B E S C H O U W E N D, B I N D E N D E N B E T R O K K E N Fascinerende foto s Noorderlicht in het teken van de socialistische heilstaat Talen met pech Wat kunnen we doen aan de teloorgang van onze streektalen? Kralen rijgen Sieradenontwerpster Anne-Jet de Jonge durft groots te denken 14 20 24 Doekle Terpstra: Noorden moet meer ambitie uitstralen Herman Sandman over leven in het verre Noorden Wubbo Ockels krijgt hier meer voor elkaar R e l a t i e m a g a z i n e v a n N D C m e d i a g r o e p
Bij de voorpagina Duurzaam Creatief wetenschapper Wubbo Ockels, die opgroeide in Groningen, heeft nog altijd een nauwe band met het Noorden. Wekelijks werkt hij in Groningen aan zijn energieneutrale zeiljacht Ecolution, zijn Superbus zal in Friesland een testrit maken én hij heeft plannen voor een tweede Afsluitdijk. Ockels ziet dan ook grote kansen voor duurzame ontwikkeling in onze regio: Het Noorden is rijker dan het Westen. Vanaf pagina 38 een interview. 2 Foto: Henk Veenstra
BESCHOUWEND, BINDEND EN BETROKKEN Weids is het relatiemagazine van NDC mediagroep, dat viermaal per jaar verschijnt. Het blad wordt, in een oplage van 15.000 exemplaren, verspreid onder alle adverteerders en beslissers in de drie noordelijke provincies en de Noordoostpolder. U kunt contact opnemen met de redactie via redactie@weidsmagazine.nl of surf naar www.weidsmagazine.nl. Hoofdredacteur: Holger Bakker (NDC mediagroep, in- en externe communicatie) Eindredactie: Piet Prins (NDC mediagroep) en Rob de Vries (Castel Mediaproducties) Redactie: Castel Mediaproducties en Schrijfburo Terwisscha & Wagenaar Projectcoördinatie: Geiske de Vries (NDC mediagroep) Fotografie: Castel Mediaproducties, Hoge Noorden en Leeuwarder Courant Concept en art direction: Castel Communicatie Vormgeving: Media Producties & Vormgeving (NDC mediagroep) Advertentie-exploitatie: Rob Platteel, NDC mediagroep, Postbus 394, 8901 BD Leeuwarden (tel.: 06-224 518 80) Druk: Pijper Druk Voorwaarden: Onder voorbehoud van auteursrechten NDC mediagroep bv. Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming 4 van de uitgever worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, scan, fotokopie, elektronisch of welke wijze dan ook. 6 14 26 30 44 47 inhoud De kracht van het Noorden Wat Doekle Terpstra betreft, mag het Noorden wel wat meer ambitie uitstralen. En sterke punten moet je omzetten in klinkende munt. Weids had een gesprek met de voorzitter van de HBO-raad. Fascinerende foto s In 1989 viel de Berlijnse Muur. Fotomateriaal dat achter die scheidslijn tussen Oost en West is gemaakt, hangt dit najaar aan de muren van het Fries Museum tijdens de fotomanifestatie Noorderlicht. Hightech mergpijpjes Met state-of-the-art machines slaagt hondensnackfabrikant Paragon Products erin concurrenten als Masterfoods af te troeven. De kauwproducten uit Veendam gaan inmiddels de halve wereld over. Virtueel vakmanschap Op internet is alles te koop. Noord-Nederland is goed vertegenwoordigd in de online handel. Maar wie als webondernemer goede zaken wil doen, komt er niet met even een site opzetten. Noordelijk cabaretklimaat Bert Visscher, Seth Gaaikema, Jan Jaap van der Wal: het Noorden heeft nogal wat cabaretiers voortgebracht. Maar voor nieuw cabarettalent valt er weinig te lachen: zij kunnen zich vrijwel nergens presenteren. Bacteriën tegen vervuiling De klimaatverandering en toenemende belangstelling voor duurzaam ondernemen komen Paques goed uit. Vanuit Balk én Shanghai werkt het bedrijf aan waterzuiveringstechnieken van de toekomst. Vooraf Stevige bries Het medialand is roerig als nooit tevoren. Er staat een stevige bries die ook niet snel weer gaat liggen. Met koppen op het water slaagt NDC mediagroep er in om in een steeds veranderende mediawereld een bestendige koers te varen. Met onze kranten, bladen, sites, radio en vooral met partners, met u. Heel, heel lang geleden bepaalde een mediabedrijf zelf wat goed is voor zijn lezers, kijkers en luisteraars. Vandaag de dag praten we met elkaar en zoeken we elkaar op. Medium en publiek stemmen we goed op elkaar af, u als adverteerder weet dat ook. Elke uitgave is pas een succes wanneer uitgever, publiek en adverteerder elkaar goed weten te vinden. Samen werken en samen ontwikkelen. We moeten elkaar weten te vinden, maar elkaar ook weten te inspireren. Met weidse blik en open vizier. Door elkaar geraakt worden is immers de eerste stap op weg naar een lange goede relatie. In dit nummer van Weids bieden wij u als relatie van NDC mediagroep weer een mooie waaier aan inspirerende verhalen. Ze spelen zich af in het Noorden waarin wij samen leven, wonen en werken. Graag blijven wij met u in gesprek om samen business te ontwikkelen en uit te bouwen. Wij wensen u eerst veel inspiratie en leesplezier. Cees Anceaux en Gijs Lensink directie NDC mediagroep
Doekle Terpstra: Het Noorden moet meer ambitie uitstralen 6 Ik zou niet meer zo snel in het Noorden gaan wonen Fries zijn beschouwt hij als een geuzenkwalificatie, handen aan de ploeg is zijn credo. En wat hem betreft zou het Noorden wel wat meer ambitie mogen uitstralen. Sterke punten heeft onze regio genoeg. Die moet je benutten en omzetten in klinkende munt. Een gesprek met voorzitter van de HBO-raad Doekle Terpstra. Tekst: Rob Broere; Foto s: Hollandse Hoogte / Jiri Büller en HBO-raad 7
