Grond Weg- en Waterbouw: Materialen Kennisvelden binnen de Bouwdienst Opdrachtgever RIJKSWATERSTAAT AUTEUR : P. OOMEN DATUM : 15 DECEMBER 2008
2
Inhoudsopgave Inhoudsopgave 3 Inleiding 4 1. Internationale aanvragen 5 1.1 De resultaten 5 2. Nederland 8 3. Conclusies 10 Bijlage 1. Overzichten octrooiaanvragers 11 Bijlage 2. IPC Classificatie 12 Bijlage 3. Begrippen 13 Bijlage 4. Gebruikte landcodes 16 Bijlage 5. Afkortingen 17 3
Inleiding Algemeen In november 2007 heeft Rijkswaterstaat het Convenant IE ondertekend. Doel van dit convenant: het intellectueel eigendom rond infrastructurele projecten regelen, zodat de Grond-, weg- en waterbouw (GWW) een meer innovatieve sector wordt. Rijkswaterstaat wenst inzicht te verkrijgen of dit convenant ook echt bijdraagt aan hogere innovativiteit. Daarvoor is een nulmeting nodig, die de huidige octrooisituatie in kaart brengt. Rijkswaterstaat heeft Octrooicentrum Nederland gevraagd dit octrooionderzoek uit te voeren. Afbakening en opsplitsing De werkzaamheden van Rijkswaterstaat, zijn onder te verdelen in een aantal kennisvelden. Deze kennisvelden zijn vrij divers van aard. Om die reden wordt in één rapport, één kennisveld behandeld. Dit rapport bespreekt de resultaten op het gebied van materialen. Methodiek Om octrooipublicaties te kunnen onderverdelen en tellen in bovengenoemde categorieën wordt gebruik gemaakt van het systeem van International Patent Classification (IPC). Hierbij wordt elke octrooiaanvrage die is ingediend, ingedeeld in één of meerdere klassen die het betreffende technologiegebied waar de uitvinding betrekking op heeft aangeven. In totaal omvat het IPC systeem zo n 70.000 codes die tezamen alle technologiegebieden beschrijven. Deze codes zijn in een hiërarchische structuur gegroepeerd. Hoe hoger in de structuur, des te breder het omschreven technologiegebied. Bijlage 1 bevat een tabel met daarin IPC-groepen en codes van de kennisvelden waarop is geteld, met de daarbij behorende beschrijving van het betreffende technologiegebied. Voor het onderzoek is gebruik gemaakt van de EPODOC-database van het Europees Octrooi Bureau. Op het moment van onderzoek bevonden zich hierin de gegevens van ruim 60 miljoen octrooidocumenten. Dit betreft internationale octrooien waarvan de aanvragen zijn ingediend bij de World Intellectual Property Organisation (WIPO) of bij het Europees Octrooi Bureau (EOB). Maar ook nationale octrooien aangevraagd bij de nationale octrooibureaus vallen hieronder. Dit rapport In het onderzoek zal de focus liggen op Nederlandse octrooiaanvragers. Behalve het aantal octrooiaanvragen in Nederland, worden ook de aanvragen door Nederlandse organisaties besproken. Er worden ook vergelijkingen gemaakt tussen Nederland en het buitenland. Door de octrooien te tellen die zijn aangevraagd bij de WIPO of bij het EOB, wordt een goed beeld gekregen van de internationale ontwikkelingen in een bepaald technologiegebied. Dit is gebruikt om de internationale positie van Nederland in kaart te brengen. Uit de nationale aanvragen in de verschillende landen wordt duidelijk, hoeveel en waar Nederlandse organisaties aanvragen. De onderzoeksperiode is van 1990 tot 2006. Octrooien waarvan de aanvragen zijn ingediend binnen deze periode worden geteld. Aangezien nog niet alle in 2006 ingediende aanvragen op het moment van tellen zijn gepubliceerd, zijn de aantallen over dit laatste jaar nog onvolledig. Deze periode van geheimhouding duurt 18 of 30 maanden gerekend vanaf de indieningsdatum. Bijlage 2 bevat een uitleg van octrooigerelateerde begrippen en procedures. Bijlage 5 bevat de gebruikte afkortingen. 4
