Inleiding 3 Wat zijn (hart)katheters? 4 Hoe komt een hartkatheter in uw hart? 5 Waar verricht men hartkatheterisaties? 6 Voorbereiden 6 Van afdeling

Transcriptie

1 Hartkatheterisatie

2 Inhoudsopgave Pagina Inleiding 3 Wat zijn (hart)katheters? 4 Hoe komt een hartkatheter in uw hart? 5 Waar verricht men hartkatheterisaties? 6 Voorbereiden 6 Van afdeling naar katheterisatiekamer 8 Verdoven en prikken 8 Het eigenlijke onderzoek 9 De risico s bij een katheterisatie van hart en kransslagaders 12 Na de katheterisatie 13 Overleg over de beste behandeling 15 Meer informatie 16

3 Inleiding Wat is een hartkatheterisatie en wat betekent het voor u? Als uw arts u voor een hartkatheterisatie doorverwijst, is dat waarschijnlijk omdat u pijn op de borst (angina pectoris) heeft of een hartklepaandoening of omdat u een hartinfarct heeft doorgemaakt. De artsen willen dan precies weten hoe de kransslagaders van uw hart of uw grote lichaamsslagader (aorta) eruit zien. In deze brochure leest u de belangrijkste dingen die u over zo n onderzoek moet weten. Als er nog vragen overblijven, dan kunt u deze altijd aan uw eigen cardioloog stellen. Grote lichaamsslagader/aorta Kransslagaders Het hart met de kransslagaders Uit de grote lichaamsslagader komen twee kransslagaders die het hart van zuurstof en voedingsstoffen voorzien. n = zuurstofrijkbloed n = zuurstofarm bloed Hartkatheterisatie 3

4 Wat zijn (hart)katheters? Artsen gebruiken de naam katheter voor slangetjes, buisjes of draden waarmee ze het lichaam ingaan voor tal van onderzoeken en behandelingen. De katheters voor hartonderzoek zijn bijzonder buigzaam. Voor onderzoek aan het hart maakt men gebruik van twee verschillende soorten katheters. 1 Een holle katheter of slangetje. Deze worden gebruikt: a. om de bloeddruk in uw hart te meten; het andere uiteinde van het slangetje wordt dan aangesloten op een meetapparaat dat een heel nauwkeurige uitslag geeft; b. om vloeistof in uw hart te spuiten; dit gebeurt met vloeibare medicijnen en met contrastvloeistoffen voor het maken van bewegende beelden van uw hart. Katheters om de kransslagaders van uw hart te onderzoeken zijn speciaal voorgevormd. 2 Een elektrodekatheter. Deze worden gebruikt bij elektrofysiologisch onderzoek, als iemand bijvoorbeeld last heeft van hartritmestoornissen of in aanmerking komt voor een pacemaker. De elektrodekatheter is een draad met in het midden een metalen kern die elektrische prikkels geleidt. Via deze katheter kunnen elektrische prikkels naar het hart worden gestuurd of kan de elektrische activiteit van het hart worden gemeten. Over elektrofysiologisch onderzoek (EFO) heeft de Hartstichting een aparte brochure. 4 Nederlandse Hartstichting

5 Hoe komt een hartkatheter in uw hart? Hartkatheters zijn gemiddeld ongeveer een meter lang; in ieder geval lang genoeg om door uw bloedvaten heen in uw hart te komen. De cardioloog prikt een ader of slagader aan in uw lies, in uw bovenarm of in uw pols, en schuift de katheter door die (slag)ader heen naar het hart of de kransslagader. Of de slagader of de ader wordt geprikt, hangt af van het deel van het hart dat de cardioloog wil bereiken. Via de slagader komt de katheter in de linkerhelft van het hart terecht. Via de ader komt de katheter in de rechterhelft van het hart. Als de cardioloog de kransslagaders van het hart wil bekijken, dan wordt altijd de slagader aangeprikt waarbij de katheter via de grote lichaamsslagader (aorta) naar de kransslagaders wordt geschoven. De cardioloog bespreekt van tevoren met u of het onderzoek plaatsvindt via uw lies, uw bovenarm of uw pols. Katheter Hartkatheterisatie 5