U woont al jaren niet meer in het Noorden, maar heeft u er nog een band mee? die dat met zich meebrengt, zou de identiteit van de provincie aangetast worden. Ik vind dat een kortzichtige gedachte. Vanuit ontwikkelt, krijg je mensen die in de dorpen eromheen willen wonen. Als je een aantrekkelijke economische omgeving voor jonge Zeker! De band met je roots raak je nooit meer kwijt. Je geboor- economisch perspectief voor de langere termijn is het ronduit mensen realiseert, gaan ze werken in de stad en wonen tegrond blijft aan je trekken. Mijn vrouw komt uit Zeeland en dramatisch dat die verbinding er niet komt. op het platteland. Zorg dat Groningen en Leeuwarden nieuwe heeft iets met de zee en het strand. Ik heb iets met de horizon, de weilanden, de meren en de stilte van Friesland. Ik vind het nog Den Haag laat het Noorden links liggen bedrijvigheid ontwikkelen, en je creëert kansen. Maar ja, ik ben geen provinciaal bestuurder. steeds fantastisch om er te zijn. En Fries zijn beschouw ik als een geuzenkwalificatie. Maar ik zou niet meer zo snel in het noorden Ja, maar je moet waken voor het calimerocomplex. Voor mijn gevoel blijft men in het Noorden een beetje hangen in het gevoel Hééft u politieke aspiraties? Het Noorden moet overtuigd raken van zijn kracht van het land gaan wonen. Niet in mijn werkzame leven, in elk dat het geld en de aandacht toch naar het Westen gaan. Waar het volgens mij om gaat is dat het Noorden overtuigd moet raken van zijn kracht, en die moet omzetten in klinkende munt. Het Noorden heeft veel te bieden. Maar je moet wel de guts hebben om nieuwe bedrijvigheid te ontwikkelen en innovatief te zijn. Waar ligt de kracht van het Noorden? Nee. Ik ben meer iemand van de samenleving dan de politieke arena. Ik zoek het contact met de mensen. Daarom verbind ik me ook graag aan kleine activiteiten op lokaal niveau. Met mensen praten over de dingen die zij tegenkomen, over wat hen drijft en raakt, vind ik erg inspirerend. Verbinding is een van de sleutelwoorden in mijn leven. Ik geloof niet in het creëren van kloven, maar in het dichten ervan. Mensen en organisaties dichter Doekle Terpstra (16 april 1956, Witmarsum) geval. De meeste dingen waar ik mee bezig ben, concentreren zich in het midden van het land. En dan is de afstand gewoon te groot. Daar komt bij dat ik me hier erg prettig voel. Ik zit graag in een omgeving met veel energie en dynamiek. En het Noorden is niet zo dynamisch. Niet zo als het westen en midden van het land, nee. Dat is geen diskwalificatie. Maar ik voel me prettiger bij de energie die dit gebied met zich meebrengt. Wat ik wel eens een beetje mis in het Noorden, is ambitie. Ik ben iemand van: kom op jongens, handen aan de ploeg, we gaan er iets moois van maken. Het Noorden zou wel wat meer ambitie mogen uitstralen. Overigens moet ik zeggen dat ik, als ik nu de stad Groningen binnenrijd, wel iets heb van: wauw, hier gebeurt het. Al die nieuwe bedrijvigheid langs de snelweg, daar word ik wel warm van. Groningen is zich op een fantastische manier aan het manifesteren. Drive en energie, dat zie ik graag. Wat vindt u van het afblazen van de Zuiderzeelijn? Die had er natuurlijk gewoon moeten komen. Punt. Ik vind ook dat het Noorden zich er niet bij neer moet leggen. Maar ik merk dat er ambivalentie heerst. Bij de burgers, maar ook op bestuurlijk niveau. Sommige mensen vinden het helemaal niet zo erg dat de Zuiderzeelijn er niet komt. Want door de nieuwe bedrijvigheid In energie en toerisme, maar ook in het onderwijs. Het Noorden heeft vier prachtige hogescholen, die goed bezig zijn. Hogeschool Van Hall Larenstein zit bijvoorbeeld in een vruchtbare samenwerking met de universiteit van Wageningen. En de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden heeft een nieuwe opleiding scheepsbouw opgezet, die veel potentie heeft. De fusie van de hogescholen van Friesland en Drenthe met de internationale Stenden University biedt ook perspectief. Daarnaast ben ik ervan overtuigd dat de dynamiek van de stad Groningen in belangrijke mate wordt gecreëerd door de Hanzehogeschool. Steeds meer studenten blijven na het behalen van hun diploma in de stad en starten er een bedrijf. Op het gebied van nieuwe creativiteit en innovatie zie je in Groningen mooi ondernemerschap ontstaan. Daar moet je als provincie en gemeentebestuur op inspelen. Je moet die scholen koesteren, aan je binden en maximaal faciliteren in hun ontwikkeling. Wat te doen tegen de leegloop van het platteland? Daar wordt veel over gemopperd. Maar je kunt het ook zien als een unique selling point. Het Noorden heeft veel aantrekkelijkheid te bieden op het gebied van wonen en zorg. Als je dat ontwikkelt, kun je misschien meer mensen van een gevorderde leeftijd naar het platteland halen. En die nemen hun geld mee! Maar het begint bij de stad. Als je de bedrijvigheid daar bij elkaar brengen: daar ligt mijn kracht, mijn drijfveer en mijn energie. En ik zit al genoeg in het bestuurlijke wereldje. Je moet uitkijken dat je niet los komt te staan van de praktijk van alledag. Ik ben geen lintjesknipper, maar een Macher U bent gevraagd voor het burgemeesterschap van Leeuwarden en voor de functie van Commissaris van de Koningin in Friesland. Waarom heeft u geweigerd? Het lijkt me prachtig om die eervolle functies te vervullen. Maar ik zit nog te veel in de kracht van mijn leven. Ik moet de mouwen kunnen opstropen, dingen kunnen realiseren. Ik ben geen lintjesknipper, maar een Macher. Overigens ben ik onlangs wel ambassadeur geworden van het Friese theatergezelschap Tryater. Ik krijg heel veel verzoeken van lokale clubs om een verhaal te houden of anderszins een bijdrage te leveren. Meestal moet ik vanwege tijdgebrek nee zeggen. Maar vragen uit het Noorden, en met name Friesland, krijgen altijd een speciale afweging. Als ik iets voor het Noorden kan betekenen, doe ik het graag. Opleiding: 1976-1980 Christelijke Sociale Academie De IJsselpoort (Kampen), afstudeerrichting Personeelswerk en Arbeidsverhoudingen Functies: 1980-1985 Christelijk Nationaal Vakverbond (CNV): districtsbestuurder/-coördinator Industrieen Voedingsbond CNV (Rotterdam) 1989-1992 CNV, lid Dagelijks Bestuur Industrieen Voedingsbond CNV (Rotterdam) 1993-1997 CNV, voorzitter Industrie- en Voedingsbond CNV (Rotterdam) 1998 CNV, voorzitter CNV BedrijvenBond en vice-voorzitter Vakcentrale CNV (Utrecht) 1999-2005 CNV, voorzitter Vakcentrale CNV (Utrecht) 2005-heden HBO-raad, voorzitter (Den Haag) Nevenfuncties: Bestuursvoorzitter ICCO (interkerkelijke organisatie voor ontwikkelingssamenwerking); lid van de Raad van Toezicht van de Publieke Omroep; lid van de Raad van Commissarissen van Grontmij, Aegon, Unilever en Kamer van Koophandel Nederland; ambassadeur van Tryater.
