FAQ Primaire Reserve V06. Definitief. AUTEUR PCR DATUM 13 oktober 2014 VERSIE. VERSIEDATUM 13 oktober 2014 STATUS

Transcriptie

1 AUTEUR PCR VERSIE V06 VERSIE STATUS Definitief PAGINA 1 van 16 FAQ Primaire Reserve

2 PAGINA 2 van 4 Voorwoord De codewijziging voor het contracteren van primaire reserve is op 23 april 2013 vastgesteld door de ACM en treedt op 13 januari 2014 in werking. Daarnaast hebben de Bundesnetzagentur en de 4 Duitse TSOs aan TenneT NL toestemming gegeven om in de Duitse Veilingsite te participeren. Realisatie van de implementatie van het proces voor contracteren van primaire reserve levert mogelijk ook een aantal vragen op. In dit document wordt getracht zoveel mogelijk mogelijke vragen van een antwoord te voorzien. Het document zal regelmatig worden bijgewerkt om een zo compleet mogelijk beeld te geven van de te realiseren processen. Versie beheer V 01 Eerste concept V 02 Eerste gepubliceerde versie V 03 Tekstuele wijzigingen V 04 Vragen toegevoegd/ gewijzigd (vraag nummers 21 t/m 26, 32 en 39) V 05 Hernummering vragen. Vraagnummer 1 t/m 26 wordt vraagnummer 1-1 t/m 1-26, vraagnummer 27 t/m 35 is vraagnummer 2-1 t/m 2-9 geworden, vraagnummer 36 t/m 39 is vraagnummer 3-1 t/m 3-4 geworden, vraagnummer 40 is vraagnummer 4-1 geworden. Verder uitbreiding FAQ nav overleg 22 oktober en diverse mails. Toegevoegd vragen 1-27 t/m 1-32, 2-10 t/m 2.11, 3-5 t/m 3-8, 4-2 t/m 4-3 en bijlage 1 V 06 Wijziging te veilen volumes common en NL

3 PAGINA 3 van 4 Inhoudsopgave Voorwoord 2 1. Prekwalificatie en Raamovereenkomst 4 2. Veiling (regelleistung.net) 8 3. Allocatie en Monitoring Overig BIJLAGE 1 15

4 PAGINA 4 van 4 1. Prekwalificatie en Raamovereenkomst 1-1. Wie dient de prekwalificatie documenten toe te sturen? De entiteit die de overeenkomst afsluit Moeten alle productie eenheden in een pool zich kwalificeren? Ja, wel 1 contractant Kunnen aanbieders met alleen afregelbaar of opregelbaar vermogen deelnemen? Ja, ze moeten dan wel gezamenlijk als pool aanbieden om zodoende op de veiling wel een symmetrisch product aan te kunnen bieden van zowel op- als afregelen. Er is dan 1 vertegenwoordigende/verantwoordelijke contractpartij met TenneT Is er al een aanmeldformulier/contract beschikbaar? Ja, de benodigde documenten zijn te vinden op de website van TenneT Zijn de Duitse pre kwalificatie regels gelijk aan de Nederlandse normen? Uitgangspunt zijn de ENTSO-E normen die voor beiden gelden en daarmee zijn de prekwalificatie regels nagenoeg gelijk Is er ook een energievergoeding? Nee, er is alleen een capaciteitsvergoeding Vind er correctie op de onbalans plaats van primair geleverde energie? Nee, er is geen onbalans correctie. Dit is gelijk aan de huidige situatie Hoe gaat TenneT om met de hogere congestie onbalanskosten in geval van levering in een congestie gebied? Voor wat betreft de onbalansverrekening binnen een congestiegebied en de hogere congestie-onbalansprijs klopt het dat we momenteel geen rekening houden met aan TenneT geleverde diensten in congestiegebieden. Er zijn nu geen verdere ontwikkelingen gepland, n.a.v. voorrang voor duurzaam willen we dit wel gaan meenemen. Voorstel kan dan zijn om bepaalde zaken wel te corrigeren bij het bepalen van de congestieonbalans. We verwachten nog geen congestie Heeft primaire reserve voorrang in geval van congestiemanagement, want dan mag er geen vermogen achter de hand worden gehouden? De netcode(art ) vermeld dat netbeheerders ervoor moeten zorgen dat systeemdiensten altijd geleverd kunnen worden dus kan het leveren ervan niet leiden tot transportoverschrijdingen. Daarnaast is er een contract met TenneT waardoor het vermogen feitelijk verkocht is en niet bezien wordt als beschikbaar

