Ir. Jan G. H. de Vaan Oeffeltseweg 21a, 5835BB Beugen j@vaantjesland.nl; jan@devaan.eu T: +31 485361588; m:+31 610404080 Aan de gemeenteraadsleden van het Land van Cuijk De burgemeesters en wethouders van het Land van Cuijk Belangstellenden Beugen, 20150520 Land van Cuijk Excellent en Duurzaam Mooie regio Het Land van Cuijk is een mooie regio, zeggen we vaak tegen elkaar. We hebben de Maasheggen, de Vilt en nog vele andere prachtige landschappen. In de dorpen van het Land van Cuijk is het goed wonen. Er is veel ruimte en veel natuur. Wel blijven we zitten met de vraag: waarom verlaten veel jongeren onze regio? En waarom komen ze later met partner en kinderen niet terug? Dertig jaar en langer geleden trokken velen naar het Land van Cuijk om hier te komen werken. Onder hen waren er ook veel met een hogere opleiding. Toen werd onze regio excellent. Door de uittocht van de goedopgeleide jongeren in de laatste vijfentwintig jaar lijkt onze regio niet meer aantrekkelijk. In het onderstaande komen een aantal zaken aan de orde, die een relatie hebben tot een excellent en duurzaam Land van Cuijk. De raadsleden van het Land van Cuijk hebben uitgesproken dat ze gezamenlijk willen optrekken voor de toekomst van onze regio. De onderstaande aanbevelingen zijn daarom primair aan hen gericht. Uiteraard gaat deze notitie ook naar de burgemeesters en wethouders van het Land van Cuijk. Verder is de notitie bestemd voor ieder die belangstelling heeft voor de toekomst van het Land van Cuijk. Recent heeft het nieuwe college van GS van Noord-Brabant haar coalitieakkoord gepresenteerd. In een apart hoofdstuk (Hst7, p.57 62) wordt uitgebreid aandacht besteed aan de krimp. De provincie erkent de krimp en gaat zich verder verdiepen in de gevolgen. GS wil zich inspannen voor de leefbaarheid op het platteland. Hierbij wil men samen met de gemeenten optrekken. Het coalitieakkoord is te downloaden van www.brabant.nl. Veel goedopgeleide jongeren verlaten na hun opleiding het Land van Cuijk. Ze komen ook enige tijd later niet terug met partner en/of kinderen. We moeten achterhalen waarom zelfs onze eigen kinderen het Land van Cuijk verlaten, zij weten wat er mooi is in het Land van Cuijk. Het is aanbevelenswaardig dat het Land van Cuijk onderzoekt onder de vele jongeren die vertrokken zijn, waarom ze niet terug komen naar onze regio. Twintig, dertig jaar geleden werkten veel inwoners van het Land van Cuijk in Nijmegen. Veel werkenden uit Nijmegen vestigen zich nu over de Waal. 1
Waarom is het Land van Cuijk niet aantrekkelijk meer voor mensen die in Nijmegen werken? De verbindingen (trein, autowegen en fietspaden) zijn goed. De huizen zijn hier groter en goedkoper, de tuinen groter en de dorpen zijn gezellig. Waarom zien deze Nijmegenaren het Land van Cuijk niet als een mooie regio, waar het goed wonen is? Het is aanbevelenswaardig dat het Land van Cuijk onderzoekt bij personen die in Nijmegen werken: Onder welke voorwaarden wilt U overwegen om in het Land van Cuijk te komen wonen? Mensen hebben verschillende redenen om in een bepaalde plaats of regio te willen wonen. Velen houden van de drukte van de stad. Het Land van Cuijk heeft deze mensen niet veel te bieden. Het Land van Cuijk is een ruim plattelandsgebied. In Brabant en Limburg zijn meer van deze gebieden. Om mensen naar het Land van Cuijk te trekken, moet het meer bieden dan andere plattelandsgebieden. Dit leidt dus tot de vraag: Wat heeft het Land van Cuijk méér te bieden dan een ander ruim plattelandsgebied? Het is aanbevelenswaardig dat het Land van Cuijk onderzoekt wat onze regio meer kan bieden dan andere plattelandsgebieden in Brabant of Limburg. Dat leidt tot de vraag: Hoe kunnen we van het Land van Cuijk een spannende, boeiende plek maken om er