6 Waar verricht men hartkatheterisaties? Ziekenhuizen hebben aparte katheterisatiekamers voor dit soort onderzoeken. Hier staan een aantal apparaten en ook het röntgenapparaat met een scherm. Daarop kan de cardioloog precies volgen hoe de katheter door uw bloedvat schuift, hoe het hart zich gedraagt, en wat er verder gebeurt. Bijvoorbeeld als er contrastvloeistof wordt ingespoten, is op het scherm te zien hoe het bloed precies in uw hart stroomt. Tijdens of na het onderzoek laat men u meestal op het scherm meekijken. Alles wat op het röntgenapparaat te zien is, wordt ook op een filmpje vastgelegd, zodat men het later opnieuw kan bekijken. Voorbereiden Een hartkatheterisatie gebeurt gewoonlijk tijdens een ziekenhuisopname van een of twee dagen, maar tegenwoordig ook steeds vaker tijdens een dagbehandeling. U hoort in het ziekenhuis of u voor het onderzoek nog mag eten of drinken. U wordt ook verteld of u de medicijnen die u normaal gebruikt gewoon mag blijven innemen. Of dat u met bepaalde medicijnen een dag of een paar dagen voor het onderzoek moet stoppen en welke u nog wél mag blijven innemen. 6 Nederlandse Hartstichting

7 U hoeft de wachttijd voor de ingreep niet de hele tijd op de afdeling door te brengen. Het is wel handig dat men u kan bereiken voor het geval de artsen, verpleegkundigen of laboratoriummedewerkers u nog voor iets nodig hebben. Houd ook degenen die u willen komen opzoeken op de hoogte van waar u bent en wanneer het onderzoek plaatsvindt. U kunt het beste vlak voor het onderzoek begint, nog even naar het toilet gaan. Meestal zal men uw lies of arm scheren om de huid zo goed mogelijk te kunnen desinfecteren. Doe uw sieraden en horloge af en berg ze op in uw kastje of kluisje als dat er is. Ze kunnen in de weg zitten bij het onderzoek. Zorg ervoor dat er geen nagellak op uw nagels zit. Als u dat wenst krijgt u van tevoren een kalmerend middel, zodat u het onderzoek zo comfortabel mogelijk kunt ondergaan. Ook als u dezelfde dag weer naar huis mag, is het toch handig om voor de zekerheid een pyjama, badjas, pantoffels, ondergoed en toiletspullen mee te nemen. Neemt u ook een paar warme sokken mee, want in de katheterisatiekamer is het meestal koud. Denk ook aan een boek of tijdschrift voor als u moet wachten. Hartkatheterisatie 7

8 Van afdeling naar katheterisatiekamer Men rijdt u op uw ziekenhuisbed naar de katheterisatiekamer. Daar stapt u in principe zelf over op de onderzoekstafel. In deze kamer staat alles in het teken van het voorkómen van besmetting. Vandaar dat u mensen in steriele uniformen ziet, en apparatuur onder steriele doeken. Om u heen staan gespecialiseerde hartkatheterisatiemedewerkers die uw lies en/ of uw arm met chloorhexidine schoonmaken, om ontsteking van de kathetergaatjes te voorkomen. Daarna bedekt men uw lichaam vanaf de hals met steriele doeken. Verdoven en prikken U krijgt een kleine verdovende prik op de plek waar de katheter wordt ingebracht. Dat kan zijn in de lies of in de elleboogplooi of in de pols. In het verdoofde gebied wordt een prikgaatje gemaakt in de (slag)ader om de katheter in te brengen. Er wordt een hulsje in gezet, zodat het gaatje openblijft voor het naar binnen schuiven van de katheter. U voelt er niets van dat de katheter door de ader wordt geduwd, omdat er geen zenuwen zitten in (slag)aders. Sommige mensen ervaren wel een kriebelend of licht onaangenaam gevoel. 8 Nederlandse Hartstichting

9 Het eigenlijke onderzoek Er zijn verschillende onderzoeken met katheters mogelijk. Door het meten van de bloeddruk op diverse plaatsen in het hart, links of rechts, krijgt men een indruk van hoe de hartkleppen en de hartspier functioneren. Met de speciale katheter waarmee de cardioloog de kransslagaders kan bereiken, wordt ook een kleine hoeveelheid contrastvloeistof in die kransslagaders gespoten. Op de röntgenopname kan de cardioloog heel precies zien hoe de slagaders lopen, waar ze mogelijk vernauwd zijn en hoe dicht die vernauwingen zijn. Katheterisatie Hartkatheterisatie 9

