Burgemeester en wethouders van Pijnacker-Nootdorp Postbus 1 2640 AA Pijnacker. 8 januari 2015 Onderwerp: Helikopterhaven Ypenburg Geacht college, De provincie Zuid-Holland heeft in november en december 2014 een kennisgeving gepubliceerd van een ontwerpbeschikking voor een luchthavenregeling ten behoeve van een helikopterluchthaven op de Gavi-kavel gevestigd aan de Spoorlaan in de gemeente Den Haag. Hierbij doet het Milieuplatform u ongevraagd een advies toekomen over dit onderwerp. In dit advies staan overwegingen, die van belang kunnen zijn bij uw nadere standpuntbepaling bij de komende besluitvorming over de eventuele komst van de helikopterluchthaven. Twee procedures Ten aanzien van de eventuele komst van de helikopterhaven gelden twee procedures: 1. De procedure op grond van de Wet luchtvaart voor een luchthavenregeling. Daarvoor heeft de provincie Zuid-Holland een kennisgeving ontwerpbeschikking luchthavenregeling gepubliceerd. Eenieder kon tot 1 januari 2015 zijn zienswijze over de ontwerpbeschikking naar voren brengen. Mede op basis van de ingediende zienswijzen zullen Gedeputeerde Staten een voorstel doen aan Provinciale Staten, die bevoegd zijn te besluiten over de aangevraagde luchthavenregeling. De antwoorden d.d. 16 en 17 december 2014 van Gedeputeerde Staten op vragen van meerdere Statenfracties maken duidelijk dat Provinciale Staten bij de besluitvorming over de luchthavenregeling een brede belangenafweging kunnen maken en daarbij ook aspecten als milieu, veiligheid, luchtkwaliteit en ruimtelijke kwaliteit kunnen betrekken. 2. De procedure tot ontheffing van het bestemmingsplan. De vestiging van een eventuele helikopterluchthaven is in strijd met het geldende bestemmingsplan Ypenburg-Nootdorp van de gemeente Den Haag. De gemeente Den Haag is bereid een ontheffing van het bestemmingsplan te verlenen middels een omgevingsvergunning op grond van artikel 2.12 van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht. Deze omgevingsvergunning is al door de exploitant aangevraagd. Voor zover wij kunnen nagaan, heeft hiervan nog geen publicatie plaatsgevonden. Ook in deze procedure hoort een toetsing plaats te vinden van alle externe effecten van een eventuele helihaven voor het woon-en leefklimaat niet alleen in Den Haag, maar ook in Leidschendam-Voorburg, Pijnacker-Nootdorp en Rijswijk. De conclusie is dat beide procedures nog de mogelijkheid bieden om een afweging te maken tussen enerzijds de belangen van de helihaven en anderzijds aspecten als milieu, veiligheid en ruimtelijke kwaliteit. Aan u als college geeft dat nog de ruimte in beide besluitvormingsprocedures die zaken onder de aandacht te brengen, die van belang zijn voor het waarborgen van een goed en gezond woon- en leefklimaat voor de inwoners van Pijnacker-Nootdorp. 1
Visie ruimte en mobiliteit In het provinciale Beleidsplan regionale luchtvaart 2008 2020 was opgenomen dat er één commerciële helihaven in de regio Den Haag mocht komen. Dit Beleidsplan is echter ingetrokken bij de vaststelling d.d. 9 juli 2014 van de provinciale Visie ruimte en mobiliteit. Weliswaar stelt de provincie dat de aanvraag voor deze helihaven is gedaan op het moment dat het Beleidsplan nog gold, maar de realiteit nu is dat er geen beleidsbasis meer is voor een helihaven bij het Prins Clausplein. Overigens gaat de Visie ruimte en mobiliteit uit van een terughoudend beleid voor nieuwe locaties voor commerciële luchtvaart: In Zuid-Holland wordt ruimte geboden aan diverse vormen van kleine en recreatieve luchtvaart. De provincie ondersteunt dit, maar hecht tegelijkertijd waarde aan een goede inpassing in de directe omgeving. Daarom wordt terughoudend omgegaan met nieuwe locaties voor commerciële en bedrijfsgebonden luchtvaart (helikopterhavens, onbemande luchtvaartuigen en gemotoriseerde recreatieve luchtvaart). Integrale afweging De toelichting op de Wet luchtvaart gaat er vanuit dat de provincie een integrale afweging maakt bij het vaststellen van een luchthavenregeling. Niet