te wonen en eventueel te werken? In het onderstaande wordt uitgegaan van het huidige proces van bevolkingskrimp. Daarbij gaat het niet alleen om de vermindering van het totale aantal inwoners. Belangrijker is de uittocht van jongeren en de daarmee samenhangende scherpe daling van het aantal geboorten. Dit leidt tot sluiting van scholen, en een gebrek aan vrijwilligers. Verenigingen, zoals sportverenigingen krijgen onvoldoende jeugdleden. Een deel van de harmonieën en fanfares gaat verdwijnen. Er komt een overschot aan accommodaties. Verder zullen extra middelen nodig zijn voor de vergrijzende bevolking. De kinderen van veel ouderen wonen buiten het Land van Cuijk. Dit bemoeilijkt de bloei van een participatiemaatschappij. In het navolgende komen een aantal beleidsvelden aan de orde die belangrijk zijn voor het Land van Cuijk zoals meer banen, infrastructuur, onderwijs, cultuur, sport, woningen en bouwgrond. Tenslotte wordt stil gestaan bij de gedachte: Het Land van Cuijk energieneutraal in 2035. Al doende maken we het Land van Cuijk aantrekkelijker voor jongeren. De opbouw van deze notitie is als volgt: Mooie regio Relatie tot de stad Structurele aspecten van het Land van Cuijk. Banen Infrastructuur Internet Mobiel Internet Luchtverkeer Spoorwegen Autowegen Fietswegen Waterwegen Onderwijs en Kinderopvang Kinderopvang Basisscholen Middelbare scholen MBO opleidingen Cultuur Sport 2
Woningen en bouwgrond Land van Cuijk energieneutraal in 2035 Minder energie gebruiken Vervoer Huizen isoleren Opwekken van energie Relatie tot de stad Jongeren trekken naar de stad. Voor de ontwikkeling van een plattelandsgebied is een goede relatie met een stad essentieel. Ook in het beleidsakkoord van het nieuwe college van GS komt deze gedachte tot uiting. Kijkend naar het Land van Cuijk moet geconstateerd worden dat de Brabantse steden op grote afstand liggen van het Land van Cuijk. GS van Brabant moet derhalve aangeven hoe een regio die te ver van de Brabantse steden ligt zich sociaal en economisch verder kan ontwikkelen. (Er zijn wel relatie met Den Bosch, in de regio Noordoost. Maar die relatie is louter bestuurlijk.) De meest nabije stad is de Gelderse stad Nijmegen. De meest gelezen krant in het Land van Cuijk heet daarom ook De Gelderlander. Voor stedelijke voorzieningen (bijvoorbeeld hoger onderwijs, culturele en speciale dienstverlening) gaan de inwoners van het Land van Cuijk naar Nijmegen. Veel inwoners van het Land van Cuijk hadden een baan in Nijmegen. De laatste jaren is er sprake van een verwijdering tussen Nijmegen en het Land van Cuijk. Nijmegen richt zich steeds meer op de overkant van de Waal, dus op het Gelderse. Uitgaande van de gedachte dat een nabije stad belangrijk is voor het platteland, moet het Land van Cuijk zich positioneren als buitenwijk van Nijmegen. Het is aanbevelenswaardig dat het Land van Cuijk zijn relaties met Nijmegen verdiept en verbreedt. Ook praktische zaken, zoals treinen in de eerste uren van de nacht moeten tot stand worden gebracht. Het is aanbevelenswaardig dat het Land van Cuijk het ontbreken van een Brabantse stad bespreekt in het overleg met de provincie. Structurele aspecten van het Land van Cuijk. In het navolgende komen een aantal beleidsvelden aan de orde die belangrijk zijn voor elke regio en het Land van Cuijk in het bijzonder: Meer banen; Infrastructuur; Onderwijs en kinderopvang; Cultuur; Sport; Woningen en bouwgrond Banen Werkgelegenheid speelt een belangrijke rol bij de keuze van de vestigingsplaats. In de achterliggende jaren is een aanzienlijk aantal arbeidsplaatsen voor hogeropgeleiden uit het Land van Cuijk verdwenen. In het onderwijs gaan er de komende tijd nog een groot aantal van dergelijke banen verdwijnen. Sinds kort loopt ook de werkgelegenheid voor lager opgeleide medewerk(st)ers aanzienlijk terug (bijvoorbeeld bij Pantein, Dichterbij en in winkelcentra). Gelukkig zijn er de laatste jaren nieuwe ondernemingen zoals HaHeBo en Vivara bij gekomen. Het Land van Cuijk participeert in het programma Agrofood Capital van Brabant Noordoost. Hopelijk 3
