Brummense Bomen een bomenwandeling
. Voorwoord Bomen zijn veelzijdig. Naast alles wat ze omzetten, produceren, in stand houden, tegengaan, teweeg brengen en bijdragen aan mens, flora en fauna, zijn ze ook nog eens een bron van ontdekkingen. Een boom zit vol verrassingen. Flora en fauna op, in en onder de boom, mannelijke en vrouwelijke bloeiwijzen, bijzondere verschijningsvormen, vergroeiingen, verwijzingen naar het verleden, ontwikkelingen naar de toekomst en weerspiegeling van de seizoenen. Bovendien zijn ze in al hun diversiteit vaak prachtig om te zien. Een jonge vitale boom met lange scheutlengten of een volwassen exemplaar met een dikke holle stam. Jong of oud, aan alle bomen is iets te ontdekken of te beleven. Gezien haar rijke historie, kent Brummen een indrukwekkend aantal bijzondere bomen. Ik wil je met deze wandeling uitnodigen om al lopend eens echt te kijken naar bomen. Zie, ruik, voel, luister en beleef wat er aan de bomen binnen het prachtige Brummen valt te ontdekken.
De route
gaafrandig gezaagd dubbel gezaagd zaagvormig getand gekarteld gespleten veerdelig veerspletig handvormig gedeeld handlobbig Bron: www.vcbio.science.ru.nl/ virtuallessons/leaf/dicot/ Welke bladvormen kom ik onderweg tegen?
Welke kleuren kom ik onderweg tegen?
Onderwegopdrachten de leerbomen zijn zeer geschikt voor onderstaande opdrachten (zie blauwe punten in de legenda van de route) Zien Kleuren verzamelen en afvinken op kleurenraster, bladvormen verzamelen en afvinken op tekening en boomvormen natekenen. Voelen Warme of koude schors, harde of zachte bladeren, scherpe of zachte naalden en kleverig of gladde knoppen. Proeven Jong beukenblad, beukennoten, hazelaar en lindebloesemthee. Luisteren Vallende paardenkastanjes, bladknop die open knispert, de wind door de bladeren en dieren of insecten die bewegen in de boom. Ruiken Coniferen, bloeiwijzen, vruchten, dauw op het blad en hout na snoei. Beleven Geblinddoekt een boom determineren. Dezelfde boom ieder seizoen bezoeken en de verschillen ontdekken. Al rondlopend goed om je heen kijken: hoe zou het landschap zijn zonder bomen? Zou je ze missen? Stel je eens voor dat er meer bomen zouden staan, wat zou jouw boomkeuze zijn? Jonge of oude bomen, een solitaire boom, bomenrij, laan, loofbomen, naaldbomen, bomen met vruchten, met bloemen, rechte of kromme stammen, één soort boom of verschillende soorten door elkaar? Wat bevalt je aan bomen? Wat vind je niet leuk aan bomen?
1 gewone acacia Robinia pseudoacacia Spoorstraat 11 Acacia s met brede, grillige kronen. Kun je een rechte opgaande spil ontdekken? 1 acaciablad bestaat uit 9 tot 19 kleine blaadjes, een oneven geveerd blad met doornen aan de takken. De geurende crèmewitte bloemen hangen in trossen en trekken in juni bijen aan. Zie je op dit moment donkere peulen hangen of liggen? Dit zijn de zaaddozen. Achter de ruw gegroefde schors, een favoriete plek voor vleermuizen, zit sterk hout welke op veel manieren kan worden toegepast. 2 zomereiken Quercus robur Engelenburgerlaan De dubbele eikenlaan welke naar kasteel Engelenburg leidt, is in 1783 al op kaarten aangegeven. De eik is lichtminnend én lichtdoorlatend waardoor hij andere soorten groeiruimte biedt. De eerste eik die je aantreft na de oversteek vanaf de acacia s van zojuist, is door de bliksem getroffen. Je ziet dit aan de schade die van kroon tot stam in één lijn doorloopt. Opvallend is dat eiken vaker door de bliksem worden getroffen dan andere soorten. Als je eikenprocessierupsen of nesten ziet, blijf dan uit de buurt. De brandhaartjes die deze rupsen afschieten en in de nesten zitten, zorgen voor veel overlast bij mens en dier. 3 reuzenlevensboom Thuja plicata Engelenb.laan in gemeentehuistuin s Werelds oudste en hoogste bomen, dat zijn de coniferen. De coniferen verschenen zo n 300 miljoen jaar geleden op aarde, tegenwoordig zijn er zo n 630 soorten bekend. Coniferen, wat kegeldragers betekent, zijn bomen zonder bloemen en met bladeren gevormd als naalden of schubben. Het zijn goede pioniers, lichtminnend, altijd groen en heerlijk geurend. Hier zien we meerstammige exemplaren, welke een bijzonder sfeer oproepen. Zie je hoe systematisch deze kegeldragers zijn opgebouwd?
