2011 TENTOONSTELLINGEN Radboud Universiteit & UMC St Radboud1 In februari 2011 verschijnt het boek Met zorg voor kunst, in opdracht van de CBK UMC St Radboud door In de Walvis (Nijmegen) uitgegeven. Achtenvijftig monumentale kunstwerken profilerend voor de UMC-kunstcollectie, worden er gepresenteerd. Na een korte duiding van ieder van deze werken, gelardeerd met enkele literaire teksten, volgt een essay van Daan Van Speybroeck over opbouw en ambitie van de collectie. In de ambitie wordt gewerkt aan een artistiek hoogstaande verzameling kunstwerken die in dialoog is met de medische wereld gaande van zorg over onderwijs naar onderzoek. Deze werpt een bijzonder licht op een volop in ontwikkeling zijnde wereld. Vanaf half januari tot begin maart 2011 wordt deze publicatie begeleid door een reeks bijzondere tentoonstellingen. Daarvoor zijn vijf in het boek opgenomen kunstenaars geselecteerd: Nicolas Dings, Pierrick Sorin, Joost Swarte, Meta de Vries en Carmelo Zagari. Hun werk is te zien in de CBK-tentoonstellingsruimtes op de campus, terwijl er tevens een bijkomende locatie in het Anatomisch Museum is gecreëerd. De Commissie Beeldende Kunst Radboud Universiteit & UMC St Radboud voert in opdracht van het College van Bestuur en de Raad van Bestuur het kunstbeleid op de Campus. De door haar gepresenteerde kunst geeft een extra dimensie aan de universiteit en het UMC. Deze profilerende meerwaarde realiseert ze via tentoonstellingen, aankopen van en opdrachten voor kwalitatief hoogstaande kunst.
ZUIDCORRIDOR UMC en PIERRICK SORIN van 17 januari tot 6 maart 2011 Het enige spijtige aan de tentoonstelling van Pierrick Sorin is dat hier zo weinig van zijn werk kan worden getoond. De tentoonstellingsmogelijkheden op de campus schieten nu eenmaal tekort, en van de kunstenaar wordt slechts een eenzijdig hoofdzakelijk statisch beeld opgehangen. En dit is echt zonde. Intussen beweegt zowat alles in de kunst van Pierrick Sorin. Als een waar bricoleur, even geniaal als betoverend, laat hij de meest verrassende situaties zien. Een reeks werken noemt hij bescheiden Enkele merkwaardige uitvindingen; en een eruit heeft het UMC in haar collectie: De Persoonlijke Zichtbaarmaker van Mentale Beelden. Deze uitvinding vangt de gedachten en de dromen van diegene die op een canapé is gaan liggen en een parabool boven zijn hoofd krijgt: de elektrische golven worden omgezet in beeld en op een groot scherm geprojecteerd. Maar, zoals bij veel futuristische mogelijkheden, loopt het uit op een ware nachtmerrie. Dit alles is te zien in het optische theater dat met bijna primitieve middelen een technisch zeer geavanceerde indruk maakt. Het is Pierrick Sorin zelf die in al zijn werken optreedt. Autofilmage noemt hij het. Het woord varieert op het in de literatuurwetenschap gebruikte concept van autofiction: de schrijver van het verhaal is tegelijk diegene Voorzijde: Jean Le Gac, De gewonde schilder, 2006, tekening, 40 x 50 cm Pierrick Sorin, De Persoonlijke Zichtbaarmaker van Mentale Beelden, 2004, optisch theater, 160 x 50 x 100 cm Pierrick Sorin, With Michel, foto, 42,5 x 55 cm
EXTRA TENTOONSTELLING IN ANATOMISCH MUSEUM die het verhaal vertelt en hoofdpersonage van het verhaal. Aldus dicht bij zijn eigen belevenissen en ervaringen of bij gebeurtenissen en verlangens, emoties en twijfels uit zijn directe omgeving, vindt een uitvergroting ervan plaats. Op het toppunt van grappigheid waarnaar de situatie wordt gevoerd, doet zich een onverwachte wending voor en komt een ontregelende dimensie tevoorschijn. Door zelf alle rollen te spelen, is Pierrick Sorin het eerste slachtoffer van de in beeld gebrachte voorvallen. Dit geeft niet alleen een kwetsbaarheid aan zijn werk, het zorgt tevens voor een bijzondere charme. Zoiets is des te meer het geval waar hij in een zelfde beeld twee, drie of zelfs meer keren optreedt, als verschillende soms elkaar tegensprekende figuren mannelijke en vrouwelijke door elkaar. Alles grenst aan het onwaarschijnlijke maar is voldoende in de realiteit verankerd om schier aannemelijk te worden als een hetzij bizarre, hetzij begeerde toekomstverwachting. Maar zoals gezegd, in onze presentatie van Pierrick Sorin zijn we zeer beperkt. Naast het genoemde