Inventaris van het bureauarchief Architekten Kollektief Heijdenrijk (AKH) en rechtsvoorgangers archief (1962-) 1965-2002 Marieke Bous Nederlands Architectuurinstituut 2004
INHOUD Inleiding Geschiedenis van het bureau 2 Verantwoording van de inventarisatie 5 Acquisitie 5 Inhoud 5 Bewerking 7 Literatuur 10 Aanwijzingen voor gebruik 11 Beperkende voorwaarden 11 Inventaris Personalia 13 Bureau 14 Organisatie 14 Administratie 17 Excursies met bureaumedewerkers 19 Projecten 21 Stukken betreffende meerdere projecten 21 Aanbestedingen en Acquisities 23 Ingezonden prijsvraagontwerpen 25 Projectdossiers 31 Beroepsgebonden activiteiten 82 Documentatie 83 Bijlagen Bijlage 1: Lijst van boeken en tijdschriften overgedragen aan de bibliotheek 85 Bijlage 2: Werkenlijst van Architekten Kollektief Heijdenrijk (AKH) 94 Bijlage 3: Index administratie 95 Bijlage 4: Index tekeningen 96 Bijlage 5: Lijst van documenten vatbaar voor vernieting 97
Inleiding INLEIDING GESCHIEDENIS VAN HET BUREAU In juli 1984 wordt door Leo Heijdenrijk, Hans Hermes, Wim de Lange en L.J. van der Stap de Stichting Architekten Kollektief Heijdenrijk (AKH) opgericht. In de loop der jaren wijzigt de naam en de rechtsvorm verscheidene keren. Vanaf 1987 werken deze architecten, uitgezonderd Van der Stap die zich al snel na de oprichting uit het Kollektief had teruggetrokken, samen onder de naam Architekten Kollektief Heijdenrijk B.V. Leo (voluit Leonardus Justinus) Heijdenrijk wordt op 12 juni 1932 te Den Helder geboren. Na het volgen van de Hogere Burgerschool B aan het Triniteits Lyceum te Haarlem, volgt Heijdenrijk de opleiding tot Bouwkundig Ingenieur aan de TH in Delft. Hiervoor behaalt hij in 1961 zijn diploma. Direct na zijn afstuderen treedt L.J. Heijdenrijk in dienst bij het Bureau van Architectuur, Industriële Vormgeving en Stedebouw ir. G.J. van der Grinten N.V. in Utrecht, later Amersfoort. Hier is hij als architect werkzaam. In 1965 wordt hij adjunct-directeur bij de Maatschap voor Architectuur en Stedenbouw Van der Grinten en Heijdenrijk. De directie wordt in 1970 uitgebreid met een derde directeur, L. Manche en het bureau wordt voortgezet onder de naam Environmental Design B.V. De naam van het bureau en de samenstelling van de directie wisselt een aantal malen totdat het in 1984 als E.D. Maatschap van Architecten en Ingenieurs Heijdenrijk Jansen Manche Raven en Stemerding wordt opgeheven. De medeoprichters van AKH Hans Hermes en Wim de Lange, en ook Van der Stap, zijn op enig moment werkzaam geweest bij E.D. Johan (Hans) Hermes, geboren op 21 april 1940 in Soerabaja, volgt een opleiding tot binnenhuisarchitect aan de Academie voor Beeldende Kunst in Den Haag. Daarna gaat hij naar de Academie voor Bouwkunst te Amsterdam. Hij rond die opleiding overigens niet af. Op basis van zijn gerealiseerde werk wordt hij ingeschreven in het architectenregister. Wim (voluit Wilhelmus Gerardus Berhnardus) de Lange wordt geboren op 11 juni 1938 in Diepenveen. Hij volgt zijn opleiding tot ingenieur aan de HTS in Deventer en vervolgt zijn opleiding aan de Academie van Bouwkunst in Arnhem. Hij verlaat de opleiding voortijdig en ook hij heeft op basis van zijn gerealiseerde werk de status architect verkregen. Het drietal vormt een hecht driemanschap dat zowel verantwoordelijk is voor de algemene organisatie als voor de vakdeskundigheid, zodat de besluitvorming binnen het Architekten Kollektief snel en weloverwogen kan plaatsvinden. Wim de Lange is als projectleider en uitvoerend architect verantwoordelijk voor de bouwtechniek, de bouworganisatie en het maken van planningen, begrotingen en bestekken. Hans Hermes is, naast zijn rol als architect/ontwerper, ook betrokken bij de bouwtechniek en de interne bureauorganisatie. De voornaamste taak van Leo Heijdenrijk bestaat uit het ontwerpen, het bijhouden van de bureaudocumentatie en het plegen van acquisities. 1 Het Kollektief heeft zich niet gespecialiseerd in het ontwerpen van één soort huisvesting. Door het deelnemen aan prijsvragen hebben zij de architectonische grenzen verlegd. Een prijsvraag had altijd een bevruchtende werking op de ontwikkeling van het architectonisch ontwerp, zodat er vaak iets nieuws werd toegevoegd aan een later gerealiseerd gebouw. Verworvenheden uit het ene gebouwtype werden overgeheveld naar andere. Aspecten als routing, ruimtelijke hiërarchie, lichtinval, bouwkundige structuur, thematische associaties en toepassing van kunst 1. L.J. Heijdenrijk, Huizen binnen eigen huid, Amersfoort, 1998, blz 6. 2
