Grond Weg- en Waterbouw: Bruggen en Viaducten Kennisvelden binnen de Bouwdienst Opdrachtgever RIJKSWATERSTAAT AUTEUR : P. OOMEN DATUM : 27 JUNI 2008
2
Inhoudsopgave Inhoudsopgave 3 Inleiding 4 1. Internationale aanvragen 5 1.1 De resultaten 5 2. Nederland 8 3. Conclusies 10 Bijlage 1. Overzichten octrooiaanvragers 11 Bijlage 2. IPC Classificatie 12 Bijlage 3. Begippen 13 Bijlage 4. Gebruikte landcodes 16 Bijlage 5. Afkortingen 17 3
Inleiding Algemeen In november 2007 heeft Rijkswaterstaat het Convenant IE ondertekend. Doel van dit convenant: het intellectueel eigendom rond infrastructurele projecten regelen, zodat de Grond-, weg- en waterbouw (GWW) een meer innovatieve sector wordt. Rijkswaterstaat wenst inzicht te verkrijgen of dit convenant ook echt bijdraagt aan hogere innovativiteit. Daarvoor is een nulmeting nodig, die de huidige octrooisituatie in kaart brengt. Rijkswaterstaat heeft Octrooicentrum Nederland gevraagd dit octrooionderzoek uit te voeren. daarbij behorende beschrijving van het betreffende technologiegebied. Voor het onderzoek is gebruik gemaakt van de EPODOC-database van het Europees Octrooi Bureau. Op het moment van onderzoek bevonden zich hierin de gegevens van ruim 60 miljoen octrooidocumenten. Dit betreft internationale octrooien waarvan de aanvragen zijn ingediend bij de World Intellectual Property Organisation (WIPO) of bij het Europees Octrooi Bureau (EOB). Maar ook nationale octrooien aangevraagd bij de nationale octrooibureaus vallen hieronder. Dit rapport Afbakening en opsplitsing De werkzaamheden van Rijkswaterstaat, zijn onder te verdelen in een aantal kennisvelden. Deze kennisvelden zijn vrij divers van aard. Om die reden wordt in één rapport, één kennisveld behandeld. In het onderzoek zal de focus liggen op Nederlandse octrooiaanvragers. Behalve het aantal octrooiaanvragen in Nederland, worden ook de aanvragen door Nederlandse organisaties besproken. Er worden ook vergelijkingen gemaakt tussen Nederland en het buitenland. Dit rapport bespreekt de resultaten op het gebied van bruggen en viaducten. Methodiek Om octrooipublicaties te kunnen onderverdelen en tellen in bovengenoemde categorieën wordt gebruik gemaakt van het systeem van International Patent Classification (IPC). Hierbij wordt elke octrooiaanvrage die is ingediend, ingedeeld in één of meerdere klassen die het betreffende technologiegebied waar de uitvinding betrekking op heeft aangeven. In totaal omvat het IPC systeem zo n 70.000 codes die tezamen alle technologiegebieden beschrijven. Deze codes zijn in een hiërarchische structuur gegroepeerd. Hoe hoger in de structuur, des te breder het omschreven technologiegebied. Bijlage 1 bevat een tabel met daarin IPC-groepen en codes van de kennisvelden waarop is geteld, met de Door de octrooien te tellen die zijn aangevraagd bij de WIPO of bij het EOB, wordt een goed beeld gekregen van de internationale ontwikkelingen in een bepaald technologiegebied. Dit is gebruikt om de internationale positie van Nederland in kaart te brengen. Uit de nationale aanvragen in de verschillende landen wordt duidelijk, hoeveel en waar Nederlandse organisaties aanvragen. De onderzoeksperiode is van 1990 tot 2006. Octrooien waarvan de aanvragen zijn ingediend binnen deze periode worden geteld. Aangezien nog niet alle in 2006 ingediende aanvragen op het moment van tellen zijn gepubliceerd, zijn de aantallen over dit laatste jaar nog onvolledig. Deze periode van geheimhouding duurt 18 of 30 maanden gerekend vanaf de indieningsdatum. Bijlage 2 bevat een uitleg van octrooigerelateerde begrippen en procedures. Bijlage 5 bevat de gebruikte afkortingen. 4