komen via dit programma nieuwe bedrijven naar Noordoost. Niet uitgesloten is dat dergelijke bedrijven kiezen voor andere plaatsen in Brabant Noordoost zoals Den Bosch, Veghel, Uden en Oss. Het is aanbevelenswaardig dat het Land van Cuijk de ontwikkeling van de werkgelegenheid monitort. Ook is het aanbevelenswaardig dat het Land van Cuijk grote inspanningen (o.m. glasvezel) doet om meer bedrijven aan te trekken. Jongelui willen voor elk van de partners tenminste één werkplek op reisafstand hebben (en nog liever een keuze uit banen). Venlo, regio Uden/ Veghel/ Oss, Nijmegen en een flink deel van Duitsland zijn als potentieel werkgebied beschikbaar, als er goede betaalbare voorzieningen beschikbaar zijn voor kinderopvang (van s morgens heel vroeg tot laat in de avond). Het is aanbevelenswaardig dat het Land van Cuijk ervoor zorgt dat er tenminste één kinderopvang is (van s morgens heel vroeg tot laat in de avond) waar jonge mensen hun kinderen betaalbaar kunnen onderbrengen Het Land van Cuijk is een goede woonregio voor consultants. Voor deze ZZP-ers is geheel Nederland hun werkplek. We moeten deze potentiele inwoners wel iets bijzonders bieden. Ze kunnen immers in elk deel van Nederland gaan wonen. Het is aanbevelenswaardig dat het Land van Cuijk onderzoek doet onder consultants die hier wonen met de vraag: Waarom vindt U het Land van Cuijk een fijne plaats om te wonen? Om deze informatie vervolgens te gebruiken bij het aantrekken van nieuwe inwoners. Nieuwe banen worden door bedrijven gemaakt. De Industriële Kring, ZLTO en CuBox moeten daarom worden uitgedaagd om nieuwe werkgelegenheid te realiseren. Ze zullen hierbij gesteund moeten worden door de lokale overheid. Infrastructuur Internet De Internetverbinding voor de bewoners van het buitengebied is slecht. De Internetverbinding voor de bewoners in de kernen is binnen enkele jaren ook onder de maat. Het gebruik van data via Internet stijgt jaarlijks met ca. 65%. De gezamenlijke gemeenten hebben besloten om een project te starten om een glasvezelinfrastructuur proberen te realiseren. De glasvezelverbinding wordt mogelijk als 70% van de mensen in het buitengebied meedoen (dat lijkt haalbaar) en 40% van inwoners in de kernen. Dit laatste percentage is hoog, velen zullen zeggen/denken: De kabel doet het nu nog goed, waarom zou je overstappen naar iets nieuws? Er is dus een groot risico dat de kosten voor het project te hoog zullen zijn. De kosten worden lager als bedrijven en burgers gratis gaan meewerken aan de realisering (bv. bij graafwerkzaamheden). Daarnaast moet er uitzicht komen op meer middelen: Burgers en bedrijven kunnen middels de aankoop van obligaties voor meer middelen zorgen. De gemeenten en provincie moet gevraagd worden om meer leningen ter beschikking te stellen. Het is aanbevelenswaardig dat het Land van Cuijk burgers en bedrijven uitnodigt om vrijwillig mee te werken aan de realisering van het glasvezelnet. Om meer middelen ter beschikking te krijgen, moet burgers en bedrijven ook gevraagd worden om obligaties te kopen. Ook zal door het Land van Cuijk en door de provincie Noord-Brabant extra garantie moeten worden afgegeven om deze noodzakelijke nutsvoorziening te realiseren. 4