Inleiding konden steeds vanuit andere invalshoeken worden belicht. Het sociale aspect voerde daarbij altijd de boventoon. 2 Het bureau realiseert dus vele gebouwtypen. Woonhuizen, winkels, winkelcentra, kantoorgebouwen, scholen, sportaccommodaties, maar vooral door de rijksinrichtingen voor jongeren heeft AKH bekendheid gekregen. De meeste projecten worden in en rond Amersfoort gebouwd. Maar ook in de overige delen van Nederland. Voor Duitsland en Engeland zijn wel plannen gemaakt maar niet uitgevoerd. Bij iedere bouwopgave staan drie aspecten centraal; doelmatigheid, soliditeit en schoonheid. Het Kollektief gaat niet uit van een vastgesteld architectonisch concept maar de architectuur wordt vooral bepaald door de opdrachtgever, het programma van eisen en de omgeving waarin het gebouw staat. Het menselijke aspect van een ruimte wordt hierbij erg belangrijk gevonden. Het gaat dus niet alleen om het gebouw, maar ook om de omgeving. Niet alleen het exterieur maar ook het interieur is belangrijk. Grote inspiratiebron voor Heijdenrijk was het kleurgebruik en de vlakverdeling van Piet Mondriaan. Dit komt in zijn architectuur vooral tot uiting in zijn ontwerpen voor de Rijksinrichting voor Jongeren Het nieuwe Lloyd in Amsterdam en de inrichting van het Mondriaanhuis in Amersfoort. Maar ook in het bestuursgebouw voor de landbouwuniversiteit in Wageningen en de projecten in Kattenbroek zie je subtiele verwijzingen naar het kleurgebruik van Mondriaan. Naast alle architectonische en stedenbouwkundige projecten die Heijdenrijk tot stand heeft gebracht, is hij ook op andere gebieden actief geweest. Zo was hij in 1987 mede-oprichter van Stichting Kortegracht 9-11. Deze stichting kocht de panden nummer 9 en 11 aan de Korte Gracht in Amersfoort met de bedoeling hier het Mondriaanhuis in te vestigen. In 1989 is Heijdenrijk mede-oprichter van Stichting De Nieuwe Beelding. Deze stichting neemt het beheer van de door de Stichting Korte Gracht aangekochte panden op zich. In 1992 richt hij samen met zijn echtgenote de Stichting Vrienden van het Mondriaanhuis op. Deze stichting neemt de exploitatie van het Mondriaanhuis op zich. Uit de bemoeienissen met de oprichting en exploitatie van het Mondriaanhuis, blijkt eens te meer Heijdenrijks fascinatie voor de ideeën van Mondriaan. Verder was Heijdenrijk bestuurslid van de KIVI Afdeling Bouwkundig Ingenieurs, lid van de Arbitrage Commissie BNA, Rijksgecommitteerde aan het HBO en jurylid bij diverse prijsvragen. Overzicht van de loopbaan van L.J. Heijdenrijk 1961-1965 werkzaam als architect bij het Bureau voor Architectuur, Industriële Vormgeving en Stedebouw ir. G.J. van der Grinten N.V. 1965-1970 werkzaam als maat, architect/adjunct-directeur bij Maatschap voor Architectuur en Stedebouw Van der Grinten en Heijdenrijk 1970-1975 werkzaam als architect/directeur bij Van der Grinten, Heijdenrijk en Manche Environmental Design B.V. 1975-1979 werkzaam als architect/directeur bij E.D. Maatschap van Architecten en Ingenieurs Heijdenrijk Manche Raven en Stemerding 1979-1984 werkzaam als architect/directeur bij E.D. Maatschap van Architecten en Ingenieurs Heijdenrijk Jansen Manche Raven en Stemerding 1984 werkzaam als architect/directeur bij het Maatschap voor Architecten en Ingenieurs Heijdenrijk Manche Raven 1984-1987 architect bij Stichting Architekten Kollektief Heijdenrijk 1987-1999 architect-directeur Architekten Kollektief Heijdenrijk B.V. 2. Idem, blz 7. 3
