Longoperatie Thoracotomie
Uw behandelend arts heeft u naar de chirurg verwezen in verband met een afwijking in uw longen. Deze folder geeft u informatie over de gebruikelijke gang van zaken rond een longoperatie op de afdeling heelkunde CWZ. Met deze informatie kunt u zich voorbereiden op het gesprek of na het gesprek alles nog eens rustig kan nalezen. Ook zijn de gebruikelijke behandelingsmogelijkheden voor u op een rij gezet. Het is goed u te realiseren dat voor u persoonlijk de situatie anders kan zijn dan beschreven. Ligging en functie van de longen Rechterlong Linkerlong B= bovenkwab M= middenkwab O= onderkwab De rechter- en linkerlong bevinden zich in de borstkas, aan weerszijden van het hart. Het gebied tussen de beide longen wordt het mediastinum genoemd. Hierin liggen behalve het hart, de luchtpijp, de slokdarm, bloedvaten (onder andere de grote lichaamsslagader), zenuwen, lymfeklieren en lymfevaten. De rechterlong bestaat uit drie longkwabben; de linker uit twee kwabben (zie tekening). De long is omgeven door een longvlies. De lucht die we via de neus of de mond inademen, bereikt via de keelholte de luchtpijp 2
(trachea). De luchtpijp splitst zich in twee grote vertakkingen. Elke vertakking (bronchus), gaat naar een long en splitst zich in steeds kleinere luchtkanalen. Deze monden uit in de longblaasjes. De functie van de longen is het ademproces. Uit de ingeademde lucht wordt zuurstof in het lichaam opgenomen. Met de uitgeademde lucht verdwijnt koolzuurgas uit het lichaam. Een longoperatie Een operatie in de borstholte (thoracotomie) kan om verschillende redenen nodig zijn. Meestal is de reden longkanker of een uitzaaiing in de long van een al eerder behandelde kwaadaardigheid elders in het lichaam. Het kan ook gaan om een hardnekkig ontstekingsproces, een goedaardige afwijking of een onbegrepen afwijking. Soms wordt een middenrifbreuk via de borstholte geopereerd. Onderzoek Voorafgaande aan het voorstel tot operatie hebt u al verschillende onderzoeken ondergaan. Toch staat de diagnose niet altijd met zekerheid vast of moet nog verder onderzoek gedaan worden om te kijken of een longoperatie bij u mogelijk of zinvol is. Het kan zijn dat de chirurg eerst een kleinere (diagnostische) operatie moet doen. Er zijn twee soorten diagnostische operaties, die allebei onder algehele anesthesie worden uitgevoerd: Mediastinoscopie Bij deze operatie wordt weefsel achter het borstbeen rond de luchtpijp bekeken en uit lymfeklieren worden weefselmonsters genomen (zie de folder over mediastinoscopie). Deze operatie wordt door de longchirurg uitgevoerd. Thoracoscopie Dit is een kijkoperatie, waar met een kijkbuis, die tussen de ribben door in de borstholte wordt gebracht, de buitenzijde van de long wordt bekeken. Zonodig wordt ook een weefselmonster voor onderzoek genomen (zie de folder over thoracoscopie). 3
Deze operatie kan zowel door de longarts als door de longchirurg worden uitgevoerd. Wat u voor de operatie nog moet weten Meestal staat het operatieplan van te voren vast. Soms echter blijkt tijdens de operatie pas dat er meer longweefsel moet worden verwijderd dan eerst werd gedacht, of dat verwijdering van longweefsel niet goed mogelijk is. Wanneer de diagnose tijdens de operatie niet kan worden vastgesteld, wordt een vriescoupe onderzoek gedaan. Er wordt dan een stukje weefsel uitgenomen, ingevroren en door de patholoog (de arts die weefselonderzoek doet) tijdens de operatie onder de microscoop onderzocht. Hij beoordeelt dan om wat voor weefsel het gaat. Dan nog kan het zijn, dat pas zekerheid kan worden verkregen nadat de hele longkwab, waar de afwijking inzit, is verwijderd en onderzocht. Ondanks alle onderzoeken zijn bovenstaande problemen niet altijd te vermijden! Na de operatie vertelt de chirurg wat er precies gedaan is. Voorbereiding operatie Spreekuur anesthesioloog De operatie vindt onder volledige narcose plaats. Hierover kunt u meer lezen in de folder Verdoving (anesthesie) bij volwassenen. Voor de operatie en de anesthesie zijn enige voorbereidingen noodzakelijk, dit wordt ook wel preoperatief onderzoek of preoperatieve voorbereiding genoemd. Daarom gaat u naar het spreekuur van de anesthesioloog. De anesthesioloog schat in welke risico s in uw geval aan de operatie en de anesthesie verbonden zijn en hoe deze kunnen worden beperkt. De anesthesioloog spreekt ook overige voorbereidingen met u af zoals medicijngebruik (bloedverdunners) en nuchter zijn voor de operatie. 4