Mobiel Internet Ook voor breedband mobiel Internet hangt het Land van Cuijk aan de leste mem. 4G zal uiteindelijk ook hier wel worden uitgerold. Maar wanneer? En hoe wordt de kwaliteit? Het is aanbevelingswaardig dat het Land van Cuijk in overleg treedt met de providers om spoedig krachtig mobiel Internet in deze regio te realiseren. Luchtverkeer Er zijn twee regionale vliegvelden (Eindhoven en Weeze) die gemakkelijk bereikbaar zijn. Schiphol is ook goed bereikbaar. De voorziening luchtwegen is goed. Spoorwegen Het huidige spoor zou het Land van Cuijk meer mogelijkheden moeten bieden om zich als een buitenwijk van Nijmegen te positioneren. De treinen moeten ook in de eerste nachtelijke uren het Land van Cuijk met Nijmegen verbinden. De bestaande projecten, voor de verdubbeling van het spoor en de elektrificatie, moeten met kracht worden bevorderd. Het is aanbevelenswaardig dat het Land van Cuijk in overleg treedt met de stad Nijmegen, de provincies Gelderland, Limburg en Noord-Brabant om de treinen tot 02.00 uur v.v. te laten rijden. Autowegen De autowegen naar het Nijmegen / Randstad / het noorden zijn goed. Idem naar Duitsland. Idem naar het zuiden. De verbinding met Uden zou op enkele plaatsen verbeterd kunnen worden. De voorziening autowegen is goed. Fietswegen Goede fietsverbindingen zijn nodig voor scholieren en voor de groeiende groep die hun woon-werkverkeer doen per elektrische fiets. Er wordt al gewerkt aan een snelle fietsverbinding van Cuijk naar Nijmegen. Ook over de Maas, langs de A77 is een fietsbrug nodig om scholieren een goede fietsverbinding te geven. Kijkend naar de herstructurering van het middelbaar onderwijs is zo n voorziening van groot belang. Het is aanbevelenswaardig dat het Land van Cuijk tezamen met Maasduinen, de provincies Noord- Brabant en Limburg in overleg treden met Rijkswaterstaat om de fietsverbinding langs de A77 te realiseren. Waterwegen Cuijk maakt in beperkte mate gebruik van de Maas. Idem Grave. Boxmeer maakt in zeer beperkte mate gebruik van de Maas. Het is aanbevelenswaardig dat het Land van Cuijk om te beginnen een oriënterend rapport laat opstellen over de mogelijkheden van de Maas voor onze regio. E.e.a. met het doel het Land van Cuijk aantrekkelijker te maken voor bedrijven en burgers. 5
Onderwijs en kinderopvang Door de feitelijke teruggang van het aantal geboorten zal er veel gaan veranderen op het gebied van onderwijs. Indien we meer werkende jongelui met kinderen willen aantrekken zal in het Land van Cuijk ook de opvang van kinderen goed moeten worden opgezet. Kinderopvang Feitelijk moet er tenminste één goede, betaalbare kinderopvang komen, die werkt van vroeg in de ochtend tot laat in avond. Voor werkende ouders is een dergelijke opvang essentieel. Een dergelijke opvang zal omwille van de kosten slechts op één of twee plaatsen in de regio kunnen worden gerealiseerd. Het is aanbevelingswaardig dat het Land van Cuijk op één of twee plaatsen een betaalbare kinderopvang van vroeg in de ochtend tot laat de avond realiseert om werkende ouders de mogelijk te bieden in onze regio te kunnen wonen. Basisscholen In de komende jaren krimpen de basisscholen met ca. 40%. Niet alle kernen zullen hun basisschool kunnen behouden. Een goede basisschool moet op maximaal vijf km afstand beschikbaar zijn. Het is aanbevelenswaardig dat het Land van Cuijk in overleg treedt met de schoolbesturen om er voor te zorgen dat ook in de toekomst kwalitatief zeer goede scholen voor onze kinderen beschikbaar zijn binnen maximaal 5 km van de woonplek. Voor onze jeugd kan het interessant zijn om later in Duitsland te gaan werken. Onze scholen besteden weinig tot geen aandacht aan de Duitse taal en cultuur. Dat gemis kan de regio zelf wegnemen. Het is aanbevelenswaardig dat het Land van Cuijk in overleg treedt met de besturen van het basisonderwijs om Duits als tweede taal in het onderwijs te krijgen. Middelbare scholen De middelbare scholen hebben meer tijd (ca. zes jaar) om goed na