Inleiding Op 19 februari 1999 overlijdt Leo Heijdenrijk te Amersfoort. De projecten waar hij aan begonnen was, worden afgemaakt door Hermes en De Lange. Zij doen dit uiteindelijk vanuit Aerdenhout waar het bureau, na zestien jaar vestiging in Amersfoort, sinds 2000 gevestigd is. Hier zal het nog twee jaar opereren om alle lopende projecten af te ronden. Hermes en De Lange gaan in de loop van 2002 met pensioen, waarna het Architekten Kollektief Heijdenrijk B.V. wordt opgeheven. 4
Inleiding VERANTWOORDING VAN DE INVENTARISATIE Acquisitie Het archief van Architekten Kollektief Heijdenrijk is in twee delen aan het Nederlands Architectuurinstituut (NAi) geschonken. Het eerste en grootste deel, ongeveer 25 strekkende meter, wordt in 2000 door Architekten Kollektief Heijdenrijk geschonken in verband met de op handen zijnde verhuizing van het kantoor. Het archief bevat naast tekeningen en geschreven stukken met betrekking tot projecten ook dia- en fotomateriaal, bureauadministratie, een maquette, excursieverslagen en de bibliotheek van het bureau. Het tweede deel, ongeveer 7 strekkende meter wordt door Hans Hermes geschonken. Het betreft hier vooral tekeningen en geschreven stukken met betrekking tot projecten die, na het overlijden van Heijdenrijk, in 2000 en 2001 zijn afgerond. Het archief van Architekten Kollektief Heijdenrijk is interessant voor het NAi omdat het één van de eerste archieven binnen het NAi is die de periode na de wederopbouw tot 2000 beslaat. In de ontwikkeling van het bureau van ongeveer 1965 tot 2000 kan men de algemene tendens die zich in de Nederlandse architectuurgeschiedenis in die periode afspeelt, goed herkennen. In de jaren 70 zien we veel schakelingen, niveauverschillen, terrassen, uitstulpingen en inspringingen. Verwijzingen naar Grieks/Romeinse bouwkunst duiden op uitstapjes naar het postmodernisme. In het latere werk van het Kollektief zien we de rijke variatie aan vorm, kleur en materiaal die zo kenmerkend is voor de architectuur van de jaren 90. Door de detaillering en het kleurgebruik hebben de ontwerpen van Architekten Kollektief Heijdenrijk een eigen karakter. 3 Inhoud Het archief bestaat voornamelijk uit projectdossiers, zowel uit de E.D. periode als de AKH periode. De projectdossiers variëren in omvang. De meeste vroege projecten zijn slechts fragmentarisch gedocumenteerd, terwijl van het late werk vrijwel het volledige projectdossier bewaard is gebleven. Met name de dossiers van de Rijksinrichtingen voor Jongeren zijn erg omvangrijk. De dossiers bestaan vooral uit tekeningen en geschreven stukken, daarnaast zijn er ook foto s en negatieven. Naast de projectdossiers bestaat het archief uit de bureau-organisatie en administratie, niet projectgebonden documentatiemateriaal, en materiaal behorende bij excursies en beroepsactiviteiten. De vorming van het archief van het bureau laat zich in drie periodes verdelen. Periode Bureau voor Architectuur, Industriële Vormgeving en Stedebouw ir. G.J. van der Grinten N.V. (1961-1970) Uit deze periode is weinig materiaal bewaard gebleven. Veel van het materiaal uit deze periode is bij het faillissement van E.D. in 1984 vernietigd. Een uitzondering daarop vormt een deel van de originelen en het documentatiemateriaal van projecten waarvan Leo Heijdenrijk de projectarchitect was. Dit materiaal bestaat hoofdzakelijk uit foto s en krantenartikelen. De dossiers van de projecten waarvan G.J. van der Grinten de hoofdarchitect was, werden vernietigd. 3. Hans Ibelings, Nederlandse architectuur van de 20 e eeuw, Rotterdam, 1995 5