1. Internationale aanvragen Inleiding Kennis van materialen is van belang om de levensduur en onderhoud van kunstwerken (zoals bruggen en viaducten) te bepalen en een planning te kunnen maken voor onderhoud en vervanging. In dit onderzoek beperken we ons tot hoogsterktebeton, vezelversterkt beton, staalconservering en beton- en kunststoftoepassing in civiel technische werken. Het onderzoek Voor dit kennisveld is gezocht naar octrooipublicaties die zijn ingedeeld in de IPC-classificaties: C04B14 Gebruik van anorganische materialen, bijv. pigmenten, als vulmiddelen voor mortels, beton of kunststeen; C04B24 Gebruik van organische materialen, bijv. weekmakers, als actieve ingrediënten voor mortels, beton of kunststeen; E01D101 Materiaalsamenstelling van bruggen. Combinatie van: C21 Metallurgie van ijzer, met: C23C Coaten van metaalachtig materiaal; Coaten van materiaal met metaalachtig materiaal; Oppervlaktebehandeling van metaalachtig materiaal In de bijlage is een volledige omschrijving van de gebruikte IPC-classificaties opgenomen. In dit hoofdstuk worden alleen octrooiaanvragen besproken die bij het EOB en/of de WIPO zijn ingediend. 1.1 DE RESULTATEN Aantal aanvragen Er zijn in de periode 1990-2006 bijna 3.000 unieke octrooiaanvragen ingediend bij WIPO of EOB op het gebied van materialen. Figuur 1 bevat het aantal octrooiaanvragen per jaar. Het aantal aanvragen is licht gestegen (zie trendlijn), van circa 30 tot ongeveer 40 à 50 per jaar. In Fout! Verwijzingsbron niet gevonden. staat de geïndexeerde ontwikkeling van materialen afgezet tegen de totaalontwikkeling (de ontwikkeling van alle octrooiaanvragen over alle technologieën heen). De index van het aantal aanvragen in materialen (1990=100) gaat in eerste instantie gelijk op met die van het totaal. In 2000 ligt de index van beiden rond de 250. Daarna valt de index voor materialen terug naar rond 150. De totaalindex stijgt na 2000 nog even door. (De lichte daling in de laatste twee jaar wordt voornamelijk veroorzaakt doordat de cijfers nog niet compleet zijn). Het aantal aanvragen in materialen blijft na 2000 duidelijk achter bij het totaal. 100 80 60 40 20 0 1990 1994 1998 2002 2006 Figuur 1: Ontwikkeling aantal internationale octrooiaanvragen "Materialen 350 300 250 200 150 100 50 0 1990 1994 1998 2002 2006 Verkeersprognoses Totaal Figuur 2: Geïndexeerde ontwikkeling in "Materialen" t.o.v. het totaal 5
