Borstvoeding: goud waard!

Borstvoeding: goud waard!

Borstvoedingsorganisaties VZW Borstvoeding http://www.vzwborstvoeding.be borstvoedingsconsulente Tel: 09/382 00 39 of 09/232 44 05 La Leche League (LLL) België www.lalecheleague.be Deze vereniging organiseert moedergroepen. Dit zijn bijeenkomsten waar je andere borstvoedende moeders kan ontmoeten en dit onder leiding van ervaringsdeskundigen. Tel: 015/55 79 43 Vereniging Begeleiding en Bevordering van Borstvoeding (VBBB) www.vbbb.be beantwoorden van individuele vragen Tel: 03/281 73 13 Niet professionele organisatie www.mammacafé.be Tot slot Als u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, kan u contact opnemen met uw gynaecoloog, kinderarts of vroedvrouw van de materniteit. Nuttige telefoonnummers: Materniteit / Postnatale zorg: 09/387 72 50 Secretariaat gynaecologie: 09/387 70 38 20 Het team van onze materniteit kiest resoluut voor borstvoeding! Met een wetenschappelijk onderbouwd borstvoedingsbeleid, onze jarenlange ervaring en lactatiekundigen binnen ons vroedvrouwenteam, willen wij elke mama die kiest voor borstvoeding zo goed mogelijk op weg helpen en ondersteunen. Dat de laatste jaren borstvoeding terug in de lift zit, bewijst het stijgend aantal moeders dat ook hier kiest voor borstvoeding. Borstvoeding geven is niet moeilijk, maar oefening baart kunst. Het welslagen van borstvoeding berust op kennis en zelfvertrouwen De gynaecologen, kinderartsen en vroedvrouwen van onze materniteit staan dag en nacht voor je klaar om je met raad en daad bij te staan bij de begeleiding van je borstvoeding. Ook na je verblijf op de materniteit kan je met al je vragen omtrent borstvoeding dag en nacht bij ons terecht. Deze brochure (die je na de bevalling krijgt) staat boordevol tips om ook van jouw borstvoeding een succesverhaal te maken! 1

Vanuit het ziekenhuis streven we met de materniteit de 10 vuistregels van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) na. Dit wil zeggen: dat we een beleid over borstvoeding op papier hebben, dat gekend is bij alle betrokken medewerkers dat alle betrokken medewerkers de vaardigheden aanleren die noodzakelijk zijn voor het uitvoeren van dit beleid dat alle zwangere vrouwen voorgelicht worden over de voordelen en de praktijk van borstvoeding geven dat moeders onmiddellijk na de geboorte en voor ten minste 1 uur ononderbroken huidcontact hebben; en dat men de moeder aanmoedigt om de hongersignalen van haar baby te herkennen en dat men zo nodig hulp biedt bij het eerste aanleggen dat aan alle vrouwen uitgelegd wordt hoe ze hun baby moeten aanleggen en hoe zij hun melkproductie in stand kunnen houden; zelfs als de baby van de moeder gescheiden wordt dat een pasgeboren baby geen andere voeding krijgt, noch extra vocht, tenzij op indicatie van de kinderarts dat moeder en baby altijd bij elkaar op de kamer blijven (roomingin) dat borstvoeding op verzoek aangeboden wordt dat baby s geen speen of fopspeen krijgen dat er borstvoedingsgroepen gevormd worden die ouders kunnen begeleiden waarbij ze een lijst krijgen de verschillende groepen Postnatale zorg Op het einde van je verblijf op de materniteit, zal de vroedvrouw je een folder geven betreffende postnatale zorg op maat. Een zestal vroedvrouwen werkzaam op de materniteit kunnen, als je dat wil, ook nadat je het ziekenhuis hebt verlaten bij je thuis langskomen. Je kan bij hen terecht: met vragen rond borstvoeding als je je onzeker voelt bij het geven van een babybadje als je last hebt van je knip als je het emotioneel moeilijk hebt als je wil weten of je baby aan gewicht wint. Op de vervoersonkosten na, worden de kosten van deze postnatale hulp volledig door het ziekenfonds terugbetaald. Alle info betreffende deze vorm van hulpverlening kan je krijgen op: 09/387 72 50 (materniteit). Ook met al je vragen omtrent borstvoeding kan je op datzelfde telefoonnummer en ook bij de kinderartsen terecht. Ook een zelfstandige vroedvrouw (lijst via www.vlov.be) kan je helpen bij problemen rond borstvoeding. 2 19