Inleiding Bij inventarisatie van het archief bleek dat er van deze projecten toch materiaal bewaard gebleven is. Dit materiaal bevond zich met name in de negatieven- en diaverzameling van het bureau en dat verklaart waarom deze projectdossiers vooral uit dit soort materiaal bestaan. Periode E.D. (1970 1984) De bureauorganisatie bij E.D. was nog niet zo goed georganiseerd, zoals dat later bij AKH het geval was. Er was wel een werkenlijst (aanvraagnummer d 315), maar het hele ontwerp- en bouwproces werd niet heel strikt ingedeeld. Er werd alleen onderscheid gemaakt in B (bestek) en W (werk)-tekeningen. De werktekeningen hebben een nummer met een W ervoor (bijvoorbeeld W 01). De bestektekeningen hebben geen aanduiding met een letter maar alleen een nummer. De volgorde van de nummers is chronologisch. Naast deze indeling worden ook andere ordeningsprincipes gehanteerd. Deze kunnen per dossier verschillen. Periode AKH (1984 2001) Van het bureau AKH is het materiaal grotendeels nog beschikbaar. Dit deel van het archief bestaat uit tekeningen, foto s, dia s, geschreven stukken, projectadministratie, documentatie, bibliotheek en een maquette. De projectdossiers variëren enorm in grootte. Van deze periode is een overzichtelijke werkenlijst (bijlage 2) aanwezig. Deze vormt een leidraad bij de inventarisatie maar is niet helemaal volledig. Zowel de geschreven stukken als de tekeningen worden over het algemeen voorzien van het werknummer. Dit is één van de voorbeelden waaruit je kunt afleiden dat de administratie van het bureau goed georganiseerd was. Een ander voorbeeld is het onderscheid dat werd gemaakt tussen gele ordners voor de financiële en personele administratie, rode ordners voor algemene administratie zoals tekeningenlijsten, acquisities en krantenknipsels en blauwe ordners voor de projectdossiers. Binnen de blauwe ordners was er een aparte indeling om de administratie van de projecten te ordenen. Dit gebeurde op onderwerp aan de hand van een soort index (bijlage 3). Het is niet zo dat alle nummers die in de index worden vermeld ook daadwerkelijk gebruikt worden. In sommige mappen met administratie zat überhaupt geen index. Ook het hele ontwerp- en bouwproces is gecodeerd. Elk type tekening werd voorzien van een specifieke code die is terug te vinden op een lijst (bijlage 4). Een groot deel van de projecten is ook door middel van foto s gedocumenteerd. Er zijn veel foto s die door de bureaumedewerkers zelf gemaakt zijn. Een deel van de foto s is echter door erkende fotografen gemaakt. Helaas is niet van alle foto s de fotograaf bekend. In het archief werd materiaal van de volgende fotografen aangetroffen: Aerocamera Bart Hofmeester, Rotterdam Annaleen Louwes, Amsterdam Cas Oorthuys, Amsterdam Delta-phot, Middelburg Jan Derwig, Amsterdam Jan van Dijk, Den Haag Fotobureau, G.H. Meijnen, Vlaardingen Fotoburo Henk van der Leen, Den Haag Foto Jacobi Fotografie Kees Stuip, Nieuwerkerk aan de Ijssel Fotografie Rob Glastra, Schoonhoven. De Jong, Zeist Johan Matser bv, Hilversum Rob Meier, Leiden Nationaal foto persbureau bv, Amsterdam Victor E. Nieuwenhuis, Amsterdam Oerlemans van Reeken studio, Rijswijk Paul de Smalen, Amersfoort Studio Brenneker en van der Sommen, Venlo 6
Inleiding TH, centrale technische dienst H. van Veen, Maassluis Erik van der Vlist Sybolt Voeten Architektuur Fotografie Dineke Groenhof-Blauw, Amsersfoort Bewerking Door het maken van een plaatsingslijst (door Lonneke Bakkeren) werd de inhoud van het archief duidelijk. Het materiaal was verpakt in archiefdozen, ordners en kokers. De documenten in de dozen, ordners en kokers waren over het algemeen per project verpakt. Daarnaast was er nog documentatie in multomappen. In het archief is categoriaal geschoond, dat wil zeggen dat bepaalde stukken uit de dossiers zijn verwijderd. In dit geval is al het dubbele materiaal uit de projectdossiers verwijderd. Daarnaast zijn er financiële stukken verwijderd. Het gaat hier om grootboek-, kas- en bankafschriften en andere financiële gegevens (zie bijlage 5) die hun weerslag vinden in de jaarrekening. De jaarrekeningen zijn uiteraard wel bewaard. Voor deze aanpak is gekozen omdat het een relatief klein archief betreft en projectmatige schoning een onevenredige