250 200 150 100 50 0 208 184 138 104 47 24 19 18 15 13 12 US JP DE FR CH IT SE BE GB AU NL Overig Figuur 3: Aantal aanvragen 1990-2006 per land 66 In Figuur 3 is het aantal aanvragen per land over de onderzoeksperiode weergegeven. De Verenigde Staten zijn de grootste aanvrager met meer dan 200 aanvragen. Japan en Duitsland volgen. Er zijn 12 aanvragen afkomstig van Nederlandse aanvragers. Daarmee neemt Nederland de 11 e positie in op dit gebied. Figuur 4 bevat per land het aandeel in het totaal aantal aanvragen. Circa een kwart van de aanvragen komt uit de Verenigde Staten, meer dan 20% van de aanvragen is afkomstig uit Japan. AU; 1.5% GB; 1.8% BE; 2.1% SE; 2.2% IT; 2.8% CH; 5.5% FR; 12.3% NL; 1.4% DE; 16.3% Overig; 7.8% US; 24.5% JP; 21.7% Nederland is goed voor 1,4% van alle octrooiaanvragen. Dat is beduidend minder dan wat gebruikelijk is voor Nederland. Normaal ligt het aandeel van Nederlandse aanvragers rond de 3%. Ook het aandeel van het Verenigd Koninkrijk is beduidend lager dan gebruikelijk. Figuur 4: Aandeel in aanvragen per land Aanvrager Land Totaal Nippon Catalytic Chem Ind JP 38 Grace W R & Co US 37 Halliburton Co US 24 Constr Res & Tech Gmbh DE 21 BASF Corp DE, US 17 Lafarge SA FR 16 KAO Corp JP 15 MBT Munich Biotech Gmbh CH 13 Rhone Poulenc FR 13 Saint Gobain CA, FR, IT 12 Sika Corp CH, JP 12 Arco Chem Tech US 10 Mitsubishi Corp JP 8 Sumitomo Group JP 8 Bouygues SA FR 7 Dow Chemical CH, DE, GB, US 7 Takemoto Oil & Fat Co Ltd JP 7 Wacker Chemie Gmbh DE 7 Degussa Gmbh DE 6 Freyssinet FR 6 Sandoz AG CH 6 United States Gypsum Co US 6 Tabel 1: Grootste aanvragers Internationaal De aanvragers Tabel 1 geeft de 20 bedrijven met het hoogste aantal internationale octrooiaanvragen (WO/EP) in de periode 1990 tot 2006. In bijlage 3 is een overzicht opgenomen, waarin de aanvragen van deze partijen van jaar tot jaar zijn weergegeven. Deze lijst met de grootste aanvragers bestaat uit Japanse, Amerikaanse, Duitse, Franse en Zwitserse organisaties. Hieronder een kort profiel van de drie grootste aanvragers. Nippon Catalytic Chem Ind (JP) Ook als Nippon Shokubai bekend, telt circa 3.300 werknemers en een omzet van 2,5 mld. Een chemisch bedrijf welke onder meer polymeren maakt die met beton gemengd kunnen worden. W R Grace & Co (US) Onderneming met meer circa 6.500 medewerkers, waarvan 400 in R&D. De totale omzet bedraagt circa $ 3 mld. Grace Construction products maakt bouwchemicaliën en -materialen zoals: betonhulpstoffen en kunststofvezels, producten voor licht en zwaar voorgestort beton. 6
Halliburton (US) Heeft 55.000 medewerkers en een omzet van meer dan $ 15 mld. Levert veel in de olie- en gassector. Maar onder de divisie Completing en Production valt ook Cementing. Die hebben een brede selectie van chemicaliën en additieven die de prestaties van het beton verbeteren. De Nederlandse aanvragers In Tabel 2 zijn alle Nederlandse aanvragers vermeld. De grootste aanvrager is James Hardie. Dit is een Australisch bedrijf dat vezelverstrekte cementen platen fabriceert. In Nederland is een belangrijk kantoor van James Hardie gevestigd, van waaruit ook octrooien aangevraagd worden. Er wordt géén research vanuit Nederland uitgevoerd. Aanvrager Aantal James Hardie Int 5 SKF AB 2 Akzo Nobel NV 1 Grontmij Advies & Techniek BV 1 Harex Nederland B V 1 Hollandsche Betongroep NV 1 Intron B V 1 Murk En Murk Holding B V 1 Polymarin BV 1 Schlumberger Group 1 Tabel 2: Nederlandse aanvragers EOB en/of WIPO 7
