De kick die onweerstaanbaar is
Een onschuldig tijdverdrijf? Wie waagt er niet eens een gokje? De een koopt een staatslot, de ander zoekt zijn geluk achter de gokkast of kaart om geld. Veel senioren spelen graag bingo. Op zoek naar spanning, gezelligheid en snelle rijkdom kunnen mensen ook een bezoek brengen aan een casino. Meestal gaat het om een onschuldig tijdverdrijf. Maar voor sommige mensen biedt het gokken een kick waar ze niet meer buiten kunnen. Zij blijven gokken, ook al stapelen de schulden zich torenhoog op. Ze verwaarlozen vrienden, werk of school. Uiteindelijk beheerst het gokken hun hele leven. Dan is er sprake van een gokverslaving. Van spel naar verslaving Mensen raken niet van de ene op de andere dag verslaafd. In het begin is het gokken vooral een aangenaam tijdverdrijf. De mogelijkheid (veel) te kunnen winnen maakt het bovendien opwindend. Voor de meeste mensen blijft het daarbij. Ze besteden niet meer tijd en geld aan het gokken dan verstandig is. Sommige mensen gaan echter ongemerkt steeds vaker gokken en zetten ook steeds meer geld in. Hoeveel ze ook verliezen, ze blijven vol optimisme proberen het verlies terug te winnen. Zo raken ze steeds meer in de ban van het gokken. Het evenwicht tussen de tijd die gaat zitten in het gokspel en de tijd die ze besteden aan dagelijkse bezigheden als werk of school, raakt zoek. Deze zogenaamde probleemspelers stoppen te veel tijd en geld in het gokken. Een aantal gokkers verliest volledig de controle over het gokken; zij zijn gokverslaafd. Mensen met een gokverslaving zijn helemaal van het gokken afhankelijk. Grote schulden en problemen thuis of op het werk weerhouden hen er niet van een speelgelegenheid op te zoeken. 2 Verschijnselen van gokverslaving De volgende verschijnselen zijn kenmerkend voor gokverslaving. Vrijwel voortdurend aan gokken denken en de drang om te gaan gokken niet kunnen weerstaan. Zich niet meer aan eigen regels en voornemens houden en keer op keer meer geld en tijd aan gokken besteden dan voorgenomen was. Er ondanks alle pogingen niet in slagen het gokken te verminderen of te stoppen. Steeds proberen de verliezen de volgende dag terug te winnen. Proberen de verslaving geheim te houden voor de omgeving. Liegen over het gokken om kritiek te vermijden en de problemen te verbergen. Sociale contacten verwaarlozen of zelfs verbreken.
VERVOLG Verschijnselen van gokverslaving Steeds vaker van school of werk verzuimen, om maar te kunnen gokken. Steeds meer geld lenen waardoor de schulden toenemen. Deze schulden leiden tot extra zorgen en spanningen en zo tot meer gokken. Proberen op een illegale manier aan geld te komen, bijvoorbeeld door fraude of diefstal. Ontwenningsverschijnselen Mensen die van hun gokverslaving proberen af te komen, krijgen last van ontwenningsverschijnselen. Ze voelen zich letterlijk ziek wanneer ze een tijd niet hebben kunnen gokken. Ze hebben last van lichamelijke klachten zoals hoofdpijn, bibberen, slapeloosheid, transpireren, maag- en darmklachten en soms ook van geheugenverlies. Gokverslaafden voelen zich diep ongelukkig als ze een tijdje niet hebben gegokt. Ze zijn onrustig, snel geïrriteerd, hebben last van verveling, schuld- en angstgevoelens en lijden onder depressieve stemmingen. Achtergronden van gokverslaving heeft niet één duidelijke oorzaak, maar ontstaat door een combinatie van persoonlijke eigenschappen en de beschikbaarheid en andere kenmerken van het spel. Bepaalde persoonlijke eigenschappen verhogen de kans op het ontstaan van een gokverslaving. Zo