hoeveelheid tijd zou kosten in vergelijking met de ruimtewinst die het oplevert. Tijdens de bewerking zijn de documenten beschreven, geordend, genummerd en verpakt. Na ompakken bestaat het archief uit 43 meter. De onderverdeling in periodes is ook aangebracht in de inventaris. De indeling moet echter niet te star gehanteerd worden. Het is mogelijk dat een project in bijvoorbeeld de E.D. periode wordt geïnitieerd en in de AKH periode wordt gerealiseerd. De scheidslijn is dan moeilijk aan te geven. Bij de indeling in periodes is uitgegaan van de datering van de documenten. De goed georganiseerde bureauadministratie is leidraad geweest voor de bewerking van het archief. Er is getracht om zoveel mogelijk de oude indeling van de ordners te handhaven. Binnen de blauwe ordners was er een aparte indeling om de administratie van de projecten te ordenen. Dit gebeurde op onderwerp aan de hand van een soort index (bijlage 3). Deze indeling is in het archief bewaard gebleven en wordt in de inventaris projectadministratie genoemd. De index die bij deze projectadministratie hoort, en nodig is om de inventaris te begrijpen, is te vinden op de blauwe strook voor in de inventarismap. Het is niet zo dat alle nummers die in de index worden vermeld ook daadwerkelijk gebruikt worden. In de blauwe mappen bevond zich ook materiaal van vergelijkbare aard, dat niet met index is gearchiveerd door het bureau. Dit wordt aangeduid met de omschrijving documentatie. Ook het hele ontwerp- en bouwproces is gecodeerd. Elk type tekening werd vanaf ongeveer 1984, voorzien van een specifieke code die terug te vinden is op een lijst (bijlage 4). Ook deze indeling wordt in het archief zoveel mogelijk gehandhaafd en in de inventaris wordt in de omschrijving bij de tekeningen de code vermeld. De lijst met codes die nodig is om de inventaris te begrijpen is te vinden op de rode strook voor in de inventarismap. De documenten lieten zich indelen in de volgende rubrieken: 1. Personalia 2. Bureau 3. Projecten 4. Nevenactiviteiten 5. Documentatie Ad 1. Onder personalia bevindt zich enkel een bedankkaart voor het getoonde medeleven naar aanleiding van het overlijden van L.J. Heijdenrijk. Omdat deze kaart niet in de overige rubrieken in te delen was, is er voor gekozen om toch een categorie personalia te maken. 7
Inleiding Ad 2. Onder bureau vallen alle stukken die te maken hebben met de organisatie of de administratie van het bureau. Ad 3. Onder de rubriek projecten vallen alle projectdossiers, ook die van aanbestedingen en prijsvragen en niet geïdentificeerde projecten waarvan wel te verwachten valt dat ze door E.D. of AKH zijn ontworpen. Een deel van de acquisities heeft een werknummer dat ook op de werkenlijst (zie bijlage 2) vermeld staat. Waarschijnlijk is het zo dat wanneer een acquisitie omgezet werd in een opdracht het acquisitienummer verviel en een projectnummer werd toegekend. De projectdossiers zijn chronologisch geordend. Hiervoor gaven gedateerde stukken de gewenste informatie. Als een project niet te dateren was, wordt dit aangegeven door de aanduiding z.j. (zonder jaar). Alle documenten die betrekking hebben op één project zijn onder dat project beschreven. Zo zijn alle tekeningen, geschreven stukken, documentatie, foto s, negatieven en dia s over één project bij elkaar te vinden. Als een project in een latere periode een uitbreiding, restauratie of ander aanvullingen kent dan is er voor gekozen om eerst één algemene projectbeschrijving te maken en daar alle bouwfasen onder te beschrijven, zodat het duidelijk is dat het steeds om hetzelfde gebouw gaat. Onder één beschrijving kunnen dan meerdere werknummers vallen. Er is voor gekozen om met de eigentijdse indeling van de tekeningen het ontwerpproces te volgen. Daardoor vallen tekeningen van uiteenlopend formaat onder hetzelfde aanvraagnummer en liggen ze dus ook niet op volgorde. Ad 4. De stukken die in het archief zitten als gevolg van activiteiten die Heijdenrijk naast het werk als architect en stedenbouwkundige had, bevinden zich in de rubriek beroepsgebonden activiteiten. Het gaat hier om lezingen, jurering en zitting in de welstandscommissie van Zeewolde. Ad 5. Onder documentatie behoort de documentatie van eigen werk, documentatie ten behoeve van acquisities en aanbestedingen en documentatie die diende ter inspiratie. De ordening die door het bureau werd gehanteerd, is door de bewerker over genomen. 8
