9 E JAARGANG, NR. 2, APRIL 2014 Kiezen of delen Lastige keuzes op het 28ste LVO-congres Veilig werken Ioniserende straling op de operatiekamer TRM Van pilot tot routine in Westfriesgasthuis Nóg minder fouten Met een briefing houdt iedereen elkaar scherp L eerling en begeleider Jacko de Kroon en Nanon van Raalte: Ruimte om te groeien
PALAMIX Optimaal mengen van botcement: Eenvoudig veilig ef ciënt* Leer meer over cement en cementeer technieken op ons educatief platform www.heraeus-palacademy.com PALAMIX eenvoudig gebruik voor alle toepassingen * eenvoudig in slechts een paar stappen naar een homogeen en gebruiksklaar botcement * veilig betrouwbare vacuümcontrole door vacuümindicator aan het luchtslangetje * ef ciënt een systeem voor alle toepassingen in de gecementeerde prothesiologie door een keur aan kokers met verschillende afmetingen en speciale accessoires www.heraeus-medical.com Tel.: 020 452 5777 Fax: 020 452 5780
2e editie Rapid Recovery Symposium Donderdag 12 juni 2014, Lijm & Cultuur Delft Thema: Herstellen na de ingreep Nieuwsgierig naar het eerder bereiken van functionele ontslagcriteria van uw heup- of kniepatiënten, waardoor u een kortere opnameduur in combinatie met een hoge patiënttevredenheid realiseert? Kom dan op 12 juni naar het 2e Rapid Recovery symposium in Delft. Er is voldoende gelegenheid tot het stellen van vragen, daarnaast worden praktische handvatten en tips gegeven en kunt u kennismaken met collega s van andere locaties die dit, in samenwerking met Biomet, hebben bereikt. Wederom zal Prof. H. Kehlet, de grondlegger van fast-track chirurgie, zijn visie op de betere behandeling van uw patiënten toelichten. Het belooft opnieuw een inspirerende dag te worden: mogen we u 12 juni begroeten?! Meer informatie: www.rapidrecovery.nl Aanmelden: www.biometacademy.nl/openinschrijving Copyright 2014 Biomet, Inc. All rights reserved.
Blijf in balans Ik kan hier de gehele inhoud van deze OK Operationeel beschrijven, maar die kunnen jullie ook zelf wel lezen. Natuurlijk hebben we weer veel interessante artikelen weten te bemachtigen om jullie inhoudelijk te informeren. Dat ga ik deze keer dus niet doen. Nu eens wat anders. Wat ik eigenlijk eens wil zeggen: wees trots op jezelf en jouw beroep. Hoeveel mensen zijn ons niet dankbaar dat we dit beroep hebben en dat we veel patiënten kunnen helpen? Zorg dat je een professional bent, onderhoud je vak en zorg goed voor jouw eigen lijf en leden en sociaal leven. Zorg dat je in balans bent en blijft. Dat is de boodschap voor deze OK Operationeel. Leerling & begeleider Ruimte voor groei Praktijkopleider Nanon van Raalte wil zelfredzame professionals kweken. Veel leesplezier, Hennie Mulder Bestuurslid Media LVO en penningmeester LVO operationeel@lvo.nl 12 LVO-informatie Charmaine Betzema, voorzitter, voorzitter@lvo.nl Hennie Mulder, penning meester en bestuurslid Media operationeel@lvo.nl penningmeester@lvo.nl Jeanine Stuart, secretaris en bestuurslid Onderwijs a.i. secretaris@lvo.nl en onderwijs@lvo.nl Nicole Dreessen, bestuurslid Beroepsbelangen beroepsbelang@lvo.nl Monique de Kort, bestuurslid Congres, congres@lvo.nl Femke Wienen, bestuurslid PR&V, prvoorlichting@lvo.nl Lid worden van de LVO? Surf naar www.lvo.nl. Opzegging van lidmaatschap dient voor 1 oktober schriftelijk te gebeuren het lidmaatschap wordt dan per 1 januari van het jaar daarop beëindigd. Internet: www.lvo.nl Lidmaatschap opzeggen: Secretariaat LVO Postbus 9058 1006 AB Amsterdam Ledenadministratie ledenadministratie@lvo.nl 30 Portret OK-manager Het was eind zomer 2013 toen Corné Blom zich inscheepte op het grootste particuliere ziekenhuisschip ter wereld, de Africa Mercy. www.lvo.nl 4 OK OPERATIONEEL APRIL 2014