(Advertentie) EIGEN LEEFSTIJL, EIGEN WOONSTIJL! Vesta Peizerweg 74 9727 AK Groningen Tel. (050) 520 42 80 www.vesta.nl info@vesta.nl thuis bij Vesta Voor elke Leefstijl een Woonstijl Openingstijden: Maandag 13.00-18.00 uur Dinsdag 09.30-18.00 uur Woensdag 09.30-18.00 uur Donderdag 09.30-21.30 uur Vrijdag 09.30-18.00 uur Zaterdag 09.30-17.00 uur Vesta is ook gevestigd in Heerenveen (bij Thialf) Of u nu een jaren 30-huis, een schippers huis, een nieuwbouw appartement of een Scandi navisch houten huis hebt, elk huis heeft z n eigen stijl en karakter. En dat is met de bewoners net zo. Vesta weet dat, en is daarom in de loop der jaren uit gegroeid tot hét woon centrum van het Noorden, gevestigd in het spraak makende Woonforum. Bij Vesta beschikt u boven-dien over interieurstylistes, kleurspecialisten en binnenhuis architecten die uw (nieuwe) huis in kaart en in stijl met uw woon wensen brengen. Neem gerust uw plattegrond mee en laat u verrassen door Vesta. Want Vesta heeft voor elke leefstijl een woonstijl. Machalke / Label / Pilat & Pilat / Gelderland / Leolux / De Sede / Rolf Benz / Montis / Artifort / Hülsta / Verardo / Jori / Molinari / Interstar / Topform / De Ploeg / Lema / Harvink / Gant / Mexx / Natuzzi / Schuitema Furniture / Fitform / Heldense / Frommholz / Baan / Auping / Pullman / Ligne Roset / Joop / Svedex / Esprit / VI Spring / Tempur / Vandyck / Suite S / Parade / Bonaparte / Desso / Danish Carpets / Luxafl ex / Forbo / Novilon / Fat-boy Column Zegen noch lot Herman Sandman Journalist bij de weekbladen van NDC mediagroep. Begin dit jaar won hij de eerste Groninger Persprijs voor zijn columns in de Groninger Gezinsbode. Toen Richard Krajicek in 2006 een playground opende in Groningen, verzuchtte de voormalige tennisster dat het toch wel een eind was. Mijn collega van de sport bij de Gezinsbode vond dat een vreemde opmerking voor iemand die de hele wereld was overgevlogen. De Brinta-fabriek stond 55 jaar in Foxhol, maar oud-werknemer Gerrit Lever herinnerde zich dat vakantiekrachten op hun eerste werkdag meestal verbaasd rondkeken: Hé, wordt hier ook Brinta gemaakt? Waarop hij en zijn collega s steevast reageerden met: Ja, waar nog meer dan? Het weinige dat Krajicek en Oost-Groningse vakantiewerkers dus bindt zijn de hardnekkige gedachten dat a: Noord-Nederland ongelooflijk ver van de Randstad ligt, en b: dat daar dientengevolge met geen mogelijkheid iets goeds vandaan kan komen. Het fenomeen afstand heeft in de geschiedenis van het Noorden inderdaad een belangrijke rol gespeeld zie bijvoorbeeld het proefschrift Groningen, een stad apart van Jan van den Broek maar van de in Randstedelijke kringen nog steeds populaire lezing dat in deze regio louter onverstaanbare boeren wonen, moeten we eens af. Het is een volstrekt achterhaald idee, voor zover het ooit origineel was. Het Friese Stamboekvee schreef geschiedenis, evenals de Radio Telescoop in Dwingeloo. Generaties Nederlanders leerden lezen en schrijven met de schoolboeken van Wolters-Noordhoff en verslonden De Kameleon. Ellen ten Damme groeide op in Roden en vanuit Veendam bevoeren duizenden schepen de wereldzeeën. Het gasveld onder Slochteren bevatte bij ontdekking 2.700 miljard kubieke meter aardgas en Louis Van Heiden Reinestein uit Zuidlaren is een held in Griekenland, dankzij zijn rol in de Slag van Navarino in 1827. Need I say more? Leven in het verre Noorden is zegen noch lot. Het is wat je ervan maakt. 11
Dresscode Mode is een belangrijk thema in de uitgaven van NDC mediagroep. Weids is daarop geen uitzondering en laat in deze rubriek bedrijven aan het woord over hun kledinggewoonten. Bij een calamiteit leer je deze kleding waarderen Tekst: Rob Broere; Foto: Hoge Noorden / Jeroen Horsthuis 12 Jan Hofman is drilling supervisor bij de NAM. Drieëndertig jaar geleden begonnen als boorwerker, geeft hij nu leiding op locaties waar geboord wordt. In die tijd heeft hij de werkkleding zien veranderen. Eerst hadden we alleen overalls, die je over je gewone kleding aantrok. Nu hebben we ook verplichte uniforme kleding voor onder de overall. Brandwerend is onze kleding al heel lang. Daarna werd het brandwerend én brandvertragend, en tegenwoordig is alles ook antistatisch. Hij wijst naar het signaaloranje kledingstuk van de verslaggever die, net als de NAM-medewerkers, de boorlocatie bij Munnekezijl niet zonder beschermende kleding mag betreden. Zie je die grijze naadjes door de stof lopen? Die maken de overall antistatisch. Dat is nodig omdat statische elektriciteit een vonkje kan veroorzaken, en daarmee een brand. Omdat hij het grootste deel van de tijd op kantoor zit, heeft Hofman zelf geen overall aan. In plaats daarvan draagt hij de standaard donkerblauwe broek, een blauwgrijs overhemd en een donkerblauwe jas. Met dezelfde brandwerende en antistatische eigenschappen, natuurlijk. Verder behoren tot de standaard persoonlijke beschermingsmiddelen een witte helm, schoenen met een stalen neus en een veiligheidsbril. Van overheidswege is antistatische kleding op een boorlocatie niet verplicht. Maar de veiligheidseisen bij de NAM zijn streng. En dat vindt Hofman een goede zaak. Ik heb nog nooit een brand meegemaakt. Maar toen drie jaar geleden een opslagtank ontplofte, heb ik het effect van brandwerende overalls gezien. Bij een calamiteit leer je beschermende middelen waarderen. En calamiteiten kun je onder andere voorkomen door statische elektriciteit buiten te houden. De mobiele telefoons, radio s en andere apparaten die we hier gebruiken, zijn ook antistatisch. 13
Noorderlicht vertelt het verhaal van de wereld Het was eind jaren tachtig toen Ton Broekhuis voor het eerst fotografen in het buitenland belde. Met knikkende knieën, geeft hij toe. Dat was het begin van Noorderlicht. De organisatie beschikt onderhand over een netwerk van ruim 6.000 fotografen over de hele wereld. In het Fries Museum loopt nu de laatste tentoonstelling in een reeks niet-westerse fotografie: Behind Walls. 14 Noorderlicht geeft altijd stof tot nadenken Tekst: Marieke Vinckers; Foto s: Noorderlicht Noorderlicht is niet alleen de grootste kunstinstelling van Nederland waarbij de meeste buitenlandse fotografen hun werk presenteren, het is ook een van de meest gevraagde kunstorganisaties in het buitenland. Directeur Ton Broekhuis vindt het verbazingwekkend en jammer dat de beslissers in het Noorden vaak zo argwanend kijken naar de kunsten. Waar het in het Noorden algemeen gedachtegoed is dat je netwerkt op de golfbaan, daar schudden zakenlieden in Amsterdam in de pauze van een klassiek concert of tijdens een tentoonstelling elkaar de hand. Dáár ligt de voedingsbodem van contacten. Het is niet voor niets dat in de Randstad alle hotshots in de bancaire wereld nevenfuncties hebben in de kunstwereld. Het Noorden laat in dat opzicht kansen liggen. De invloed van Noorderlicht In de vensterbank van Broekhuis ligt een klein papiertje met daarop zijn handschrift. Er staat: Durf voorop te lopen en zorg dat je gevolgd wordt. Een uitspraak die hij onlangs op de radio hoorde. 15 A School For Blind Children, Kaunas (1962) uit Behind Walls. Fotograaf: Antanas Sutkus (Litouwen).