Inleiding De beschrijvingen van de projectdossiers bestaan uit de volgende onderdelen: - Jaartal (vet gedrukt) - Projectbeschrijving (cursief en vet gedrukt) - Het werknummer volgens de originele werkenlijst - De projectarchitect - De beschrijving van de inhoud van het dossier, met vermelding van de aard van de documenten, het aanvraagnummer en de toelichting op de documenten - Eventueel een opmerking en/of een verwijzing In de beschrijving wordt gebruik gemaakt van d, t, f, n, p, m- aanvraagnummers. d-aanvraagnummers worden gebruikt voor de geschreven stukken, t-aanvraagnummers voor de tekeningen, f-aanvraagnummer voor foto s, n-aanvraagnummers voor negatieven en dia s die in het projectdossier zijn gevonden, p-aanvraagnummers voor dia s die in de diaverzameling zijn gevonden en bij het projectdossier zijn ondergebracht en m-aanvraagnummers voor de maquettes. VOORBEELD 1975-1979 Project Woonhuis, Van Galenlaan 38 in Doorn, in opdracht van de familie Zwaan Werknummer: H 103 Projectarchitect: L.J. Heijdenrijk (E.D.) Aanvr.nr. Toelichting Geschreven stukken: d254 Documentatie Tekeningen : t251 Plattegronden, gevels, doorsneden Foto s: f61 Gerealiseerde gebouw Opmerking: Niet gerealiseerd Bij uitbreidingen of andere toevoegingen vallen onder één algemene beschrijving meerdere tijdsaanduidingen, werknummers, projectarchitecten en beschrijvingen. VOORBEELD 1975-1985 Project Proefboerderij met vier woningen, Meerkoetenweg 26 in Lelystad in opdracht van C.L.O. instituut voor veevoeding De Schothorst 1975-1978 Bouw Werknummer: S 109 Projectarchitect: L.J. Heijdenrijk, L.J. van der Stap (E.D.) Aanvr.nr. Toelichting Geschreven stukken: d245 Documentatie Tekeningen : t245 Situatie, plattegronden, gevels, doorsneden Foto s: f52 Maquette, gerealiseerde gebouw Negatieven: n71 Negatieven van f52 9
Inleiding 1983-1985 Fontein Werknummer: D 01 Projectarchitect: L.J. Heijdenrijk, W.G.B. de Lange Aanvr.nr. Toelichting Geschreven stukken: d225 Documentatie Tekeningen : t230 Bestaande terreinsituatie Foto s: f49 Maquette, gerealiseerde fontein Negatieven: n42 Negatieven van f49 1985 Onderzoek naar de geluidsisolerende werking van scheidingswanden Werknummer: D 10 Projectarchitect: J. Hermes Aanvr.nr. Toelichting Geschreven stukken: d232 Documentatie De foto s met de nummers f114 tot en met f133 zijn reproducties van foto s die oorspronkelijk op panelen van 50x50 centimeter zaten. De reproductiefoto s zijn gemaakt door Martien Kerkhof. De originele panelen zijn vernietigd. De boeken en tijdschriften die werden aangetroffen in het archief, dateren vooral uit de periode E.D. Er was in die periode een medewerker (J.W. Jansen) in dienst die zich interesseerde voor de bibliotheek van het bureau en een ingenieus systeem ontwikkelde met gekleurde stukjes tape op de ruggen van de boeken, om de boeken in te delen in categorieën. Helaas is deze indeling niet meer te achterhalen. De boeken en tijdschriften zijn overgedragen aan de bibliotheek van het NAi. Bijlage 1 geeft een overzicht van deze boeken en tijdschriften. LITERATUUR Leo Heijdenrijk, Huizen binnen eigen huid, Amersfoort, 1998 Van der Grinten, Heijdenrijk, Manche, Enviromental Design, Amsersfoort, 1974 Tabak, L., Mooi zonder marges, Architectonische kwaliteit en de sociale huur- en koopwoning, Amsterdam, 1995, p. 58-64. Talloze tijdschrift- en krantenartikelen. Deze zijn ondergebracht bij het betreffende projectdossier en indien dit niet mogelijk was bij documentatie, aanvraagnummer d316 10