hebben mensen die slecht tegen verveling kunnen meer kans problemen met gokken te krijgen. Die verveling kan samenhangen met eenzaamheid, gebrek aan vrienden en minderwaardigheidgevoelens. Gokken biedt voor die problemen een ontsnappingsmogelijkheid. Gokverslaafden kunnen vaak ook slecht omgaan met alledaagse spanningen. Het gokken brengt hen in een roes die alle vervelende gedachten verdringt. Veel gokkers worden beheerst door magische ideeën. Ze geloven niet in toeval maar in geluk. Zo zijn er geluksgetallen, geluksdagen, geluksautomaten, pechcroupiers en pech-casino s. Bepaalde eigenschappen van gokspelen werken verslaving eveneens in de hand. Een belangrijke factor is de duur van het spel. Hoe korter de tijd tussen inzet en uitkomst, des te groter de neiging om opnieuw een gokje te wagen. Een voorbeeld daarvan is het kraslot: even krassen en de uitslag is bekend. Verder is de opbouw een factor: iemand die een hele tijd niets, af en toe een klein beetje en soms heel veel wint, blijft langer doorspelen. Het verlies loopt maar langzaam op, terwijl de grote winst ieder moment kan komen! 3
Gokspelen als de loterij, bingo, roulette, speelautomaten en krasloten zijn kansspelen: spelers hebben geen invloed op de uitslag. Maar door verschillende inzetmogelijkheden wekken sommige spelen wél de suggestie dat de speler het spel enigszins kan controleren. Gokkers zijn gevoelig voor die illusie; ze denken met behulp van zelfverzonnen systemen het gokspel te kunnen beheersen. De beloning zit bij het gokken echter niet alleen in het geld. Gokken biedt ook spanning. De kick tijdens een spelletje aan een speelautomaat bijvoorbeeld is kort en intensief en dat werkt verslavend. Iedere vier seconden is er weer een nieuwe kans. Daar komt nog bij dat het gokken zo aantrekkelijk en opwindend mogelijk wordt gemaakt. Een casino straalt luxe, maar ook een huiselijke sfeer uit. Bij speelautomaten flikkeren er voortdurend gekleurde lichtjes en klinken er geluiden. Maar het meest verleidelijke is toch wel het gerinkel van het geld. Door deze eigenschappen werken bepaalde gokspelen eerder verslavend dan andere. Gokproblemen ontstaan vooral bij fruitautomaten en bij roulette. Natuurlijk moet de mogelijkheid om te gokken binnen bereik zijn. In Nederland is dat vaak het geval. Veel café s hebben een speelautomaat. De drempel om hier binnen te stappen is laag. In de steden zijn bovendien op centrale plaatsen gokhallen te vinden. Allerlei steden hebben een casino en maken daar reclame voor. Een lot kopen kan ook bijna overal en wordt flink aangemoedigd via acties op tv. Nieuw is het gokken via internet. Dit kan anoniem en zonder de aanwezigheid van anderen. Dat maakt gokken nog gemakkelijker. 4 Een veel voorkomend gezondheidsprobleem Veel mensen in Nederland wagen af en toe een gokje. Zo n 800.000 mensen spelen wel eens op een fruitautomaat, bijna de helft doet dat regelmatig. 5,3 miljoen Nederlanders doen mee aan de loterij of lotto. Verder bezoeken 400.000 mensen wel eens een casino en spelen 200.000 mensen wel eens bingo of kien. 600.000 Nederlanders kopen wel eens een kraslot. Het aantal probleemgokkers wordt geschat op 70.000. Mannen zijn hierbij veruit in de meerderheid: negen mannen op één vrouw. Meer dan de helft van de mensen met een gokverslaving is jonger dan 30 jaar. Slechts 4.000 mensen zoeken hulp. Gemiddeld verloopt er zeven jaar tussen het eerste gokje en de vraag naar hulp. Een gokverslaving raakt veel mensen. Het is niet iets om je voor te schamen of om te verbergen.