5 PAGINA 5 van 4 vermogen Moeten de eenheden opnieuw geprekwalificeerd worden? Nee, Huidige eenheden welke in de KEMA proeven conform huidige code zijn beproefd kunnen het bijbehorende KEMA rapport en algemene gegevens overleggen. Eenheden kunnen volstaan met overleggen KEMA rapport (en algemene gegevens) indien zij willen inbieden tot 5% van hun nominale vermogen. Wil men meer aanbieden dan moeten nieuwe metingen gedaan worden, het is toegestaan dit in eigen beheer te doen en de meetresultaten (b.v. in CSV formaat) aan te leveren welke laten zien dat ze dit grotere vermogen conform gewijzigde systeemcode (dus op en neer sprong etc.) geleverd kan worden. De beproevingen kunnen in eigen beheer worden uitgevoerd echter TenneT wil wel geïnformeerd worden en daarbij de mogelijkheid open houden om bij beproevingen aanwezig te zijn Alle bestaande eenheden zijn feitelijk al geprekwalificeerd doordat ze conform de systeemcode de huidige beproevingen al hebben doorlopen. Waarom dan opnieuw alles insturen? Het zijn dan weliswaar bestaande eenheden maar het betreft een nieuw product waarvoor ingeboden wordt dus moeten er opnieuw gegevens worden ingestuurd Kunnen eenheden die binnenkort de wettelijke verplichte 8 jaarlijkse test ondergaan al direct ge-prekwalificeerd worden voor een nieuwe hoeveelheid vermogen? De 8 jaarlijkse test komt met de codewijziging te vervallen, de aansluittest blijft wel bestaan. De gewijzigde code gaat in op 13 januari Tot die tijd geldt de oude code. Indien leverancier met de eenheid meer dan 5% P nom wil aanbieden kan dit door naast de vigerende code (voor januari 2014) ook de testen te doen voor dit grotere vermogen welke in de systeemcodecode ingangsdatum 13 januari 2014 zijn opgenomen, en hiervan meetresultaten te overleggen. In de aankomende nieuwe Europese LFCR code is opgenomen dat eenheden elke 5 jaar opnieuw getest dienen te worden. De nieuwe code gaat eind 2015 in Ben je verplicht in te bieden als je geprekwalificeerd bent en een raamovereenkomst hebt? Nee Welke hoeveelheid vermogen kan je aanbieden? Vermogen kan worden aangeboden in stappen van 1 MW tot het geprekwalificeerde vermogen, het betreft een symmetrisch product dus 1 MW betekent 1 MW opregelen en 1 MW afregelen Hoe worden de veilingresultaten op de maandelijkse facturen gespecificeerd? Elke veiling wordt afzonderlijk genoemd. Ook zullen de afzonderlijke gegunde biedingen zichtbaar zijn. Eventuele sancties worden apart gefactureerd Is het pay as bid of " marginal pricing"? Het pay as bid principe wordt gehanteerd (prijs per MW maal de hoeveelheid).

6 PAGINA 6 van Wat is de frequentie van facturering? Facturering per kalender maand Wie stuurt de factuur? Facturering gaat via creditfacturen van TenneT Wat als een eenheid uitvalt? Een mogelijkheid is oplossen binnen eigen portfolio van gekwalificeerde eenheden. Verder is het toegestaan om vermogen over te hevelen naar een andere partij met gekwalificeerde eenheden. Aanbieders moeten melden bij TenneT welk vermogen door hen is overgedragen en de nieuwe leverancier moet aangeven welk vermogen is overgenomen. De financiële verrekening van Tennet vindt plaats met de initiële aanbieder. De initiële leverancier dient zelf zorg te dragen voor financiële afwikkeling met de nieuwe leverancier Mag overheveling plaatsvinden naar een eenheid in buitenland? Nee Kan ik mijn in Duitsland gebruikte EIC code gebruiken? De EIC code moet gelinkt zijn aan het bedrijf(sonderdeel) in NL. Is een (moeder)bedrijf (bv prima GMbH) actief in beide landen dan dient er een EIC code te zijn voor de prima GMbH en een EIC code voor de prima BV. Dit is nodig om in de systemen identificatie mogelijk te maken dat het een bieding uit eenheden in NL of Dld is. Het staat het moederbedrijf vrij om te bieden voor Nederland maar dan wel onder de EIC code van de BV uit NL. Aanvraag van een EIC code verloopt via TenneT. Een formulier daarvoor is beschikbaar gesteld op de TenneT website Moet ik bijlage B bij het prekwalificatie reglement voor elke eenheid inleveren? In Bijlage B mag u bij technische eenheid een opsomming geven van eenheden. Mocht in de toekomst de lijst wijzigen zal bijlage B opnieuw ingestuurd moeten worden Raamovereenkomst Art. 7 lid 3: Hierin wordt aangegeven dat iedere dag voor 17:00 uur door het centrale aanspreekpunt doorgegeven moet worden welke eenheden met welk vermogen de volgende dag gebruikt zullen worden voor de levering van Primaire reserve. De formulering suggereert dat dit niet via het standaard bericht zal gaan. Waarom gaat dit niet via het bericht waarnaar gerefereerd wordt in bijlage 6? Het ERRP bericht (bijlage 6) moet ook al gebruikt worden bij de eerste melding voor 17:00 uur waarbij wordt doorgeven welke eenheden met welk vermogen de volgende dag gebruikt zullen worden voor de levering van Primaire reserve Raamovereenkomst Art. 7 lid 6: Voor wiens rekening komen de kosten van een eventuele audit? TenneT Raamovereenkomst Art. 8 lid 3: In de boete voor niet beschikbaarheid wordt gesproken over een