1. Internationale aanvragen Inleiding Het hoofdwegennet in Nederland telt meer dan 3.700 bruggen, viaducten en andere kunstwerken. Het kennisveld Bruggen en Viaducten omvat aanleg en onderhoud van alle typen bruggen en viaducten in Nederland. In het kader van dit onderzoek worden ook eco- en aquaducten in dit rapport behandeld. Reden is dat we bij octrooiaanvragen uitgaan van de gebruikte technologie. De technologie die gebruikt wordt voor een viaduct wijkt niet af van die van een ecoduct. Het onderzoek Voor dit kennisveld is gezocht naar octrooipublicaties die zijn ingedeeld in de IPC-classificatie groep E01D: Constructie van bruggen of viaducten; Monteren van bruggen. Deze classificatie dekt het gehele kennisveld goed af. Een uitgebreide beschrijving van de gebruikte klassen is opgenomen in de bijlage. In dit hoofdstuk worden alleen octrooiaanvragen besproken die bij het EOB en/of de WIPO zijn ingediend. 1.1 DE RESULTATEN Aantal aanvragen Er zijn in de periode 1990-2006 bijna 900 unieke octrooiaanvragen ingediend bij WIPO of EOB op het gebied van bruggen en viaducten. Figuur 1 bevat het aantal octrooiaanvragen per jaar. Het aantal aanvragen is gegroeid van circa 40 rond 1990, naar meer dan 60 in de laatste jaren. De in de figuur weergegeven trendlijn geeft de stijging weer. In Figuur 2 staat de geïndexeerde ontwikkeling op het gebied van Bruggen en viaducten afgezet tegen de totaalontwikkeling (1990 = 100). Dat is de ontwikkeling van alle octrooiaanvragen, over alle technologieën heen. Daaruit blijkt dat de groei in het aantal aanvragen op het gebeid van bruggen en viaducten achterblijft bij het totaal. De index van het aantal aanvragen in het totaal stijgt van 100 naar circa 300. (De lichte daling in de laatste twee jaar wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt doordat de cijfers nog niet compleet zijn). Voor bruggen en viaducten is de stijging veel beperkter, van 100 naar circa 150. 80 70 60 50 40 30 20 10 0 1990 1994 1998 2002 2006 Figuur 1: Ontwikkeling aantal internationale octrooiaanvragen "Bruggen en viaducten" 350 300 250 200 150 100 50 0 1990 1994 1998 2002 2006 Brug en viaduct Totaal Figuur 2: Geïndexeerde ontwikkeling in "Bruggen en viaducten" t.o.v. het totaal 5
250 204 200 150 125 114 114 100 63 48 47 42 50 37 30 24 21 20 0 DE US FR JP KR GB CH IT SE AT NL CA Ov. Figuur 3: Aantal aanvragen 1990-2006 per land In Figuur 3 is het aantal aanvragen per land over de onderzoeksperiode weergegeven. Duitsland is met meer dan 200 aanvragen koploper, gevolgd door de Verenigde Staten en Frankrijk. Er zijn 21 aanvragen afkomstig van Nederlandse aanvragers. Daarmee is Nederland de 11 e aanvrager op dit gebied. Figuur 4 bevat per land het aandeel in het totaal aantal aanvragen. Bijna een kwart van de aanvragen is afkomstig uit Duitsland. AT 2.7% SE 3.4% IT 4.2% NL 2.4% CH 4.7% GB 5.3% CA 2.2% KR 5.4% Ov. 12.8% JP 7.1% FR 12.8% DE 22.9% US 14.1% Nederland is goed voor 2,4% van alle octrooiaanvragen. Dat is iets minder dan gebruikelijk. Nederland is in het totaal (over alle technologiegebieden samen) goed voor 3,0% van de octrooiaanvragen. Vooral de Fransen, maar ook Duitsers, Zwitsers en Italianen, doen meer aanvragen dan gebruikelijk. Amerikanen en Japanners doen juist minder aanvragen dan gemiddeld. Figuur 4: Aandeel in aanvragen per land De aanvragers Aanvrager Land Totaal Freyssinet FR 46 Thyssenkrupp DE 21 Maurer Friedrich Soehne DE 13 Dornier Gmbh DE 9 VSL International AU, CH 9 Anderson Technology Corp JP 8 Mageba SA CH 7 Mediterranee Const Ind FR 7 Rite Hite Corp US 7 Basf Corp DE 5 Dumez GTM FR 5 Dywidag Systems