Cardiologie Hartkatheterisatie via de lies
Hartkatheterisatie Hartkatheterisatie is het onderzoek waarbij een katheter tot in het hart wordt gevoerd. Een katheter is een hol slangetje met een diameter van ongeveer 2 millimeter en een lengte van ruim 1 meter. Deze buigzame katheters kunnen vanuit de lies of de pols door de bloedvaten heen naar het hart worden geschoven. Holle katheters maken het mogelijk de bloeddruk binnen het hart te meten. Hiertoe wordt het uiteinde van de katheter verbonden aan precisiemeetapparatuur. Door deze katheters kan ook vloeistof worden ingespoten, bijvoorbeeld geneesmiddelen of zgn. contrastvloeistoffen, stoffen die zich binnen in het hart mengen met het bloed en zichtbaar kunnen worden gemaakt op röntgenbeelden. Bij een hartkatheterisatie kunnen, zonder dat dit voor de patiënt pijnlijk of schadelijk is, verschillende katheters na elkaar worden gebruikt. Het onderzoek geschiedt altijd in de "katheterisatiekamer" waarin het met behulp van röntgenapparatuur mogelijk is de loop van de katheters te volgen en precies te registreren wat er gebeurt. Dit geeft de cardioloog de gelegenheid na afloop de katheterisatiegegevens nog eens rustig te bekijken. Alle opnamen worden opgeslagen op een CD-rom. Tijdens het onderzoek bent u in verband met alle registraties omringd door allerlei apparaten. Uitvoering katheterisatie U wordt in uw bed of brancard naar de katheterisatiekamer gereden. Daar stapt u in het algemeen zélf op de onderzoekstafel waar alles tot in de puntjes wordt voorbereid en u de nodige uitleg krijgt. Er mogen geen infecties optreden en de huid wordt daarom op de plaatsen waar de katheters worden ingebracht goed schoongemaakt met roze alcohol. ECGplakkers worden op uw schouders en benen geplaatst. Daarna 1
wordt u met grote blauwe doeken afgedekt. Ook de röntgenapparatuur wordt steriel afgeschermd. De cardioloog en het overige personeel dragen speciale kleding, net zoals dit in operatiekamers het geval is. De huid wordt, op de plaats waar de katheter moet worden ingebracht, plaatselijk verdoofd. Dit gebeurt door een prik die te vergelijken is met de verdoving bij een tandarts. Een katheter die naar de linkerkant van het hart gaat (waar ook de kransslagaders beginnen) moet als het ware tegen de stroom ingaan: dit gaat door een slagader. Om naar de rechterkant van het hart te gaan gaat de katheter met de stroom mee, via een ader of vene. Of het onderzoek vanuit de lies of vanuit de pols gebeurt, hangt af van het onderzoek, de patiënt en de voorkeur en ervaring van de onderzoeker. In dit ziekenhuis wordt het onderzoek vaak vanuit de lies of de pols gedaan. Bij u is gekozen voor katheterisatie via de lies. De verdoving is alleen nodig voor de huid en de weefsels die daar direct onder liggen; binnen in de bloedvaten voelt u geen enkele pijn en de katheter kan vrij bewogen worden zonder enige onaangename sensatie. Het monitorscherm waar de beelden op bekeken kunnen worden, hangt recht voor de cardioloog en achter de röntgenapparatuur, dit maakt het voor u soms moeilijk om tijdens het onderzoek mee te kijken. Het is mogelijk om een speciaal voorgevormde katheter bij het begin van de kransslagader te leggen. Op deze manier kan een hele kleine hoeveelheid contrastmiddel in de kransslagaders worden gespoten en kan het verloop van deze vaten zichtbaar worden gemaakt. Vernauwingen kunnen precies worden vastgesteld. Bij het inspuiten van contrast in de kransslagaders kunt u pijnklachten op de borst krijgen. Dit moet u direct zeggen zodat de altijd aanwezige laborant hiervoor medicijnen onder de tong kan sprayen. Meestal wordt dan met het onderzoek even gewacht tot u zich weer goed voelt. 2