werk uit de collectie laten de tentoonstellingen een reeks ontwerpschetsen die tot dit of andere optische theaters hebben geleid zien, evenals een reeks foto s die de kunstenaar van zichzelf nam: With Michel. Variërend op kiekjes gemaakt tijdens de vakantie en op verjaardagspartijtjes geeft hij een soms grotesk maar steeds scherp beeld van de situaties waarin we kunnen belanden en waar we aan meedoen. En meteen overvalt ons de vraag wat daar nu ontspannend en gezellig aan is. De in feite gewone situaties worden op een of andere wijze bijzonder en ontmaskeren daarin het alledaagse bestaan waarin we ons verschansen of gevangen zitten. Daar Pierrick Sorin het zelf is die het aan den lijve laat zien en ondervindt, frappeert het ons des te meer zonder beschuldigend of moraliserend te worden. We maken het als het ware zelf mee doorheen de persoon van de kunstenaar, met een des te grotere impact en vertwijfeling als gevolg. In aanloop tot de uitbreiding van het Anatomisch Museum met bijzondere aandacht voor de ontwikkelingen in de anatomische wetenschap kocht de Commissie Beeldende Kunst een van de Merkwaardige Uitvindingen van Pierrick Sorin aan: De Persoonlijke Zichtbaarmaker van Mentale Beelden. Naast het optisch theater in kwestie worden diverse schetsen die tot dergelijke kunstwerken leiden geëxposeerd.
AULA RADBOUD UNIVERSITEIT CARMELO ZAGARI van 14 januari tot 6 maart 2011 Op de schilderijen van Carmelo Zagari valt steeds veel te bekijken, in de loop der jaren zelfs meer en meer. Zoals een labyrint steken ze goed in elkaar, maar men kan er ook in verdwalen. En dat zal wel de bedoeling zijn! Aan de ene kant krijgen we veel houvast: een stevige kern waarrond alles draait en zich afspeelt, refererend aan het dagelijks leven en het gezin of de familie. Aan de andere kant, door de hoeveelheid, de drukte, de onverwachte wendingen of de aanwezigheid van moeilijk met elkaar te rijmen dimensies, worden we binnengeleid in een magische wereld. Alles samen is de dagelijkse realiteit opengebroken om ons te vergasten op een rijker maar tevens ongrijpbaarder bestaan. En het laten zigzaggen van onze aandacht van het ene naar het andere, geeft een grote bekoorlijkheid aan zijn werk. Want verleidelijk zijn de doeken. Net als bij sprookjes tovert Zagari op virtuoze wijze een kinderlijke, rusteloze en een ons overstelpende wereld, niet Carmelo Zagari, Philippe et la porte des rêves, uit de reeks Un monde pour un autre (detail), 2005, olieverf op doek, 195 x 130 cm Carmelo Zagari, Etienne aux mains, 2001, olieverf op doek, 130 89 cm
ontdaan van enige angstaanjagendheid en bizarrerie. Zelf verwijst hij regelmatig naar de lanterne magique die voor onze ogen draait en ons steeds andere facetten van het leven voorhoudt en in elkaar laat overlopen waarbij we niet altijd weten of we er nu moeten om lachen of om huilen. Het lijkt me niet voor niets dat vaak ganzen in zijn schilderijen voorkomen. Ze schijnen te refereren aan het ganzenbord waarbij iedere worp die wordt gedaan verrassingen met zich meebrengt die nu eens prettig en enthousiasmerend, dan weer droevig en pijnlijk uitvallen. Alles samen blijft het echter een spel dat wel in alle ernst wordt gespeeld, ons verpoost maar eveneens energie geeft voor het dagelijks leven. De spanning tussen de dromerigheid en de dreiging wordt pregnant in beeld gebracht in Etienne aux mains, het doek van deze kunstenaar uit de UMC collectie. Daarin houdt de jongen, Etienne, beide handen voor zijn ogen, niet wetend of hij nog niet hoeft of reeds niet meer wil zien wat er allemaal rondom hem, in de wereld van de volwassenen, gebeurt en te gebeuren staat. In de doeken van Carmelo Zagari komt de wereld van het kind waarschijnlijk meer zoals we er als volwassenen naar terugverlangen dan dat hij feitelijk was als een geschenk uit de hemel vallen. Jan Hoet heeft gelijk wanneer hij schrijft dat Carmelo Zagari s oeuvre ons geen verhaal maar een manifest over het leven en de dood, het leven en de angst om te leven biedt. Zij het dat de schilderijen eerder dan om naar te kijken en ze ons toe te eigenen, de uitnodiging zijn ons eraan over te geven en er toe toe te treden, er ons samen met alle andere figuren in te nestelen.