Group Portrait In A Wine Production Cooperative uit Behind Walls. Fotograaf: Svetlana Bahchevanova (Bulgarije). Fascinerend beeld Noorderlicht wordt dit jaar voor de vijftiende keer gehouden. De jaarlijkse fotomanifestatie vindt beurtelings plaats in Groningen en Leeuwarden. In Leeuwarden beleeft het evenement momenteel zijn vijfde editie. De hoofdexpositie Behind Walls toont materiaal van fotografen uit het Oostblok, nog voor de val van de Berlijnse Muur (9 november 1989). Veel foto s gaan voor het eerst over de grenzen. Het is werk dat in opdracht van het regime, zelfstandig of ondergronds door fotografen gedocumenteerd werd, en geeft een fascinerend beeld van leven en fotografie in de socialistische heilstaat. De nevententoonstelling Beyond Walls vertelt het verhaal van de verandering die plaatsvond nadat het IJzeren Gordijn viel: de komst van democratie op een plek waar het communistisch gedachtegoed bijna vijftig jaar overheerste. Op deze pagina s een aantal foto s uit Behind Walls en Beyond Walls. Dit en ander fotomateriaal dat achter de scheidslijn tussen Oost en West is gemaakt, hangt nog tot en met 26 oktober aan de muren van het Fries Museum. Het zegt onbewust iets over Noorderlicht. Broekhuis vertelt over de tentoonstelling Nazar die vier jaar geleden in Leeuwarden te zien was. Nazar is Arabisch voor zien, inzicht, overdenken; een manier van kijken. Het was een expositie die zicht gaf op de Arabische wereld in een tijd waarin het Westen zeer achterdochtig was. De algemene gedachte dat met die wereld niet te spreken viel, overheerste. Ik denk bij elk bericht dat woede veroorzaakt, of iemand dat kan fotograferen Noorderlicht gaf met deze manifestatie een nieuwe manier om te kijken naar de Arabische wereld en de mensen die daar leven. Wij gilden niet mee met de Amerikanen, wij vertelden een ander verhaal. Uiteindelijk is die expositie over de hele wereld gegaan. In Houston, New York, Singapore, Jakarta en in nog vijftien landen was Nazar te zien. Dat onderstreept direct de internationale invloed van Noorderlicht: met onze tentoonstellingen promoten we het Noorden en Nederland over de hele wereld. De filosofie van Noorderlicht Hoewel Noorderlicht internationaal een steeds groter bereik heeft gekregen, is de organisatie an sich klein gebleven. Ook de filosofie van wat Noorderlicht moet betekenen voor bezoekers, is niet veranderd. Noorderlicht vertelt het verhaal van de wereld. Waar zijn we mee bezig? Wat gebeurt er? Wat verandert er? Een bezoeker van de manifestatie moet daarom zelf goed voor ogen hebben hoe hij die wereld ziet. Een tentoonstelling bevestigt of ontkracht dat beeld. Hoe het ook zij: Noorderlicht geeft altijd stof tot nadenken. Welk verhaal de komende manifestaties zullen vertellen, weet Ton Broekhuis nog niet: Ik moet eerst weer kwaad worden over iets. Hij pakt bij die uitspraak de Trouw en slaat de krant open bij een artikel dat over interim-managers gaat die meer dan vier ton per jaar verdienen. Ik denk bij elk nieuwsbericht dat innerlijk woede veroorzaakt, of iemand dat onderwerp kan fotograferen. Hij knikt in de richting van de ladekast die vol ligt met uitgescheurde krantenberichten. Daar zit mogelijk het nieuwe thema van de komende Noorderlichtmanifestatie tussen. 16 17 Infrared Night Shots - Tätowierter vor Karussells (1981) uit Behind Walls. Fotograaf: Erasmus Schröter (DDR). Transit Ukraine - Bus no. 6, Odessa (2005) uit Beyond Walls. Fotograaf: George Georgiou (Oekraïne). Views From The Window Of My Flat - 9 January, 21:50 (1984) uit Behind Walls. Fotograaf: Jíří Hanke (Tsjechoslowakije). Neuland - Potsdamer Platz, Berlin (1989) uit Beyond Walls. Fotograaf: Claudio Hils (Duitsland).
(Advertentie) Het evenement GO! evenementen & communicatie, onderdeel van NDC mediagroep, organiseert uiteenlopende evenementen. In deze rubriek lichten we er steeds enkele uit. Ciao Bella Mooi zijn en mooi blijven. Er goed uitzien en je goed voelen. Blij zijn met jezelf, blij zijn met je lijf. In de Martinikerk in Groningen staat begin oktober de schoonheid van het lichaam centraal tijdens het mode- en beauty-event Ciao Bella. Hoofdthema s zijn mode, schoonheid en verzorging. Tekst: Fred Ootjers; Foto: archief Weids Ciao Bella wordt georganiseerd door GO! evenementen & communicatie, dat ook verantwoordelijk is voor de succesvolle woonbeurs Wonen&Co. De projectleiding is in handen van Leonie Reijers en Marloes Lok: Bij GO! werken we graag vanuit merkextensies, zoals dat is gebeurd bij Wonen&Co de beurs. Ciao Bella is een spin-off van de modebijlage van Dagblad van het Noorden. Het zijn de adverteerders in die bijlage die zich op woensdag 8 en donderdag 9 oktober presenteren in de Martinikerk. Bovendien zijn we als GO! altijd op zoek naar marktverbreding. Naar evenementen die op alle manieren toegankelijk zijn en een groot deel van de lezers van Dagblad van het Noorden aanspreken. Mode is speerpunt Ciao Bella heeft een duidelijk concept: mode, cosmetica, accessoires, verzorging en hairstyling zijn speerpunten van het event. Zo n 40 procent van de exposanten richt zich op mode. Daarnaast zijn er kappers, stylistes, diverse klinieken (onder andere botox en laser), opticiens, schoen-, sieraden- en tassenwinkels, zaken voor grote maten, bruidsmode, een juwelier en een parfumerie. Het event wordt verder omlijst met een Activiteitenplein, waar onder andere Kinki Kappers knipt, een visagiste make-upadviezen geeft en styliste Marije Gerdes (van Dagblad van het Noordens Pimp De Lezer ) spiegelreflecties van tien minuten verzorgt. Ook kunnen vier lezers van Dagblad van het Noorden middels voorinschrijving een complete metamorfose (make-up, haar en kleding) van twee uur winnen. Ciao Bella mode & beauty event, 8 en 9 oktober 2008, 14.00-22.00 uur, Martinikerk Groningen 19