alleen economische belangen, maar ook andere factoren als geluidsoverlast, milieubelasting, externe veiligheid en alternatieven in de regio worden daarbij betrokken. Aan die laatste aspecten besteden wij hierna aandacht. Geluidsoverlast Helikopters maken veel lawaai tijdens het vliegen. Dit heeft invloed op de leefomgeving omdat dit geluid ook op enige hoogte in de lucht geproduceerd wordt. Een luchthaven dichtbij of te midden van bewoonde gebieden veroorzaakt voor de directe omgeving veel overlast van vertrekkende en aanvliegende helikopters. Dit wordt in de toelichting bij de ontwerpbeschikking niet voldoende onderkend en lijkt onvoldoende te zijn meegenomen in de besluitvorming. Verder wordt het vliegen met helikopters in het omringende gebied, waartoe zeker de gemeente Pijnacker- Nootdorp te rekenen is, door de ontwerpbeschikking niet gereguleerd of beperkt. Daardoor is het waarschijnlijk dat helikopters, die na het verlaten van de aan- en afvliegroutes van de voorgenomen luchthaven dicht langs of zelfs boven woningen vliegen (zoals bij recreatieve rondvluchten), daar overlast veroorzaken. Immers, eenmaal opgestegen helikopters zijn vrij om woningen laag en dichtbij te passeren. Het vliegen van helikopters gebeurt op zicht. Dit betekent dat er nauwelijks beperkingen zijn aan de geringe hoogte waarop zij vliegen. Aan de bovenzijde is er wel een begrenzingsplafond als gevolg van de luchtverkeersleiding. Het frequente gebruik van politiehelikopters in onze gemeente geeft al voldoende indicatie van de aard en de soort van geluidsoverlast die het gebruik van helikopters met zich meebrengt. Veiligheid Het is nodig dat de betrokken overheden afwegingen maken op basis van het effect van de luchthaven op de veiligheid van de leefomgeving. Denk daarbij aan mogelijke ongevallen met helikopters. De aanwezigheid van woningen, sportcomplexen en bedrijven in de nabijheid van de helihaven en in de zones van de aan- en afvliegroutes is hierbij een serieus aandachtspunt. In het bijzonder geldt dit voor het afgeschermd gebied van TNO, waar mogelijk gevaarlijke stoffen zijn 2
opgeslagen. Uit de stukken blijkt dat hiernaar tot nu toe geen onderzoek is gedaan. Dit is echter wel noodzakelijk. Bij de exploitatie van een helihaven in de oksel van het Prins Clausplein zullen de helikopters over het Prins Clausplein aan- en afvliegen. Welke gevolgen heeft dit voor de congestie en verkeersveiligheid op de rijkswegen A4 en A12 en het Prins Clausplein van automobilisten, die afgeleid worden door opstijgende en landende helikopters? Gedeputeerde Staten geven in hun antwoord d.d. 16 december 2014 op Statenvragen aan, dat zij hier geen idee van hebben, omdat hier geen specifiek onderzoek naar is uitgevoerd. Ook heeft geen overleg plaatsgevonden met de beheerder van de rijkswegen. Ditzelfde geldt voor de spoorlijnen Den Haag Gouda. Het brandstofvervoer en/of vervoer van chemische stoffen voor helikopters (routes voor vervoer gevaarlijke stoffen) is eveneens een aspect dat nog niet in de afwegingen is betrokken. De provinciale Visie ruimte en mobiliteit formuleert de volgende beleidslijn op het vlak van veiligheid: De provincie zet zich in voor de bescherming van grote groepen burgers tegen ongevallen met gevaarlijke stoffen en met luchtvaart. Risicovolle activiteiten worden zo veel mogelijk geclusterd op geschikte terreinen en aan daarvoor geschikte transportassen. Deze beleidslijn houdt in dat inzicht in de bovengenoemde veiligheidsaspecten onmisbaar is bij de besluitvorming over de luchthavenregeling. Grenswaarden Artikel 8.64 Wet Luchtvaart bepaalt dat een luchthavenregeling regels bevat omtrent het luchthavenverkeer voor zover die regels noodzakelijk zijn met het oog op de geluidbelasting vanwege het luchthavenverkeer. Een luchthavenregeling kan echter ook bevatten: grenswaarden die noodzakelijk zijn met het oog op het externe veiligheidsrisico of de geluidbelasting; of regels die noodzakelijk zijn met het oog op het externe veiligheidsrisico. Regels