energie/vermogensregeling op te nemen om de frequentie correct te ondersteunen en zijn onbalans te beperken. Voorbeeld: een contractverplichting van 30 MW (bij 200mHz) vraagt om een correctie op de setpoints van - 1,5 MW bij 49,99 Hz of +1,5 MW bij 50,01 Hz richtfrequentie. 4 Gelimiteerde bronnen De eisen voor de levering van de primaire reserve voor gelimiteerde 1 en ongelimiteerde 2 bronnen zijn op een enkele uitzondering na aan elkaar gelijk. Specifieke eisen voor gelimiteerde bronnen worden hieronder besproken. De specifieke eisen zijn gebaseerd op conceptversie van de Europese Netwerkcode LFC&R. 4.1 30 minuten eis Technische eenheden of pool eenheden met gelimiteerde energie moeten in staat zijn om bij een frequentie afwijking van 200 mhz de volledig gegunde/gecontracteerde hoeveelheid primaire reserve continu gedurende een periode van niet minder dan 30 minuten te kunnen leveren of gedeeltelijke levering gedurende een evenredig langere tijdsperiode bij frequentieafwijkingen kleiner dan 200 mhz. Na dit half uur (of evenredige langere periode) moet de gelimiteerde eenheid zo spoedig mogelijk, doch uiterlijk binnen 2 uur, de energie weer volledig beschikbaar hebben. In de laatste versie van de Europese code is deze eis verder uitgeschreven. 1 Batterijen, Vliegwielen, Waterbekkens etc 2 Conventionele eenheden
PAGINA 3 van 7 Een eenheid of pool met gelimiteerde energie moeten binnen "standard frequency range" 3 (49,95-50,05 Hz) in staat zijn om de frequentie continu te ondersteunen. Wordt bij een grotere frequentieafwijking de alert state (Δf > +/-100 mhz gedurende 5 min of Δf > ±50 mhz gedurende 15 min) bereikt dan moet een eenheid in staat zijn de volledig gegunde/gecontracteerde hoeveelheid primaire reserve continu gedurende een periode van niet minder dan 30 minuten te kunnen leveren of gedeeltelijke levering gedurende een evenredig langere tijdsperiode bij frequentieafwijkingen kleiner dan 200 mhz. 4.2 Batterij Een batterij of een pool van batterijen heeft nog specifieke eigenschappen (laadgrenzen, zelfontlading, veroudering, ontoelaatbare bedrijfstoestanden, etc.); deze moeten worden gedocumenteerd en meegestuurd met de overige prekwalificatie bescheiden. 4.2.1 Laadmanagement De frequentie binnen het synchrone systeem van continentaal Europa kent een nominaal setpoint van 50 Hz. Afwijkingen ten opzichte van het setpoint zijn normaal en behoren tot het reguliere operatie. Doel van de balanshandhaving is ook om de frequentie gemiddeld op 50 Hz te houden. Na perioden met gemiddelde frequentieafwijkingen in één richting wordt een tijdelijke setpointcorrectie gebruikt om het gemiddelde weer op 50 Hz te brengen (zie Richtfrequentie bij punt 3). Voor een batterij die primaire reserve levert betekent dit, dat ondanks dat de frequentie zich in normale toestand bevindt, naast een wisselende laad- en ontlaadbelasting, in absolute zin een continue invloed op het laadproces van de batterij. Voor een batterij welke primaire reserve levert maakt dit dat actief laadmanagement noodzakelijk is om continue ondersteuning van de frequentie binnen de "standard frequency range" mogelijk te maken. Het laadmanagement moet zo ingericht zijn dat bij een overgang van "normal" naar "alert state" volle activering van de gecontracteerde primaire reserve gedurende 30 minuten mogelijk is of zoveel langer als de afwijking kleiner is als 200 mhz. Het laadmanagement moet in de prekwalificatie bescheiden gedocumenteerd zijn. 4.2.2 Vermogen Het gedimensioneerde vermogen is gerelateerd aan het gewenste aangeboden vermogen, hier worden verder geen eisen aan gesteld. 4.2.3 Laad- ontlaadcapaciteit De laad- en/of ontlaadcapaciteit van de batterij is gerelateerd aan het laadmanagement en de energie inhoud van de batterij, hier worden verder geen eisen aan gesteld. 3 Is de "normal state"
PAGINA 4 van 7 4.2.4 Energie inhoud De energieinhoud van de batterij is gerelateerd aan het vermogen en het laadmanagement, hier worden verder geen eisen aan gesteld.