te denken over de toekomstige organisatie van dit onderwijs. Op dit moment zorgt elke school Elzendaal, Metameer en Merlet nog voor zich zelf. Vanuit de samenleving gezien is een evenwichtig pakket van goede opleidingen op bereikbare afstand het belangrijkste. Ook na de krimp met ca. 40% van het middelbare onderwijs moeten alle belangrijke opleidingen beschikbaar blijven voor onze scholieren. Deze goede opleidingen moeten op fietsafstand bereikbaar blijven. Hiervoor is overleg met de besturen van de scholen nodig. In het kader van de verkleining van de middelbare scholen zullen wellicht nevenvestigingen moeten worden gesloten. Het is aanbevelenswaardig dat het Land van Cuijk tezamen met Maasduinen overlegt met de besturen van de middelbare scholen om er voor te zorgen dat na de komende reorganisaties een breed pakket van goede opleidingen op fietsafstand beschikbaar blijft voor onze scholieren. Voor onze jeugd kan het interessant zijn om in Duitsland te gaan werken. Onze middelbare scholen besteden weinig tot geen aandacht aan de Duitse taal en cultuur. Dat gemis kan de regio zelf wegnemen. Het is aanbevelingswaardig dat het Land van Cuijk in overleg treedt met de besturen van het middelbaar onderwijs om Duits als tweede taal in het onderwijs te krijgen. 6
MBO opleidingen Voor een regio met negentigduizend inwoners (Land van Cuijk) resp. honderdtwintigduizend inwoners (Land van Cuijk plus Maasduinen) is een goed pakket van MBO opleidingen nodig. In het Land van Cuijk / Maasduinen bestaat nu geen eigen ROC. In de regio zijn opleidingen het ROC uit Uden/Veghel en van het ROC uit Nijmegen. Nu het aantal MBO studenten terugloopt met ca. 40% is het heel lastig om te pleiten voor een eigen ROC. Voor de jongeren uit de regio telt primair het behoud van de huidige opleidingen. Het is aanbevelenswaardig dat het Land van Cuijk tezamen met Maasduinen een plan voor het behoud van goede MBO opleidingen in de regio opstelt en aansluitend in overleg gaat met de besturen van de ROC s, die hier actief zijn. Jongeren met een MBO diploma op zak moeten de mogelijkheid krijgen om in Duitsland te gaan werken. Het is aanbevelenswaardig dat het Land van Cuijk in overleg treedt met de besturen van de ROC s om er voor te zorgen dat MBO-ers zodanig zijn toegerust dat ze ook direct in Duitsland aan de slag kunnen. Cultuur Voor de beleving van professionele cultuur is beschikbaar: De Vereeniging en de schouwburg in Nijmegen. Binnenkort de nieuwe schouwburg van Cuijk. Het klein theater in De Weijer, Boxmeer. Roepaan, Ottersum, voor jongerencultuur. Het Land van Cuijk heeft voldoende faciliteiten voor professionele cultuur. Voor bioscopen is en blijft het Land van Cuijk gericht op het Nijmeegse. Sport In het Land van Cuijk zijn alleen plaatselijke sportaccommodaties Woningen en bouwgrond Als de krimp doorzet en er geen verbeteringen komen door aanvullend beleid, zijn er in de komende jaren veel woningen over. De komende vijfentwintig jaar heeft Boxmeer ca. 3000 woningen over. Voor het gehele Land van Cuijk zullen dit er twee tot drie maal zo veel zijn. Als er woningen over zijn zakken de woningen in prijs. In de kerkdorpen is dit nu reeds merkbaar. Als de huizen in prijs dalen, zal ook de bouwgrond minder waard worden. Bij zo n toekomstbeeld zal de eerste reactie zijn: geen nieuwe huizen meer bouwen. In bekende krimpgebieden worden dergelijke maatregelen genomen. Inwoners, die daar een nieuw huis willen bouwen, moeten eerst een bestaande woning in het gebied afbreken. 7