Verpleegkundig spreekuur Aansluitend hebt u een gesprek met de verpleegkundige van de afdeling heelkunde. De verpleegkundige stelt u vragen zodat duidelijk wordt welke verpleegkundige zorg u tijdens de opname nodig heeft. De verpleegkundige bespreekt met u: Waar en hoe de opname is geregeld; De gang van zaken tijdens de opname en de vermoedelijke opnameduur; Welke verdere voorbereidingen nodig zijn; De nazorg: wat u zelf moet doen voor een goed herstel; De vragen die u nog heeft over de behandeling, de voorbereiding en de nazorg; Wie u wanneer kunt bellen als u nog vragen heeft over de opname en de operatie; Zonodig bespreken van verpleegkundige nazorg (thuiszorg) na ontslag uit ziekenhuis. De verpleegkundige maakt alvast afspraken op de polikliniek heelkunde en de polikliniek longziekten voor het bespreken van de uitslag van het weefselonderzoek na de operatie en voor verdere behandeling. Opname U wordt 1 of 2 dagen voor de operatie opgenomen op de verpleegafdeling heelkunde. U krijgt de voorbereiding die noodzakelijk is voor deze operatie. De meeste patiënten moeten na de operatieve ingreep ter bewaking een nacht op de intensive care afdeling blijven. Als u dit wenst bestaat de mogelijkheid om de dag voor de operatie deze afdeling te bezichtigen of u leest meer in de folder Intensive care. De operatiedag Volgens de afspraken met de anesthesioloog op het anesthesiespreekuur blijft u nuchter en bent u eventueel gestopt met (bloedverdunnende) geneesmiddelen. Zie voor informatie folder Verdoving (anesthesie) bij volwassenen. 5
Voor de operatie krijgt u de voorbereidende medicatie voor de narcose (premedicatie). Wanneer u een kunstgebit en/of contactlenzen draagt moet u deze uitdoen. Ook mag u tijdens de operatie geen sieraden dragen. Tijdens de operatie draagt u een operatiehemd. Een verpleegkundige rijdt u met uw bed naar de voorbereidingsruimte van de operatieafdeling. Vervolgens krijgt u een infuus. U gaat naar de operatiekamer en schuift over op de operatietafel. Voordat de anesthesioloog u de narcosemiddelen via het infuus toedient, wordt eerst de bewakingsapparatuur aangesloten. Vaak wordt voor de operatie een zeer dun slangetje (epiduraalcatheter) in de rug aangebracht, waardoor tijdens en na de operatie pijnstillende middelen kunnen worden gegeven. De operatie Er wordt geopereerd onder algehele narcose. Er zijn verschillende manieren om de borstwand te openen en longweefsel te verwijderen. Meestal wordt een weg gekozen door de borstwand, tussen de ribben door waarbij de ribben gespreid moeten worden; dit heet een thoracotomie. Na het openen van de borstholte wordt bekeken hoe de situatie is: de omvang en afwijking van het zieke weefsel en de ligging ten opzichte van de bloedvaten en luchtpijpvertakkingen. Na deze inventarisatie wordt besloten tot verwijdering van de aandoening met het omringende weefsel. Dit kan zijn de gehele long (pneumectomie), een of twee kwabben (lobectomie) of nog beperkter, enkele delen van een kwab (segmentresectie of wigresectie). Soms kan longweefsel verwijderd worden door een kijkoperatie waarbij een aantal kleinere openingen gemaakt worden in de borstwand. Dit wordt een VATS genoemd (video assisted thoracic surgery). Dit is eigenlijk een combinatie van een thoracoscopie en een thoracotomie. 6
Een enkele keer wordt geopereerd door het midden van de borstkas, waarbij het borstbeen wordt opengezaagd, zoals bij een hartoperatie (sternotomie). Op deze wijze kan, als dat nodig is, tegelijkertijd aan beide longen worden geopereerd. Voor het sluiten van de wond worden één of twee afvoerslangen (drains) in de borstholte achter gelaten. Op deze drains wordt een drainagesysteem aangesloten. Hierdoor kunnen bloed en lucht aflopen. De drain(s) worden na een aantal dagen verwijderd. Voor een beeldverslag van een mediastinoscopie en een longoperatie kunt u terecht op www.heelmeester.nl Mogelijke complicaties Geen enkele operatie is zonder risico s. Zo is ook bij een longoperatie de normale kans op complicaties aanwezig, zoals nabloeding, wondinfectie, trombose of longontsteking. Daarnaast zijn er nog een aantal specifieke