Niet afwachten Een gokverslaving kan iemands leven ruïneren. Vaak leidt de verslaving tot grote financiële problemen. Niet alleen de gokverslaafde zelf raakt hierdoor in moeilijkheden, maar vaak ook de partner of familie. De gokverslaafde stopt zijn tijd voornamelijk in gokken en verwaarloost vaak partner, kinderen, werk of studie. Dit kan leiden tot sociaal isolement en ontslag. Tijdens het gokken verdwijnen alle problemen en negatieve gedachten even naar de achtergrond. Weer terug in de werkelijkheid stapelen de problemen zich echter op. Als u merkt dat het gokken uw leven sterk beïnvloedt, is het aan te raden hulp te zoeken. is veelal goed te behandelen, maar niet eenvoudig alleen aan te pakken. Professionele begeleiding en hulp is vaak nodig als aanvulling op uw eigen inzet en de steun van familie. Hoe sneller u hulp zoekt, hoe beter de problemen te behandelen zijn. Tips voor mensen die gokken Realiseer u dat u bij elk spel een grotere kans heeft om te verliezen dan om te winnen. De speler is op lange termijn altijd de verliezer. Besef dat u geen invloed heeft op het spel. De winstpercentages staan zelfs bij de wet vast. Probeer inzicht te krijgen in uw eigen gokgedrag. Zet voor uzelf op een rij hoeveel, waar, met wie en waarom u gokt. Hoeveel controle heeft u over het spelgedrag? Vermijd situaties waar u kunt gokken. Neem alleen gepast geld mee en laat de pinpas thuis. Laat u uitschrijven bij gokhallen en casino s. Praat over het gokken met mensen in uw omgeving. Probeer met hulp van uw omgeving het gokken te beperken. Laat uw geld bijvoorbeeld beheren door een ander en maak afspraken over lenen. Bedenk goed wat u mensen belooft; in het verleden heeft u hen en uzelf wellicht teleurgesteld. Zoek hulp, want alléén kunt u uw gokproblemen moeilijk oplossen. 5
Tips voor de omgeving Vraag de gokker naar zijn gevoelens en gedachten. Begrip, sympathie en een luisterend oor zijn hierbij belangrijk. Bedenk dat iemand met een gokverslaving de problemen vaak voor de omgeving en misschien ook voor zichzelf ontkent. Besef dat de gokker wellicht de controle over het gokgedrag is kwijtgeraakt. U kunt proberen samen regels op te stellen voor het gokken. Iemand met een gokverslaving zal de afspraken waarschijnlijk echter niet kunnen nakomen. Probeer de gokker te helpen het gokgedrag te beperken. Bewaar bijvoorbeeld diens bank- en giropasjes. Geef wel duidelijk uw grenzen aan. Laat de gevolgen van het gokgedrag bij de gokker. Betaal eventuele schulden niet. Pas als de gokker zelf de negatieve kanten van het gokken ervaart, zal hij of zij gaan inzien dat het gedrag moet veranderen. Maak de gokker duidelijk welke negatieve gevolgen u van het gedrag ondervindt. Probeer schuldgevoelens en verwijten te vermijden. Die zijn anders weer aanleiding om te gaan gokken. Zoek meer informatie over gokverslaving in boekhandel, bibliotheek of op internet. Zoek zelf steun als het u teveel wordt. 6 Therapie helpt Door behandeling overwint meer dan de helft van de mensen de gokverslaving vrijwel geheel. Zowel individuele als groepstherapie leiden tot goede resultaten. De behandeling richt zich allereerst op het stoppen van het gokken. In gesprekken met de verslaafde probeert de therapeut vervolgens de achterliggende oorzaken van de gokverslaving te vinden. Gokken hangt vaak samen met problemen en spanningen, zoals eenzaamheid of onvrede met werk of studie. Als deze problemen blijven bestaan, is de kans groot dat de persoon in kwestie weer gaat gokken. Daarnaast maakt het gokgedrag deel uit van een bepaald levenspatroon. Bijvoorbeeld de gewoonte om op weg van school naar huis, of in de pauze van het werk, even naar het café of de gokhal te gaan. Om dit te doorbreken, zal het gedrag waaraan het gokken gekoppeld is moeten veranderen. Een gokverslaafde kan bijvoorbeeld voortaan op het werk lunchen om de verleiding te vermijden om de gokhal binnen te lopen. Tenslotte zal de behandeling zich richten op het voorkomen van terugval. Gezinsof relatietherapie kan het contact met de omgeving verbeteren. Ook contact met lotgenoten kan bijdragen aan het herstel. Slechts bij uitzondering is opname in een kliniek noodzakelijk. Verder is er praktische hulp mogelijk, bijvoorbeeld in de vorm van schuldsanering.