7 PAGINA 7 van 4 vergoeding van 10x biedprijs * volume niet beschikbaar vermogen. Betekent dit dat, voor ieder moment gedurende de week dat je niet beschikbaar bent, het volledige weekbedrag per MW * 10 als boetebedrag geldt? Als wij bijvoorbeeld een contract voor een week hebben van 10MW tegen een prijs van 3.000,- per MW en gedurende één dag in die week is er 1MW niet beschikbaar. Betekent dit dan een vergoeding van (10 * 3.000,-/MW * 1MW) = ,-? Of gaat dit ook nog naar rato van het aantal uren van de niet beschikbaarheid? Ja. Het geldt alleen voor de gemelde periode 'niet beschikbaar'. Dit wordt naar aanleiding van deze vraag explicieter opgenomen in de ROVK Raamovereenkomst Art. 8 en 9: Hoe wordt voorkomen dat dezelfde oorzaak leidt tot zowel een boete voor niet beschikbaarheid als een boete voor gebrekkige respons? Bij een niet beschikbaarheid zal hoogstwaarschijnlijk ook de vermogensverandering niet gehaald worden. Of geldt de niet beschikbaarheidsvergoeding alleen bij een gemelde niet beschikbaarheid en leidt een niet gemelde niet beschikbaarheid tot gebrekkige respons? De laatste veronderstelling is juist. De niet beschikbaarheid wordt gemeld via het ERRP bericht. De referentiewaarde voor controle aan TenneT zijde wordt daarmee automatisch 'gecorrigeerd' Ten aanzien van art.8 lid 5 van de raamovereenkomst heeft wel te gelden dat de aansprakelijkheidslimitering van art.12 van de raamovereenkomst wordt gehanteerd als limiet. Voorgaande dient natuurlijk ook te gelden m.b.t. artikel 9 lid 1 van de modelovereenkomst inzake een Gebrekkige Respons. Volgt dit ook met zoveel woorden uit art.12 lid 1 2 de zin van de raamovereenkomst nu daar wordt gesproken over vergoedingen en niet over schadevergoedingen? Ja Raamovereenkomst art.12: Kan de aansprakelijkheidslimitering die er nu gesteld wordt niet vervangen worden door de aansprakelijkheidslimitering die wij standaard gebruiken in onze voorwaarden waarbij er ook sprake is van een limitering bij opzet en/of grove schuld. Het werken met een ongelimiteerde aansprakelijkheid waarbij bovendien ook nog eens alle soorten schade vergoedt dienen te worden zoals indirecte schade, gederfde winst etc. gaat wel heel ver. In artikel 12 lid 1 van de model raamovereenkomst is juist een limitering van de aansprakelijkheid opgenomen die ten aanzien van alle soorten schade geldt. Echter deze limitering geldt niet ingeval de schade is opgetreden ten gevolge van opzet en/of grove schuld. Een beperking van aansprakelijkheid bij opzet of grove schuld is in strijd met het Burgerlijk Wetboek Nu wij als leverancier meerdere overeenkomsten met TenneT hebben lopen, zouden wij graag zien dat in art.15 van de raamovereenkomst ook op te nemen dat er niet verrekend mag worden met bedragen uit andere overeenkomsten met TenneT? De opgenomen bepaling betreffende verrekening hebben wij ook in onze overige energie en vermogen contracten opgenomen. Onze intentie is om niet te verrekenen. Wij zouden deze suggestie wel kunnen meenemen in onze review van alle E&V contracten voor 2015.