Internat Gmbh DE 5 Gen Dynamics Santa Barbara Sis DE 5 GTM Construction FR 5 Maier Gmbh Peter DE 5 Reisner & Wolff Engineering AT 5 Rheinmetall Ag DE 5 Shanghai Maglev Transp Dev Co CN, US 5 Vinci Construction Grands Proj FR 5 Tabel 1: Grootste aanvragers Internationaal Tabel 2. geeft de bedrijven met het grootst aantal internationale octrooiaanvragen (WO/EP) in de periode 1990 tot 2006. In bijlage 3 is een overzicht opgenomen, waarin de aanvragen van de grootste partijen van jaar tot jaar zijn weergegeven. De grootste aanvragers op het gebied van bruggen en viaducten zijn Europese bedrijven. Met name Duitse en Franse bedrijven vinden we terug onder de grootste aanvragers. Hieronder volgt een kort profiel van de drie grootste aanvragers. Freyssinet [FR] Freyssinet is een internationaal bouwbedrijf, actief in twee sectoren. Structuren : het bouwen van bruggen, tunnels, gebouwen, fabrieken, etc. en onderhoud en de herstel van deze structuren. Enkele projecten in Nederland zijn onder meer het verplaatsen van het oude NS Station van Houten en het spoorviaduct Utrechtboog bij Duivendrecht. Er werken meer dan 8.000 mensen, bij een omzet van ruim 830 miljoen. 6
ThyssenKrupp (DE) Een groot Duits conglomeraat, met meer dan 190.000 medewerkers en een omzet van 51 miljard. De octrooiaanvragen zijn afkomstig uit de divisie Technologies (waar onder meer de Transrapid, de magnetische zweeftrein, ontwikkeld is) en uit de divisie services. Maurer Friedrich Soehne (DE) Een onderneming die actief is in onder meer staalconstructies en draagconstructies voor bruggen. Aanmerkelijk kleiner dan de andere grote aanvragers, met circa 500 werknemers en een omzet van 90 miljoen. De Nederlandse aanvragers De grootste Nederlandse aanvrager van internationaal octrooien is Heijmans. Deze heeft in de gehele periode 3 octrooien aangevraagd. HBG heeft twee octrooiaanvragen gedaan. In Tabel 2 zijn alle Nederlandse aanvragers vermeld. Ook de Bouwdienst van Rijkswaterstaat heeft een octrooi aangevraagd (EP0943736 Bearing). Aanvrager Aantal Heijmans Infrastructuur BV 3 Hollandsche Betongroep NV 2 Akzo Nobel NV 1 Beton Son BV 1 Bouwdienst Rijkswaterstaat 1 Fabricom Oil & Gas BV 1 Grontmij Advies & Techniek BV 1 High Technology Investments BV 1 Kessel Buren B V Geb Van 1 Koninklijke Bam Groep NV 1 Kuiken NV 1 Lenten Hendrik 1 M J Buijnsters Beheer B V 1 Octatube Holding B V 1 Ooms Avenhorn Holding B V 1 Polymarin BV 1 Ravestein BV 1 Scheepswerf Made B V 1 Stichting Geluidarme Spoorbrug 1 TNO 1 Tabel 2: Nederlandse aanvragers EOB en/of WIPO 7
2. Nederland Inleiding In dit hoofdstuk worden de resultaten van Nederland besproken. Daarbij onderscheiden we twee onderwerpen: Octrooiaanvragen in Nederland Octrooiaanvragen door Nederlandse organisaties In Nederland kunnen octrooien zijn aangevraagd door buitenlandse organisaties. 10 Octrooiaanvragen in Nederland 8 In Nederland zijn in de onderzoeksperiode 60 octrooien aangevraagd. Verreweg het grootste deel daarvan (56) is door Nederlandse aanvragers gedaan. Het aantal octrooiaanvragen per jaar is vermeld in Figuur 5. Als we het gemiddelde bekijken zit het aantal aanvragen rond de drie tot vier aanvragen per jaar. 6 4 2 0 1991 1994 1997 2000 2003 2006 Figuur 5: Aanvragen in Nederland per jaar Een duidelijke trend is niet waarneembaar in de cijfers. Het aantal aanvragen is het hoogste in 1998, maar de aantallen zijn klein. De grootste aanvragers in Nederland (2 of meer octrooiaanvragen) staan in Tabel 3. De meeste aanvragers zijn bouwbedrijven en bedrijven die zich met speciale projecten bezighouden (Heerema, Seaway). Uitzondering zijn Composieten Team (ingenieursbureau) en Susan Shakerin (particulier). Naast de aanvragers die hier vermeld zijn, zijn er 40 aanvragers met één aanvraag. Aanvrager Aantal Heerema Elevated Infrastructure 6 Hollandsche Betongroep NV 3 Composieten Team B V 2 Grootint BV 2 Heijmans Infrastructuur & Milieu 2 Moxa International B V 2 Seaway Heavy Lifting Engineering 2 Susan Shakerin 2 Tabel 3: Grootste aanvragers in Nederland 8