over geluidbelasting horen dus altijd in de luchthavenregeling te staan. Maar de mogelijkheid bestaat ook om grenswaarden op te nemen voor geluid en externe veiligheid. Grenswaarden zijn stringenter dan regels. Overschrijding van een grenswaarde wordt daarom ook anders behandeld dan overschrijding van een regel. Bij overschrijding van een grenswaarde in een luchthavenregeling staat namelijk hetzelfde handhavingsinstrumentarium ter beschikking als bij het zwaardere luchthavenbesluit. Bij grenswaarden kan men denken aan het opnemen van handhavingspunten in het verlengde van de aan- en afvliegroutes, het beperken van het maximum aantal vliegbewegingen, eisen aan de vluchtuitvoering in combinatie met openingstijden of een baanverdelingsregeling. Zo kan worden vastgelegd welk helikoptertype van een bepaalde geluidscategorie op welk moment mag landen of vertrekken, bijvoorbeeld om hinder in het weekend te voorkomen. Het gaat hier feitelijk om operationele eisen die van invloed zijn op het gebruik van de luchthaven. Hiermee wordt de mogelijkheid gecreëerd om op lokaal niveau de hinder van het gebruik van de luchthaven gericht en concreet te beperken. Als we kijken naar de conceptbeschikking voor de helihaven op Ypenburg, is de conclusie dat amper gebruik is gemaakt van de mogelijkheid om grenswaarden ten aanzien van geluidbelasting en externe veiligheid op te 3
nemen. Milieubelasting De nationale overheid, de provincie én gemeenten nemen allerhande initiatieven om tot een duurzame samenleving te komen onder meer door beperking van het verbruik van fossiele brandstoffen en het verbeteren van de leefomgeving. Daarmee valt moeilijk te rijmen dat toestemming verleend zou worden voor een helikopterhaven die het gebruik van energieverslindende luchtvaartuigen voor onder meer recreatieve doeleinden stimuleert waarbij vele burgers in de ruime omgeving de hinder ondervinden van geluidsoverlast, CO2 uitstoot en emissie van fijnstof. Alternatief Op 12 kilometer afstand van de voorgenomen locatie van de helikopterhaven bevindt zich de internationale luchthaven Rotterdam The Hague Airport. De naam geeft al aan dat deze luchthaven mede voor Den Haag als internationale stad en voor de regio Haaglanden is bestemd. Op Rotterdam The Hague Airport mogen ook helikopters landen en opstijgen. De afstand tussen deze Airport en een eventuele helikopterhaven bij Ypenburg is door de lucht heel klein. De luchthavens zouden als het ware bij elkaar om de hoek komen te liggen. Ook over de weg is de afstand gering. Beide locaties liggen nabij rechtstreekse snelwegen. Tijdwinst kan dan ook geen argument zijn voor situering van een luchthaven bij het Prins Clausplein. Slot Het Milieuplatform heeft u bovenstaand een aantal aandachtspunten aangereikt, die van belang zijn bij de beoordeling van de wenselijkheid van een helikopterhaven in de oksel van het Prins Clausplein aan de zijde van de kern Nootdorp. Er is al veel geluidsoverlast rondom onze gemeente van de nabij gelegen snelwegen A4, A12 en A13, spoorlijnen, goederenvervoer en vliegverkeer van Rotterdam The Hague Airport en Schiphol. Wij willen niet dat geluidsoverlast, milieuschade en veiligheidsrisico's in onze leefomgeving verder toenemen door de vestiging van een luchthaven en de daaraan gekoppelde vliegbewegingen boven onze gemeente. Het gebruik van de luchthaven heeft onnodige uitstoot van uitlaatgassen, fijnstof en veel geluid tot gevolg. Daarnaast vinden wij het inrichten van een helihaven mede voor recreatieve rondvluchten niet te rijmen met duurzaamheidsdoelstellingen. Het Milieuplatform adviseert u daarom op basis van alle genoemde aandachtspunten een afwijzend standpunt in de richting van de besluitvormende instanties in te nemen over dit onderwerp. Omdat de eventuele komst van de helihaven een maatschappelijk actueel item is, adviseren wij u over uw standpunt actief te communiceren met onze inwoners. Met vriendelijke groeten, Namens het Milieuplatform, De voorzitter, Paul Clabbers 4
5