8 PAGINA 8 van In de raamovereenkomst is niets opgenomen m.b.t. de plicht van TenneT dat zij moeten instaan en zorgdragen voor een eerlijk, goed en veilig veilingsysteem en dat TenneT zijn net zodanig beheert dat Primaire Reserve geleverd kan worden. Als TenneT niet aan deze zorgplicht kan voldoen, dan dienen ze schadeplichtig te zijn t.o.v. leverancier en wij niet meer verplicht te kunnen worden om te leveren onder deze raamovereenkomst en moeten wij het recht hebben deze raamovereenkomst tussentijds te beëindigen zonder dat we hierdoor schadeplichtig worden richting TenneT. De plicht van TenneT dat zij moeten instaan en zorgdragen voor een eerlijk, goed en veilig veilingsysteem en dat TenneT zijn net zodanig beheert dat Primaire Reserve geleverd kan worden, volgt met zoveel woorden uit de Elektriciteitswet. Het recht om de overeenkomst op te zeggen zonder schadeplichtig te zijn, is reeds geborgd in artikel 17 lid Kunnen we grotere eenheden toch als pooleenheid kwalificeren en zo eenheden asymmetrisch alloceren? Een grote eenheid is geen pooleenheid zoals wij hem gedefinieerd hebben in raamovereenkomst. Dus het blijft een zelfstandige eenheid. A-symmetrisch allocatie binnen een portfolio is echter toegestaan binnen de standaard functionaliteit Op de bijeenkomst op 22 oktober is discussie geweest bij wie een eventuele boete in rekening moet worden gebracht in geval een deel van het gegunde vermogen wordt overgedragen aan een sub-leverancier en deze sub-leverancier in gebreke blijft. Raamovereenkomst Artikel 7 lid 5 Schrijft 'Leverancier blijft te allen tijde verantwoordelijk voor de nakoming van alle verplichtingen voortvloeiende uit de Raamovereenkomst en leveringsovereenkomst'. Dit impliceert dat de boete wordt opgelegd aan de initiële leverancier waarbij alleen het gebrekkige volume wordt doorgegeven. TenneT zal over vastgestelde tekortkomingen alleen inhoudelijk overleggen met de leverancier wiens eenheid het betreft. Het is aan de initiële leverancier en de nieuwe leverancier om hierover, zo nodig, afspraken te maken. 2. Veiling (regelleistung.net) 2-1. Waarom 2 veilingen? In het overleg met de Duitse TSO's en BundesNetzAgentur is de onbekendheid van het effect van de deelname uit Nederland op de prijzen in Duitsland naar voren gebracht. Om een eventueel negatief effect te beperken is vanuit Duitsland de beperking van 35 MW deelname aan de common auction gekomen. Dit impliceert direct dat de resterende 79 MW in een separate NL dedicated veiling moet plaatsvinden. Miv week 45 is de verdeling 70 MW in common en 31 MW in NL geworden Wat is de hoeveelheid die geveild wordt? De hoeveelheid die NL moet aanhouden is 114 MW, Zwitserland (die ook meedoet) 25 MW en Duitsland

9 PAGINA 9 van Vastgesteld voor Voor de common auction wordt = 611MW en NL auction = 79 MW. De getallen gaan nog wijzigen als voor 2014 nieuwe waarden worden vastgesteld voor de levering van primaire reserve per land. Het is echter niet zo dat gunning gelimiteerd is op voornoemde waarden per land Wordt de NL behoefte van 114MW (waarde 2013) altijd ingevuld door NL aanbieders? Volgens ENTSO-E- regels mag een land zijn eigen behoefte verhogen met 30% maar in ieder geval met 90 MW om zo een deel van de verplichting van buur TSOs over te nemen. Dit betekent dat toewijzing van biedingen naar NL in de common auction MW kan zijn. Samen met het volume uit de NL auction kan het dus voorkomen dat = 204 MW aan aanbieders uit NL wordt gegund. Indien de NL biedingen duurder zijn dan de Duitse biedingen kan het zijn dat zal het aandeel van NL bieders in het resultaat van de common auction 0 is en alleen de biedingen van de NL auction gegund worden bij NL aanbieders. Indien (op termijn) de NL auction vervalt zal de gunning die ten deel valt aan NL aanbieders variëren tussen 0 en 214 MW. (Waarden van 2013) 2-4. Indien NL aanbieders behoefte van Duitsland afdekken krijgen ze dan ook een factuur uit Duitsland? Nee, er is een contract gesloten met TenneT NL dus wordt ook verrekend met TenneT NL Hoe weet TenneT dat er voldoende vermogen aangeboden wordt? Niet, wij verwachten dat producenten zondermeer gaan bieden dat is ook gebleken uit eerdere gesprekken over dit onderwerp Wat als er onderdekking is? Bij onderdekking, dit is de situatie waarbij in een veiling niet voldoende aangeboden was om de vraag te dekken, wordt er een tweede veiling uitgeschreven later in dezelfde week. Onderdekking zou zich voor kunnen doen voor alleen de NL veiling of alleen de common veiling maar zou ook voor beide veilingen tegelijk op kunnen treden. De biedperiode voor de normale NL-veiling sluit op dinsdag 09u00 de biedperiode voor de normale common veiling is eveneens op dinsdag maar om 15u00. In geval van onderdekking komt er een tweede veiling waarbij de biedperiode voor de tweede NL veiling sluit op donderdag 09u00, de tweede common veiling is ook op donderdag maar om 15u00. De juiste tijden en een veilingkalender worden gepubliceerd op regelleistung.net Kunnen eigen biedsystemen/applicaties direct aangesloten worden op het Duitse platform? Nee 2-8. Worden ook de niet gegunde biedingen gepubliceerd? Nee, er is alleen een lijst met gegunde biedingen. In Duitsland is er bezwaar van aanbieders op het publiceren van niet gegunde biedingen. De projectgroep van primaire reserve zal melding maken van deze wens in het overleg met de overige TSO's.