Inleiding Aanwijzingen voor het gebruik U kunt alle documenten raadplegen met behulp van de aanvraagnummers, die u in de inventaris steeds bij de beschrijvingen aantreft. Vermeld deze aanvraagnummers, mét de code AKHA, op de witte briefjes aan de balie van de NAi-studiezaal. Deze inventaris is als tekstdocument in het programma Word op namen en termen te doorzoeken. Om die reden is van een inventaris-index afgezien. De tekstdocumenten zijn op aanvraag op de studiezaal te raadplegen Inlichtingen: collection@nai.nl Op de blauwe strook voor in de inventarismap vindt u de inhoudsopgave, volgens welke het bureau de projectadministratie organiseerde. Deze indeling is in de inventaris gehandhaafd. De rode strook biedt de lijst met codes waarmee het ontwerp- en bouwproces werd gecodeerd. Ook deze indeling wordt in het archief zoveel mogelijk gehanteerd. Beide stroken zijn handig om te gebruiken voor een beter begrip van de omschrijvingen. Beperkende voorwaarden Ten aanzien van tekeningen en archiefmateriaal van Rijksinrichtingen voor Jongeren, die in opdracht van de Rijksgebouwendienst (RGD) zijn gebouwd, is tussen de RGD en AKH bepaald, dat deze uitsluitend kunnen worden gepubliceerd na toestemming van de RGD. Het gaat hier om de volgende projecten: 1979-1999 Rijksinrichting voor jongens Het nieuwe Lloyd, Tafelbergweg in Amsterdam 1979-1982 Ontwerp, niet uitgevoerd Werknummer: G 001 Projectarchitect: L.J. Heijdenrijk, B. Stemerding (E.D.) 1985 Bouw Werknummer: U 02 Projectarchitect: L.J. Heijdenrijk, W.G.B. de Lange 1985 Inrichting van U02 Werknummer: I 02 Projectarchitect: L.J. Heijdenrijk, J. Hermes 1996-1999 Uitbreiding en verbouw Werknummer: U 36 Projectarchitect: L.J. Heijdenrijk 1986-2001 Rijksinrichting voor jongens Den Heij Acker, Gelderseweg 7 in Breda 1986-1989 Nieuwbouw Werknummer: U 09 Projectarchitect: L.J. Heijdenrijk, W.G.B. de Lange 1988-1993 Bouw en Verbouw Werknummer: U 13 Projectarchitect: L.J. Heijdenrijk, W.G.B. de Lange 11
Inleiding 1996 Bouw en Verbouw Werknummer: U 33 Projectarchitect: L.J. Heijdenrijk, W.G.B. de Lange 2001 Aanpassing ventilatiesysteem Werknummer: D23 Projectarchitect: J. Hermes 1987-2000 Rijksinrichting voor jongens De Hunnerberg, Berg en Dalscheweg 287 in Nijmegen 1987-1988 Renovatie en nieuwbouw Werknummer: U 08 Projectarchitect: L.J. Heijdenrijk, W.G.B. de Lange 1992-1996 Nieuwbouw Werknummer: U 22 Projectarchitect: L.J. Heijdenrijk, W.G.B. de Lange 1996 Verbouwing van de portiersloge Werknummer: D 15 Projectarchitect: W.G.B. de Lange 1997-1999 Uitbreiding en verbouwing open afdeling Werknummer: U 34 Projectarchitect: L.J. Heijdenrijk, W.G.B. de Lange 1998 Zonwering Werknummer: D21 Projectarchitect: J. Hermes 1999-2000 Verbouwing Maximaal gesloten afdeling (MGA) Werknummer: U 40 Projectarchitect: W.G.B. de Lange 1988-2001 Rijksinrichting voor jongens, Eikenstein in Zeist 1988-1994 Bouw Werknummer: U 07 Projectarchitect: L.H. Heijdenrijk, W.G.B. de Lange 1998-2001 Uitbreidingsonderzoek Werknummer: D19 Projectarchitect: W.G.B. de Lange 1998-2001 Uitbreiding Werknummer: U 37 Projectarchitect: L.J. Heijdenrijk, J. Hermes 12
INVENTARIS PERSONALIA 1999 Bedankkaart voor het getoonde medeleven naar aanleiding van het overlijden van L.J. Heijdenrijk d297 13
BUREAU Organisatie 1960-2000 Werkenlijsten en tekeningenlijsten uit de verschillende periodes E.D. en AKH d315 1974 Negatieven van foto s van het personeel, maart 1974 n78 1982 Stukken betreffende de organisatie en visie van E.D. d333 1984 Documentatie ten behoeve van acquisitie t322 1984-1986 Stukken betreffende de Stichting Open Bouwen waar Architekten Kollektief Heijdenrijk deelnemer van was, met foto s d314 1984-2000 Bevestigingen van ontvangen en verleende opdrachten per project d348 1985 Projectgegevens voor documentatie in de BNA registratie d332 1986 Handgeschreven jaaroverzicht van 1986, met schetsjes d341 14