Het Noorden spreekt zijn eigen taal. Toch? We communiceren wat af met z n allen. Op nationaal niveau in het Nederlands, en veelal in het Engels als de context internationaal is. Regionaal bekeken komt daar nog een taal bij: de streektaal. Maar of die over een paar jaar nog bestaat, is maar zeer de vraag. Woorden als gloepens, smûk en diggelguod zijn in het Noorden straks mogelijk verleden tijd. Tekst: Irma Kleine; Foto s: Jan Buwalda, Castel Mediaproducties / Hilbrand Hut Nederland heeft drie officiële streektalen: het Limburgs, het Fries en het overkoepelende Nedersaksisch dat bestaat uit een keur aan Noord- en Oost-Nederlandse dialecten. Je zou dus mogen verwachten dat er in het Noorden regelmatig in een andere taal dan het Nederlands wordt gesproken. Het tegendeel is echter waar. De Nederlandse standaardtaal heeft de streektaal door de jaren heen overvleugeld, vertelt Siemon Reker, hoogleraar Groningse Taal en Cultuur aan de Rijksuniversiteit Groningen. Mensen behandelen talen helaas niet gelijkwaardig. Degenen die kwaad zouden worden als je een antidialectbeweging start, zeggen tegen hun kinderen dat ze de kleinkinderen liever maar in het Nederlands moeten opvoeden. Streektaal is een taal als ieder ander, maar dan wel eentje met pech. Het heeft een beperkte actieradius en je doet er geen examen in op school. Veranderingen Dat streektaal steeds minder wordt gesproken, constateert ook Piter Wilkens. Al dertig jaar houdt hij zich als singer-songwriter bezig met de Friese taal. Het Fries vernederlandst. Vroeger zeiden we bijvoorbeeld ûnderfining als we het hadden over ervaring, maar dat woord wordt nu niet meer gebruikt. Dat soort taalontwikkelingen is niet tegen te houden. Maar jammer is het wel. Ik denk dat het Fries over een paar generaties alleen nog als cultuurtaal wordt gebruikt voor toneel en muziek. Voor de streektaal in Drenthe ziet de toekomst er evenmin rooskleurig uit, aldus Jans Polling. In zijn werk als schrijver, Streektaal is een taal met pech presentator en muzikant voert het Oostermoers een van de Drentse dialecten de boventoon. Sommigen willen streektaal het liefst in een apart kastje bewaren. Maar zo werkt het niet. Taal verandert nu eenmaal, bijvoorbeeld als gevolg van migratie. Ook de Drentse dialecten zullen na verloop van tijd wegebben. Toch wil dat volgens hem niet zeggen dat er in het Noorden straks alleen Nederlands wordt gesproken. Het zou goed kunnen dat de dialecten van nu overgaan in dialecten die alleen in bepaalde sociale contexten worden gebruikt. Zoals je dat nu al ziet met sms-taal en straattaal. Minder lezers Behalve mondeling, worden streektalen uiteraard ook op schrift doorgegeven. Van de tachtig boektitels die de Friese Pers Boekerij/ Uitgeverij Noordboek jaarlijks uitgeeft, zijn er zo n twintig in streektaal geschreven. Het merendeel in het Fries, een klein deel in de Groningse en Drentse dialecten. En niet zonder succes. Vorig jaar kwam bijvoorbeeld Woarhaid en kovvie uit van de 21
Column Help! Ik ben mennudzjur (5) Hoe is het toch te verklaren dat vernieuwingen lang niet altijd ook verbeteringen zijn? Waarom gaat vooruitgang meestal hinkelend en wekt de vernieuwer de indruk minstens één heel blinde vlek te hebben? De gedachten schoten de mennudzjur door het hoofd, terwijl hij aan tafel zat en zag hoe de directeur van een groot mediabedrijf uit het noorden des lands een pakje vleeswaren te lijf ging. Het krimpfolie qua vers overduidelijk een verbetering ten opzichte van de papieren zakjes die de mennudzjur nog kent uit zijn prille jeugd wist echter van geen wijken. Op zeker moment gromde de enigszins rood aangelopen directeur Rosbief-Moet-Open! en scheurde het hele pakje pardoes doormidden. 22 Groningse schrijver Bert Uil, waarvan inmiddels al een derde druk is uitgebracht, vertelt directeur Abe de Vries. Toch merkt ook hij dat de streektaal over de afgelopen jaren minder lezers trekt. De groep streektaallezers bestaat voor het merendeel uit ouderen. Er is jonge aanwas nodig. Daarom zijn we ons voor een deel specifieker gaan richten op dertigers en veertigers. Bijvoorbeeld door jongere schrijvers aan te trekken en door onderwerpen te kiezen die deze doelgroep aanspreken. Voor de toekomst verwacht De Vries dat het aantal streektaallezers desondanks langzaam verder zal dalen. Commercieel gezien is dat natuurlijk geen positief nieuws. Maar zolang we nog succesvolle publicaties hebben, kunnen we tevreden zijn. Daar komt bij dat we niet puur bezig zijn met het zoveel mogelijk verkopen van boeken. Onze uitgeverij heeft ook een ideologische insteek: we willen een broedplaats zijn voor nieuw talent. Kinderen gebeurt vaak via het geven van premies. Kijk maar naar managers en voetballers. Ook kinderen zijn met geld positief te prikkelen. Ik heb ooit een plan gelanceerd om een dialectexamen in te Stap niet zomaar over op het Nederlands voeren op lagere scholen. Wie slaagt wordt beloond met bijvoorbeeld 1.000 euro. Ik heb er toen niets meer van gehoord, maar ik voorspel dat zo n aanpak verrassend veel positieve effecten zal hebben. Ook Wilkens is van mening dat kinderen een belangrijke rol spelen in het behoud van de streektaal. Ouders en scholen hebben de belangrijke taak om de taal door te geven. En voor iedereen die een streektaal machtig is, heeft hij nog een advies: Maarten Pennewaard Projectmanager van Young Einstein, een projectgroep van NDC mediagroep die zich bezighoudt met het bedenken van mediaconcepten voor jongeren. Op tafel stonden meer verpakkingsmysteries. Neem de eierkoek, bezig aan een enorme opmars. Maar wel onappetijtelijk verkleefd samengeperst in een zakje en altijd aan elkaar. Waarom kan tussen elk plakje ham wel een cellofaantje en wil de eierkoekenbakker hier niets van weten? Of neem de Indische cake: steevast scheurt de verpakking veel te ver open en droogt de cake uit. En wanneer komt er eindelijk een fatsoenlijke, hersluitbare verpakking voor knäckebröd, zodat de mennudzjur ook verpakkingstechnisch gezien innovatief kan sonjabakkeren? Dezelfde dag kocht de mennudzjur een datakaartje van 2 gigabyte voor zijn digitale camera. Een wonder van vernuft, goed voor 1.000 foto s op een kaartje van 2 bij 3 centimeter. Maar verpakt in een bijkans onverwoestbaar hightech-plastic fort van pakweg 15 bij 20 centimeter. Zoals gebruikelijk kwam er een vlijmscherp mes en veel binnensmonds gevloek aan te pas om de datakaart te bevrijden. Pas deze verpakkingslogica voor de lol eens toe op een nieuwe lcd-tv of auto. 23 De streektaal verdwijnt dus langzamerhand. Maar zijn er nog mogelijkheden om deze ontwikkeling een halt toe te roepen of op z n minst te vertragen? Reker: Het stimuleren van mensen Spreek die taal daar waar het kan. Als iemand anders de streektaal niet spreekt maar wel verstaat, stap dan niet zomaar over op het Nederlands. Garage en elektronicawinkel zouden worden bestormd door horden woedende burgers. Inclusief de mennudzjur en zijn directeur.