2. Nederland Inleiding In dit hoofdstuk worden de resultaten van Nederland besproken. Daarbij onderscheiden we twee onderwerpen: Octrooiaanvragen in Nederland Octrooiaanvragen door Nederlandse organisaties In Nederland kunnen octrooien zijn aangevraagd door buitenlandse organisaties. 4 3 Octrooiaanvragen in Nederland 2 Het aantal octrooiaanvragen in Nederland is klein. Niet meer dan elf octrooien zijn in Nederland aangevraagd, nog geen octrooi per jaar. In Figuur 5 is het aantal octrooiaanvragen per jaar vermeld. Deze concentreren zich in de jaren 1999 en 2000. 1 0 1990 1994 1998 2002 2006 Figuur 5: Aanvragen in Nederland per jaar In Tabel 3 zijn de aanvragers vermeld die in Nederland octrooi hebben aangevraagd, De grootste aanvragers zijn het Belgische Bekaert en Transportbedrijf Van Vliet. Van Vliet is een recyclingbedrijf. De aangevraagde octrooien hebben betrekking op het hergebruiken van steenwolmatten in een granulaat. Bekaert is een multinationale die draadstaalproducten (onder andere voor gebruik in beton) ontwikkelt en produceert. Aanvrager Land Aantal Bekaert SA NV BE 2 Transportbedrijf Van Vliet BV NL 2 Akzo Nobel NV NL 1 Gloerfeld Hermann Metallwaren DE 1 Harex Nederland BV NL 1 Heijmans Infrastructuur & Milieu NL 1 Hollandsche Betongroep NV NL 1 Wavin BV NL 1 Westland Steenwol Service BV NL 1 Tabel 3: Grootste aanvragers in Nederland 8
Octrooiaanvragen door Nederlandse organisaties Waar vragen Nederlandse organisaties aan? Om daar antwoord op te krijgen kijken we in welke landen de octrooiaanvragen gepubliceerd zijn. In totaal is er in de onderzoeksperiode door Nederlandse organisaties op 37 unieke vindingen, octrooi aangevraagd. Voor deze vindingen wordt gemiddeld bij 2 instanties octrooi aangevraagd. Bij 15 verschillende instanties zijn octrooien aangevraagd. Bijna de helft van de octrooiaanvragen wordt in Duitsland gedaan. Daarna volgen het EOB en de WIPO. Ongeveer een op de zes octrooiaanvragen wordt in Nederland gedaan. In Tabel 4 is opgenomen waar door Nederlanders octrooi wordt aangevraagd. Land n Land n 1 Duitsland 14 9 Canada 2 2 EOB 1 13 10 Zwitserland 2 3 WIPO 1 12 11 Denemarken 2 4 Oostenrijk 7 12 Spanje 2 5 Nederland 6 13 Frankrijk 2 6 VS 4 14 Tsjechië 1 7 Noorwegen 3 15 Hongarije 1 8 Argentinië 2 Tabel 4: Waar vragen Nederlanders octrooi aan? 1 Aanvragen die gedaan worden bij EOB en de WIPO gelden voor verschillende landen. Een aanvraag bij de WIPO die ook in Europa geldig wordt, wordt ook als EOB-document gepubliceerd. In deze tabel is niet ontdubbeld voor dit soort documenten. 9
3. Conclusies Op basis van de onderzoeksresultaten kunnen we de volgende conclusies trekken: Het aantal aanvragen in materialen is licht gestegen ten opzichte van begin jaren negentig. De laatste jaren ligt het aantal internationale aanvragen op circa 40 à 50 per jaar. De ontwikkeling van het aantal aanvragen in materialen blijft achter bij het totaal. Vooral vanaf 2000. Het aandeel van Nederland in de internationale aanvragen is duidelijk lager dan gebruikelijk (1,7%). De Verenigde Staten zijn de grootste aanvrager in dit technologieveld, ruim een kwart van de octrooiaanvragen komt daar vandaan. In de lijst van grootste aanvragers komen vooral organisaties uit Japan, Verenigde Staten, Duitsland, Frankrijk en Zwitserland voor. In Nederland wordt gemiddeld minder dan één octrooi per jaar aangevraagd. Nederlanders vragen voor een belangrijk deel octrooien in Duitsland aan. 10