Bij het inspuiten van contrast in de kransslagaders heeft u meestal geen warmtegevoel. Indien nodig wordt er een aanvullend onderzoek gedaan. Dit is om een goede indruk te krijgen van de werking van het hart. Er wordt dan een film gemaakt terwijl er een vloeistof (het eerder genoemde "contrast") in de linkerkamer van het hart gespoten wordt. Dit contrast mengt zich met het bloed en vult de linkerkamer geheel. De bewegingen van de hartwanden worden dan zichtbaar op de tegelijkertijd gemaakte röntgenbeelden. Vaak zal de cardioloog u tijdens het filmen vragen de adem in te houden. De contrastvloeistof kan een gevoel veroorzaken alsof alles, van hoofd tot aan de tenen toe, warm wordt terwijl u tevens het gevoel kunt krijgen alsof u moet plassen. Deze warmtegevoelens verdwijnen in circa 15 seconden, in een enkel geval gaan ze gepaard met een kortdurende misselijkheid. Dit laatste komt gelukkig tijdens de rest van het onderzoek niet voor. Dit is een van de redenen waarom patiënten voor het onderzoek niet mogen eten en slechts een licht ontbijt mogen gebruiken, zie bladzijde 6. Het onderzoek duurt in zijn geheel 1 uur maar kan soms langer uitlopen. In deze tijd zijn ook de voorbereidingen en nazorg op de hartkatheterisatiekamer inbegrepen. Als het onderzoek geheel is afgelopen en de katheters zijn verwijderd, wordt de aangeprikte plaats geruime tijd met de hand afgedrukt en daarna verbonden. U gaat daarna van de onderzoekstafel terug op uw eigen bed en wordt daarna terug gebracht naar uw eigen afdeling. Als u via de lies bent gekatheteriseerd moet u 5 uur lang bedrust houden met een drukverband. Het been met het drukverband in de lies moet dan stil blijven liggen. Dit plat liggen, weliswaar met 1 kussen onder het hoofd, kan lastig zijn als u ontlasting moet hebben of wilt plassen. De verpleging weet dit en zal u bij dit ongemak helpen. Het lange stilliggen, zowel tijdens het onderzoek als daarna, is voor patiënten met rugklachten wel eens extra vervelend. 3
De bloeddruk wordt in de eerste uren regelmatig gecontroleerd. De contrastvloeistof verdwijnt via de urine weer uit het lichaam. U wordt daarom geadviseerd om na de katheterisatie veel te drinken. De diverse onderzoeken waarbij katheters in het hart en in de kransslagaders worden gebracht verlopen meestal zonder enige problemen. Een enkele maal treden bijverschijnselen op zoals een bloeduitstorting op de plaats waar de katheter werd ingebracht, afwijkingen van het hartritme, een overgevoeligheidsreactie op het contrastmiddel of kramp van een kransslagader. Daarnaast treden hoogstzelden ernstige complicaties op. Stolselvorming in de bloedbaan kan leiden tot een hartinfarct of een herseninfarct. Ook kan de hoeveelheid vloeistof die wordt toegediend, aanleiding geven tot overbelasting van de bloedsomloop en kortademigheid. In het algemeen hangt de ernst van complicaties samen met de ernst van de hartziekte. Sterfte als direct gevolg van het onderzoek trad in een groot Amerikaans onderzoek op in minder dan 1 per 1000 patiënten. Het team dat het onderzoek uitvoert is gespecialiseerd in het voorkómen en het behandelen van dergelijke problemen, mochten deze zich voordoen. Door de cardioloog die het onderzoek heeft geadviseerd wordt altijd de geringe kans op dergelijke problemen terdege afgewogen tegen de voordelen van de belangrijke informatie die door de hartkatheterisatie wordt verkregen. En daarna? Als u via de dagbehandeling opgenomen bent dient u na de hartkatheterisatie minstens 5 uur plat te liggen, weliswaar met één kussen. De verpleegkundige begeleidt u gedurende deze tijd. Aan het einde van de dag mag u weer naar huis. Soms gebeurt het dat u op advies van de cardioloog langer blijft. 4