Octrooiaanvragen door Nederlandse organisaties Waar vragen Nederlandse organisaties aan? Om daar antwoord op te krijgen kijken we in welke landen de octrooiaanvragen gepubliceerd zijn. In totaal zijn er in de onderzoeksperiode door Nederlandse organisaties op 64 unieke vindingen, octrooi aangevraagd. Voor deze vindingen wordt gemiddeld bij 2 instanties octrooi aangevraagd. Voor meer dan driekwart van de vindingen wordt in Nederland octrooi aangevraagd, voor bijna de helft wordt een Europees octrooi aangevraagd. Veel aanvragers blijven dicht bij huis met de octrooiaanvraag. In Tabel 4 is opgenomen waar door Nederlanders octrooi wordt aangevraagd. Land n Land n 1 Nederland 55 10 Spanje 3 2 EOB 1 21 11 Japan 2 3 Duitsland 11 12 Brazilië 1 4 Oostenrijk 10 13 China 1 5 WIPO 1 7 14 Italië 1 6 Australië 6 15 Noorwegen 1 7 Denemarken 5 16 Portugal 1 8 Canada 4 17 Slovenië 1 9 VS 4 Tabel 4: Waar vragen Nederlanders octrooi aan? 1 Aanvragen die gedaan worden bij EOB en de WIPO gelden voor verschillende landen. Een aanvraag bij de WIPO die ook in Europa geldig wordt, wordt ook als EOB-document gepubliceerd. In deze tabel is niet ontdubbeld voor dit soort documenten. 9
3. Conclusies Op basis van de onderzoeksresultaten kunnen we de volgende conclusies trekken: Aantal octrooiaanvragen in bruggen en viaducten stijgt, maar minder snel dan bij andere technologieën. In internationaal perspectief is Nederland (en dus ook de Nederlandse aanvragers) een kleine speler. Franse en Duitse bedrijven zijn de grootste aanvragers van octrooien binnen dit gebied. Het aantal octrooiaanvragen voor bruggen en viaducten ligt in Nederland rond de vier per jaar. De Nederlandse aanvragers richten zich bij hun octrooiaanvraag voor een groot deel op Nederland. 10
Bijlage 1. Overzichten octrooiaanvragers Onderstaande tabel (Bijlage 1.1) geeft de aanvragers van minimaal vijf octrooien voor bruggen en/of viaducten. Aanvragen moeten zijn ingediend bij WIPO of EOB in de periode 1990 tot 2006. Aanvrager Land Totaal 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 Freyssinet FR 46 2 1 1 3 2 3 4 8 9 4 2 5 1 1 ThyssenKrupp DE 21 1 2 7 5 2 1 1 2 Maurer Friedrich Soehne DE 13 1 1 2 1 1 3 2 2 Dornier Gmbh DE 9 1 1 1 2 1 1 2 VSL International AU, CH 9 1 1 1 3 1 1 1 Anderson Technology Corp JP 8 1 1 2 3 1 Mageba SA CH 7 4 3 Mediterranee Const Ind FR 7 1 1 2 1 2 Rite Hite Corp US 7 1 1 1 1 2 1 Basf Corp DE 5 2 1 1 1 Dumez GTM FR 5 1 1 3 Dywidag Systems Internat Gmbh DE 5 1 1 1 2 Gen Dynamics Santa Barbara Sis DE 5 1 1 1 1 1 GTM Construction FR 5 4 1 Maier Gmbh Peter DE 5 1 2 1 1 Reisner & Wolff Engineering AT 5 1 1 1 1 1 Rheinmetall AG DE 5 1 2 1 1 Shanghai Maglev Transp Dev Co CN, US 5 5 Vinci Construction Grands Proj FR 5 1 3 1 In de volgende tabel staan aanvragers die in Nederland in de periode 1990 2006 minimaal twee octrooien hebben aangevraagd. Aanvrager Land Totaal 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 Heerema Elevated Infrastructure NL 6 3 2 1 Hollandsche Betongroep NV NL 3 1 1 1 Composieten Team BV NL 2 2 Grootint BV NL 2 1 1 Heijmans Infrastructuur & Milieu NL 2 1 1 Moxa International BV NL 2 2 Seaway Heavy Lifting Engineering NL 2 2 Susan Shakerin NL 2 2 11