28ste LVO-congres: kiezen of delen? De sprekers op het LVO-congres vertelden over keuzes in hun vakgebied. Veilig werken met ioniserende straling Risico s en maatregelen bij ioniserende straling op de operatiekamer. 14 22 34 37 Invoering teamresourcemanagement Hoe introduceer je TRM op de OK? Het Westfriesgasthuis deelt zijn ervaringen. Van checklists naar team effort Een briefing versterkt de teamperformance en de time-outprocedure. OK Operationeel wordt mede mogelijk gemaakt door: Verder in dit nummer: 4 Redactioneel 6 Nieuws 10 LVO-nieuws 28 Column Paul Meijsen 29 OK Management-katern 39 Colofon OK OPERATIONEEL APRIL 2014 5
Tekst: Esther Dado Complete kunststof schedel geïmplanteerd met 3D-technologie HEEFT U NIEUWS? Mail naar oko pera tioneel @y-publicaties.nl Voor het eerst ter wereld werd een totale schedel van een patiënt vervangen. Met behulp van 3D-technologie werd een op maat gemaakte schedel van kunststof geïmplanteerd bij een 22-jarige vrouw. Een wereldprimeur voor het UMC Utrecht, waar de 23 uur durende operatie werd uitgevoerd onder leiding van hersenchirurg dr. Bon Verweij samen met kaakchirurg dr. Marvick Muradin. Bij de patiënte, die lijdt aan een aandoening waarbij het schedelbot steeds dikker wordt, kwamen de hersenen onder druk te staan. De vrouw raakte haar OK NIEUWS Het actueelste OK-nieuws vindt u op www.oknieuws.nl gezichtsvermogen kwijt en had last van coördinatiestoornissen. Bij het uitblijven van een effectieve behandeling zou de patiënte overlijden. Dr. Verweij had reeds ervaring opgedaan met 3D-reconstructies van delen van schedels. Nu heeft hij deze 3D-techniek ingezet voor het vervaardigen en implanteren van een volledige kunststof schedel. De patiënte, die begin dit jaar werd geopereerd, heeft haar gezichtsvermogen volledig terug en heeft geen klachten meer. Ze is zelfs weer aan het werk. Ziekenhuiscomplicaties na hartoperatie zijn vaak te voorkomen Complicaties na een hartoperatie bij oudere patiënten kunnen met een eenvoudig programma worden voorkomen. Dit concludeert Roelof Ettema, onderzoeker aan Hogeschool Utrecht en het UMC Utrecht, in zijn proefschrift. Door betere operatie- en anesthesietechnieken komen steeds meer oudere en ziekere patiënten in aanmerking voor een openhartoperatie. Ruim een derde van de patiënten krijgt na een openhartoperatie complicaties. Om dit tegen te gaan ontwikkelde Ettema het PREDOCS-programma, waarmee de patiënt in de periode vóór de ziekenhuisopname de fysieke en psychosociale omstandigheden kan verbeteren. De kans op complicaties na de operatie wordt hierdoor verkleind. In het PREDOCSprogramma geeft een verpleegkundige gerichte voorlichting aan oudere patiënten over de ziekenhuisopname en identificeert hij of zij patiënten met een verhoogd risico op acute verwardheid (delirium), depressie, een doorligwond of een infectie na de operatie. Ook informeert de verpleegkundige waar nodig patiënten met een verhoogd risico over manieren om voorafgaand aan de ziekenhuisopname hun eigen complicatierisico te verkleinen. Volgens Ettema is het PREDOCS-programma al rendabel als het bij zes tot zestien van duizend patiënten een complicatie na de operatie voorkomt. 6 OK OPERATIONEEL APRIL 2014
Extra veiligheidscheck bij openhartoperaties levert bijdrage aan afname complicaties De invoering van een extra veiligheidscheck vlak voor een openhartoperatie lijkt bij te dragen aan de afname van ziekenhuissterfte en ernstige complicaties op de verpleegafdeling. Bovendien stimuleert zo n veiligheidscheck de communicatie tussen de leden van het operatieteam, wat leidt tot meer risicobewustzijn, gestructureerder overleg en een cultuur waarin men elkaar durft aan te spreken. Dit blijkt uit onderzoek van het Isala Hartlongcentrum in Zwolle. Het centrum heeft de extra veiligheidscheck inmiddels ingevoerd bij alle hartoperaties in Zwolle. Andere hartcentra in Nederland hebben interesse getoond in deze werkwijze. Anesthesioloog-intensivist Arno Nierich en cardio-thoracaal chirurg George Brandon Bravo Bruinsma ontwikkelden, in samenwerking met het Isala Centrum Patiëntveiligheid, een