PUBLICATIE CBK UMC ST RADBOUD: In MET ZORG VOOR KUNST is werk opgenomen van ArtEZ (studenten Hogeschool voor de kunsten, Arnhem); H. H. ter Balkt (en Leo de Bruin), Stéphane Belzère, Carole Benzaken, János Bittenbinder, Henricus Boelaars, Krien Clevis, Vincent Corpet, Edith Dekyndt, Maria Diduch, Nicolas Dings, Liesbeth Doornbosch, Piet Hein Eek, Guido Geelen, Peter de Graaff, Paul Gregoire, Henk Hage, Judit Hettema, Pieter Hugo, Jaap de Jonge, Hendrik Kerstens, Gerrit Kouwenaar (en Willem Sandberg), Theo Kuijpers, Jan van den Langenberg, Jean Le Gac,
PROFILERENDE WERKEN UIT DE COLLECTIE Eveline Melis, Jolanda Muilenburg (en Wilfried Nijhof), Marc Mulders, Rinke Nijburg, Erwin Olaf, Nicolaas van Os, Peter Otto, Henk Peeters, Eric Poitevin, Catherine Poncin, Mariëtte Renssen, Georges Rousse, Frank van der Salm, Viviane Sassen, Alain Séchas, Lambert Simon, Margriet Smulders, Niel Steenbergen, Joost Swarte, Jerome Symons, David Vandekop, José Verhaegh, Meta de Vries, Reinoud van Vught, Sarah Wong, Carmelo Zagari en van de schrijvers Richard Millet, Ollivier Pourriol, Gaston Puel en Pascal Quignard.
GALERIJ UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK JOOST SWARTE Het Kinderziekenhuis van het UMC St Radboud kent Joost Swarte van zijn kindvriendelijke bewegwijzering Spoorzoeken met weg en wijzer en van zijn glas-in-loodramen Warm koud / Vochtig droog. Deze laten maar een heel klein deeltje zien van waar Joost Swarte in uitblinkt. In zijn tentoonstelling worden nog andere glas-in-loodprojecten gepresenteerd, onder andere de ontwerpen voor de ramen van le Couvent Sainte Cécile in Grenoble. Beter passende zijn er niet, want de kapel werd omgevormd tot de bibliotheek van de uitgeverij Glénat, en hier worden de maquettes van de ramen geëxposeerd bij de Universiteitsbibliotheek. Het glas-in-lood varieert op wat Swarte maakte voor het Kinderziekenhuis: drie langgerekte stroken waarin de figuren koud en warm bijvoorbeeld een sneeuwman die stiekem een sigaretje rookt en droog en vochtig onder andere een vis tussen twee viskommen in, zwevend in de lucht belichamen. Door de situaties via een aan architectuur refererende structuur ingenieus aan elkaar te schakelen, met vele doorkijkjes naar een imaginaire omgeving, Joost Swarte, maquette glas-in-loodraam Couvent Sainte Cécile in Grenoble, 2008 Joost Swarte, Spoorzoeken met weg en wijzer, muntjes bij de lift bouwdeel Vrouw en Kind
van 19 januari tot 6 maart 2011 wordt een derde tegenstelling, binnen - buiten, als constituerend element in de ramen opgenomen. In zekere zin dicht bij huis van de Waalbrug gestapt, staat er geschreven, en dit wordt hier getoond heeft Joost Swarte de drie bekendste werken van Nescio vorm gegeven en van tekeningen voorzien. Ook de kindvriendelijke bewegwijzering ontbreekt niet: kinderen die voor het eerst in het kinderziekenhuis worden opgenomen, krijgen een muntje. Dank zij de afbeelding die