Voor het krimpgebied Land van Cuijk is het wel verstandig om terughoudend te zijn. Nieuwbouw moet zich richten op het aantrekken van nieuwe bewoners. Het is aanbevelenswaardig voor het Land van Cuijk om nieuwbouw van woningen speciaal te richten op het aantrekken van nieuwe inwoners van buiten de regio. Recent heeft ING een rapport opgesteld over woningen in steden en op het platteland. Hun conclusie is dat de duurdere woningen op het platteland als eerste in prijs gaan dalen. Overigens, dat is niet verwonderlijk. Als hogeropgeleide jongeren vertrekken, gaan inwoners met hogere inkomens weg. Als gevolg hiervan is er minder belangstelling voor duurdere woningen. Dus deze zullen als eerste in waarde gaan dalen. Het is raadzaam om inwoners met hogere inkomens aan te trekken. Het ligt voor de hand om dan als eerste te kijken naar werkenden uit Nijmegen. Het is aanbevelenswaardig dat het Land van Cuijk na onderzoek een plan opstelt om werkende Nijmegenaren te verleiden in onze regio te komen wonen. In het Land van Cuijk staan veel woningen die in de jaren 60 en begin zeventig zijn gebouwd. Deze huizen staan vaak op een mooi lapje grond, maar ze zijn dikwijls aan de kleine kant en slecht geïsoleerd. Er is veelal een flinke achterstand in groot onderhoud en ze zijn toe aan een nieuwe keuken en badkamer. Om deze huizen geschikt te maken voor een nieuwe woonperiode van 50 jaar is een grote investering nodig. Kortom, in de komende jaren gaan deze woningen sterk in waarde dalen. Overigens, dat proces van waardedaling is zeker in de kerkdorpen al begonnen. Deze waardedaling leidt indirect ook tot koopkrachtdaling van de bewoners resp. hun erfgenamen. Het is aanbevelenswaardig dat het Land van Cuijk een werkgroep aan het werk zet, bestaande uit o.m. makelaars, aannemers en bouwkundige ambtenaren om na te gaan wat de beste oplossing voor deze woningen is. Feitelijk moet er gezocht worden naar alternatieven voor sterke prijsdalingen. Hierboven is aangegeven, dat in de komende jaren veel woningen over zijn in het Land van Cuijk. Om te voorkomen dat het proces eindigt in sloop, zullen we nieuwe inwoners naar de regio moeten lokken. De beste weg is een sterke uitbreiding van de werkgelegenheid. Als dit onvoldoende lukt, zullen nieuwe inwoners uit Nijmegen en uit Duitsland naar onze regio moeten worden gelokt. Genoemd is reeds het opstellen van plannen om consultants en werkende Nijmegenaren met een goede opleiding te verleiden in het Land van Cuijk te komen wonen. Om de vele woningen bewoond te houden, zullen we ook inwoners uit Duitsland moeten overhalen om in het Land van Cuijk te komen wonen. Voor burgers uit Duitsland zal een apart plan moeten worden opgesteld. Het is aanbevelenswaardig dat het Land van Cuijk na onderzoek een plan opstelt om Duitsers naar onze regio te lokken. In de achterliggende jaren is woningbouwcorporatie Mooiland in de gelegenheid gesteld / geweest om woningen, die minder goed passen in hun woningpakket, af te stoten (verkoop aan particulieren.) Als tegenprestatie bouwt Mooiland met de verkregen middelen nieuwe woningen. Deze nieuwe woningen gaan zonder groot onderhoud een woonperiode van 50 jaar mee. Kijkend naar de toekomst is dit een slechte ontwikkeling. Als we in de toekomst onverhoopt woningen moeten slopen, kunnen de slechtere woningen het beste in bezit van een woningcorporatie zijn. De overheid is meestal wel bereid om een woningcorporatie te subsidiëren om huizen te slopen. Particulieren zullen hiervoor zeker geen subsidie krijgen. Het is aanbevelenswaardig dat het Land van Cuijk, met het oog op eventuele sloop van woningen in de toekomst, een nieuw beleid ontwikkelt ter zake van woningbouwcorporaties. Bouwgrond daalt evenals de bestaande woningen in waarde. De waardedaling van bestaande woningen zal zeker nog enige tijd doorgaan. Zo ook de daling van de waarde van bouwgrond. Jaren geleden heeft de gemeente Boxmeer, om een beter inzicht in de waardeontwikkeling van bouwgrond te krijgen (toen ging het om stijging), een panel van makelaars gevraagd om adviezen te geven over de waardeontwikkeling van bouwgrond in de verschillende plekken in de gemeente. 8