4 Hollandse linde Tilia europaea Kerkenlaantje Een zandpad door een laan, een feest voor deze 17 linden. Het ontbreken van bestrating maakt dat water en zuurstof op natuurlijke wijze kan worden uitgewisseld, waardoor beworteling en hiermee de boom zich beter kan ontwikkelen. Het is een lichtliefhebber. Zie je hoe alle bladeren in de vorm van harten zo zijn gerangschikt dat ze het meeste licht kunnen opnemen? In juni, juli vormen de linden een liefdeslaantje met de zoete lucht van bloesem, waar bijen dol op zijn, maar ook thee van getrokken wordt. Als je goed naar de bloem kijkt, zie je een kelk, kroon, stamper, meeldraad en schutblad. Rond een aantal stamvoeten lopen nieuwe twijgen uit. Zeer kenmerkend voor linden. 5 zomereik Quercus robur Kruisenkstraat Kijk nog even naar de fraaie zomereiken rechts van je. De grootste eik is ruim 150 jaar oud en de eik ernaast mogelijk ook. De stamdiameter zegt niet per se iets over de ouderdom. Een eik vol in het licht, groeit harder dan de buurman in de halfschaduw. De kroon van een solitaire eik die onder- en bovengronds voldoende ruimte krijgt, kan met gemak 40 m. hoog en breed worden. In Nederland is de oudste eik circa 600 jaar. Aanbeveling 1 Imposante bomen met een stamomtrek van 5 tot ruim 7 meter zijn nu dichtbij. Als je vanaf het oranje punt, na nr 1, rechtsaf de eikenlaan 700 meter volgt tot landgoed Groot Engelenburg, zijn o.a. markante rode beuken, mammoetboom, plataan, tamme kastanje en taxusbomen te aanschouwen.
6 Japanse notenboom Ginkgo biloba Cromhoutstraat Een boomsoort die de dinosauriërs heeft overleefd. Een soort die tussen naald- en loofboom in zit, maar bij geen van beide behoort. De Ginkgo is een ruim 250 miljoen jaar oud geslacht, waarvan de Ginkgo biloba de enige overlevende is. Kijk eens goed of je typische kenmerken ziet aan dit levende fossiel. Wat valt op? De stakige takken, de ruwe schors, de korte takjes (kortloten) waarop de bloeiwijzen en bladeren verschijnen, de typische bladvorm welke met eendenpoten wordt vergeleken, de diepgele bladverkleuring in de herfst of juist de onopvallende bloeiwijze in het voorjaar. Zie je nog meer? Lopend door de ginkgolaan kom je voorbij een moerascipres (Taxodium). Dit is een naaldverliezende boom die op leeftijd luchtwortels kan ontwikkelen.