checklist waarmee vlak voor de incisie het persoonlijk risicoprofiel van de patiënt inzichtelijk wordt gemaakt. Met behulp van een transoesofageaal echocardiogram (TEE) wordt de structuur van de aorta in beeld gebracht, wat extra informatie oplevert over het risicoprofiel van de patiënt. Verder worden de risico s benoemd ten aanzien van een bloeding door stollingsstoornissen, infectie of eventuele schade aan nieren, hersenen, longen of het hart zelf. Aan de hand van de checklist bespreekt het operatieteam of de geplande operatie moet worden aangepast aan de medische status van de patiënt. De voornaamste reden voor het invoeren van de extra veiligheids check was dat de bestaande procedures onvoldoende waren toegespitst op een openhartoperatie. De extra veiligheidscheck is verder geperfectioneerd op basis van regelmatige feedback, observaties en het inventariseren van ervaringen. Daarnaast ontwikkelden de perfusionisten een eigen controleronde voor de hart-longmachine en zijn ook zij aanwezig bij de extra veiligheidscheck. Frans Paalman Fotografie 3D-foto s geven betrouwbaar beeld van aangezichtsveranderingen 3D-foto s zijn een betrouwbare manier om veranderingen van het aangezicht voor en na een operatie te meten. Een operatie aan het gezicht, met name aan de neus, kan iemands aangezicht veranderen. De neus staat immers midden in het gezicht, waardoor elke aanpassing of reconstructie direct zichtbaar is. Met stereofotogrammetrie kunnen chirurgen voorspellen hoe het gezicht eruit zal zien na een operatie. Dit concludeert Bram van Loon in zijn promotieonderzoek bij de afdeling Mond-, Kaak- en Aangezichtschirurgie van het Radboudumc. Hij vergeleek verschillende operaties die invloed hebben op de buitenkant van de neus, zoals schisis- en kaakoperaties. Voor deze operaties werd nooit eerder gebruikgemaakt van 3D-fotografie. Stereofotogrammetrie is een manier om 3D-gegevens van het gezicht te verkrijgen, in dit proefschrift met name van de neus, legt Van Loon uit. Bij deze methode maken we foto s met zes digitale camera s vanuit verschillende hoeken. De beelden worden vervolgens over elkaar heen gelegd en samengevoegd tot één beeld, waardoor een 3D-beeld ontstaat. Van Loon maakte 3D-foto s van vrijwilligers op verschillende momenten. Deze bleken vergelijkbaar en nauwkeurig genoeg voor klinisch gebruik; vooral de gebieden van het voorhoofd en de neus waren betrouwbaar te vergelijken. Vervolgens onderzocht Van Loon de klinische mogelijkheden van 3D-fotografie bij onder meer schisispatiënten voor en na een neuscorrectie. De 3D-foto s gaven een objectieve weergave van de postoperatieve resultaten. OK OPERATIONEEL APRIL 2014 7
Tekst: Esther Dado Sparen eileider bij buitenbaarmoederlijke zwangerschap onnodig Een eileidersparende operatie bij een buitenbaarmoederlijke zwangerschap heeft geen voordeel ten opzichte van een operatie waarbij de eileider wordt verwijderd. De eileidersparende operatie vergroot de kans op een toekomstige zwangerschap niet. Dit blijkt uit een artikel in The Lancet over onderzoek dat is uitgevoerd door het AMC. Een buitenbaarmoederlijke zwangerschap, waarbij de bevruchte eicel blijft steken in de eileider, moet in de meeste gevallen met een chirurgische ingreep worden beëindigd. Sinds de jaren twintig van de vorige eeuw raakte de eileidersparende operatie in zwang, waarbij alleen de vrucht werd weggehaald en de eileider dus werd gespaard. Men dacht dat dit gunstig was voor de vruchtbaarheid van de vrouw. Volgens gynaecoloog en onderzoeksleider Femke Mol van het AMC is deze aanname niet getoetst in wetenschappelijk onderzoek. Ze verzamelde gegevens van 446 vrouwen ouder dan achttien jaar met een buitenbaarmoederlijke zwangerschap. De vrouwen werden over twee groepen verdeeld: bij een deel bleef de eileider na de operatie zitten en bij de andere groep werd hij weggehaald. De eileider werd alleen weggehaald als