Bijlage 1. Overzichten octrooiaanvragers Onderstaande tabel (Bijlage 1.1 geeft de aanvragers van minimaal zes octrooien voor materialen. Aanvragen moeten zijn ingediend bij WIPO of EOB in de periode 1990 tot 2006. Aanvrager Land Totaal 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 Nippon Catalytic Chem Ind JP 38 2 6 2 4 3 6 5 3 2 2 3 Grace W R & Co US 37 1 1 3 2 4 10 3 4 3 3 2 1 Halliburton Co US 24 1 2 3 1 1 1 1 1 2 3 3 4 1 Constr Res & Tech Gmbh DE 21 1 1 1 2 1 2 4 1 5 3 Basf Corp DE, US 17 1 1 1 1 1 1 4 1 3 1 1 1 Lafarge Sa FR 16 1 3 3 1 4 1 1 1 1 Kao Corp JP 15 1 1 1 2 1 3 1 2 2 1 MBT Munich Biotech Gmbh CH 13 1 2 2 3 4 1 Rhone Poulenc FR 13 1 1 1 1 3 1 3 1 1 Saint Gobain CA, FR, IT 12 1 1 1 1 2 1 1 2 1 1 Sika Corp CH, JP 12 1 1 3 5 2 Arco Chem Tech US 10 3 1 1 3 1 1 Mitsubishi Corp JP 8 1 1 1 1 2 1 1 Sumitomo Group JP 8 1 2 1 2 1 1 Bouygues Sa FR 7 2 1 1 2 1 Dow Chemical CH, DE, GB, US 7 1 1 1 2 1 1 Takemoto Oil & Fat Co Ltd JP 7 1 1 1 2 1 1 Wacker Chemie Gmbh DE 7 1 1 4 1 Degussa Gmbh DE 6 2 2 1 1 Freyssinet FR 6 1 1 4 Sandoz Ag CH 6 1 2 2 1 United States Gypsum Co US 6 1 1 2 1 1 In de volgende tabel staan aanvragers die in Nederland in de periode 1990 2006 octrooi hebben aangevraagd. Aanvrager Land Totaal 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 Bekaert SA NV BE 2 1 1 Transportbedrijf Van Vliet B V NL 2 2 Akzo Nobel Nv NL 1 1 Gloerfeld Hermann Metallwaren DE 1 1 Harex Nederland B V NL 1 1 Heijmans Infrastructuur & Milieu NL 1 1 Hollandsche Betongroep Nv NL 1 1 Wavin Bv NL 1 1 Westland Steenwol Service B V NL 1 1 11
Bijlage 2. IPC Classificatie Onderstaande tabellen tonen voor de verschillende kennisvelden de omschrijving van de technologiegebieden met de bijbehorende klasse of klassegroepen uit het International Patent Classification systeem (IPC). Het volledige bestand van de IPC classificatie is beschikbaar op de website van Octrooicentrum Nederland onder het hoofdstuk Databanken. De IPCclassificatie is beschikbaar in het Nederlands, maar hiervandaan zijn ook links beschikbaar naar een Engels- en Franstalige versie. (www.octrooicentrum.nl) Materialen Gebruik van anorganische materialen, bijv. pigmenten, als vulmiddelen voor mortels, beton of kunststeen; Speciaal aangepast behandelen van anorganische materialen voor het verbeteren van hun vuleigenschappen in mortels, beton of kunststeen. Vezelmaterialen; Haren C04B14/38.. Glas C04B14/42... Behandelen voor het verbeteren van de alkaliweerstand C04B14/44.. Steenwol C04B14/46.. Metaal C04B14/48 Gebruik van organische materialen, bijv. weekmakers, als actieve ingrediënten voor mortels, beton of kunststeen. Macromoleculaire verbindingen C04B24/24.. Polyethers, bijv. alkylfenolpolyglycolether C04B24/32 Materiaalsamenstelling van bruggen:. Kunststoffen E01D101/40. Beton, gewapend met staalvezel P01D101/26B. Beton, gewapend met glasvezel P01D101/26D. Beton, gewapend met vezels anders dan staal of glas P01D101/26F. Beton, composiet beton-metaal P01D101/26H Ook zijn aanvragen meegenomen die zich in beide volgende klassen bevinden: C21 Metallurgie van ijzer C23C Coaten van metaalachtig materiaal; Coaten van materiaal met metaalachtig materiaal; Oppervlaktebehandeling van metaalachtig materiaal door diffunderen in het oppervlak, door chemisch omzetten of door chemsich substitueren; Coaten door vacuümverdampen, verstuiven, ionenimplantatie of chemische dampafzetting in het algemeen Met daarbij de volgende key-words: steel not (roll+ or plate+ or sheet) Enkele minder voor de hand liggende aanvragen (uit de automotive en electronica-branche) zijn handmatig verwijderd. 12