complicaties mogelijk, zoals langdurige luchtlekkage. Omdat er bij longoperaties zeer grote slagaders en aders betrokken zijn, bestaat er een kans op een bloeding. Gelukkig komt dit zelden voor. Na de operatie kunnen er zich tijdelijke veranderingen van het hartritme voordoen. Met medicijnen is dat te verhelpen. Na een longoperatie bestaat de eerste dagen bijna altijd wel enige wondvocht en luchtlekkage, wat via de drains kan worden afgevoerd. Een enkele keer kan deze luchtlekkage soms meer dan een week aanhouden. Geen ernstige, maar wel een vervelende complicatie. Wanneer een luchtlekkage veel langer dan een week aanhoudt, dan kan dat een uiting zijn van een lekkage in een grote luchtweg, een bronchusfistel. Dit lek moet dan gedicht worden, hetzij met een ingreep met behulp van een bronchoscoop (flexibele kijkslang) of met een nieuwe operatie.als gevolg van zenuwbeschadiging bij het uitnemen van de long, of een deel ervan, kan er in zeldzame gevallen een blijvende heesheid optreden. 7
Na de operatie kan een deel van de luchtweg door een slijmprop verstopt raken (atelectase). Fysiotherapie is dan nodig, maar daarnaast moet soms ook de slijmprop met een flexibele kijkslang (bronchoscoop) worden verwijderd. De kans dat één van de bovengenoemde complicaties een dodelijk gevolg kan hebben, varieert van bijna nul tot zes procent. Dat is mede afhankelijk van uw lichamelijke conditie, uw leeftijd, de ernst van de aandoening en de ernst van de complicatie. Na de operatie De eerste dag - en zo nodig langer - verblijft u op de afdeling Intensive Care, daarna wordt u weer overgeplaatst naar de verpleegafdeling. De pijn wordt zo goed mogelijk bestreden. Lees hiervoor ook het hoofdstuk pijnmeting in de folder Verdoving (anesthesie) bij volwassenen. De epiduraalcatheter in de rug voor de pijnbestrijding tijdens en na de operatie wordt meestal de derde of vierde dag verwijderd. De borstwand aan de zijde van de operatie kan echter nog wel een aantal maanden pijnlijk blijven. Dit kan met pijnstillers worden bestreden. Als er geen vocht en/of lucht meer uit de drains komt, zullen deze de derde of vierde dag na de operatie worden verwijderd. Gedurende de eerste dagen is het belangrijk dat u voldoende rust krijgt om te herstellen van de operatie. De verpleegkundige zal u helpen met het uit bed komen (mobiliseren). Dit wordt langzaam opgebouwd. Het mobiliseren is belangrijk voor uw bloedsomloop maar ook voor uw longen. U kunt beter doorademen in zittende houding en hierdoor vermindert u de kans op complicaties. Voor en na de operatie wordt u begeleid door een fysiotherapeut die hulp biedt bij het op de juiste wijze leren ademhalen, het ophoesten van slijm en het gaan mobiliseren. 8
Uitslag weefselonderzoek Na ongeveer twee weken is de uitslag van het weefselonderzoek bekend en zal de arts die met u bespreken. Hierbij zullen tevens de eventuele nabehandeling en de vooruitzichten aan de orde komen. Het houdt niet in dat aan de hand daarvan uw vooruitzichten precies kunnen worden voorspeld. Het is aan te bevelen om tijdens het bespreken van de uitslag een familielid aanwezig te laten zijn. Het ontslag Als alles goed gaat kunt u afhankelijk van de soort operatie binnen vijf tot tien dagen na de operatie het ziekenhuis verlaten. Bij ontslag krijgt u een afspraak mee voor de poliklinische controle. Wanneer speciale thuishulp (gezinszorg of wijkverpleging) nodig is, wordt die vanuit het ziekenhuis geregeld. Wanneer u weer helemaal van de operatie hersteld bent, is moeilijk aan te geven. Dat zal afhangen van de grootte van de operatie, de aard van de aandoening en hoe u zich op dat moment voelt. Hoe lang u poliklinisch wordt gecontroleerd, hangt natuurlijk samen met de aard van uw ziekte. Wat u thuis kunt verwachten? Gevolgen van de longoperatie Door het wegnemen van de long of een gedeelte ervan ontstaat ruimte. Is een long in zijn geheel verwijderd, dan vult de ontstane ruimte zich met weefselvocht dat wordt omgevormd tot een soort littekenweefsel. Is een deel van de long verwijderd, dan vult de ruimte zich met het overgebleven deel van de long. Wat u wel en niet kan na de operatie is uiteraard afhankelijk van de kwaliteit van uw longen vóór de operatie en van de hoeveelheid longweefsel, die werd verwijderd. Het missen van longweefsel hoeft niet altijd bezwaren op te leveren. Wel kan het betekenen dat minder lichamelijke inspanning mogelijk is dan voorheen. Veel patiënten voelen zich aan het eind van de opname al een stuk opgeknapt. Eenmaal thuis valt dit vaak tegen, omdat hier meer van u wordt verwacht. 9