10 Met het onderzoek met elektrodekatheters wordt heel nauwkeurig het hartritme bestudeerd en vastgelegd. Vervolgens kan dan een hartritmestoornis worden opgewekt om die te bestuderen en vast te leggen. Daarna wordt de stoornis meteen weer beëindigd. Over dit onderzoek heeft de Hartstichting een aparte brochure: Electrofysiologisch onderzoek (EFO) en Ablatiebehandeling. Tijdens de hartkatheterisatie houdt men uw bloeddruk en uw hartslag voortdurend in de gaten. En er wordt goed gelet op hoe u zich voelt. Het onderzoek heeft een paar minder aangename kanten. Het inspuiten van de contrastvloeistof in het hart kan u een warm gevoel door uw hele lichaam bezorgen, en ook het gevoel dat u moet plassen. Dat gevoel van warmte is na vijftien seconden over. Het komt ook wel eens voor dat iemand zich misselijk voelt. In de meeste ziekenhuizen wil men daarom dat uw maag leeg is (dat u nuchter bent). Het inspuiten van contrastvloeistof in de kransslagaders kan wel eens pijn op de borst veroorzaken. Als dat zo is, moet u dat meteen zeggen. Dan krijgt u een tabletje voor onder de tong of een nitroglycerinespray, en wacht men met het onderzoek tot de pijn voorbij is. De röntgenapparaten kunnen bij het filmen wat geluid maken, dat u misschien storend vindt. Gemiddeld duurt het onderzoek een half uur tot een uur. Het kan ook wel eens langer duren. 10 Nederlandse Hartstichting

11 Na afloop van het onderzoek wordt het prikgat in de (slag)ader een tijdje stevig aangedrukt. Op de aangeprikte (slag)ader krijgt u een drukverband dat zes tot acht uur moet blijven zitten. In de meeste ziekenhuizen krijgt u in plaats daarvan een soort plugje of afdichtingsdopje dat vanzelf oplost. Hartkatheterisatie 11

12 De risico s bij een katheterisatie van hart en kransslagaders Aan een hartkatheterisatie zijn kleine, maar soms ook ernstige risico s verbonden. Meestal verlopen de onderzoeken zonder problemen. Ongewenste bijverschijnselen van voorbijgaande aard zijn: - bloeduitstortingen bij het prikgat; - afwijkingen van het hartritme; - overgevoeligheidsreacties op de contrastvloeistof; - kramp van de kransslagader. Ernstige complicaties zijn: de vorming van bloedstolsels die tot een hartinfarct of een herseninfarct kunnen leiden; overbelasting van de bloedsomloop en kortademigheid door de hoeveelheid contrastvloeistof; beschadigingen aan het bloedvat die inwendige bloedingen kunnen veroorzaken. De complicaties treden meestal op als de aandoening van de patiënt zelf al ernstig is. De artsen en verpleegkundigen die het onderzoek verrichten, weten dat deze complicaties zich kunnen voordoen en hoe ze die moeten proberen te voorkomen of behandelen. De vraag is: wegen deze risico s op tegen het belang van de informatie die het onderzoek kan opleveren voor de beste behandeling van uw aandoening? Uw behandelend cardioloog moet die afweging maken en ter goedkeuring aan u voorleggen. 12 Nederlandse Hartstichting

13 Na de katheterisatie Als het onderzoek klaar is, kunt u weer van de onderzoekstafel af in uw eigen ziekenhuisbed en rijdt men u terug naar de afdeling. Als men de katheterisatie bij u in de lies heeft uitgevoerd, is het nodig om een aantal uren plat in bed te blijven liggen. Meestal mag het hoofdeinde van het bed wel een klein beetje omhoog. Het is vooral belangrijk om uw hoofd niet op te tillen en het been met het drukverband of plugje ontspannen te laten liggen. Het verplegend personeel helpt u als u naar het toilet moet. Meer drinken dan normaal is in deze fase goed, ook om de resten van de contrastvloeistof snel via de urine af te voeren. Houd er rekening mee dat het lange stilliggen op de rug - tijdens het onderzoek en daarna - niet prettig is, zeker niet voor mensen met rugklachten. De verpleegkundigen komen uw bloeddruk, uw pols en het prikgaatje regelmatig controleren. Een blauwe plek van een eventuele bloeduitstorting verdwijnt vanzelf in een week of twee. Na de benodigde uren plat liggend te hebben doorgebracht, mag u onder begeleiding van een verpleegkundige gaan lopen. De cardioloog beslist wanneer het drukverband kan worden verwijderd. Als het prikgat dicht blijft, mag u zich rustig aan weer meer gaan bewegen. Als u eenmaal overeind mag zitten, is het belangrijk dat u zich in het bed comfortabel voelt. Vraag om kussens in de rug als u die nodig heeft en om pijnstillers als u te veel pijn heeft. Hartkatheterisatie 13

14 Als het onderzoek in een dagbehandeling gebeurt, bent u s avonds al weer thuis (maar u mag niet zelf autorijden of fietsen!). In andere gevallen verblijft u de nacht na het onderzoek nog in het ziekenhuis en mag u de ochtend daarna naar huis. Als u in de lies bent geprikt, dan mag u twee tot vier dagen geen zware dingen tillen, niet fietsen, niet autorijden en niet zwemmen. Als u in de pols bent geprikt, hoeft u na afloop van het onderzoek geen bedrust te houden. U krijgt een drukverband om de pols, dat ongeveer vier uur moet blijven zitten. Uw arm wordt in een draagdoek gedaan. 14 De Nederlandse Hartstichting