Bijlage 3. Begrippen Octrooi Een octrooi, of met een ander woord een patent, is een volgens de wet verleend monopolie op de exploitatie van een uitvinding. De maximale wettelijke duur van een octrooi is in bijna alle landen 20 jaar. Octrooiwetgeving beoogt de (technologische) vooruitgang te stimuleren. Deze stimulatie is tweeërlei. Enerzijds beschermt een octrooi de uitvinders en aanvragers (particulieren, bedrijven, instellingen) tegen concurrentie, waardoor investeringen in innovatief onderzoek terug verdiend kunnen worden. Anderzijds worden octrooien en aanvragen gepubliceerd en vormen de octrooipublicaties een inspiratiebron voor verdere innovatie. Een mogelijke maat voor het innovatievermogen van een bepaald land is het aantal octrooiaanvragen per jaar op naam van aanvragers of uitvinders met overeenkomstige nationaliteit. Octrooiaanvragen / -verleningen / -publicaties Een octrooi wordt volgens nationale wet- en regelgeving aangevraagd, beoordeeld, verleend en in stand gehouden. Een octrooiaanvrage wordt na een periode van doorgaans 18 maanden geheimhouding gepubliceerd, terwijl verlening en publicatie van het eventuele uiteindelijke octrooi nog jaren op zich kunnen laten wachten. Een octrooi dat niet wordt verleend wordt niet gepubliceerd, maar de publicatie van de aanvrage blijft bestaan. Er zijn daarom meer octrooiaanvragen dan octrooien in de databases van octrooipublicaties beschikbaar. Bij statistisch octrooionderzoek gaat men voor het samenstellen van indicatoren bij voorkeur uit van octrooiaanvragen in plaats van van verleende octrooien. Er zijn er meer en ook al wordt een aanvrage geen octrooi, er ligt toch een innovatieve actie aan ten grondslag. Bovendien zijn aanvragen van recenter datum beschikbaar en ligt de indieningsdatum van een aanvrage dichter bij het 'tijdstip van uitvinding' dan de verleningsdatum van een octrooi. Door uit te gaan van aanvragen wordt daarom een reeëler beeld gekregen van de mate waarin innovatie plaats heeft. Internationale procedures Om een octrooi in meerdere landen te verkrijgen moet in elk land afzonderlijk een octrooiprocedure worden gestart. Omwille van de harmonisatie van wetgeving en voor het gemak van de aanvrager van een octrooi in meerdere landen zijn een aantal internationale overeenkomsten gesloten. De belangrijkste zijn het Patent Cooperation Treaty (PCT), dat door praktisch alle landen van de wereld is ondertekend en het Europees Octrooi Verdrag (EOV) waarbij momenteel 31 landen uit Europa zijn aangesloten. Het PCT-verdrag wordt uitgevoerd door de World Intellectual Property Organisation (WIPO) en het EOV door het Europees Octrooi Bureau (EOB). Met één aanvraag kan nu in meerdere landen tegelijk een octrooi worden aangevraagd. De desbetreffende instantie beoordeelt de aanvrage en stuurt deze dan door naar de aangewezen landen (of regio's) voor de vervolgprocedure. Ter onderscheiding van de verschillende soorten aanvragen en octrooien worden verschillende voorvoegsels bij de registratienummers gebruikt. Een aanvrage ingediend bij de WIPO ontvangt de aanduiding WO, een aanvraag bij het EOB krijgt EP als voorvoegsel en een nationale aanvraag in bijvoorbeeld de Verenigde Staten krijgt US toegevoegd aan zijn unieke nummer. Al naar gelang de gevolgde weg spreekt men van de PCT-route, de EP-route of een nationale route. Een aanvraag die via de WIPO bij het EOB wordt ingediend wordt ook Euro-PCT genoemd. 13