de andere in goede conditie verkeerde. Daarna heeft Mol de vrouwen drie jaar gevolgd om te kijken of ze opnieuw zwanger werden. In de groep vrouwen bij wie de eileider was weggehaald werd 56 procent van de vrouwen zwanger; in de andere groep 61. Statistisch gezien is dit verschil nihil. Uit deze resultaten blijkt dat bij vrouwen met een buitenbaarmoederlijke zwangerschap en een normale gezonde tweede eileider, het sparen van de eileider geen toegevoegde waarde heeft. Nieuwe robotchirurg vijf keer preciezer dan mensenhand Werktuigbouwkundige Raimondo Cau ontwikkelde een nieuwe robot speciaal voor microchirurgie. Met deze robot kunnen chirurgen trillingvrij en vijf keer zo precies opereren als met de hand. Cau promoveerde aan de Technische Universiteit Eindhoven op zijn proefschrift Design and Realization of a Master-Slave System for Reconstructive Microsurgery. Bij reconstructieve chirurgie wordt weefsel ergens in het lichaam weggehaald om op een andere plek een reconstructie te doen. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij een borstreconstructie of bij slachtoffers van ernstige ongelukken. De operaties die nodig zijn om bloedvaten en zenuwbanen te hechten aan nieuw weefsel zijn zo precies dat slechts een klein deel van de chirurgen zulke operaties kan uitvoeren. De wachttijden zijn dan ook lang. De robot heeft twee joysticks die de chirurg met zijn handen kan bedienen. De bewegingen van de joystick worden geschaald naar de armen van de robot die gereedschappen bevatten voor de operatie: een grote uitslag wordt vertaald naar een kleine beweging van de robotarmen. Met een voetpedaal kan de chirurg bepalen in welke mate dit gebeurt. Daarnaast filtert de robot trillingen van de handen en geven de robotarmen een extra sterke reactie als ze iets aanraken. Met deze robot hebben meer chirurgen de mogelijkheid zeer precieze microchirurgische handelingen te verrichten en kunnen de wachtlijsten hiervoor worden verkort. Nog een voordeel is dat met deze robot nieuwe, nauwkeurigere ingrepen mogelijk zijn, zoals lastige reconstructies in de hand of het gezicht. In samenwerking met het Maastricht Universitair Medisch Centrum zal het prototype verder worden ontwikkeld. Resultaten van de eerste klinische testen worden binnen een jaar verwacht. 8 OK OPERATIONEEL APRIL 2014
Elektronisch strottenhoofd laat patiënt aan beademing weer praten Met een elektronisch apparaatje om de hals is het voor patiënten die langdurig aan de beademing liggen tóch mogelijk om te praten. Dit blijkt uit onderzoek van arts-onderzoekers Armand Girbes en Paul Elbers van het VUmc dat onlangs is gepubliceerd in The New England Journal of Medicine. Het elektronisch strottenhoofd is een apparaatje dat voorheen gebruikt werd bij patiënten bij wie het strottenhoofd operatief was verwijderd. Zij misten daarna ook de stembanden en konden dus niet meer praten. De artsonderzoekers hebben het elektronisch strottenhoofd nu voor het eerst bij een geïntubeerde patiënt gebruikt. Omdat de patiënt lucht krijgt via een plastic buis in de luchtpijp, kan hij zijn stembanden niet laten trillen. Na plaatsing van het apparaatje om de hals was de patiënt direct in staat om te praten. Door een druk op een knopje produceert de bovenkant van het apparaat trillingen, die worden omgezet in geluid. Wanneer het elektronisch strottenhoofd tegen de hals wordt gehouden kan de patiënt door tong, lippen en tanden te bewegen (en als het ware dus playbackt) de frequentie van de geluidstrillingen aanpassen. Hierdoor ontstaat een geluid waarmee de patiënt zich weer verstaanbaar kan maken. De onderzoekers vermoeden dat het vermogen tot spreken bij de patiënt stress wegneemt en mogelijk zelfs delirium (acute verwardheid) kan voorkomen. Promotieonderzoek geeft nieuw inzicht in liesbreuken Liesbreuken worden steeds vaker laparoscopisch behandeld. Dit leidt tot nieuwe dilemma s en vragen. Chirurg