je baby ongeveer 5 tot 6 natte luiers per dag heeft en meermaals stoelgang maakt per dag (de eerste dagen) je baby na een drietal dagen in gewicht toeneemt je baby goed aan de borst drinkt, je hem hoort slikken en hij voldaan is na een voeding je zelf en je baby zich comfortabel voelen tijdens het voeden Zoek hulp Vraag raad aan een arts of vroedvrouw als: je baby weinig zelf wakker wordt en moet wakker gehouden worden tijdens de voeding je baby weinig oogcontact met je maakt je baby een droge, slappe huid heeft je baby weinig plasluiers of weinig stoelgang heeft je baby niet door drinkt aan de borst, niet hoorbaar slikt of onrustig blijft na de voeding jij en/of je baby zich niet comfortabel voelen bij het voeden Terug aan het werk Zes maanden ononderbroken borstvoeding geven, is het meest ideale voor je baby. Waarschijnlijk moet je echter vroeger terug aan het werk. Maar ook dat hoeft geen reden te zijn om te stoppen met borstvoeding. Vaak kan je s morgens en s avonds gewoon voeden en gedurende de dag kolven op die momenten dat je baby normaal zou drinken. Vraag naar de wettelijke mogelijkheden hieromtrent aan je werkgever. 18 Ik kies voor borstvoeding! Voor een baby is moedermelk de beste voeding omdat: de samenstelling voldoet aan de behoefte van de baby: meer vocht bij warm weer; vetter bij koude temperaturen de samenstelling verandert tijdens het voeden zelf andere samenstelling bij een premature baby dan bij een voldragen pasgeborene steeds aangepast aan de leeftijd en de toestand van de baby ze tal van stoffen bevat die alleen in moedermelk aanwezig zijn: actieve infectiewerende stoffen beschermende stoffen in de eerste moedermelk (colostrum) antistoffen manier van voeden is ook ideaal voor de baby: uitgebreid huidcontact; oogcontact en emotioneel contact op eigen tempo de baby bepaalt zelf de hoeveelheid Voor mama is borstvoeding geven interessant omdat: het een heel natuurlijke manier is om je baby goed te leren kennen het eenvoudig is en de melk steeds beschikbaar is het veel vreugde en voldoening geeft het de kans op borstkanker, eierstokkanker, osteoporose verkleint het lichaam vlugger herstelt 3

Voor je partner is het: een hele ervaring om mee te maken en te zien dat je baby alles krijgt wat hij/zij wil Nog andere voordelen zijn: de baby kan zich harmonieus ontwikkelen borstvoeding is ecologisch (niets weggooien, geen extra energieverbruik, geen afval) borstvoeding is niet na te bootsen en is helemaal gratis Rol van de papa Misschien voel je je wat buitenspel gezet als je vrouw borstvoeding geeft. Nochtans is jouw rol als partner heel belangrijk. Naast een steun voor je vrouw zijn er nog tal van activiteiten die jij naast de voeding op jou kan nemen. Troosten, knuffelen, de luier verversen, het badje geven, de baby wiegen, laten opboeren, met hem spelen. Eten voor twee hoeft niet, eet alles met mate, maar voldoende drinken is geen overbodige luxe. Maak er een goede gewoonte van om voor elke borstvoeding een glas water te drinken. Zorg ervoor dat je toch ongeveer 1,5 l per dag drinkt. Bij voorkeur geen of zo weinig mogelijk cafeïne houdende dranken en alcohol. Om de borstvoeding te stimuleren kan je ook borstvoedingsthee drinken (een mengeling van venkel-dille en anijs of rooibos). Een specifiek probleem vormen families met gekende voedselallergieën. Sommige voedingsmiddelen die de mama dan inneemt, kunnen tot problemen leiden bij je baby. Het kan gaan om koemelk, zuivelproducten, ei, noten, vis en citrusvruchten. Als je baby blijft huilen na de borstvoeding, neem dan contact op met de kinderarts om het probleem te bekijken. Medicatie Als je medicatie moet nemen, vraag dan aan je arts een geneesmiddel dat je kan innemen tijdens de borstvoeding. Neem je medicatie best in onmiddellijk nadat je borstvoeding hebt gegeven. Een gouden medaille voor de borstvoeding Alles gaat goed met de borstvoeding als: je baby regelmatig wakker wordt om te drinken en wakker blijft tot hij goed gevoed is je baby een wakkere indruk maakt en reageert op je aanwezigheid je baby heldere oogjes heeft en een soepele huid 4 17