Als u al opgenomen ligt dan hoort u van uw cardioloog wanneer u naar huis mag. De cardioloog heeft direct na het onderzoek al een voorlopige indruk gekregen van wat er aan de hand is. Voor een definitief oordeel en een advies is er echter meer nodig: er moet nogal wat uitgerekend worden en ook moet de film van de coronair-angiografie (zichtbaar maken van de kransslagaders) nog worden bekeken. Wanneer alle gegevens verzameld zijn, vindt er meestal een bespreking plaats tussen de eigen cardioloog en een cardioloog en hartchirurg van een hartchirurgisch centrum. Alles wat er over u bekend is, ook van vóór de katheterisatie, wordt dan meegewogen alvorens er een definitief advies komt. Deze teambespreking vindt plaats in een ander ziekenhuis: hartoperaties worden nu eenmaal niet in elk ziekenhuis gedaan. De uitslag van het onderzoek kan daarom nog wel eens op zich laten wachten. Het "uitslag-gesprek" met uw cardioloog geeft u de gelegenheid rustig over allerlei zaken rondom uw ziekte en over uw toekomst te praten. Lang niet elke katheterisatie wordt door een hartoperatie gevolgd. Soms worden er in het geheel geen afwijkingen gevonden óf zijn de afwijkingen zo gering dat er geen operatie nodig is. Soms ook is het beter dat u met medicijnen wordt behandeld omdat een operatie niet noodzakelijkerwijs betere resultaten hoeft te geven dan medicijnen. Tenslotte is het ook mogelijk dat de gevonden afwijkingen zich beter lenen voor PTCA ook wel ballondilatatie of dotteren genoemd. De voordelen van elke behandeling worden altijd uitvoerig tegen de nadelen afgewogen. Wanneer besloten wordt dat er een hartoperatie of PTCA zal volgen dan kunt u met uw cardioloog spreken over de risico s van de ingreep, over wat er wél en wat er níet van de behandeling kan worden verwacht en over de keuze van het hartchirurgisch centrum. 5
Maatregelen voor, rondom en na de hartkatheterisatie Voor en rondom de hartkatheterisatie zijn de volgende maatregelen nodig: 1. U dient op de dag van opname een licht ontbijt te gebruiken, ook als u diabetes heeft. U gebruikt een beschuit en een kopje thee. Daarna dient u nuchter te blijven. Nuchter houdt in: niet meer eten, drinken (ook geen water) en roken. Als u al opgenomen bent gaat één en ander in overleg met de verpleegkundige. 2. Tijdens het licht ontbijt moet u alle medicijnen gebruiken zoals u gewend was te doen, tenzij uw cardioloog iets anders heeft gezegd. Het is uitermate belangrijk dat u álle medicijnen die u gebruikt in de originele verpakking meebrengt en aan de verpleegkundige afgeeft. Wanneer u antistolling gebruikt, in de vorm van Acenocoumarol, Sintrom of Marcoumar, zijn deze medicijnen door uw cardioloog in verband met het onderzoek enkele dagen vooraf al gestopt. Gebruikt u Ascal als antistolling dan kunt u dit gewoon door gebruiken omdat het gebruik van dit medicijn geen belemmering is voor het onderzoek. 3. De planning op de behandelkamer van de afdeling radiologie kan door onvoorziene omstandigheden wijzigen. De wachttijd tussen het tijdstip van uw opname en de behandeling kan hierdoor oplopen. Wij vragen uw begrip hiervoor. 4. Bij opname wordt door de verpleegkundige met u een kort opnamegesprek gevoerd. Tevens wordt bij u een 6
hartfilmpje gemaakt. Verder worden vóór het onderzoek de beide liezen, en zonodig de arm, geschoren om de huid beter te kunnen desinfecteren. Ook pleisters houden natuurlijk beter als er geen haren op de huid zitten. Het verwijderen van de pleisters is dan bovendien vrijwel pijnloos. Ook wordt bij u door de verpleegkundige een waaknaaldje in de arm of hand ingebracht. Voor het onderzoek krijgt u, in plaats van uw kleren, een geel hemd aan. In verband met de temperatuur in de katheterisatiekamer mag u de sokken aan houden 5. Vlak vóór het onderzoek dient u nog naar het toilet te gaan. Het is erg lastig als dit tijdens het onderzoek nodig zou blijken. Hierna krijgt u een kalmerend middel om alles zo comfortabel mogelijk voor u te maken. Vanaf dit moment heeft u bedrust. 