Gouden greep Sommige bedrijven doen een gouden greep: een ontdekking of keuze die z n vruchten op wat voor manier dan ook afwerpt. In deze rubriek is het woord aan hen. Als je niet groots durft te denken, dan wordt het sowieso niets Een sneeuwbaleffect. Zo omschrijft Anne-Jet de Jonge de opwaartse spiraal waarin ze de afgelopen drie jaar als ondernemer terechtkwam. Nog maar net begonnen als sieradenontwerper, werden haar kunsten ontdekt door parfumerieketen Ici Paris XL. Nu twee collecties later gaat de Hoogeveense haar eigen merk in de markt zetten. Nu de bal aan het rollen is, wil ik doorpakken. Opwaartse spiraal van unieke sieraden Tekst: Irma Kleine; Foto: Castel Mediaproducties / Hilbrand Hut In 2005 vatte De Jonge het plan op om naast haar fulltime collecties wilde maken voor de verkoop in twaalf filialen. Ze aarzelde moederschap iets nieuws te ondernemen. Het moest dicht bij geen moment. Aan de eerste collectie van 236 stuks werkte mezelf liggen en ik moest er uniek mee zijn. Zo ontstond het ze twee weken dag en nacht. Ik dacht: Het is nu of nooit!. plan om exclusieve sieraden te gaan ontwerpen. Dus niet de Tuurlijk was het best heftig, maar je krijgt er ook ongelooflijk standaardkettingen en armbanden die je in iedere winkelstraat veel energie van. kunt kopen, maar unieke exemplaren van handgemaakte kralen, Swarovski-kristallen en andere bijzondere materialen. Een Heftig of niet, de opgedane ervaring smaakte absoluut naar 24 sieraad is iets heel persoonlijks; het geeft je karakter weer. meer. Samen met een zakelijk compagnon is De Jonge inmiddels 25 Dat vind je niet in massaproductie. bezig met een concept om EGGO als exclusief sieradenmerk in de markt te zetten. Daarbij heeft ze een duidelijke visie over de Op het hoofdkantoor verkoopkanalen: Díe winkels waar vrouwen in het middelpunt Na de eerste ideeën ging het snel. De Jonge volgde een aantal van de belangstelling staan en waar persoonlijke exclusiviteit de cursussen, richtte haar bedrijf EGGO-Sieraden op en ging zelf boventoon voert. Ze aarzelt. Dat is een hele mond vol, hè? Maar workshops geven. Kort daarna kwam ze in beeld bij parfumerieketen ik heb gewoon een heel duidelijk beeld bij hoe we te werk moeten Ici Paris XL: Ik had in de Emmense vestiging gevraagd of gaan. Inclusief mogelijkheden over de grens. Nu de bal aan het ik daar reclame mocht maken voor mijn workshops. Dat mocht. rollen is, wil ik doorpakken. Als je niet groots durft te denken, Sterker nog, ik werd uitgenodigd op het hoofdkantoor. Of ik twee dan wordt het sowieso niets. Nummer 5 augustus 2008
Vrolijk kwispelend komt Belzi het bezoek tegemoet. Commercieel manager Rita Viel van Paragon Products neemt haar Hongaarse Vizsla regelmatig mee naar kantoor en ze is niet de enige bij de Veendammer hondensnackfabrikant. Voordat we onze producten op de markt brengen, testen we ze vaak op onze eigen honden, grinnikt directeur Wim Pater. Ook bij mij in de straat kennen alle honden m n stem al. Een interview met de winnaar van de Groninger Ondernemingsprijs 2008. Tekst: Rob de Vries; Foto s: Castel Mediaproducties / Hilbrand Hut Hightech hondenbotjes uit Veendam 27
Het oude fabriekscomplex van Avebe aan de Industrieweg in 40 procent op onze eindproducten. Als productiebedrijf is dat Veendam, waar Paragon is gevestigd, oogt verlaten en vervallen. fors. We moeten het immers helemaal zelf creëren, via kostbare Het aftandse decor staat in schril contrast met de hypermoderne investeringen in machines en het bedenken van nieuwe product- apparatuur in de gebouwen. State-of-the-art machines met robot- lijnen. Sinds vorig jaar heeft de directeur 51 procent van de aan- armen, bekend uit de auto-industrie, draaien hier volcontinu delen in handen, het restant is verdeeld tussen een Oostenrijks en gebitsverzorgende hondenkauwproducten in elkaar. In verschil- Duits bedrijf in petfood. Paragon heeft 24 mensen op de loonlijst lende vormen (krokodillen, egels, tandenborstels, mergpijpen, staan, het inpakwerk (ruim 30 arbeidsplaatsen) is uitbesteed varkensoren) en geheel plantaardig. Technologisch liggen we aan sociale werkplaatsen. Natuurlijk heeft dat commerciële mijlenver voor op onze concurrenten, meent Pater. We zijn redenen, maar we doen ook graag wat voor de maatschappij, veel verder dan grote jongens als Nestlé (Bonzo) of Masterfoods zegt Pater daarover. (Pedigree, Royal Canin). Bijzondere vormen spuitgieten kunnen ze nog wel, maar het in twee kleuren doen, is een ander verhaal. Gezonder Als we over een paar maanden ons nieuwbouwpand in Veendam De producten worden geëxporteerd naar ongeveer veertig landen, betrekken, voldoen we bovendien aan de allerhoogste hygiëne- voornamelijk in Europa en Azië. Rusland en Australië zijn de eisen, die ook gelden voor de levensmiddelenbranche. nieuwste vlaggetjes op de kaart. Afhankelijk van de grootte van We liggen mijlenver voor op onze concurrenten Eerste hondenbotje het land werken we samen met één of twee distributiepartners, die aan supermarkten en dierenspeciaalzaken leveren. Exclusiviteit garandeert namelijk dat partners net wat harder voor je lopen, zo is Paters ervaring. Hoewel de ontwikkeling van producten voor dierenspeciaalzaken belangrijk blijft, maakt Paragon ook steeds meer producten speciaal voor supermarkten. We werken momenteel aan een nieuwe lijn functional foods. Dit zijn producten die machines waarvan ik denk dat het ons vroeg of laat gaat lukken. Paragon is gigantisch technologisch gedreven: de machines moeten het werk doen, de mensen controleren en sturen bij. Zelf draai ik af en toe ook mee in de productie. Dat is kenmerkend voor Wim Pater (15 oktober 1965, Bennekom) 28 Paragon Products is voortgekomen uit een onderzoeksproject van Avebe naar het ontwikkelen van biologisch afbreekbare kunststoffen. De Groningse aardappelzetmeelfabrikant maakte hiervoor het halffabrikaat Paragon, een soort rijstkorrel. In oktober 2003 heb ik de fabriek samen met mijn collega-manager Chiel Ribbens, die inmiddels met pensioen is, voor 90 procent van Avebe overgenomen. Veel mensen verklaarden ons voor gek: waarom koop je een verliesgevend bedrijfsonderdeel? Maar wij geloofden er heilig in: van die korrel kon je behalve bioplastics ook plantaardige hondensnacks maken. In januari 2004 hebben we ons eerste hondenbotje gemaakt. Forse groei helpen om botten, vacht en gebit gezond te houden. We zien dat mensen ook voor hun huisdier steeds