Dat kan ertoe leiden dat de baby aan de borst minder goed gaat zuigen en dus minder melk binnenkrijgt en ook de melkproductie in het gedrang brengt. Ook als de borstvoeding reeds goed op gang is gekomen, is het geven van een fopspeen absoluut geen must. Er zijn veel andere manieren om je baby te troosten. Moet ik op mijn voeding letten? In principe mag je als borstvoedende mama alles eten. Het is alleen belangrijk dat je jouw baby na de borstvoeding goed observeert. Merk je op dat hij vaker huilt als je een bepaald product hebt gegeten, dan vermijd je dit best. Doordat je gevarieerd eet, leert je baby verschillende smaken en geuren kennen (want de voeding die jij inneemt, kan de moedermelk een andere geur of kleur geven). Gezond en lekker eten is belangrijk omdat het je weerbaarder maakt tegen ups en downs die er na een bevalling altijd zullen zijn. Het eten van gevarieerde en verse producten is essentieel. Gebruik dagelijks minstens 1 product uit de volgende groepen: brood, graanproducten, aardappelen, rijst, deegwaren, peulvruchten groenten en fruit melk, melkproducten, kaas, vlees, kip, ei margarine, boter, olie 16 Start van de borstvoeding Na de geboorte is je baby meestal in een zeer wakkere fase. Vaak instinctmatig zal hij, als hij bloot op je buik wordt gelegd op zoek gaan naar de borst. Indien de medische toestand van je baby het toelaat, zal je baby minimaal 1 uur bloot afgedekt met een warm dekentje en een mutsje, tegen je aan kunnen blijven liggen. Dit eerste contact in de verloskamer, is heel intens en kan de optimale start zijn voor een schitterende borstvoeding. De vroedvrouw zal je helpen om je baby voor de eerste keer aan te leggen. Aandachtspunten bij het aanleggen Zorg voor een rustige omgeving en een comfortabele houding zittend of liggend met ondersteuning door kussens of door het gebruik van een positioneringskussen Leg de buik van je baby tegen jouw buik in één rechte lijn Zorg ervoor dat het neusje van de baby ter hoogte van de tepel ligt Streel met de tepel de lipjes van de baby tot het mondje wijd opengaat Breng je baby dichter bij je lichaam Zorg ervoor dat het mondje van de baby zo veel mogelijk tepel en tepelhof omvat, waarbij de lippen naar buiten gekruld worden en de kin van de baby tegen je borst ligt eerst zal de baby kleine zuigbewegingen maken om een reflex uit te lokken zodat de melk naar buiten kan komen daarna maakt de baby grotere drinkbewegingen (met bolle wangen) 5