10 PAGINA 10 van Hoe wordt omgegaan met een eventueel restvolume van het benodigde volume indien er geen volledige bieding meer past? Laatst gekozen (duurste) bieding wordt afgekapt tot het benodigde volume. Dus stel er is 100 MW geboden en er is nog ruimte te vullen van 20 dan wordt de bieding voor 20 MW gehonoreerd tegen de geboden prijs (per MW/week) In de veilingregels, bijlage 4 wordt in par.3.4 met zoveel woorden gesteld dat wij als leverancier altijd gevolgen dragen van ICT storingen. Dat lijkt ons niet de bedoeling, zeker niet in het geval een dergelijke storing overmacht is of een dergelijke storing de schuld is van TenneT. Art.4 lid 2 van de raamovereenkomst geeft een zelfde soort strekking. Onze vraag aan jullie is of deze bepaling niet geldt bij overmacht en ook niet als de storing aan de schuld van TenneT te wijten is? Hoe zit het in een dergelijk geval met de leveringsplicht zoals gesteld in art.4 lid 2 van de modelovereenkomst? Wat gebeurt er als door een storing in het net van TenneT niet geleverd kan worden? Moet TenneT dan ook niet verplicht worden om storingen te melden ex art.4 lid 4 van de modelovereenkomst? Deze vraag schetst in feite twee te onderscheiden situaties. Ten eerste zouden IT storingen in het veilingplatform of in de dataverbinding naar het platform kunnen optreden. Het is niet zo dat leverancier in dat geval altijd de gevolgen draagt van ICT storingen. In par. 3.4 wordt immers aangegeven dat als in het IT platform storingen optreden, TenneT de veiling kan opschorten en herhalen op een later tijdstip. Indien er in de dataverbinding een storing optreedt, wordt ook een alternatief geboden om de bieding per te zenden. Artikel 4 van de model Raamovereenkomst stelt eisen aan de dataverbinding (vereiste informatietechnologie) die eigendom is van leverancier. Aan deze eisen moet zijn voldaan om te kunnen bieden. Indien leverancier niet/niet meer aan deze eisen voldoet, draagt leverancier daar de verantwoordelijkheid voor. Ten tweede zou een storing in het elektriciteitsnet van TenneT kunnen optreden. Indien daardoor levering (dus dat betekent dat de bieding gegund is en leverancier automatisch een leveringscontract krijgt) niet mogelijk is, dan is geen sprake van Niet beschikbaarheid, immers er zal dan niet worden afroepen. Overigens gelden bij een dergelijke storing in het elektriciteitsnet van TenneT de van toepassing zijnde (wettelijke) regelingen inzake storingen Vraag: Kan een bv Duitse collega zijn bestaande inlogaccount gebruiken? Indien u Nederlandse primaire reserve op basis van de NL eenheden wil inbieden op de common veiling en/of NL veiling is een specifieke login nodig. Accounts welke op grond van bv de Duitse eenheden nu al in bieden kunnen niet aangepast worden. Dit heeft te maken met de referentie naar de verschillende EIC codes voor NL en DLD. En de verdere administratieve verwerking. Ergo betekent dit dat indien één medewerker zowel voor Nederlandse primaire reserve als voor Duitse primaire reserve in wil bieden dient hij twee keer met verschillende inlogaccounts in te loggen. Een inlog account is aan te vragen via PCR@tennet.eu. U kunt een volledig ingevuld formulier inscannen en zenden naar PCR@tennet.eu.