erop staat, kunnen ze aan de hand van een spoor met hetzelfde teken als op hun muntje, de weg vinden naar de balie van hun afdeling. En omgekeerd: als Hans en Grietje, de weg terug naar huis. Wat Joost Swarte ook doet, steeds hebben zijn figuren een grote herkenbaarheid. Maar het bekende, het vertrouwde krijgt een verrassende wending, of het wordt in een andere, onverwachte context geplaatst. Het gebeurt met een schijnbare nonchalance maar getuigend van grote precisie, met een ogenschijnlijke vanzelfsprekendheid maar daarom niet minder pienter en weldoordacht. Kortom, zoals in een van de geëxposeerde boeken, zij het vrij vertaald, aangekondigd staat: een tentoonstelling voor de lezers en de kijkers die het werk van Nescio en Swarte kennen en voor hen die het gaan ontdekken. De tentoonstellingen in de Galerij zijn een samenwerkingsproject tussen de Universiteitsbibliotheek en de Commissie Beeldende Kunst, waarbij de kunst die wordt getoond aan boeken refereert. Voor meer informatie: www.umcn.nl/overumcstradboud» rubriek Beeldende Kunst; www.ru.nl/ubn
HUYGENSGEBOUW META DE VRIES van 15 januari tot 6 maart 2011 De foto s van Meta de Vries laten maar één persoon zien. Niet dat het altijd even duidelijk is, toch is zij het steeds zelf. Op één uitzondering na: de foto van haar vader deel uitmakend van de UMC-collectie en verworven via een regeling van het Prins Bernhard Cultuurfonds. Uit de foto s blijkt niet alleen dat Meta de Vries zich allerlei beperkingen oplegt, maar ook de wijze waarop. Daarmee weet ze haar kunst een sterke concentratie te geven. Is het de eigen logica van de analoge fotografie die daarvoor zorgt, of komt het door de inhoud van haar werk? Waarschijnlijk staan oorzaak en gevolg hier buiten spel, maar gaan beide dimensies perfect samen en versterken ze elkaar: de juiste techniek bij de passende inhoud en omgekeerd. In haar foto s richt de kunstenaar zich op een deel van het lichaam of op een houding. Steeds steekt er iets ongemakkelijks in, iets verdraaid, verwrongen. De houding die aangenomen wordt is zoniet onmogelijk dan toch lastig. Regelmatig draait het om een wegkruipen, het willen verdwijnen, maar daar niet op een comfortabele manier in te slagen. Of een deel van het lichaam is ingesnoerd, met touw of door de kleren. Want deze laatste vallen niet soepel, ze zijn stug. Kortom alles lijkt te schuren. De foto s gaan over het leven als iets niet vanzelfsprekend: eerder dan geworpen zijn, laten ze een er niet helemaal in thuis horen zien. De kleine foto s in de tentoonstelling, dringen zich niet op. Net als de gefotografeerde persoon kruipen ze enigszins weg. Maar ze weten een accent te leggen: iets waar bijna aan voorbij gelopen kan worden, terwijl het toch even ophoudt. Ja, schuurt. Tentoonstellingsprogramma Fotografie wordt verzorgd in samenwerking met de Tentoonstellingscommissie Faculteit Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica.