1988 Stukken betreffende de organisatie van een aanbesteding, als voorbeeld gebruikt bij een presentatie d340 1995 Bureaugegevens over de financieel, economische draagkracht en de vakbekwaamheid d334 1995-1996 Stukken betreffende een samenwerkingsverband met Verweij, Messnig & Partners d350 1996 Gemeenschappelijke presentatiemappen van Architekten Kollektief Heijdenrijk en De Jong Bokstijn architecten met daarin ook de juridische stukken over samenwerking, met foto s d313 z.j. Overzichten van de planning en kostenbewaking en een lijst van taken tijdens het ontwerpproces d335 z.j. Negatieven en dia s van de kantoorinrichting van AKH, Mooierplein Aanvraagnummers: n11 z.j. Negatieven en dia s van de kantoorinrichting van AKH, Elleboogkerk Aanvraagnummers: n44 p1 z.j. Dia s van de medewerkers van E.D. en hun hobby s p31 15
z.j. Map Stedebouw en Architectuur een opgave voor de jaren 80 met visie en documentatie van uitgevoerde projecten en projecten in portefeuille van E.D. d336 z.j. Presentatiemap met materiaal waarmee het bureau zich presenteerde bij acquisities d323 z.j. Presentatiemappen over de verschillende projecten uit de periode van E.D. en AKH d312 z.j. Map met goede details en voorbeelden f10631 z.j. Presentatiemap met projecten ontworpen door ir. L.H. de Keijser, medewerker van E.D. d318 z.j. Tekstborden van een uitgebreide bureauvergadering in Renesse waarin o.a de leiding, de structuur en de toekomst van het bureau werden besproken n79 z.j. Coderingslijst die codes gebruikt op tekeningen verklaard d352 16
Administratie 1984-1985 Contracten met betrekking tot projecten, personeel en algemene zaken d103 1984-1996 Stukken betreffende de oprichting en opheffing Stichting AKH Aanvraagnummers: d99 Naamsverandering Stichting AKH d108 Documentatie en correspondentie over oprichting AKH, 1984-1993 d100 Afschrift van de aktes houdende oprichting stichting administratiekantoor AKH, 1990 d101 Register van aandeelhouders, 1990 en register van houders van certificaten Stichting Administratiekantoor HA d102 Notulen bestuursvergadering 1984-1992 1984-1996 Dagboek, grootboek over saldibalans, 1984-1996 d96 1984-1997 Jaarrekeningen Aanvraagnummers: d94 periode 06-07-1984 t/m 31-12-1985 d95 periode 1986-2001 (1991 ontbreekt) 1984-1999 Personele zaken Aanvraagnummers: d104 Sollicitatiebrieven 1984-1989 d105 Documentatie m.b.t. stagiaires 1984-1999 1984-1998 Correspondentie Aanvraagnummers: d106 Algemene Correspondentie 1984 1989 d107 Correspondentie over kwestie VAT-Combi en affiche 1984-1999 Algemene zaken Aanvraagnummers: d106 Standaardformulieren d107 Instructies i.v.m. nieuwe apparatuur 17
1984-2001 Jaarstukken Aanvraagnummers: d344 Stukken voor de Kamer van Koophandel, jaarverslagen 1984-2001 Verzekeringen Aanvraagnummers: d346 Stukken over ondernemers en bedrijfsschadeverzekering 1985-1997 Vennootschapbelasting Aanvraagnummers: d97 Aangifte vennootschapbelasting 1986-1997 d98 Documentatie en correspondentie m.b.t. jaarstukken 1985-1991 1986 Uitnodiging voor een opdracht, ten behoeve van acquisitie Aanvraagnummers: d351 Enquête en onderzoek 1987-1991 Notulen aandeelhoudersvergadering Aanvraagnummers: d345 2000-2002 Opheffing bureau Aanvraagnummers: d347 Stukken met betrekking tot de opheffing van het bureau, zoals uitschrijvingen, eindafrekeningen 18
Excursies met bureaumedewerkers 1986 Reisverslag van een studiereis naar Engeland Aanvraagnummers: d277 Geschreven stukken en foto s n45 Negatieven p19 Dia s 1987 Reisverslag van een studiereis naar Berlijn Aanvraagnummers: d278 Geschreven stukken en foto s p10 Dia s 1990 Reisverslag van een studiereis naar Barcelona Aanvraagnummers: d279 Geschreven stukken en foto s n23 Negatieven p43 Dia s z.j. Dia s van een studiereis naar Duitsland p20 z.j. Dia s van een studiereis naar Amerika p22 z.j. Dia s van een studiereis naar Zwitserland p62 z.j. Negatieven van een studiereis naar Italië n29 z.j. Negatieven van een excursie naar Almere, o.a. van de Filmwijk n26 19