in opleiding Baukje van den Heuvel van het VUmc behandelt ze in haar haar proefschrift over liesbreukchirurgie, waarop ze onlangs promoveerde. Door de laparoscopie kan nu ook de achterkant van de lies worden bekeken. Van den Heuvel beschrijft in haar proefschrift de anatomie van de lies en kijkt daarbij in het bijzonder naar lipomen. Deze vetbulten in de lies geven dezelfde klachten als een liesbreuk, maar zouden anders behandeld moeten worden. Ook kan met een laparoscopie direct worden achterhaald of er sprake is van een tweede liesbreuk, die (nog) geen klachten geeft en daarom onbekend is. De vraag wel of niet direct opereren? kan beter worden beantwoord met wel, blijkt uit het proefschrift van Van den Heuvel. Vaak krijgt de patiënt later namelijk alsnog last van de liesbreuk. Baukje van den Heuvel baseert haar onderzoek op retrospectief, prospectief en literatuuronderzoek en consensusbijeenkomsten. Verder maakte zij een toegankelijke website voor de leek die meer wil weten over liesbreuken: www.baukjevandenheuvel.com. Revolutionaire scoliose-operatie Voor het eerst in Nederland is bij een de meeste gevallen niet meer nodig. De kind met een ernstige aangeboren vergroeiing van de ruggengraat een magne- wervel werd verwijderd, werd uitgevoerd operatie, waarbij tevens een misvormde tisch uitschuifbare correctiestaaf ingebracht. Deze staaf kan met behulp van Kruyt, beiden als orthopedisch chirurg door prof. René Castelein en dr. Moyo een afstandsbediening langer worden verbonden aan het UMC Utrecht. Bij jonge kinderen met een ernstige vorm van gemaakt wanneer het kind groeit. Hierdoor zijn vervolgoperaties waarbij telkens een langere staaf wordt ingebracht van staven voor correctie en ondersteu- scoliose wordt al langer gebruikgemaakt tot voor kort vaak onvermijdelijk in ning van de ruggengraat. Tijdens de groei ondergaan deze kinderen momenteel meerdere malen een operatie met een lange herstelperiode waarbij telkens de ingebrachte staaf verlengd wordt. Met de nieuwe technologie kan de arts de correctiestaven tijdens een periodiek polikliniekbezoek met behulp van een externe, magnetisch gecontroleerde afstandsbediening verlengen. Hierdoor wordt op een niet-invasieve manier verkromming van de ruggengraat tegengegaan zonder dat het kind telkens opnieuw moet worden geopereerd. OK OPERATIONEEL APRIL 2014 9
Presentatie boekje Werken op de OK Tijdens het het 28ste LVO-congres, afgelopen 14 en 15 maart (zie pagina 14 en verder) overhandigde LVO-bestuurslid Media Hennie Mulder het boekje Urologie. Een handreiking voor operatieassistenten aan Cora Ziegenhardt, vakcoördinator Urologie in het Máxima Medisch Centrum. Het boekje is het zevende in de serie Werken op de OK van de LVO en Uitgeverij Y-Publicaties. Congresbezoekers die LVO-lid zijn konden het boekje gratis ophalen bij de LVO-stand. 11e NVEC-congres: Hollandsche Meesters Op 25 maart 2014 vond het 11de congres plaats van de Nederlandse Vereniging voor Endoscopische Chirurgie (NVEC), in de Beurs van Berlage. Het thema was Hollandsche MeesterS. Na het openingswoord door de voorzitter van de NVEC, Frank Willem Jansen, volgde een programma met de nieuwste technologische ontwikkelingen. Driedimensionale beeldvorming kreeg een prominente rol. Bij minimaal invasieve operaties waan je jezelf hiermee bijna in de patiënt. Zittend in de zaal met een speciaal 3D-brilletje ging een nieuwe wereld voor ons open. Toepasbaar voor alle specialismen, bleek uit presentaties over de laparoscopische hysterectomie, de endoscopische prostatectomie en de thoracoscopische lobectomie. Maar ook de robotchirurgie is niet meer weg te denken binnen de chirurgie. Op het congres werd de robotische pelviene lymfklierdissectie behandeld. De robot maakt eenvoudiger en nauwkeuriger opereren mogelijk. Enerzijds door de 3D-beelden, anderzijds door de instrumenten, die gewrichtjes aan de uiteinden hebben en in alle