na enkele grote slokken, stopt je baby om op adem te komen en daarna drinkt de baby verder als de rustpauzes groter worden, stopt de baby vanzelf met zuigen en zal daarna de borst loslaten Bied daarna je tweede borst aan Laat de baby na de voeding opboeren en geef hem een verse luier Begin de volgende voeding aan de kant die je het laatst hebt aangeboden Melkproductie De melkproductie start met het principe van vraag en aanbod. Telkens wanneer je baby om voeding vraagt, zal er melk aangemaakt worden. De eerste 2 dagen is dit gemiddeld 8 tot 12 keer per dag, waarvan minstens 1 tot 2 keer per nacht. De eerste melk is colostrum. Deze is romig, dik, soms doorschijnend, soms geel, met veel beschermende stoffen (immuunstoffen) en licht verteerbaar. Tussen dag 2 en dag 4 komt de eigenlijke melkproductie goed op gang en wordt de melk dunner en waterig. Ze bevat alle voedingsstoffen in de juiste verhouding, nodig voor jouw baby op dat moment. Meestal wil de baby in de eerste weken om de 2 à 3 uur gevoed worden, rekenend vanaf het begin van de ene voeding tot het begin van de volgende voeding. Je baby zal met de tijd steeds efficiënter en ook grotere hoeveelheden gaan drinken zodat er meer tijd tussen de voedingen zal komen. 6 Huilen Geleidelijk aan zal je je baby beter leren kennen en zal je feilloos herkennen waarom je baby vermoedelijk huilt. Hij huilt niet altijd van de honger. Hij kan ook huilen omdat hij zich niet fijn voelt, omdat hij een natte luier heeft, omdat hij het te koud of te warm heeft, omdat hij wil opboeren, omdat hij krampjes heeft of zich verveelt of eenzaam voelt. Het is belangrijk dat als je baby huilt, je hem eventjes aanraakt, hem eventueel opneemt, zodat hij het gevoel krijgt dat jullie er voor hem zijn. Baby s willen graag heel dicht bij hun mama of papa zijn. Hij zal dan ook vaak stoppen met huilen als je hem tegen je aan houdt, als je hem bij je in bed neemt. Soms kan het helpen hem in een draagdoek tegen je lichaam aan te dragen. Door de beweging en warmte van je lichaam valt hij dan gemakkelijker in slaap. Ook hem inwikkelen in een doek en hem eventjes heel dicht tegen je aanleggen, kan s nachts wonderen doen. Soms is het nodig hem nog een slaapmutsje te geven door hem nog eens kort aan de borst te leggen. Mag ik een fopspeen geven? Het is het beste de eerste dagen, als het leerproces van zuigen nog volop aan de gang is, geen fopspeen aan je baby te geven. Door het geven van een fopspeen kan je de baby verwarren, aangezien de zuigtechniek die hij nodig heeft om aan de borst te zuigen totaal verschillend is van die die hij gebruikt om op de fopspeen te zuigen. 15

De eerste dagen plast je baby vaak weinig en is de urine vaak sterk geconcentreerd. Daarna heeft je baby zo n 5 tot 6 natte luiers per dag als hij voldoende drinkt. Groeispurt Rond de 10de dag na de geboorte en vaak ook nog eens na 6 weken en 3 maanden groeit je baby extra snel. Dat noemen we een groeispurt. Het is normaal dat je baby dan frequenter wil drinken. Soms heb je daarbij het gevoel dat je baby altijd om voeding vraagt en dat je niet voldoende melk hebt. Het is belangrijk je baby aan te leggen als hij erom vraagt. Na enkele dagen zijn jullie weer helemaal op elkaar afgestemd! Het is essentieel dat je nu probeert wat extra rustmomenten voor jezelf in te bouwen. Nachtvoedingen De meeste baby s hebben de eerste maanden één of meer nachtvoedingen nodig. Geef je baby borstvoeding als hij er s nachts om vraagt. Dat gaat het gemakkelijkst als je baby in jouw kamer slaapt. Opboeren Sommige baby s boeren nooit op na de borstvoeding, anderen doen dat alleen de eerste maanden. Als je baby na de voeding in slaap valt, is het niet nodig hem wakker te maken om hem te laten opboeren. Je baby boert het gemakkelijkste op als je hem rechtop houdt tegen je schouder of hem ondersteund rechtop op schoot neemt. De baby ontwikkelt een eigen voedingsritme afhankelijk van zijn behoeften en temperament. Het is belangrijk om de eerste weken als oefenweken te zien voor jou en je baby en gun jezelf de nodige rust. De eerste 6 maanden heeft de baby geen andere voeding of drank nodig. Borstvoeding bevat alles wat nodig is voor een optimale groei en ontwikkeling. Ook daarna, als hij vaste voeding gaat eten, blijft moedermelk een belangrijke bron van voedingsstoffen en antistoffen. Houdingen Het aannemen van verschillende houdingen tijdens het geven van borstvoeding, kan veel problemen voorkomen. Het is daarom essentieel dat je regelmatig van houding wisselt omdat de borst dan op verschillende manieren wordt geleegd. liggend in bed (de eerste dagen in de materniteit of s nachts) of liggend in de zetel (thuis) zittend in de klassieke Madonnahouding zittend met je baby doorgeschoven en zijn hoofdje in je handpalm Zoek steeds de meest comfortabele houding voor jou en je baby. Het gebruik van een positioneringskussen kan hierbij helpen. 14 7