Arnhemsestraat 58 7 gewone es Fraxinus excelsior Een monument van een es met een brede sierlijke kroon en een stamomtrek van 400 cm. Een boom die veel licht nodig heeft en doorlaat. Dit vanwege het oneven geveerde samengestelde blad, maar ook omdat de boom zijn blad relatief gezien kort draagt. Het blad verschijnt in de lente als een van de laatsten, om het in de herfst als een van de eersten weer te laten vallen. Wat zie je vandaag? Wellicht dikke zwarte knoppen, die de eindtoppen op bokkenpootjes laten lijken of nootvruchten met vleugeltjes hangend in trossen. De es zou zijn naam kunnen danken aan de es als zijnde een stuk cultuurgrond, waarbij een es als grensboom werd geplant en het hout als paalproducent voor de omheining werd benut. De gewone es is vatbaar voor de essentaksterfte, een bastschimmel. Een serieuze bedreiging voor essen. Minder vatbare essensoorten aanplanten en gevallen blad van geïnfecteerde bomen afvoeren, kan verspreiding voorkomen. Aanbeveling 2 Een markante eik en een taxusberceau zijn dichtbij. Volg vanaf het oranje punt, de Arnhemse parallelweg 500 m. tot landgoed de Rees (Klein Sion).
8 paardenkastanje Aescul. hippocastanum hippocastanum Arnhemsestraat-Jodenpad Er is veel aan paardenkastanjes te zien. De grote handvormige bladeren en de uitbundige bloeiwijzen met lange witte opstaande pluimen. Als je het geluk hebt ze bloeiend aan te treffen, let dan op het rode honingmerk in de bloem. Het nectarpunt waar bijen op afkomen. Door de eerst gevonden paardenkastanje in je kleding mee te dragen, zou je ziekte op afstand houden. Voor de mens zijn de kastanjes niet eetbaar. Ze zijn giftig. Als hoestmiddel werden ze wel aan paarden gegeven, vandaar de naam. De ideale kroon, laat geen licht door. Bij deze solitaire boom is daar geen sprake van. Zie je de uitzakkende arm en van afstand een streep lucht door de kroon? Een tak die in de gaten wordt gehouden, omdat de kans bestaat dat deze uitbreekt. Rode paardenkastanjes zie je hier minder, het jonge straatboompje schuin tegenover deze boom is er een. 9 tulpenboom Liriodendron tulipifera Overtuin Arnhemsestraat 39 Een feest voor het oog, de boom met zijn op tulpen lijkende bloemen en bladeren. Deze uit de Verenigde Staten afkomstige soort, heeft kenmerkende eendenbekvormige knoppen, een gele herfstkleur en geelgroene bloemen met een oranje vlek. Deze locatie in de ruime Overtuin biedt een goede groeiplaats. De tulpenboom verdraagt strooizout slecht en is gevoelig voor takbreuk door wind. Daarentegen weet hij goed om te gaan met luchtverontreiniging en is deze boom weinig gevoelig voor ziekten. Tulpenboomhout krimpt nauwelijks en wordt daarom gebruikt voor piano s en orgels.
10 Hollandse linde Tilia europaea Koppelenburgerweg 24 Volgens de verhalen liepen Joden vroeger vanuit Bronckhorst via dit paadje naar de synagoge in Brummen. Kijk halverwege het Jodenpaadje eens achterom. Wat voor een boomsilhouetten zie je? Als je verder loopt, zie je voor je een boomsilhouet met licht doorhangende takken welke aan de uiteinden weer opveren. De statige vrouwelijke linde. Sommige linden huisvesten vuurwantsen. Deze insecten eten afgevallen bladeren en zaden. Wellicht zie je ze. Roodzwarte wantsen rond de stamvoet en onderstam. Lindenblad is een goede bodemverrijker. Sla voor de kerk bij de zilverlinde op het pleintje rechtsaf, zodat je op het paadje achter de kerk uitkomt. Volg deze. 11 Huis Brunheim Marten Putstraat 16 Marten Putstraat 16 Hollandse linde Tilia europaea Deze linde met een stamomtrek van 300 cm, is ooit een knotboom geweest. De doorgaande stam is lange tijd op 2,5 meter hoogte afgezet, daar waar je de verdikking ziet. De takken die daarbij vrijkwamen werden benut voor gebruikshout of veevoer. Nu is het een doorgeschoten