11 PAGINA 11 van 4 3. Allocatie en Monitoring 3-1. Moet ik mijn statiek aanpassen indien ik gegund ben? De statiek bepaald hoe snel je op- dan wel afregelt bij frequentieafwijkingen. De statiekwaarde wordt meestal gegeven in procenten en is de verhouding tussen de relatieve frequentieverandering (df/fnominaal) en de relatieve vermogensverandering (dp/pnominaal). Statiek = [(df/fnom)/(dp/pnom)]*100% df is door de ENTSO-E regel dat we een volledige activering van de primaire reserve willen bij een frequentieafwijking van 200 mhz een vaste waarde van 0,2, Fnom is de nominale frequentie van 50 Hz (df/fnom) = (0,2/50) = 0,004 (deze waarde is gelijk in heel continentaal Europa). dp is afhankelijk van de primaire reserve die de eenheid moet leveren, deze komt uit de allocatieprocedure van de leverancier, Pnom is de nominale omvang van de eenheid Voorbeeld voor een eenheid van 400 MW (Pnom) die 20 MW (dp) primaire reactie moet leveren: (dp/pnom) = 20/400 = 0,05 De juiste statiekinstelling is dan (0,004/0,05)*100 = 8% Wanneer dezelfde eenheid op een ander moment 10 MW krijgt toegewezen dan wijzigt de gewenste waarde van de statiek in 16%. Een hogere statiekwaarde betekent dat een eenheid minder sterk reageert op frequentieveranderingen. Gevolg is dat de statiek van een eenheid aangepastdientte worden op het moment dat op de eenheid een andere hoeveelheid primaire reserve gealloceerd wordt. In het voorbeeld is aangegeven hoe de juiste waarde van de statiek bepaald moet worden Voor de eenheid van 400 MW uit het voorbeeld, die 20 MW primaire reserve moest leveren, zou de statiek 8% moeten zijn. Als dezelfde eenheid nog maar 10 MW primaire reserve hoeft te leveren dient de statiek gewijzigd te worden naar 16 %, laten we hem echter op 8 % staan dan wordt de primaire reserve sneller geleverd dan gewenst. Vanuit TenneT zal gecontroleerd worden of aan de producteisen voldaan wordt, dit betekend dat gekeken zal worden of er snel genoeg geregeld wordt (er zal in principe niet iemand langs komen om te kijken hoe de instelling van de statiek is) Krijg ik de statiek waarden van TenneT? Nee, die kunt u zelf berekenen. Zie hieronder De statiek geeft de ingestelde gevoeligheid van de primaire vermogensregeling van een technische installatie ten opzichte van frequentie veranderingen. Hierdoor verloopt de primaire actie geleidelijk, of lineair met de frequentieafwijking tot het beschikbare vermogen. De statiek is als volgt gedefinieerd:

12 PAGINA 12 van 4 P 100 = P x f nom f nom Hierbij is: f = frequentie verandering in Hz fnom = nominalel frequentie (= 50 Hz) P = verschil in vermogen in MW Pnom = nominaalvermogen in MW x = droop of statiek in% De volledige primaire reserve dient geactiveerd te zijn als de (quasi-stationaire) frequentieafwijking 200 mhz bedraagt. Op grond hiervan is samen met Pnom en de aangeboden biedingsgrootte de statiek voor de betreffende installatie te berekenen. Onderstaande tabel geeft hiervan een voorbeeld: Waarde f = frequentie verandering in Hz -0,2 fnom = nominalel frequentie 50 Bieding ( P = verschil in vermogen in MW) bv 20 Eenheid ( Pnom = nominaalvermogen in MW)bv 500 x = droop of statiek in% x=100* f* Pnom/ P/ fnom x=100 *0.2*500/20/50 x= Wat heeft TenneT nodig om te monitoren? Voor onafhankelijke monitoring heeft TenneT een realtime vermogensmeting nodig van elke installatie waarmee primaire reserve kan worden geleverd en daarnaast allocatie-informatie over hoeveel primaire reserve op welke eenheid aangehouden wordt. Voor dit laatste wordt een standaard ENTSO-E bericht (Planned Resource Schedule) gebruikt.. Deze informatie staat in bijlage 6 van de raamovereenkomst De xml berichten gaan we middels het CPS postbus systeem uitwisselen. Zijn er meer details bekend over verbinding mbt de PCR data. Insturen op CPS naar (TenneT in de rol van TSO). Afzender is EAN-code van de leverancier. met mimetype text/xml en S/MIME toepassen (sign + encrypt). ERRP-PRS bericht insturen als attachment; niet als body Op de bijeenkomst op 22 oktober is discussie geweest over statiekinstellingen. De discussie ontstond