richtingen manipuleerbaar zijn. Daarbij verbetert de ergonomie voor de operateur aanzienlijk. Ook Google Glass stond in de spotlights. Deze techniek is nog niet geheel uitontwikkeld, maar biedt veel perspectief voor de toekomst. Mooi zou zijn als dit voor de operatieassistent ook inzetbaar wordt, bijvoorbeeld als een hulpmiddel bij het tellen van gazen en instrumenten. Al met al een zeer geslaagd congres. In 2015 vindt het NVEC-congres plaats op 26 maart in Amsterdam. De organisatie is dan in handen van een delegatie uit het Máxima Medisch Centrum te Veldhoven, het Laurentius Ziekenhuis te Roermond en het Medisch Centrum Leeuwarden. Hennie Mulder 10 OK OPERATIONEEL APRIL 2014
Kwaliteitsregister voor alle operatieassistenten per 1 januari 2014 We zijn verheugd u te kunnen meedelen dat er met ingang van 1 januari 2014 een kwaliteitsregister is voor alle operatieassistenten. Vanaf deze datum biedt de OVO (Orthopedische Vereniging van Operatieassistenten) haar leden de mogelijkheid zich in te schrijven in het kwaliteitsregister dat door de LVO is opgezet. Door deze samenwerking wordt het mogelijk dat alle operatieassistenten hun digitale portfolio kunnen beheren ongeacht van welke vereniging ze lid zijn of naar welke scholing ze gaan. Alle aanvragen voor accreditatie zullen beoordeeld worden door een accreditatieraad. De OVO zal hierin met twee leden zitting nemen. Deze samenwerking op het gebied van registratie en accreditatie betekent een meerwaarde voor beide verenigingen. Goed geschoold personeel is een wezenlijk onderdeel van het veiligheidsmanagementsysteem (VMS), waarover Nederlandse ziekenhuizen sinds eind 2012 dienen te beschikken. Daarnaast speelt scholing een belangrijke rol in het Convenant medische apparatuur, op de implementatie waarvan de inspectie momenteel toezicht houdt. Het VMS vereist dat ziekenhuizen medewerkers faciliteren op het gebied van opleidingen en trainingen die nodig zijn om hun individuele aandeel in de (zorg)processen op professioneel niveau te brengen en te houden. Ook moeten ze medewerkers gestructureerd en systematisch scholen en bijscholen op het gebied van veiligheid, dit nadrukkelijk opnemen in opleidingsplannen en dit systematisch bewaken en borgen. Registratie in het Kwaliteitsregister Operatieassistenten laat zien in hoeverre een operatieassistent voldoet aan de eisen uit het beroepsprofiel (2012). In het register kunnen operatieassistenten online vastleggen wat zij doen aan deskundigheidsbevordering. Dit stimuleert hen om zelf de verantwoordelijkheid te nemen voor het bijhouden van hun vak. Alleen bij voldoende accreditatiepunten vindt na vijf jaar herregistratie plaats. Een organisatie die haar medewerkers de mogelijkheid biedt zich in te schrijven in het Kwaliteitsregister laat zien een betrokken zorgverlener én een betrokken werkgever te zijn. Die organisatie toont aan belang te hechten aan hoge kwaliteit van zorg en voortdurende ontwikkeling van haar medewerkers. De LVO en OVO zien uit naar een vruchtbare samenwerking. In Memoriam: Alieda Slijngard Op 6 Maart is na een kortstondig ziekbed ons zeer gewaardeerd LVO-lid Alieda Slijngard, werkzaam in het Rode kruis Ziekenhuis te Beverwijk, overleden. Alieda was een gepassioneerd operatieassistent in hart en nieren. We wensen haar collega s en familie veel sterkte met het verwerken van dit verlies. Namens het LVO Bestuur, Hennie Mulder OK OPERATIONEEL APRIL 2014 11
12 OK OPERATIONEEL APRIL 2014