15 Overleg over de beste behandeling De gegevens die uit het onderzoek naar voren komen, moeten heel precies worden bestudeerd en beoordeeld. Bij het overleg hierover zijn uw eigen cardioloog, collega-cardiologen en hartchirurgen betrokken. Het duurt vaak even voordat zo n overleg plaatsvindt, zodat u langer op de uitslag moet wachten dan u zou wensen. Uw eigen cardioloog bespreekt daarna met u de uitslag van het onderzoek en het behandelingsvoorstel. U kunt met hem of haar uw aandoening en uw vooruitzichten uitvoerig bespreken. Op voorhand kan natuurlijk niet worden gezegd hoe ernstig uw aandoening is en of bij u de behandeling kan bestaan uit leefstijladviezen, veranderingen in uw medicijnen, een dotter- (en stent)behandeling, een bypassoperatie of een ablatiebehandeling. Over deze behandelingen heeft de Nederlandse Hartstichting aparte brochures. Hoe u deze kunt aanvragen leest u op pagina 16. Hartkatheterisatie 15

16 Meer informatie Met vragen over hart- en vaatziekten en over een gezonde leefstijl kunt u van maandag t/m vrijdag van tot uur terecht bij de Informatielijn van de Nederlandse Hartstichting: (lokaal tarief). De Nederlandse Hartstichting geeft brochures uit over gezonde voeding, meer bewegen, roken, te hoog cholesterol, hoge bloeddruk, overgewicht, diabetes mellitus en over diverse hart- en vaatziekten, waaronder Dotter- en stentbehandeling en Bypass- of omleidingsoperatie van de kransslagaders. Deze brochures kunt u bestellen of downloaden via de website: De Hart&Vaatgroep Van en voor mensen met een hart- of vaatziekte De Hart&Vaatgroep is de patiëntenorganisatie van en voor mensen met een hart- of vaatziekte. Zowel landelijk als regionaal richt De Hart&Vaatgroep zich op informatievoorziening, lotgenotencontact, leefstijlmanagement en collectieve belangenbehartiging. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: De Hart&Vaatgroep Postbus ZJ Soesterberg Telefoon: (maandag t/m vrijdag van 9.00 tot uur) info@hartenvaatgroep.nl Website: 16 De Nederlandse Hartstichting

17 Hartkatheterisatie 17

18 Wij zijn benieuwd naar uw reactie! De Nederlandse Hartstichting vindt het belangrijk dat brochures duidelijke informatie geven en uitnodigen om te lezen. Daarom zijn wij benieuwd naar uw reactie op deze uitgave. U kunt uw sturen naar: reactiesbrochures@hartstichting.nl 18 Nederlandse Hartstichting

19 De Nederlandse Hartstichting heeft deze informatie met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld, maar kan geen aansprakelijkheid aanvaarden voor de juistheid, volledigheid en actualiteit ervan. Bovendien gaat het om algemene informatie, waar niet zonder meer medische conclusies voor een individueel geval aan kunnen worden verbonden. Voor een juiste beoordeling van uw eigen situatie dient u dus altijd te overleggen met uw arts of andere professionele hulpverlener. Daar waar in deze brochure wordt vermeld dat de cardioloog u informeert, wordt bedoeld dat de cardioloog hier geldt als eindverantwoordelijke. Daadwerkelijk kan de informatie, afhankelijk van deskundigheidgebied of taaktoedeling, aan u worden verstrekt door andere behandelaars en begeleiders. Deze brochure is een uitgave van de Nederlandse Hartstichting en is tot stand gekomen met medewerking van prof.dr. J.J. Piek (cardioloog Academisch Medisch Centrum Universiteit van Amsterdam), de heer J.P.F. Anderson, mevrouw E. Lankheet en de heer H. van Schie (De Hart&Vaatgroep). De brochure is geactualiseerd met medewerking van de Afdeling Cardiologie van het Universitair Medisch Centrum Groningen. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, of welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Nederlandse Hartstichting. Colofon Tekst: Vandelaar Tekstbewerking, Antwerpen, i.s.m. de Nederlandse Hartstichting Illustraties: Ben Verhagen/Comic House, Oosterbeek Druk: Mouthaan Grafisch Bedrijf, Papendrecht Copyright: Nederlandse Hartstichting Uitgave: maart 2011 (versie 3.2)

20 Informatielijn (lokaal tarief) Postbus 300, 2501 CH Den Haag Giro PZ22 (versie 3.1) Deze brochure is vervaardigd uit chloor- en zuurvrij papier.