13 PAGINA 13 van 4 agv het niet (wekelijks) instelbaar zijn van de statiek bij alle bestaande eenheden en het al dan niet prekwalificeerbaar zijn. En dan met name als in relatie tot de reactie op frequentie afwijkingen met een lage statiek instelling. TenneT heeft hierover een standpunt bepaald.. Het risico voor de frequentiekwaliteit door te snel activeren van de afgesproken primaire reserve, als gevolg van te lage statiekwaarden, kan worden beperkt wanneer eenheden bij een verdere toename van de frequentieafwijking, in aanvulling op de gealloceerde primaire reserve, een grotere vermogensaanpassing realiseren voor zover dit nog beschikbaar is binnen de operationele vermogensgrenzen. Dit wordt daarom als voorwaarde gesteld voor de betreffende productiemiddelen en zal door TenneT worden meegenomen tijdens de monitoring van de primaire reacties. Prekwalificeren van eenheden met een te lage statiekinstelling wordt voor 2014 onder de navolgende voorwaarde toegestaan: Bij frequentieafwijkingen kleiner dan 200 mhz mag geen vermogensbegrenzing van de primaire reactie worden toegepast. Een uitgebreide beschrijving over deze problematiek is te vinden in bijlage Vraag: Mag ik in het allocatiebericht meer alloceren dan gegund? Dat is niet de bedoeling maar het bericht zal er niet op afgekeurd worden. Wel zal er een melding komen dat het volume overschreden is. Het bericht zal niet worden afgekeurd. Bij de monitoring wordt door TenneT echter de gealloceerde waarde per eenheid als referentiewaarde gebruikt zodat feitelijk de leveringsverplichting wordt verhoogd Wat gebeurt er als het allocatie bericht niet binnen is om 17h00? Er zal door TenneT contact gezocht worden met de betreffende leverancier om opheldering van zaken te krijgen. Zolang er geen duidelijkheid is wordt ervan uitgegaan dat leverancier het vermogen niet beschikbaar heeft en moet TenneT het tekort via andere bronnen aanvullen. TenneT zal na 17h00 vervangend vermogen inkopen om aan de Nederlandse verplichting in ENTSO verband (het veilingresultaat) te voldoen. De kosten voor het vervangend vermogen zullen zoveel mogelijk gedekt worden uit de niet-beschikbaarheid sanctie van de leverancier Komt er een noodprocedure voor inzenden allocatieberichten indien bv cps niet werkt? Er wordt een procedure ingericht. Deze zal echter nog uitgewerkt moeten worden. 4. Overig 4-1. Hoe worden de kosten voor primaire reserve verwerving gedekt? De kosten worden verwerkt in het systeemdiensten tarief hiervoor is de systeem code aangepast. De vergoeding aan TenneT is beschreven in het ontwerp methodebesluit systeemtaken ACM is

14 PAGINA 14 van 4 voornemens om de schatting voor de nieuwe kostenpost voor primaire reserves voor de jaren 2014 en 2015 te baseren op historische gegevens van de Duitse markt. Immers, het primaire reservevermogen zal via een (deels) met Duitsland geïntegreerde markt ingekocht worden. Er zal vooralsnog een volledige nacalculatie plaatsvinden voor de jaren 2014 en Vanaf 2016 kan ACM gebruikmaken van de realisaties van TenneT en de bekende bonus/malus-regeling toepassen Indien een eenheid niet is gecontracteerd voor Primaire Regeling, dient de betreffende eenheid een dode band van 500 mhz aan te houden en een statiek van 8%. Welke procentuele vermogensverandering verwacht TenneT bij een frequentieafwijking van bijvoorbeeld 550 mhz? Is dat de vermogensverandering horende bij een delta f van 50 mhz (zijnde 0,05/50 * (1/0,08) = 1,25 % van Pmax) of is dat een vermogensverandering horende bij een delta f van 550 mhz (zijnde 0,550/50 * (1/0,08) = 13,75 % van Pmax)? De code zegt dat niet gecontracteerde eenheden een dode band van 500 mhz aan mogen houden en de statiek op 8% hebben staan. Een reactie wordt alleen gevraagd indien en voor zover dat mogelijk is (er moet dus bv ruimte zijn op de eenheid maar je hoeft die ruimte niet vrij te houden omdat dit zou kunnen gebeuren). De snelheid van de reactie wordt geregeld door de statiek en die moet op 8% staan. Wat de code wil bereiken is dat alle eenheden die nog iets kunnen bijdrage dat ook doen in deze uiterst penibele situatie zodat afschakelen van belasting (wat bij 800 mhz begint) of erger wordt voorkomen. In uw voorbeeld zal de regelaar constateren dat er een frequentie afwijking (delta f) van 550 mhz is en de daarbij behorende reactie geven. In het voorbeeld dus 0,550/50 * (1/0,08) = 13,75 % van Pmax. Dit is veel maar indien de situatie zover is dat we 500 mhz afwijking hebben dan kan een (deel) blackout alleen worden voorkomen doormaximaal te ondersteunen Wat is de door ENTSO-e vastgestelde waarde voor volume primaire reserve voor 2014? De waarde voor Nederland in 2014 is 101MW 4-4 Wat is de door ENTSO-e vastgestelde waarde voor volume primaire reserve voor 2015? De waarde voor Nederland in 2014 is 96 MW