Gevoelige, pijnlijke tepels Goed aanleggen en regelmatig wisselen van houding zijn de geheimen om pijnlijke tepels te voorkomen. Als je baby bij de borstvoeding goed toehapt, zijn tongetje naar voren en naar beneden brengt en op die manier een groot deel van het borstweefsel in de mond neemt, mag hij zo vaak en zo lang drinken als hij zelf aangeeft, zonder dat dit pijnlijke tepels tot gevolg zou mogen hebben. Zorg voor een rustige omgeving Zoek die houding die zowel voor jou als voor je baby comfortabel aanvoelen, goed ondersteund door kussens. Wees geduldig bij het aanleggen van je baby, wacht tot hij zijn mondje voldoende wijd opent Maak dan een snelle beweging met de arm om je baby nog dichter bij de borst te brengen Vaak zijn de tepels tijdens de eerste borstvoedingsmomenten wat gevoelig, maar deze gevoeligheid zal geleidelijk aan verdwijnen. Blijven de tepels toch gevoelig dan is het essentieel de tepels altijd goed droog te houden. Gebruik geen zeep bij het wassen van de borsten Droog de borsten goed af na het wassen Laat na de borstvoeding een druppeltje melk op de tepels indrogen Verwissel regelmatig borstcompressen (als je die gebruikt) Laat je borsten zoveel mogelijk bloot, zodat de lucht vrij kan circuleren Drinkt je baby voldoende? Dit is wellicht de meest gestelde vraag en de grootste zorg van moeders die borstvoeding geven. We kunnen je nochtans geruststellen. Je zal je baby leren observeren en al heel snel merken wanneer hij verzadigd is en wanneer dat niet het geval is. Behalve de eerste dagen kan je ook aan het aantal natte plasluiers en de ontlasting merken of je baby voldoende drinkt. 5 tot 6 natte luiers per dag en de eerste dagen 2 tot 5 keer ontlasting per dag, geven aan dat je baby goed gevoed wordt. Natuurlijk is het observeren van je baby de beste parameter. Is je baby tijdens de voeding alert en na de borstvoeding tevreden en valt hij vredig in slaap, dan kan je er van op aan dat hij voldoende melk krijgt. Alle baby s verliezen de eerste dagen na de geboorte gewicht. Een baby mag tot 10% van zijn geboortegewicht verliezen. Ten laatste rond de tiende tot veertiende dag heeft je baby zijn geboortegewicht terug. Ontlasting en urine De eerste ontlasting van je baby, het meconium, is zwart en kleverig. Nadien kan de ontlasting van donkergroen naar oranje-goud achtig overgaan. Soms is de stoelgang wat waterig of zelfs wat schuimend. De eerste dagen zal je baby twee tot vijfmaal per dag ontlasting hebben, nadien kan dat minder zijn, soms eenmaal per dag of zelfs een keer om de 2 tot 3 dagen. Belangrijk is dat hij altijd zacht van structuur is. 8 13