Bijlage 2. IPC Classificatie Onderstaande tabellen tonen voor de verschillende kennisvelden de omschrijving van de technologiegebieden met de bijbehorende klasse of klassegroepen uit het International Patent Classification systeem (IPC). Het volledige bestand van de IPC classificatie is beschikbaar op de website van Octrooicentrum Nederland onder het hoofdstuk Databanken. De IPCclassificatie is beschikbaar in het Nederlands, maar hiervandaan zijn ook links beschikbaar naar een Engels- en Franstalige versie. (www.octrooicentrum.nl) Bruggen en Viaducten Bruggen in het algemeen Bruggen die worden gekenmerkt door de doorsnede van hun dragende overspanning Boogvormige bruggen Vakwerkbruggen Hangbruggen of kabelbruggen Bruggen die worden gekenmerkt door een combinatie van bouwwerken Beweegbare of draagbare bruggen; Drijvende bruggen Speciaal aangepaste bruggen voor specifieke toepassingen of functies die niet elders zijn ondergebracht, bijv. aquaducten of bruggen voor het ondersteunen van pijpleidingen Bouwkundige of constructieve details van bruggen Speciaal aangepaste methoden of apparatuur voor het opzetten of monteren van bruggen Methoden of apparatuur voor het repareren of versterken van bestaande bruggen Methoden of apparatuur voor het ontmantelen van bruggen Materiaalsamenstelling van bruggen E01D1 E01D2 E01D4 E01D6 E01D11 E01D12 E01D15 E01D18 E01D19 E01D21 E01D22 E01D24 E01D101 12
Bijlage 3. Begippen Octrooi Een octrooi, of met een ander woord een patent, is een volgens de wet verleend monopolie op de exploitatie van een uitvinding. De maximale wettelijke duur van een octrooi is in bijna alle landen 20 jaar. Octrooiwetgeving beoogt de (technologische) vooruitgang te stimuleren. Deze stimulatie is tweeërlei. Enerzijds beschermt een octrooi de uitvinders en aanvragers (particulieren, bedrijven, instellingen) tegen concurrentie, waardoor investeringen in innovatief onderzoek terug verdiend kunnen worden. Anderzijds worden octrooien en aanvragen gepubliceerd en vormen de octrooipublicaties een inspiratiebron voor verdere innovatie. Een mogelijke maat voor het innovatievermogen van een bepaald land is het aantal octrooiaanvragen per jaar op naam van aanvragers of uitvinders met overeenkomstige nationaliteit. Octrooiaanvragen / -verleningen / -publicaties Een octrooi wordt volgens nationale wet- en regelgeving aangevraagd, beoordeeld, verleend en in stand gehouden. Een octrooiaanvrage wordt na een periode van doorgaans 18 maanden geheimhouding gepubliceerd, terwijl verlening en publicatie van het eventuele uiteindelijke octrooi nog jaren op zich kunnen laten wachten. Een octrooi dat niet wordt verleend wordt niet gepubliceerd, maar de publicatie van de aanvrage blijft bestaan. Er zijn daarom meer octrooiaanvragen dan octrooien in de databases van octrooi-publicaties beschikbaar. Bij statistisch octrooionderzoek gaat men voor het samenstellen van indicatoren bij voorkeur uit van octrooiaanvragen in plaats van van verleende octrooien. Er zijn er meer en ook al wordt een aanvrage geen octrooi, er ligt toch een innovatieve actie aan ten grondslag. Bovendien zijn aanvragen van recenter datum beschikbaar en ligt de indieningsdatum van een aanvrage dichter bij het 'tijdstip van uitvinding' dan de verleningsdatum van een octrooi. Door uit te gaan van aanvragen wordt daarom een reeëler beeld gekregen van de mate waarin innovatie plaats heeft. Internationale procedures Om een octrooi in meerdere landen te verkrijgen moet in elk land afzonderlijk een octrooiprocedure worden gestart. Omwille van de harmonisatie van wetgeving en voor het gemak van de aanvrager van een