OMLOOP BIJ DE BIBLIOTHEEK MEDISCHE WETENSCHAPPEN NICOLAS DINGS van 14 januari tot 6 maart 2011 Waar we in het UMC St Radboud Nicolas Dings kennen van zijn bronzen sculptuur Aktaion en van het grote doek Enkhuizer Almanak, laat deze tentoonstelling een aantal recente schilderijen zien. Ieder werk rakelt heel wat op: de mythologie, de geschiedenis al dan niet van de kunst, de traditie, speelgoed of verre reizen. In feite boort hij het collectieve geheugen aan en dat bestaat niet alleen uit hoogtepunten, maar eveneens uit meer triviale zaken. Deze krijgen aldus een voedende waarde voor nu. Het gaat hier niet enkel om de afzonderlijke delen en om hun louter samenvoegen. Weerbarstig als elk van hen is, geven ze hun eigenheid niet zomaar prijs; ze trachten in het geheel dat ze vormen actueel te worden. Intussen kenmerken ze zich door een sympathie ten opzichte van elkaar, een vorm van solidariteit en van affiniteit. En in het uiteindelijk kunstwerk, hoe onverwacht of grillig soms ook, stuwen ze het beste deel van zichzelf en van het andere naar boven. Ze brengen het aan het oppervlak om het doek of de sculptuur een eigen, grote zeggingskracht te geven. Toch is het niet altijd even gemakkelijk om in het werk van Dings zijn weg te vinden: waar er voor iedereen altijd een of meer aanknopingspunten zijn, in het iets erkennen of erdoor aangesproken raken, lijken onbekende en niet thuis te brengen bestanddelen ons van de wijs te brengen en te dwarsbomen. In dergelijke vorm van aantrekking en er niet helemaal bij kunnen, schuilt de aanhoudende kracht van de kunst van Nicolas Dings en ze bezorgt hem de status van een bijzonder kunstenaar. Meta de Vries, Rok, 1998, foto op barietpapier Nicolas Dings, Opera buffa, 2009, olieverf op doek, 60 x 60 cm achterpagina: Erwin Olaf, Apolonia, 2008, lambda print, 133 x 100 cm
De Commissie Beeldende Kunst UMC St Radboud presenteert de profilerende werken uit de kunstcollectie van het UMC in het boek Met zorg voor kunst tekst Daan Van Speybroeck voorwoorden van Emile Lohman en Richard Grol 156 pagina s 60 kleurreproducties genaaid gebonden, hardcover uitgever In de Walvis, Nijmegen isbn 978 90 7424 115 1 Verschijnt op 10 februari 2011 Kostprijs 20, euro Te koop n bij het Voorlichtingscentrum van het UMC St Radboud, hal Radboudziekenhuis, Geert Grooteplein 10, Nijmegen n in Boekhandel Roelants [voorheen de Oude Mol], Van Broeckhuysenstraat 34, 6511 PJ Nijmegen n of door te bestellen per e-mail: d.vanspeybroeck@let.ru.nl. LOCATIES n Radboud Ziekenhuis Zuidcorridor, eerste verdieping Geert Grooteplein 10 Dagelijks toegankelijk van 8.30 tot 19.00 uur n Onderwijscentrum Medische Wetenschappen - Omloop, bij Bibliotheek Medische Wetenschappen Geert Grooteplein 15 Open op werkdagen van 8.30 tot 19.00 uur n Anatomisch Museum Geert Grooteplein 21 Open van maandag tot donderdag van 9.00 tot 17.00 uur; vrijdag van 10.00 tot 14.00 uur (zie ook: www.umcn.nl/museum) n Aula Omloop, eerste verdieping Comeniuslaan 2 Open op werkdagen van 9.00 tot 17.00 uur n Universiteitsbibliotheek Galerij, eerste verdieping Erasmuslaan 36 Open van 9.00 tot 21.00 uur n Huygensgebouw Centrale straat, begane grond Heyendaalseweg 135 Open op werkdagen van 9.00 tot 17.00 uur Tentoonstellingen Radboud Universiteit & UMC St Radboud jaargang 3 nummer 1 Uitgave Commissie Beeldende Kunst Radboud Universiteit & UMC St Radboud Samengesteld door Daan Van Speybroeck, kunstcoördinator postbus 9103, 6500 HD Nijmegen E-mail: d.vanspeybroeck@let.ru.nl www.umcn.nl/overumcstradboud» rubriek Beeldende Kunst