Een analoog proces voor het gehele Land van Cuijk kan inzicht geven in de waardeontwikkeling van de bouwgronden binnen de regio. Het is aanbevelenswaardig dat het Land van Cuijk een panel van makelaars in het leven roept dat de komende jaren adviezen gaat geven over de feitelijke waardeontwikkeling van bouwgrond. Land van Cuijk energieneutraal in 2035 Groene en energie neutrale gebieden zijn aantrekkelijk voor jonge mensen. Jonge mensen voelen de noodzaak van maatregelen om klimaatsverandering tegen te gaan. Met energieneutraliteit kan het Land van Cuijk zich onderscheiden van andere plattelandsgebieden. Als het Land van Cuijk energieneutraal wordt, zullen meer jonge mensen geneigd zijn om in onze regio te gaan wonen. Een ruime regio als het Land van Cuijk heeft meer mogelijkheden om sneller energieneutraal te worden. Om het Land van Cuijk energieneutraal te maken, is naast politieke wil, de inzet van velen nodig. Overigens, zo n project zal ook de nodige werkgelegenheid brengen; extra werkgelegenheid, die hard nodig is. Om het project Land van Cuijk energieneutraal te realiseren, is een projectgroep nodig die zowel met plannen komt als ook de uitvoering deels begeleidt. Het is aanbevelenswaardig dat het Land van Cuijk het project start: Land van Cuijk energieneutraal in 2035. Om een regio energieneutraal te maken zijn er feitelijk twee wegen die bewandeld moeten worden. Allereerst door het verbruik te verminderen en ten tweede door regionale opwekking van energie. In het navolgende staan suggesties over hetgeen voor en door burgers kan worden gedaan. Ook het bedrijfsleven moet zich sterk maken voor het project. Het is aanbevelenswaardig dat het Land van Cuijk de Industriële Kring, ZLTO en Cubox uitnodigt om met voorstellen te komen om het bedrijfsleven van de regio energieneutraal te maken en om het project Land van Cuijk energieneutraal in 2035 krachtig te ondersteunen. Minder energie gebruiken Het energiegebruik door burgers kan grofweg worden verdeeld in: Vervoer; zowel eigen vervoer als openbaarvervoer. Verlichting en energie voor apparaten Verwarming van huizen Vervoer Auto s, motoren en scooters De centrale overheid bepaalt grotendeels de regels op dit beleidsveld. Het Land van Cuijk wordt beperkt tot het beïnvloeden van het rijksbeleid. Grote steden weigeren de toegang van auto s die veel energie gebruiken en veel vervuilende stoffen uitstoten. Ook overwegen ze het gebruik van vervuilende tweetakt scooters aan banden te leggen. In plattelandsgebieden is voor deze problematiek weinig aandacht. Om de zuiverheid van de lucht in onze regio te bevorderen zullen in navolging van het stedelijk beleid, maatregelen moeten worden getroffen. 9
Openbaar vervoer De aanbesteding van het vervoer is in handen van provincies en het Rijk. Deze overheden kunnen het energieverbruik door openbaar vervoer terugdringen (en vergroenen) door aanvullende eisen te stellen. Het is aanbevelenswaardig dat het Land van Cuijk het provinciale en rijksbeleid ter zake van openbaar beïnvloedt, om het energiegebruik door het openbaar vervoer te verminderen en vergroenen. Huizen isoleren Nieuwe energie neutrale woningen zijn intussen goedkoper in gebruik dan de bestaande huizen. Door besparing op energiekosten zijn de totale kosten voor bewoning lager. Voor het energieneutraal maken van bestaande woningen is het raadzaam om te kijken naar de voltooide projecten voor het energieneutraal maken van woningen van woningbouwcorporaties die zijn gebouwd in de vijftiger tot zeventiger jaren. Zie verderop. Het energieneutraal maken van koopwoningen is lastiger; zie