Meestal komen nu ook emoties los. Dit is niet vreemd. U hebt immers een zware operatie ondergaan. Het herstel duurt enkele maanden vooral als u nog aanvullende behandelingen krijgt. Zorg dat u voldoende beweegt (wandelingetje) en ook voor voldoende rust, ga s middags een uurtje naar bed. Uw lichamelijke conditie zal geleidelijk verbeteren. Het is niet precies te zeggen wanneer u de normale werkzaamheden kunt hervatten. Extra rust, ontspanning en goede zorg zijn voorlopig erg belangrijk voor u. Een goede lichamelijke en psychische conditie bevorderen het herstel na de operatie. De manier van omgaan met gevoelens van verdriet en onzekerheid is voor iedereen verschillend. Een maatschappelijk werker kan u hierin begeleiden. Pijnbestrijding Een goede pijnbestrijding is belangrijk voor het genezingsproces. Daarom is het raadzaam dat u de pijn met pijnstillers onderdrukt en dit langzaam afbouwt. Dit doet u als volgt. De eerste dagen neemt u vier maal daags - om de zes uur - twee tabletten paracetamol van 500 mg. Dan neemt u vier maal daags om de zes uur - één tablet paracetamol van 500 mg. Daarna stopt u met de pijnbestrijding en gebruikt u alleen zonodig bij pijn twee tabletten paracetamol van 500 mg. (maximaal 4 maal daags). Zonodig krijgt u bij ontslag een recept mee voor extra pijnstillers (movicox) die u bij ernstige pijn kunt nemen. Werkhervatting Wanneer u weer met werken kunt beginnen, verschilt per persoon. De bedrijfsarts begeleidt de terugkeer naar uw werk. Daarom is het belangrijk dat uw bedrijfsarts op de hoogte is van uw aandoening of behandeling. Afspraken over uw werk zullen vaak soepeler verlopen als u de bedrijfsarts al vóór de ingreep informeert. U kunt een gesprek voeren met uw bedrijfsarts op het arbeidsomstandighedenspreekuur van de arbodienst van het bedrijf of de organisatie waar u werkt. Om uw privacy te beschermen is uw toestemming nodig voor eventueel overleg tussen uw specialist en uw bedrijfsarts. 10
Contact opnemen Neemt u - als u weer thuis bent na de longoperatie - tot de eerste poliklinische controle na de operatie contact op met het ziekenhuis: Bij hevige aanhoudende pijnklachten ondanks gebruik van pijnstillers; Bij toenemende benauwdheid; Bij een temperatuur hoger dan 38,5 graden vóór de eerste poliklinische controle na de operatie. Tijdens kantooruren belt u polikliniek heelkunde (024) 365 82 60 of (024) 365 88 04. Buiten kantooruren belt u de spoedeisende hulp van het CWZ en vraagt naar de dienstdoende chirurg (024) 365 83 22. De poliklinische controle bij de chirurg staat na ongeveer twee weken gepland. Lotgenotencontact Sommige mensen hechten veel waarde aan contact met lotgenoten. Zij vinden steun in het uitwisselen van ervaringen en delen van gevoelens met mensen die zich in een vergelijkbare situatie bevinden. Vaak vormt ook praktische informatie een belangrijke steun. Er zijn ook mensen voor wie het contact met lotgenoten (nog) te confronterend is. Dit lotgenotencontact kan op verschillende manieren plaatsvinden, onder andere via een telefonisch/ persoonlijk gesprek of bijeenkomsten. www.longkanker.info Vragen? Met vragen kunt u terecht bij uw behandelend chirurg of uw verpleegkundige tijdens de opname. Neem deze folder en de folder anesthesie mee bij de opname. Er staat informatie in die u dan kunt raadplegen. Ook over de periode na de opname. Bericht van verhindering Bent u op het afgesproken tijdstip voor poliklinisch onderzoek verhinderd, bel dan zo snel de betreffende afdeling. Bent u op de dag van opname verhinderd, bel dan zo spoedig mogelijk de afdeling opname en patiëntenplanning (024) 365 71 30. 11
Adres en telefoonnummer Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis Weg door Jonkerbos 100 6532 SZ Nijmegen Polikliniek chirurgie (B58) Melden bij Meldpunt 2B Telefoonnummer (024) 365 82 60 of 365 88 04 (tijdens kantooruren) Verpleegafdeling heelkunde B44 Telefoonnummer (024) 365 78 00 Verpleegkundig spreekuur heelkunde B02 Telefoonnummer (024) 365 78 57 Website: www.chirurgie.cwz.nl 12 G493-A / 08-16