Informatie en hulp Wanneer u merkt dat gokken u teveel tijd en geld kost en uw leven voor een belangrijk deel bepaalt, kunt u het beste naar de huisarts gaan. Deze zal samen met u zoeken naar een oplossing. Eventueel kan hij of zij u voor gespreks- of psychotherapie verwijzen naar een instelling voor geestelijke gezondheidszorg (ggz), maatschappelijk werk of een vrijgevestigd psycholoog, psychotherapeut of psychiater. In de meeste grote steden is er een instelling voor verslavingszorg, zoals het Consultatiebureau voor Alcohol en Drugs (CAD). Hier vindt u advies en hulp voor mensen met gokproblemen. U kunt zonder verwijzing terecht voor individuele gesprekken of hulp in groepsverband. U vindt het adres in uw telefoonboek of stadsgids. Voor advies over zelfhulp, contact met lotgenoten en informatie kunt u terecht bij Stichting Anonieme Gokkers Omgeving Gokkers (AGOG). Dit is een landelijke zelfhulporganisatie voor gokkers en mensen in de omgeving van de gokker. Deelname aan een zelfhulpgroep biedt herkenning en erkenning, steun en begeleiding. Bel voor informatie 0900-2177721 ( 0,10 p/min.) of kijk op www.stoppenmetgokken.nl. Voor informatie of persoonlijk advies over het omgaan met een gokverslaving, kunt u ook bellen met Korrelatie. De medewerkers aan de telefoon kunnen informatie geven over hulpverleningsmogelijkheden bij u in de buurt. Tel. 0900-1450 ( 0,30 p/min.). Meer lezen Nu moet het lukken! Over gokken en gokverslaving. H. Hermans, 2005. Boom b.v., Meppel, 17,00. ISBN 90-6009-835-8. In de ban van de gokautomaat. J.F. van de Poel, 1993. De Banier, Utrecht, 11,10. ISBN 90-3361-346-8. 7
Het verhaal van Saïd Saïd (18) is in Nederland geboren. Hij heeft vaak conflicten thuis. Zijn ouders verwijten hem dat hij de Marokkaanse tradities te weinig naleeft. Maar Saïd wil alleen wat meer vrijheid. Zijn oudere broer en zus zijn de trots van de familie. Ze kunnen goed leren en gaan volgens de familie een glanzende toekomst tegemoet. Saïd vindt school maar vervelend. Hij is vaak blijven zitten. Het VMBO was geen succes en ook het LWOO lijkt een mislukking te worden. Hij spijbelt vaak en gaat dan naar een café vlak bij school. Daar komen meer jongens zoals hij. Om er te mogen rondhangen gooit Saïd geld in de speelautomaat. Tijdens het spelen vergeet hij even alle problemen. Al spelend raakt Saïd ongemerkt steeds meer geld kwijt. Zijn krantenwijk levert veel te weinig op. Stiekem begint hij geld uit de portemonnee van zijn ouders te halen. De speelautomaat zet hem op het spoor van de speelhal. Hij is er steeds vaker te vinden, eerst met zijn café-vrienden, later steeds vaker alleen. Daar is tenminste altijd een automaat vrij. Zo hopen de schulden zich op. Thuis nemen de ruzies toe. Met smoesjes als even naar vrienden verbergt hij het gokken. Zijn ouders schrikken dan ook hevig als de politie hem op een avond thuisbrengt. Saïd heeft geprobeerd een scooter te stelen. Via de politie komt Saïd bij een instelling voor verslavingszorg terecht. In gesprekken met hem en zijn ouders bespreekt de hulpverleenster hoe zij gezamenlijk het gokprobleem kunnen aanpakken. Saïd wordt lid van een sportschool en ontdekt het kickboksen. Ook leert hij om een eind te gaan hardlopen als de gokdrang onweerstaanbaar dreigt te worden. Dat werkt. Voor het eerst in zijn leven is hij nu trots op zichzelf, net als zijn ouders. Hij is bezig zelf zijn problemen te overwinnen! Schriftelijke informatie van het Fonds Psychische Gezondheid De brochures van het Fonds Psychische Gezondheid worden geschreven in samenwerking met ggz-professionals, patiënten- en familieorganisaties. Het Fonds biedt een groot aantal boeken en brochures over psychische aandoeningen. Voor een overzicht: kijk op www.psychischegezondheid.nl of schrijf/bel naar Fonds Psychische Gezondheid, Stationsplein 125, 3818 LE Amersfoort, tel. 033 421 84 10. Het Fonds Psychische Gezondheid is afhankelijk van donateurs en giften. ING 4003. Fonds Psychische Gezondheid, Amersfoort, oktober 2006 8 Alles over hoofdzaken