Afkolven Soms is het nodig (manueel) wat moedermelk af te kolven. Deze techniek kan soelaas brengen de eerste dagen als je baby onvoldoende zou willen drinken aan de borst, bij stuwing als je baby moeite heeft om aan te happen of als je omwille van een bepaalde reden gescheiden bent van je baby. In deze brochure beperken we ons tot het uitleggen van afkolven met de hand omdat je deze techniek gemakkelijk zelf kan uitvoeren. Indien er elektrisch moet afgekolfd worden, zal de vroedvrouw je op de materniteit duidelijke instructies daaromtrent geven. Afkolven met de hand, zo doe je dat Zorg voor een rustige, warme omgeving Was de handen Masseer de borst met stevige draaiende bewegingen Plaats duim, wijs en middelvinger 2,5 tot 4 cm achter de tepel (duim boven, vingers onder) Duw duim en vingers zachtjes richting borstkas Rol daarna de vingers naar voren Verplaats de vingers (Vingers plaatsen, indrukken, rollen, verplaatsen, drukken, rollen, in ritmische bewegingen, zoals de baby drinkt) 12 Wissel vaak van houding bij het aanleggen van de baby en begin eventueel eerst met de minst pijnlijke kant Gebruik Lansinoh-zalf en/of Mother Mates na de borstvoeding Stuwing Na enkele dagen begint de moedermelk productie op volle toeren te draaien. Niet alleen de melkklieren, maar ook de bloed- en lymfevaten van de borst raken dan soms sterk gevuld, waardoor dan stuwing optreedt. Het gebeurt dat de baby daardoor de borst moeilijk kan pakken. leg je baby zoveel mogelijk aan zodat je borsten niet overvol geraken leg voor het voeden een warmtekussen op de borsten of neem een warme douche, waardoor de melk gemakkelijker zal gaan stromen voer met je handen een borstcompressie uit ondersteun met je vlakke hand de harde plek ter hoogte van de borst en oefen wat druk uit in de richting van de tepel Vaak valt deze dag van stuwing samen met een onrustige dag van je baby omdat het grote aanbod van moedermelk er bij hem voor zorgt dat zijn darmpjes voor het eerst op volle kracht gaan werken. Bovendien kan het ook zijn dat schommelingen in jouw hormonen ervoor zorgen dat je het emotioneel wat lastiger krijgt. (baby blues) Het gestuwde, volle gevoel in je borsten gaat na een tijdje spontaan over. Als vraag en aanbod op elkaar afgestemd raken, voelen de borsten weer zacht en soepel aan. 9

Een verstopt melkkanaaltje Soms gebeurt het, als de melk niet goed stroomt in een gedeelte van de borst, dat er een stopje van vette melk ontstaat dat het melkkanaaltje afsluit. Je kan dan een harde, pijnlijke plek voelen in de borst, die ook een beetje rood kan zijn. De oplossing bestaat erin de melk goed te laten vloeien: Neem voor de voeding een warme douche, gebruik een warmtekussen of natte warme pampers op de borsten Voed de baby onmiddellijk erna Voed op vraag, frequent en lang genoeg, stel geen voeding uit Leg je baby zorgvuldig aan, je baby moet 2 tot 3 cm van het tepelhof in zijn mondje nemen Probeer verschillende houdingen, met baby s kinnetje naar de pijnlijke plek gericht Begin met die borst waar zich de pijnlijke plaats bevindt Leg als je dat wil een ijszakje op je borsten na de voeding Voorkom afklemmen van de melkkanalen, draag een goed zittende voedings-bh Borstontsteking Een borstontsteking ontstaat door een niet behandeld verstopt melkkanaaltje. De ontstoken plek voelt warm aan. Ja kan ook koorts hebben, je moe of misselijk voelen of hoofdpijn hebben. Een borstontsteking moet onmiddellijk behandeld worden, anders kan er zich een abces ontwikkelen. 10 Een borstontsteking kan ontstaan: door onvoldoende legen van de borst doordat de tijd tussen 2 voedingen te lang is door: voeden op schema flesvoeding tussendoor gebruik van fopspeen s nachts doorslapen van de baby te snel afbouwen van borstvoeding knellende kledij In principe gelden alle maatregelen om verstopte melkkanaaltjes te behandelen ook voor een borstontsteking. Wil de baby niet aan de ontstoken borst drinken (dat kan, want deze melk smaakt wat zouter), kolf dan regelmatig af tot je baby weer aan de borst wil drinken. De melk is niet schadelijk voor de baby. Als rust, warmte en vaak voeden geen duidelijke verbetering geven na 24 uur, ga dan naar je huisarts, zeker ook als de tepel gekwetst is. Misschien zal je arts antibiotica voorschrijven. Soms wordt geadviseerd om met borstvoeding te stoppen. Dat is echter een ingrijpende maatregel en meestal geneest een borstontsteking sneller als gewoon met borstvoeding wordt verder gedaan. 11