PAGINA 5 van 7 BIJLAGE 1 1. Testprotocol 1.1 Inleiding Om een Technische eenheid te prekwalificeren voor de levering van Primaire reserve moet de Technische eenheid op technische eisen beproefd worden zoals hierna beschreven. De prekwalificatiebeproevingen dienen bij normale operationele instellingen van de Technische eenheid plaats te vinden. 1.2 Simuleren frequentieafwijkingen Tijdens de beproevingen worden frequentieafwijkingen gesimuleerd. Er wordt een stapsgewijze frequentie verhoging en verlaging van 100 mhz en 200 mhz gesimuleerd en ook een gelijkmatige frequentie verhoging en verlaging van 200 mhz. 1.3 Eisen Meetnauwkeurigheid van de schrijvers: < 0,5% (van de nominale waarde,klasse 0.1) Tijdschaal: 100 ms Nauwkeurigheid van de gewenste frequentiewaarde: < 5 mhz De verschillende metingen moeten voorzien zijn van eenduidige tijdstempel en tijdsynchroon zijn. 1.4 Aanbevelingen De beproevingen worden uitgevoerd onder de verantwoordelijkheid van Leverancier door gekwalificeerde uitvoerenden. De meetresultaten zijn de grondslag voor de prekwalificatie. Gedurende de tests dient de Technische eenheid aan het net geschakeld te blijven. 1.5 Beschrijving uit te voeren testen Bij de uit te voeren beproevingen wordt het te prekwalificeren vermogen getest, de statiek wordt zodanig ingesteld dat de verwachtte vermogensveranderingen gerealiseerd worden. Statiek is niet van toepassing op batterijen. De hieronder beschreven beproevingen moeten gedaan worden, in de beschrijving van de beproevingen wordt met "vermogen" bedoeld dat vermogen dat geprekwalificeerd gaat worden. Opgemerkt wordt dat bij batterijen ipv een vermogenspunt een laadtoestand kan worden afgesproken. Batterijen dienen naast frequentie en vermogen ook de laadtoestand als meting toe te voegen: a) Bij een, in overleg met TenneT, vastgesteld vermogenspunt tussen minimum nettovermogen en maximum netto vermogen moet binnen 30 seconden de volledige vermogensafname gerealiseerd worden bij een gesimuleerde frequentieafwijking van +200 mhz. b) Bij het onder a) vermelde vermogenspunt moet binnen 30 seconden de volledige vermogenstoename gerealiseerd worden bij een gesimuleerde frequentieverstoring van -200 mhz. c) Bij het onder a) vermelde vermogenspunt moet binnen 15 seconden de helft van de vermogensafname gerealiseerd worden bij een gesimuleerde frequentieafwijking van +100 mhz.
PAGINA 6 van 7 d) Bij het onder a) vermelde vermogenspunt moet binnen 15 seconden de helft van de vermogenstoename gerealiseerd worden bij een gesimuleerde frequentieverstoring van -100 mhz. e) Bij het onder a) vermelde vermogenspunt moet een gelijkmatig verlopende vermogensafname van het volledige vermogen gerealiseerd worden bij een gesimuleerde gelijkmatig toenemende frequentieafwijking van 0 mhz naar +200 mhz in 2 minuten. De vermogensafname moet een gelijkmatig verloop hebben en binnen 2,5 minuten volledig gerealiseerd zijn (max. 30 seconden na-ijlend op gesimuleerde frequentieverloop). f) Bij het onder a) vermelde vermogenspunt moet een gelijkmatig verlopende vermogenstoename naar het volledige vermogen gerealiseerd worden bij een gesimuleerde gelijkmatig afnemende frequentieafwijking van 0 mhz naar -200 mhz in 2 minuten. De vermogenstoename moet een lineair verloop hebben en binnen 2,5 minuten volledig gerealiseerd zijn (max. 30 seconden na-ijlend op gesimuleerde frequentieverloop). g) Het tijdens de beproeving bereikte aangepaste vermogen dient minimaal 30 minuten geleverd te worden. h) Nadat voornoemde proeven naar tevredenheid zijn afgerond dient de technische eenheid gedurende 8 uren de frequentie te volgen en hiervan meetstroken te overleggen. Deze laatste testresultaten zijn om een oordeel te kunnen vormen welke kwaliteit de eenheid levert aan de frequentieondersteuning. 1.6 Verslaglegging en beoordeling Leverancier dient voor het voldoen aan de prekwalificatie eis, de resultaten van de beproevingen als bijlage bij te voegen, dit betreft tenminste: Meetprotocol inclusief de relevante meetresultaten Testopzet, exacte opgave van de meetpunten Testtijdstip, lijst van uitgevoerde testen Beschrijving van de manier waarop de beproevingen zijn gedaan Betrokkenen bij de test (inclusief de contactpersoon bij de test) De resultaten worden door TenneT, of een door TenneT aangewezen onafhankelijke derde, gecontroleerd.
PAGINA 7 van 7 BIJLAGE 2 Uitleg statiek Opgemerkt wordt dat een bepaald percentage van het nominale vermogen dat geprekwalificeerd gaat worden een bepaalde statiekwaarde hoort. De ingestelde statiekwaarde is afhankelijk van de omvang van het te prekwalificeren vermogen. En kan berekend worden met: Hierbij is: f = frequentie verandering in Hz fnom = nominale frequentie (= 50 Hz) P = verschil in vermogen in MW Pnom = nominaal vermogen in MW x = droop of statiek in% De volledige primaire reserve dient geactiveerd te zijn als de (quasi-stationaire) frequentieafwijking 200 mhz bedraagt. Op grond hiervan is samen met Pnom en de aangeboden biedingsgrootte de statiek voor de betreffende installatie te berekenen. Onderstaande tabel geeft hiervan een voorbeeld: f = frequentie verandering in Hz -0,2 fnom = nominale frequentie in Hz 50 Waarde Bieding ( P = verschil in vermogen in MW) bv 20 Eenheid ( Pnom = nominaalvermogen in MW)bv 500 x = droop of statiek in% x=100* f* Pnom/ P/ fnom x=100 *0.2*500/20/50 x=10