6. Draag bij het onderzoek geen sieraden die in de weg zouden kunnen zitten of die weg zouden kunnen raken. Laat uw sieraden daarom thuis of leg ze op uw kamer in de hiervoor bestemde safe. 7. Op de afdeling dagbehandeling is geen bezoekuur. Voor uw vragen en/of opmerkingen kunt u terecht bij uw verpleegkundige. Wij begrijpen dat uw familieleden graag op de hoogte worden gesteld van uw toestand. Hiervoor belt de verpleegkundige, na uw terugkomst op de afdeling dagbehandeling, de door u opgegeven contactpersoon. De cardioloog komt in de loop van de dag langs met informatie omtrent de uitslag en eventuele behandeling. Voor een eventueel gesprek met de cardioloog en de familie kunt u zelf een poliklinische afspraak maken. Bij geen bijzonderheden zal uw ontslag vóór 19.00 uur plaatsvinden. De overige afdelingen houden wel de tijden van het bezoekuur aan. Vertel wel aan uw bezoek wanneer het 7
onderzoek plaats zal vinden en dat de mogelijkheid bestaat dat u door het onderzoek niet bereikbaar bent. Dit bespaart hen ongerustheid als zij u niet op het vertrouwde plekje vinden. 8. Op de dagbehandeling zijn de faciliteiten van het comfortproduct van het Lievensberg ziekenhuis niet mogelijk. 9. Vanaf het moment van opname tot aan het onderzoek is het u niet toegestaan de afdeling te verlaten. Er bestaat de mogelijkheid dat de cardioloog, de verpleegkundige of het laboratoriumpersoneel u nog voor het een en ander nodig hebben. 10. Hebt u vragen vóór, tijdens of na de hartkatheterisatie, stel ze! Uw cardioloog of de verpleegkundige zullen ze proberen te beantwoorden. 11. Ontslag: Wij raden u aan een regeling te treffen zodat iemand u op komt halen. Het wordt ten strengste ontraden op eigen kracht naar huis te gaan. Voordat u vertrekt zorgt de secretaresse of verpleegkundige er voor dat u het afspraakkaartje voor de polikliniekcontrole krijgt. 12. Nadat u s avonds thuisgekomen bent moet u zich onthouden van grote inspanningen (tillen). Het beste zou u rust kunnen nemen. Mocht u een nabloeding in de lies bemerken, dan direct contact opnemen met de huisarts of zich direct melden bij de eerste hulp van het ziekenhuis. Na het onderzoek mag u 2-4 dagen niet fietsen, autorijden, tillen, zwemmen, in bad gaan of onnodig traplopen. 8
13. Hoewel er geen complicaties bekend zijn, wordt er toch geadviseerd om na een contrastinjectie in een bloedvat 24 uur geen borstvoeding te geven. Het advies is ook om de melk die u in die 24 uur heeft afgekolfd niet later aan uw kind te geven. Vragen Wanneer u nog vragen heeft voordat u wordt opgenomen, belt u dan gerust. Voor vragen zijn wij bereikbaar van maandag tot en met vrijdag tussen 8.30-16.30 uur. Voor verpleegkundige zorg via de dagbehandeling: 0164-278264. Voor opnamedag en tijdstip: 0164-278235. Voor medische vragen kunt u contact opnemen met het secretariaat van de cardioloog, bereikbaar via: 0164-278290. Wij hopen uw verblijf zo aangenaam mogelijk te maken. 9
Meer informatie Voor meer vragen kunt u ook terecht bij de Informatielijn van de Nederlandse Hartstichting. Dit is een speciale informatielijn waar mensen met een hart- of vaataandoening en hun omgeving terecht kunnen met vragen. Het nummer 0900 3000 300 (lokaal tarief) is bereikbaar van maandag tot vrijdag van 10.00 uur tot 16.00 uur. Verder kunt u de brochures Bypass- of omleidingsoperatie of Een dotter- of stentbehandeling gratis bestellen of downloaden via de website www.hartstichting.nl. Patiëntenvereniging: De Hart&Vaatgroep Postbus 300 2501 CH Den Haag Telefoon: 088-1111600 E-mail: info@hartenvaatgroep.nl Internet: www.hartenvaatgroep.nl 10 februari 2012