LEERLING & BEGELEIDER Nanon van Raalte en Jacko de Kroon: Ruimte om te groeien Geen dagelijks patiëntencontact, maar wel het hart verpand aan de zorgsector. Dat verbindt Nanon van Raalte (39) en Jacko de Kroon (23), respectievelijk praktijkopleider en laatstejaars leerling-operatieassistent. De wens tot loopbaanontwikkeling is een tweede link. Of dat voor Jacko binnen het VUmc mogelijk is, is nog even afwachten. TEKST: LINDA VAN PELT FOTO S (INCLUSIEF COVER): JOHANNES ABELING Is er een recept voor studiebegeleiding? Nanon: Ieder legt zijn eigen accenten. De mijne liggen vooral bij het stimuleren van zelfstandigheid. Bewust leg ik de verantwoordelijkheid voor de studie en alle stappen die daarbij een rol spelen bij de student. Alle twintig operatieassistenten in opleiding onder mijn coaching kunnen uiteraard bij me aankloppen voor hulp, maar ik neem hun niet alles uit handen. Op die manier kweek je geen zelfredzame professionals. Jacko: Ik ervaar de voordelen van Nanons aanpak. Zij geeft mij de ruimte om te groeien, persoonlijk én in de werkpraktijk. Een goede aanzet voor discipline en doorzettingsvermogen. Vragen twintig studenten niet een te grote span of control? Nanon: Toen ik drie jaar terug in deze functie begon was de groep nóg groter. Er heeft een natuurlijke krimp plaatsgevonden doordat we minder studenten kunnen toelaten. Verder heeft het VUmc praktijkbegeleiders die, per specialisme, de studenten op de werkvloer begeleiden. Zelf heb ik meer een overkoepelende, coördinerende taak. Eén keer per maand zit ik met de praktijkbegeleiders om de tafel om de actuele stand van zaken en ieders vorderingen te bespreken. Minder studenten kunnen toelaten, stelt dat scherpere eisen aan de screening? Nanon: Onvermijdelijk. In de sollicitatiebrieven selecteer ik al op vooropleiding en motivatie. Daarna volgt een gezamenlijke selectieronde voor chirurgie en anesthesie, waarbij wordt gekeken hoe kandidaten in groepsverband functioneren. De derde stap is een dag meedraaien op de OK. Het is daarbij een belangrijke eis dat ze in het team passen. Jacko is aangenomen door een collega van mij. Hij doorloopt zijn opleiding prima. Daarnaast is hij een belangrijke sociale schakel op de OK. Bij instroom van nieuwe studenten is hij degene die etentjes regelt om hen zich welkom te laten voelen. Jacko is ook actief in de feestcommissie en organiseerde vorig voorjaar een nieuw initiatief: een open dag voor vrienden en familie van OKmedewerkers. Verandert de opleiding tot operatieassistent je als mens? Jacko: Het VUmc heeft een grote afdeling Oncologie. Door confrontatie met relatief veel mensen met kanker krijg je wel eens de indruk dat zo n beetje iedereen met die ziekte geconfronteerd wordt. Door een gevoelsmatige afstand lukt het me, denk ik, hiermee om te gaan; als operatieassistent heb je te kort persoonlijk contact om een persoonlijke band met een patiënt op te bouwen. Voor het sociale aspect van mijn karakter iets wat ik van huis uit heb meegekregen heb ik een goede uitlaatklep gevonden richting mijn collega s. Het organiseren van die open dag in het kader van mijn vakwerk sluit daar goed bij aan. Bovendien begrijpt onze achterban nu beter wat hier allemaal gebeurt. Dingen die voor ons vanzelfsprekend zijn, zoals het aanbrengen van een buisje in iemands keel tijdens de anesthesie omdat de ademhaling kan uitvallen, bleek voor buitenstaanders vaak een eyeopener. Krijgt de open dag een vervolg? Jacko: Ja, met ruim vierhonderd bezoekers voorzag deze duidelijk in een behoefte. Dit wordt een tweejaarlijks terugkerende activiteit. Nanon stimuleerde me zelf een onderwerp te kiezen voor mijn vakwerk. Fijn, want nu focus ik op een thema dat me na aan het hart ligt: de open dag. Naast een gedetailleerd draaiboek geef ik ook een uitgebreide onderbouwing van de gemaakte keuzes. Die kan dienen als houvast voor een volgende organisator, maar ik hoop vooral dat ik er zelf mee aan de slag kan. In september 2014 zwaaien er vijf studenten af. Of wij hier kunnen blijven, weten we nu nog niet. Voor de zekerheid oriënteer ik me al buiten het ziekenhuis, zelfs over de grens. Aruba is een optie. Daar is ons diploma erkend, en spreken ze bovendien redelijk Nederlands. Maar het VUmc heeft mijn voorkeur. OK OPERATIONEEL APRIL 2014 13