verderop. Nieuwe huizen energieneutraal Eigenlijk is er geen reden te bedenken om nieuwe huizen niet energieneutraal te maken. Uiteraard is de investering wat hoger, daar staat de besparing op energiegebruik tegenover. De gemeentelijke overheid kan ter zake van nieuwbouw vastleggen dat alleen nog nieuwe huizen mogen worden gebouwd, die energieneutraal zijn. Het is aanbevelenswaardig dat het Land van Cuijk aan nieuwbouwhuizen de eis stelt dat deze energieneutraal zijn. Woningen van corporaties energieneutraal maken Primair gaat het hier om woningen uit de jaren vijftig zeventig van de vorige eeuw. Deze woningen zijn meestal ook toe aan groot onderhoud. Woningbouwcorporaties hebben middelen gereserveerd voor groot onderhoud. Indien een woning energieneutraal wordt gemaakt, kan de huurder besparen op de energiekosten. Deze besparingen kunnen gekapitaliseerd worden en gebruikt worden voor de investeringen om een woning energieneutraal te maken. Inmiddels zijn reeds een aantal van deze projecten uitgevoerd. Het gaat hierbij om technologische hoogstandjes waarbij woningen in enkele dagen energieneutraal worden gemaakt en op belangrijke onderdelen (nieuwe keuken, nieuwe badkamer) worden vernieuwd. Door de snelheid van het proces hoeven de bewoners niet te verhuizen. Het niet verhuizen bij zo n ingrijpende renovatie leidt tot flinke besparingen. Zoeken op Internet met het woord stroomversnelling laat prachtige voorbeelden zien van dergelijke projecten. Nieuwe daken en nieuwe gevels met nieuwe ramen en deuren worden kant en klaar in fabrieken gemaakt. Deze technologische vernieuwing van de bouw versterkt ook de bouwwereld. Voor een Brabantse aanpak zie op: http://www.svbrabant.itscreative.nl/homepage. De huidige Brabantse aanpak beperkt zich nu tot de vijf grote steden. Dit project moet worden verbreed tot geheel Brabant. Het is aanbevelenswaardig dat woningbouwcorporaties als Mooiland worden uitgedaagd om ook in het Land van Cuijk woningen energieneutraal te maken. Energieneutraal maken van koopwoningen Bij huurwoningen is de aanpak van een serie woningen gemakkelijker te realiseren dan bij koopwoningen. Bij koopwoningen is het lastiger om seriematig te werken. Op basis van de ervaringen met huurwoningen zijn inmiddels soortgelijke projecten opgesteld waarmee ook koopwoningen energieneutraal worden gemaakt. Voor onze regio met relatief veel koopwoningen is dat een belangrijke ontwikkeling. 10
Het is aanbevelenswaardig dat aansluitend aan het energieneutraal maken van huurwoningen ook koopwoningen energieneutraal worden gemaakt. Hierbij kan de ervaringen die opgedaan worden bij de huurwoningen worden toegepast. Opwekking van energie In onze regio zijn veel mogelijkheden en is veel ruimte voor de opwekking van energie, zoals zonnepanelen en zonnecollectoren; Ook is er ruimte voor windmolens. Er is reeds een grote mestvergister. Kortom, er zijn veel mogelijkheden om energie op te wekken. Het is verbazend dat er nog steeds langdurige disputen worden gevoerd over mestverwerkers. Op het landgoed Princepeel staat een hele grote vergistingsinstallatie die groene energie levert; dus we hebben de kennis in de regio. Er moet een dwarsverbinding worden gemaakt tussen de boeren die hun mest niet kwijt kunnen en de kennis van de Smitsgroep op het gebied van vergisting. Nu wordt veel tijd van burgers, overheid en boeren besteed aan de ruzie over de vestiging van zgn. mestverwerkers. Veel tijd en menselijke energie gaat verloren in dit negatieve traject. Het is aanbevelenswaardig dat het Land van Cuijk het initiatief neemt om in plaats van mestverwerkers te komen tot mestvergisters om het mestoverschot in te zetten voor de productie van groene energie. Met vriendelijke groeten, Jan G. H. de Vaan 11