15 PAGINA 15 van 4 5. BIJLAGE 1 AAN Leveranciers PCR DATUM 20 november 2013 REFERENTIE SO-SOC VAN PCR ONDERWERP Statiekinstellingen Nederlandse productiemiddelen 1 Inleiding De theorie over de primaire vermogensregeling is in de literatuur eenduidig beschreven en wordt in deze notitie verder niet toegelicht. Primaire reserve is een gesocialiseerde reserve binnen het synchroon gekoppelde systeem van continentaal Europa en daarom is het vanzelfsprekend dat de eisen en aanbevelingen die Europees zijn afgesproken in de praktijk worden gerespecteerd. Voor de details wordt verwezen naar Policy 1 en de bijbehorende appendix van het ENTSO-E Operation Handbook: TenneT is verantwoordelijk voor de landelijke balanshandhaving en ook voor de beschikbaarheid en kwaliteit van de primaire reactie van Control Block Nederland. In deze notitie wordt het belang toegelicht van een correct ingestelde primaire vermogensregeling en wordt ingegaan op de rol die de statiek hierin speelt. 2 Bepaling correct statiekpercentage van een productiemiddel De statiekinstelling van de primaire vermogensregelaar bepaalt de gevoeligheid voor frequentieafwijkingen van een productiemiddel. Een statiekpercentage van 10% geeft aan dat bij een frequentieafwijking van 10% ( 5 Hertz) de vermogensverandering van het betreffende productiemiddel het volledige vermogen zal zijn (dus het gehele nominale vermogen). Deze statiek instelling van 10% betekent dan ook dat bij een frequentieafwijking van 0,4% deze eenheid de vermogensverandering 4% (van P nominaal) zal zijn. In Europa is afgesproken om de primaire reserve gelijkmatig te activeren waarbij de reserve volledig geactiveerd dient te zijn bij een frequentieafwijking van 200 mhz. Deze 200 mhz is gelijk aan 0,4% van de nominale frequentie, deze 0,4% vormt daarmee de basis voor de bepaling van de statiekwaarde van alle primaire reserve in Europa. Wanneer bijvoorbeeld een eenheid 2% van het vermogen als primaire reserve beschikbaar houdt dan dient de statiekinstelling 20% te bedragen ((0,4/2)*100%). 3 Gevolgen van een onjuist ingestelde statiek

16 PAGINA 16 van 4 De automatische landelijke balansregeling van TenneT waarmee regelvermogen wordt geactiveerd (FVR) is bedoeld om balansverstoringen binnen Nederland op te lossen. Daarbij wordt rekening gehouden met de verwachte primaire reactie in Nederland om deze decentraal geactiveerde ondersteuning bij frequentieafwijkingen niet te verstoren. Wanneer de statiek van een eenheid te laag wordt ingesteld dan betekent dit dat de primaire reserve sneller wordt geactiveerd dan overeengekomen. De reserve wordt dan bij een kleinere frequentieafwijking geactiveerd dan verwacht/gewenst. Zonder verdere aanpassingen betekent dit dat de FVR regelvermogen gaat aansturen om de onjuiste primaire reactie te compenseren. Door het grote verschil in activeringstijd (primaire reserve in 30 seconden en regelvermogen in 15 minuten) kan een mogelijke (latere) verdere toename van de frequentieafwijking niet snel genoeg worden opgevangen door deactivering van het regelvermogen wat een ongewenst risico vormt. Wanneer de statiek van een eenheid te hoog wordt ingesteld dan betekent dit dat de primaire reserve trager wordt geactiveerd dan overeengekomen. De reserve wordt dan bij een hogere frequentieafwijking geactiveerd dan verwacht/gewenst: in feite te weinig of te laat. Aangezien dit leidt tot hogere frequentieafwijkingen vormt dit een aantasting van de belangrijkste doelstelling van de primaire reserve en wordt het als niet acceptabel bestempeld zodat vaststelling hiervan tot sancties zal leiden in het kader van gebrekkige respons. 4 Balanshandhaving in de landelijke bedrijfsvoering met te laag ingestelde statiekwaarden Het risico voor de frequentiekwaliteit door te snel activeren van de afgesproken primaire reserve, als gevolg van te lage statiekwaarden, kan worden beperkt wanneer eenheden bij een verdere toename van de frequentieafwijking, in aanvulling op de gealloceerde primaire reserve, een grotere vermogensaanpassing realiseren voor zover dit nog beschikbaar is binnen de operationele vermogensgrenzen. Dit wordt daarom als voorwaarde gesteld voor de betreffende productiemiddelen en zal door TenneT worden meegenomen tijdens de monitoring van de primaire reacties. Prekwalificeren van eenheden met een te lage statiekinstelling wordt voor 2014 onder de navolgende voorwaarde toegestaan: Bij frequentieafwijkingen kleiner dan 200 mhz mag geen vermogensbegrenzing van de primaire reactie worden toegepast.