gezondere producten willen, bijvoorbeeld met Omega-vetzuren. Durf Paters inspanningen zijn niet onopgemerkt gebleven: vorig jaar werd hij gekozen tot Emerging Entrepeneur of the Year, dit jaar ontving zijn bedrijf de Abel Tasmanpenning. Hij denkt dat zijn succes vooral schuilt in zijn durf. Ik denk dat ik meer risico neem dan de gemiddelde ondernemer. Maar ik wil de risico s wél in eigen hand hebben. Als ik de stap waag, wil ik niet afhankelijk zijn van de buitenwereld. Samenwerkingsverbanden zal ik daarom niet snel sluiten. Financiële risico s neem ik nóóit. Als ik een onze bedrijfscultuur. We kijken niet eerst in onze functieomschrijving of het wel ons werk is. Als er iets moet gebeuren, zetten we gewoon de schouders eronder. Schoenmaker Een ander belangrijk motto voor Pater is: schoenmaker, blijf bij je leest. Natuurlijk hebben we wel eens nagedacht over het maken van producten voor katten of konijnen. Paragon Pet Products, het zou ook best lekker bekken. Maar we hebben het nooit serieus overwogen. Ik ben ervan overtuigd dat je als ondernemer datgene moet doen en moet blíjven doen waarin je goed bent, en dat je je niet moet laten afleiden. En áls je gaat verbreden, blijf dan altijd kijken naar functionaliteit en naar technische en economische Opleiding: 1986-1991 Hbo Chemische Laboratoriumtechniek (Wageningen) Functies: 1991-1997 Assistent-onderzoeker ATO-DLO, project bioplastics Avebe (Wageningen) 1997-2003 Projectleider/productontwikkelaar bioplastics, Paragon-fabriek Avebe (Veendam) 2003-heden Directeur/partner/productontwikkelaar Paragon Products (Veendam) 29 Binnen twee jaar werd het verlies omgebogen in een kleine winst: lening afsluit, dan speculeer ik niet op rentedaling, maar leg ik haalbaarheid. Ik heb in mijn tijd bij Avebe vaak gezien dat men We zijn gestopt met de bioplastics, want met die grillige wereld de rente voor de duur van de lening vast. Toch neem ik wel eens overal achteraan holde, dat zich een soort bang-om-kansen-te- hadden we weinig feeling. Volgens Pater had Paragon vorig jaar een gok: om je concurrenten voor te blijven, moet je je grenzen missen-paniek meester maakte van de directie. Ik heb die angst tussen de 5 en 10 miljoen omzet: Jaarlijks groeien we 30 tot durven verleggen. Ik durf veel geld te investeren in innovatieve totaal niet: er is nog zoveel werk te doen voor de hond!
Wie wel eens winkelt, weet t: grote ketens als C&A, Blokker, Etos, Miss Etam, V&D en HEMA domineren het straatbeeld. Nee, dan de shoppingmogelijkheden op internet. Daar slaat diversiteit de klok. Je kunt het zo gek niet bedenken of het is virtueel te koop. Ook Noord-Nederland is goed vertegenwoordigd in de online handel. Maar wie als webondernemer goede zaken wil doen, komt er niet met even een site opzetten. Tekst: Irma Kleine; Foto s: Ruud Ploeg Online ondernemen vergt virtueel vakmanschap 31
Bij de Kamer van Koophandel Noord-Nederland staan op dit waardoor ze bij je kopen. In ons geval is dat de prijs. We zijn evenknie is de tastbaarheid van producten. Online consumenten partij als Wijnvoordeel.nl is daar wel voelbaar bij de gewone moment 1.420 ondernemingen ingeschreven onder de noemer 35 tot 40 procent goedkoper dan gewone winkels. kunnen hun nog te kopen aanwinst niet van dichtbij zien, voelen winkels, aldus Tulner. Dat komt omdat we een breed assortiment postorderbedrijf (landelijk ligt dit getal op 11.024). Het over- Bij de webshop van Nico Bebseler is het niet zozeer de prijs die en eventueel ruiken. Tenzij ze zich eerst in een gewone winkel hebben en een stuk goedkoper zijn dan slijterijen en supermark- grote deel hiervan verkoopt zijn waren via internet: veel kinder- klanten trekt. Samen met zijn vrouw runt hij Ekonn.nl, een web- oriënteren om vervolgens het product via internet te bestellen. kleding, hobbymaterialen en spullen voor huisdieren en paarden. Ook wijn en elektronica zijn geliefde artikelen. Uit een belronde van Weids langs diverse noordelijke webwinkels blijkt echter dat je bij een online shop niet altijd daadwerkelijk iets kunt bestellen. De eigenaar kan inmiddels gestopt zijn site die biologische producten van noordelijke telers en boeren verkoopt. De consument vindt bij ons iets wat gewone winkels niet bieden: een ruim assortiment aan verse, biologische producten die gratis aan huis worden bezorgd. Binnen 24 tot 36 uur van land naar klant: daar streven we naar. In de drie noordelijke Dat gebeurt natuurlijk vaak genoeg. In mijn branche zie je regelmatig dat detaillisten er daarom een webshop bij openen, vertelt Martijn Mulder. In 2000 begon hij met de online verkoop van mobiele-telefoonabonnementen, om in 2003 over te stappen naar een breed elektronica-assortiment via zijn site Store.nl, die kantoor Op internet heb je niet het voordeel van de emotie ( O ja, inderdaad. De site moet nog offline. ) of de betreffende provincies heeft Ekonn.nl nu zo n vijfhonderd klanten. In die houdt in Groningen. Toch denk ik dat het MKB in deze bedrijfs- ondernemer heeft simpelweg geen tijd gehad om alles up-to-date groep zijn mensen die wekelijks bestellen, maar ook die alleen tak sterkere concurrentie heeft van grote, fysieke winkelketens ten. Dan kan het niet anders dan dat je daar klanten weghaalt. te houden ( Nee, bestellen wordt lastig. De prijzen kloppen niet maandelijks producten inkopen. dan van online aanbieders. Landelijke zaken als Mediamarkt Voor het feit dat klanten niet fysiek bij hem terechtkunnen, heeft meer. Ik denk dat we er deze winter mee bezig gaan. ). Toch zijn er ook genoeg webshops die voldoen aan de verwach- Concurrentie besteden veel geld aan hun marketing, en met succes. In de wijnbranche is het anders. De concurrentie van een virtuele hij inmiddels iets bedacht: We verkopen proefpakketten met verschillende soorten wijn. Om uit te proberen. tingen van de klant. Maar ja, waar vind je ze als ze niet meteen Een belangrijk verschil tussen een webwinkel en zijn niet-virtuele via een zoekmachine komen bovendrijven? De vindbaarheid Bestellen wordt lastig. De prijzen kloppen niet meer is iets waar succesvolle internethandel mee staat of valt, aldus René Tulner. Via de site Wijnvoordeel.nl verkoopt hij, vanuit zijn woonplaats Ruinerwold, wijn in Nederland, België, Duitsland en Frankrijk. Ik heb twee mensen in dienst die fulltime met e-commerce bezig zijn. Zij zorgen ervoor dat onze webwinkel online goed zichtbaar is. Je kunt nog zo n mooie site hebben: zonder 32 naamsbekendheid geen klanten. Daar moet je in investeren. 33 Voordeel bieden Tulner startte in 1999 met Wijnvoordeel.nl. Verkocht hij in Nederland in het eerste jaar zo n 350 flessen, inmiddels zijn dit er bijna 2,5 miljoen. Volgens hem is het belangrijk dat een webshop een bepaald voordeel biedt. Normaalgesproken ontmoet je de klant. Je luistert, adviseert, maakt een grapje. Kortom: er komt emotie bij kijken die de verkoop beïnvloedt. Op internet heb je dat voordeel niet, dus moet je de consument iets anders bieden