octrooi in meerdere landen zijn een aantal internationale overeenkomsten gesloten. De belangrijkste zijn het Patent Cooperation Treaty (PCT), dat door praktisch alle landen van de wereld is ondertekend en het Europees Octrooi Verdrag (EOV) waarbij momenteel 31 landen uit Europa zijn aangesloten. Het PCT-verdrag wordt uitgevoerd door de World Intellectual Property Organisation (WIPO) en het EOV door het Europees Octrooi Bureau (EOB). Met één aanvraag kan nu in meerdere landen tegelijk een octrooi worden aangevraagd. De desbetreffende instantie beoordeelt de aanvrage en stuurt deze dan door naar de aangewezen landen (of regio's) voor de vervolgprocedure. Ter onderscheiding van de verschillende soorten aanvragen en octrooien worden verschillende voorvoegsels bij de registratienummers gebruikt. Een aanvrage ingediend bij de WIPO ontvangt de aanduiding WO, een aanvraag bij het EOB krijgt EP als voorvoegsel en een nationale aanvraag in bijvoorbeeld de Verenigde Staten krijgt US toegevoegd aan zijn unieke nummer. Al naar gelang de gevolgde weg spreekt men van de PCT-route, de EP-route of een nationale route. Een aanvraag die via de WIPO bij het EOB wordt ingediend wordt ook Euro-PCT genoemd. 13
Oudste prioriteit Bij verlening van internationale aanvragen voor de aangewezen landen ontstaan meerdere octrooien voor dezelfde uitvinding in verschillende landen. Deze octrooien behoren dan tot één zogenaamde octrooifamilie. Aan al deze octrooien ligt een en dezelfde aanvrage ten grondslag. Deze aanvrage is het oudste lid van de familie en wordt aangeduid met de term oudste prioriteit. De indieningsdatum van deze aanvrage staat bekend als de oudste prioriteitsdatum. De oudste prioriteitsdatum is van belang op het moment dat een uitvinding op nieuwheid moet worden getoetst aangezien zij het tijdstip waarop de uitvinding is gedaan het dichtst benaderd. Ook het land van indiening van de oudste prioriteit is van belang. Meestal is dat het land van vestiging of herkomst van de uitvinder of de aanvrager. In dit onderzoek wordt voor de datum van indiening de oudste prioriteitsdatum gebruikt en niet de datum waarop de aanvraag bij de WIPO, het EOB of (bijv.) het United States Patent and Trademark Office (USPTO) is ingediend. De allereerste aanvraag (: degene met de oudste prioriteitsdatum) ligt in de tijd gezien het dichts bij de oorspronkelijke uitvinding. Periode van onderzoek Wegens de gehanteerde geheimhoudingsperiodes (tot maximaal 18 maanden vanaf indiening en zelfs 30 maanden bij de PCT-route) zijn gegevens over aantallen octrooiaanvragen voor de meest recente jaren onvolledig. Dit geldt in nog sterkere mate voor verleningen. Technologiegebied De (nationale) octrooibureaus hanteren een classificatiesysteem om een uitvinding onder te brengen in een technologiegebied. Dit vergemakkelijkt het zoeken naar soortgelijke octrooien bij het beoordelen van de nieuwheid van een octrooiaanvraag. Dit classificatiesysteem is de zogenaamde International Patent Classification (IPC), die momenteel uit ongeveer 70.000 ingangen bestaat. In dit onderzoek is bij het zoeken in de databases gebruik gemaakt van de IPC en van de European Classification (ECLA), de wat meer gedetailleerde Europese pendant van de IPC. Nationaliteit van de aanvrager De aanvrager van een octrooi is degene die het octrooi kan gaan exploiteren. De aanvrager is niet noodzakelijkerwijs ook de uitvinder en kan ook een andere nationaliteit dan de uitvinder hebben. Een octrooiaanvrage kan op naam staan van meerdere uitvinders en meerdere aanvragers van uiteenlopende nationaliteiten. De aanvrager kan echter ook een landcode (= domicilie) voeren die niet noodzakelijkerwijs overeenkomt met het land waarin een uitvinding is gedaan. Dit is vooral het geval bij grote Internationals, waarbij het hoofdkantoor de registratie van de octrooiaanvragen centraliseert in speciaal opgezette units (Voorbeelden hiervan zijn IP Holdings als: DSM IP Assets BV en Philips Intellectual Property and Standards (IP&S)). Indicatoren Octrooien worden wereldwijd al lange tijd nauwkeurig geregistreerd en zijn momenteel grotendeels via computerbestanden toegankelijk. Dit heeft er toe bijgedragen dat de belangstelling voor innovatie gerelateerde indicatoren op basis van octrooien is toegenomen. De nationaliteit van aanvragers van octrooien geeft bijvoorbeeld een beeld van de innovatieve capaciteit van het bedrijfsleven van het betreffende land, terwijl de nationaliteit van de uitvinder als indicator voor (de innovativiteit van) het onderzoeksklimaat in een bepaald land wordt beschouwd. Om landen onderling met elkaar te vergelijken kunnen aantallen aanvragen/octrooien per land genormeerd worden naar bijvoorbeeld het aantal inwoners, het bruto nationaal product, de nationale onderzoeksbestedingen enzovoort. Niettemin blijft het lastig om landen onderling te vergelijken vanwege verschillen in gewoonten, wetgeving en procedures. In dit onderzoek wordt onder andere gerefereerd aan de octrooipositie van verschillende landen op grond van het aandeel dat (aanvragers uit) verschillende landen hebben in het 14
totaal aantal aanvragen in de periode van onderzoek. Consistentie van de octrooidatabases De informatie die gebruikt wordt ten behoeve van de analyses is voor het octrooiproces secundair. Het gevolg is dat met name op het gebied van naamgeving van aanvragers en uitvinders er vele spellingsvarianten gevonden worden in de databases. Zonder meer tellen zou een uiterst vertekend beeld geven van de actieve partijen. Ook overnames en afsplitsing van ondernemingen leidt tot over- of onderschatting van actieve partijen. Bij de analyses probeert OCNL zo goed als mogelijk is informatie bij de juiste aanvrager of uitvinder te plaatsen. De afspraak is dat het domicilie van zowel de aanvrager(s) als van de uitvinder(s) op de octrooiaanvrage worden vermeld. Niet in alle gevallen wordt deze (correct) vermeld. Deze onvolkomenheden zijn niet (eenvoudig) te verhelpen. Door het kiezen van doorgaans consistente documentverzamelingen worden de problemen geminimaliseerd. Ook zijn er (zij het beperkt) inconsistenties en fouten bij het toewijzen van de classificatiesymbolen aan de octrooiaanvragen. Door zoveel mogelijk gebruik te maken van de publicaties van het EOB (: EP-documenten) en die van de WIPO (: WO-documenten) worden de problemen geminimaliseerd. 15
16 Bijlage 4. Gebruikte landcodes Landcode Land AR Argentinië AT Oostenrijk AU Australië BE België BR Brazilië CA Canada CH Zwitserland CN China CZ Tsjechië DE Duitsland DK Denemarken ES Spanje FI Finland FR Frankrijk GB Engeland GR Griekenland HK Hong Kong HU Hongarije IE Ierland IL Israël IN India IT Italië JP Japan KE Kenia KR Zuid-Korea LT Litouwen LU Luxemburg MC Monaco MX Mexico NL Nederland NO Noorwegen NZ Nieuw Zeeland PL Polen PT Portugal RU Rusland SE Zweden SG Singapore SI Slovenië SK Slowakije TR Turkije US Verenigde Staten ZA Zuid Afrika
Bijlage 5. Afkortingen Afkorting EOB EP EPO EPODOC KOB WIPO Verklaring Europees Octrooi Bureau European Patent (Europese octrooi(aanvrage) European Paten Office (Engelse naam voor EOB) EPO Documentation Cluster Kennisontsluiting en Beleidsinteractie van Octrooicentrum Nederland World Intellectual Property Organisation 17