28ste LVO-congres: Onderzoek afwachten of meteen opereren? Weefsel weghalen of laten zitten? En welke erkenningsoptie voor de inserviceopleiding is de beste? Op het 28ste LVO-congres, afgelopen 14 en 15 maart, kwamen veel keuzes voorbij. De bezoekers hadden ook volop de keus, met parallelsessies, workshops en een volle beursvloer. Een selectie uit de lezingen van de eerste dag. TEKST: MARLOES VAN HOORN FOTO S: IVONNE ZIJP Operatieassistent of olympiër: voor een topprestatie moet je keuzes maken. Voorzitter van de congrescommissie Monique de Kort vertelt dit op het 28ste LVO-congres, 14 en 15 maart in De Reehorst in Ede. Het vertrouwde Veldhoven is verruild voor deze centraler gelegen locatie. Dit jaar gaat het over kiezen of delen. De Kort bespreekt de diepere laag van dit thema: welke keuzes worden gemaakt bij de vele medische, sociale en ethische vraagstukken die op zorgverleners afkomen? En wordt degene om wie het gaat daarin nog wel gehoord? De politiek beslist hierover, maar moet kunnen terugvallen op deskundigheid vanuit de medische wereld, vindt De Kort. Die deskundigheid moet ook in onze beroepsgroep gewaarborgd zijn. Continu dienen we ons bij te scholen, te leren van hoe in het verleden over ethische en medische vraagstukken werd gedacht en kennis te nemen van nieuwe inzichten. Niveau-erkenning De heren Klaus Boonstra en Janwillem van den Berg hebben de dankbare taak het publiek erkenning van de inserviceopleiding tot operatieassistent in het vooruitzicht te stellen. Ze zijn respectievelijk directeur en beleidsadviseur van het College Zorg Opleidingen (CZO), dat toeziet op de inserviceopleidingen Boonstra: Ik hoor overal dat operatieassistenten een hoog startbekwaamheidsniveau hebben. Maar doordat de opleiding niet onder het ministerie van Onderwijs Cultuur en Wetenschap valt, heeft die nog geen erkend kwalificatieniveau. In de jaren tachtig zijn de meeste zorgopleidingen naar dit ministerie overgeheveld, en daarmee naar het reguliere systeem van roc s en hogescholen. De opleiding tot operatieassistent is echter samen met bijvoorbeeld de opleiding tot anesthesiemedewerker achtergebleven bij de zorginstellingen, en daarmee bij het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport. Het CZO heeft vorig jaar alle erkenningsmogelijkheden onderzocht, vertelt Boonstra. Een nieuwe opleiding vestigen blijkt een traject van vier tot zeven jaar te vergen. Makkelijker en sneller is niveau-erkenning door het Nationaal Coördinatiepunt NLQF, een mogelijkheid die sinds 2010 bestaat. Boonstra oogst applaus met zijn uitspraak dat erkenning naar verwachting nog dit jaar een feit zal zijn. Eerst moet nog wel een aantal stappen worden genomen. Van den Berg licht ze toe, en illustreert ook het kwalificatieraamwerk van het NLQF. Het CZO zal de erkenningsaanvraag indienen op bachelorniveau (NLQF 6), wat natuurlijk niet garandeert dat het NLQF bij het erkennen ook op dit niveau uitkomt. Jeu-de-boulen Over de toekomst van álle zorgberoepen spreekt dr. Marian Kaljouw, voorzitter van de commissie Innovatie Zorgberoepen en Opleidingen. Als het aan haar ligt gaan de huidige zorgopleidingen helemaal op de schop. Er zijn 2400 zorgberoepen in Nederland, weet ze, en 1700 verschillende opleidingen. Elke week komt er één bij. Hier lossen we problemen op door opleidingen te maken en dan pas te kijken of er vraag naar is. Dit wil ze omdraaien, door eerst te kijken wat nu precies de zorgbehoefte is. Ook wil ze kijken naar functioneren in plaats van naar aandoeningen en kwalen, en wil ze dat de patiënt centraal komt te staan. Geen van de congresbezoekers blijkt te vinden dat dit nu gebeurt. Kaljouw is haar inventarisatie van de zorgbehoefte begonnen in Friesland. In 2030 zullen hier 1,8 keer zo veel mensen met functionerings- en mobiliteitsproblemen zijn als nu. Hierop wil Friesland inspringen met preventie van wieg tot graf. Er moeten regionale multidisciplinaire centra komen met een breed 14 OK OPERATIONEEL APRIL 2014