Column Badgast op Vlieland Zoals elk jaar was ik de afgelopen zomer op Vlieland present. Hoewel ik als reisauteur gewend ben om me met grote sprongen over de aardbol te bewegen, blijf ik dit Waddeneiland trouw. Waarom? Die vraag werd mij op de plaatselijke braderie, waar ik in de kraam van boekhandel Hommema mijn werken signeerde, voorgelegd door een jonge socioloog. In het kader van een studie over wat mensen nu precies aan een bepaalde plaats bindt was hij op zoek naar informanten. Volgens hem kende het eiland twee soorten vaste gasten: jonge gezinnen en oudere natuurminnaars. Hij rekende mij tot de laatste categorie. Met die indeling ging hij voorbij aan een opvallende subgroep: de langkampeerders van Stortemelk, de mooiste camping van Nederland, die zich vier tot zes weken lang terug laten zakken in een lagere versnelling en die ontspannen en routineus door de zomer heen vlinderen (bakje koffie, krantje, strandje, eindje fietsen, happy hour, hapje eten, nog een biertje, gevoelig gesprekje, valt er hier nog wat te versieren?). Daarnaast had je, zo zei mijn socioloog, nog de echte Vlielanders, de import (vooral middenstand) en de eigenaren van een tweede huis. 34 Noordelijke regio In tegenstelling tot de meeste online winkels heeft Store.nl een afhaalpunt. Bij het centrale magazijn in Alkmaar kunnen Mulders klanten hun gekozen producten ophalen en betalen. Tot voor kort was er ook een afhaalpunt in Groningen. Vandaar dat onze verkoop in het Noorden op dit moment net iets groter is dan in de rest van het land. Je merkt dat mensen het soms prettig vinden om hun nieuwe tv zelf op te halen in plaats van te laten bezorgen. Op het gebied van wijn heeft de noordelijke consument echter nog een achterstandje in te halen. Tulner: Er wordt vanuit Groningen, Friesland en Drenthe elke dag wijn besteld, maar verhoudingsgewijs veel minder dan vanuit West- en Zuid- Nederland. Wijn bestellen via internet is in het Noorden nog niet zo vanzelfsprekend. In tegenstelling tot Tulner en Mulder richt Bebseler zich met zijn biologische webwinkel juist heel specifiek op de noordelijke regio. Bij verse producten draait het erom dat je alles zo snel mogelijk van de boer of teler bij de klant krijgt. Dat kan alleen als je een goed logistiek netwerk opbouwt in de regio zelf. Zo houd je de kosten zo laag mogelijk. Momenteel zijn we nog druk bezig om dit in de noordelijke provincies verder uit te bouwen. Zodat daar straks op ieder willekeurig adres kakelverse biologische producten bezorgd kunnen worden. Gerrit Jan Zwier Schrijver en criticus Leeuwarder Courant Goed, hij mocht in mij best een natuurminnaar zien. Van meet af aan was mijn interesse in schelpen, vogels en planten een belangrijke reden om naar de Waddeneilanden te gaan. Daar kwamen aangaande Vlieland nog een paar gunstige factoren bij: de rust van een autoluw eiland en de schoonheid van het kustlandschap. Later nam ik er mijn vrouw mee naartoe, zoals mijn kinderen nu op hun beurt met hun vrienden en geliefden de oversteek uit Harlingen maken. Nog steeds kijk ik naar de lepelaars op het wad en zoek ik in duin en bos naar zeldzaamheden als het zonneroosje en het linnaeusklokje. Maar ik heb ook grote belangstelling voor het reilen en zeilen in het enige dorp. Bovendien meld ik me eind juli steevast aan voor de Open Vlielandse Tenniskampioenschappen. Als badgast ben ik niet zomaar in het vlindernetje van een socioloog te vangen. 35
Museumstuk Welk collectiestuk heeft voor museummedewerkers een bijzondere betekenis? In deze rubriek komen zij aan het woord. Dirk van der Meer, medewerker Stripmuseum Groningen: Je krijgt zin bij Bommel aan te schuiven Tekst: Rob de Vries; Foto: Castel Mediaproducties / Hilbrand Hut 36 Sinds de start in 2004 ben ik bij het Nederlands Stripmuseum betrokken. Ik geef onder meer workshops striptekenen aan scholieren. SpongeBob, van tv-zender Nickelodeon, is toch wel dé stripheld van nu. Die willen ze allemaal natekenen! Zelf ben ik opgegroeid met Olie B. Bommel van Marten Toonder. Ik las zijn stripverhalen want dat waren het: strips én verhalen altijd in de krant of op de achterpagina van de Donald Duck. Hier heb ik strook 7082 uit de serie Tom Poes en de erfpachter uit 1970/1971, een van mijn favorieten. Kenmerkend voor de Bommelverhalen is dat ze allemaal afsluiten met een dinerscène, waarin Joost steevast een eenvoudige doch voedzame maaltijd serveert. Zo ook in deze tekening. Je krijgt gewoon zin om aan tafel aan te schuiven. Het ziet er erg gezellig, bijna kneuterig, uit. Toonder had een groot gevoel voor licht en donker: je ziet als het ware het licht van de schemerlampen in deze tekening. Ook was hij een meester in compositie en dieptewerking. Wat ik ook zo mooi vind aan Bommel: het zijn sprookjesachtige verhalen met een dosis maatschappijkritiek. Geld en macht keren steeds terug als thema s. De dier-figuurtjes in Rommeldam zijn echte archetypen, iedereen kent wel dat soort figuren. Tom Poes is ontzettend slim, commissaris Bulle Bas is een bromsnor, Terpen Tijn is de vrije kunstenaar. Mijn favoriet is levensgenieter Wammes Waggel. Tja, en dan hebben we het nog niet eens gehad over Toonders invloed op de Nederlandse taal. Uitdrukkingen als kommer en kwel, geld speelt geen rol en woorden als minkukel hebben we allemaal aan hém te danken. 37
Wubbo Ockels: 38 Tussen kunst en wetenschap Toen Wubbo Ockels in 1985 in een spaceshuttle rond de aarde cirkelde, drong de kwetsbaarheid van de planeet pas écht tot hem door. Sindsdien is Ockels onvoorwaardelijke missie het bevorderen van duurzame ontwikkeling: De aarde is ons ruimteschip, daar mogen we best wat voorzichtiger mee omgaan. De hoogleraar aan de TU Delft, die in Groningen opgroeide en in Amsterdam woont, heeft nog altijd een nauwe band met het Noorden. Weids sprak hem op de Groningse scheepswerf waar hij zijn energieneutrale zeiljacht Ecolution laat bouwen. 39