Oudste prioriteit Bij verlening van internationale aanvragen voor de aangewezen landen ontstaan meerdere octrooien voor dezelfde uitvinding in verschillende landen. Deze octrooien behoren dan tot één zogenaamde octrooifamilie. Aan al deze octrooien ligt een en dezelfde aanvrage ten grondslag. Deze aanvrage is het oudste lid van de familie en wordt aangeduid met de term oudste prioriteit. De indieningsdatum van deze aanvrage staat bekend als de oudste prioriteitsdatum. De oudste prioriteitsdatum is van belang op het moment dat een uitvinding op nieuwheid moet worden getoetst aangezien zij het tijdstip waarop de uitvinding is gedaan het dichtst benaderd. Ook het land van indiening van de oudste prioriteit is van belang. Meestal is dat het land van vestiging of herkomst van de uitvinder of de aanvrager. In dit onderzoek wordt voor de datum van indiening de oudste prioriteitsdatum gebruikt en niet de datum waarop de aanvraag bij de WIPO, het EOB of (bijv.) het United States Patent and Trademark Office (USPTO) is ingediend. De allereerste aanvraag (degene met de oudste prioriteitsdatum) ligt in de tijd gezien het dichtst bij de oorspronkelijke uitvinding. Periode van onderzoek Wegens de gehanteerde geheimhoudingsperiodes (tot maximaal 18 maanden vanaf indiening en zelfs 30 maanden bij de PCT-route) zijn gegevens over aantallen octrooiaanvragen voor de meest recente jaren onvolledig. Dit geldt in nog sterkere mate voor verleningen. Technologiegebied De (nationale) octrooibureaus hanteren een classificatiesysteem om een uitvinding onder te brengen in een technologiegebied. Dit vergemakkelijkt het zoeken naar soortgelijke octrooien bij het beoordelen van de nieuwheid van een octrooiaanvraag. Dit classificatiesysteem is de zogenaamde International Patent Classification (IPC), die momenteel uit ongeveer 70.000 ingangen bestaat. In dit onderzoek is bij het zoeken in de databases gebruik gemaakt van de IPC en van de European Classification (ECLA), de meer gedetailleerde Europese pendant van de IPC. Nationaliteit van de aanvrager De aanvrager van een octrooi is degene die het octrooi kan gaan exploiteren. De aanvrager is niet noodzakelijkerwijs ook de uitvinder en kan ook een andere nationaliteit dan de uitvinder hebben. Een octrooiaanvrage kan op naam staan van meerdere uitvinders en meerdere aanvragers van uiteenlopende nationaliteiten. De aanvrager kan echter ook een landcode (= domicilie) voeren die niet noodzakelijkerwijs overeenkomt met het land waarin een uitvinding is gedaan. Dit is vooral het geval bij grote Internationals, waarbij het hoofdkantoor de registratie van de octrooiaanvragen centraliseert in speciaal opgezette units (Voorbeelden hiervan zijn IP Holdings als: DSM IP Assets BV en Philips Intellectual Property and Standards (IP&S)). Indicatoren Octrooien worden wereldwijd al lange tijd nauwkeurig geregistreerd en zijn momenteel grotendeels via computerbestanden toegankelijk. Dit heeft er toe bijgedragen dat de belangstelling voor innovatie gerelateerde indicatoren op basis van octrooien is toegenomen. De nationaliteit van aanvragers van octrooien geeft bijvoorbeeld een beeld van de innovatieve capaciteit van het bedrijfsleven van het betreffende land, terwijl de nationaliteit van de uitvinder als indicator voor (de innovativiteit van) het onderzoeksklimaat in een bepaald land wordt beschouwd. Om landen onderling met elkaar te vergelijken kunnen aantallen aanvragen/octrooien per land genormeerd worden naar bijvoorbeeld het aantal inwoners, het bruto nationaal product, de nationale onderzoeksbestedingen enzovoort. Niettemin blijft het lastig om landen onderling te vergelijken vanwege verschillen in gewoonten, wetgeving en procedures. In dit onderzoek wordt onder andere gerefereerd aan de octrooipositie van verschillende landen op grond van het aandeel dat (aanvragers uit) verschillende landen hebben in het totaal aantal aanvragen in de periode van onderzoek. 14
Consistentie van de octrooidatabases De informatie die gebruikt wordt ten behoeve van de analyses is voor het octrooiproces secundair. Het gevolg is dat met name op het gebied van naamgeving van aanvragers en uitvinders er vele spellingsvarianten gevonden worden in de databases. Zonder meer tellen zou een uiterst vertekend beeld geven van de actieve partijen. Ook overnames en afsplitsing van ondernemingen leidt tot over- of onderschatting van actieve partijen. Bij de analyses probeert OCNL zo goed als mogelijk is informatie bij de juiste aanvrager of uitvinder te plaatsen. De afspraak is dat het domicilie van zowel de aanvrager(s) als van de uitvinder(s) op de octrooiaanvrage worden vermeld. Niet in alle gevallen wordt deze (correct) vermeld. Deze onvolkomenheden zijn niet (eenvoudig) te verhelpen. Door het kiezen van doorgaans consistente documentverzamelingen worden de problemen geminimaliseerd. Ook zijn er (zij het beperkt) inconsistenties en fouten bij het toewijzen van de classificatiesymbolen aan de octrooiaanvragen. Door zoveel mogelijk gebruik te maken van de publicaties van het EOB (: EP-documenten) en die van de WIPO (: WO-documenten) worden de problemen geminimaliseerd. 15
16 Bijlage 4. Gebruikte landcodes Landcode Land AR Argentinië AT Oostenrijk AU Australië BE België BR Brazilië CA Canada CH Zwitserland CN China CZ Tsjechië DE Duitsland DK Denemarken ES Spanje FI Finland FR Frankrijk GB Engeland GR Griekenland HK Hong Kong HU Hongarije IE Ierland IL Israël IN India IT Italië JP Japan KE Kenia KR Zuid-Korea LT Litouwen LU Luxemburg MC Monaco MX Mexico NL Nederland NO Noorwegen NZ Nieuw Zeeland PL Polen PT Portugal RU Rusland SE Zweden SG Singapore SI Slovenië SK Slowakije TR Turkije US Verenigde Staten ZA Zuid Afrika
Bijlage 5. Afkortingen Afkorting EOB EP EPO EPODOC KOB WIPO Verklaring Europees Octrooi Bureau European Patent (Europese octrooi(aanvrage) European Paten Office (Engelse naam voor EOB) EPO Documentation Cluster Kennisontsluiting en Beleidsinteractie van Octrooicentrum Nederland World Intellectual Property Organisation 17