knotlinde. Linden hebben een groot herstellend vermogen. Je ziet dit aan de wijze waarop de boom weer is uitgelopen na drastische snoei. Waarschijnlijk is op deze historische plek ondergronds het nodige veranderd. Ook deze veranderingen kunnen linden veelal redelijk opvangen. rode beuk Fagus sylvatica Atropunicea De gezondheid van een boom is voor een groot deel afhankelijk van de groeiplaats. Deze boom met een kroon van ongeveer 90 m 2, heeft minimaal 70 m 3 grond nodig. Deze grond moet niet verdicht zijn en de juiste structuur, voeding, zuurgraad, grondwaterstand, hoeveelheid lucht en zoutconcentratie bevatten. Een strakke bestrating stelt hele andere eisen aan de grond. Dat maakt dat groen en bestrating slecht samengaan. Het was beter geweest als deze bestrating niet zo dicht op de stamvoet van de beuk was geplaatst. Bomen hebben vaak ongemak van bestrating. Ze kunnen de bestrating opdrukken door diktegroei van oppervlakkige beworteling. Daar zijn de weggebruiker en de wegbeheerder dan weer niet blij mee. Deze rode beuk heeft in het verleden op een bijzondere manier gereageerd op zijn bovengrondse groeiplaatsinrichting. Vroeger werd bij een statig huis een rode beuk gepland, zodat iedereen kon zien dat het huis was afbetaald.
12 hemelboom Ailanthus altissima Kerk Op een optimale groeiplaats, groeit deze soort in zijn jonge jaren snel richting hemel. De gladde schors met witte verticale groeven de kliertjes aan de bladvoet en het geveerde blad zijn kenmerkend. Welke kleuren kom je tegen? Jong roodbruin blad, oud groen blad, wellicht groenwitte bloemen staand in forse pluimen of lichtgroene tot rozerode gevleugelde vruchten. Deze boom zou chemicaliën afscheiden die het gedrag, gezondheid, groei en fysiologie van insecten en andere planten kan beïnvloeden. In Frankrijk werd de hemelboom gebruikt voor de zijderupsteelt. 13 zilverlinden Tilia tomentosa Marktplein 18 Zilverlinden sieren het plein. De zilvergrijze kleur is te vinden aan de onderzijde van het witviltige blad. Het aangename van de zilverlinde is dat het een goede stadsboom is die minder last heeft van plak. De Hollandse linden trekken bladluizen aan die suikerhoudende honingdauw afscheiden en hiermee plak en roetdauw onder de lindenkronen kunnen veroorzaken. Linden worden in het algemeen vaak aangeplant als gedenkboom en vrijheidsboom. Vroeger werd op pleinen vaak een etagelinde geplant. Onder de schaduw van de brede kroon werd gerust, gefeest en gedanst. In Brummen is daar het koepeltje voor.
14 rode beuk & paardenkastanje Zutphensestraat 10 Zutphensestraat 10 Twee bomen die één kroon vormen. In de natuur is de beuk vaak de winnaar. Van nature heeft de beuk de gave snel naar het licht te groeien en dan een brede kroon te vormen die al het licht wegneemt voor de soorten naast of onder haar. Door de bestrating wordt de beuk in toom gehouden. Het gevolg is deze twee-eenheid. Beide soorten groeien naar het licht en vormen de helft van de gesloten kroon. 15 rode beuk Fagus sylvatica Atropunicea Zutphensestraat 21 Een monument van een rode beuk met een stamomtrek van 450 cm. De duidelijke ent, bast met inscripties, kleuren en afmetingen maken dat de verschijningsvorm zeer indrukwekkend is. Jawel, deze boom kent veel geheimen. Het begon al bij de oorsprong. Het is één boom samengesteld uit twee bomen. Een ent is een plantendeel die op een onderstam is geplaatst. Bij deze boom is te zien dat de onderstam van groene beuk, veel harder groeit dan de ent van rode beuk. De ruim 60 jaar oude inscripties, verwijzen naar de tijd dat scholieren hun initialen in de dunne boombast vereeuwigden. Het schoolpaadje liep direct naast de beuk, een deel van het schoolhek is nog altijd in de stam aanwezig. Net zoals decennia Brummense historie. Vanwege de gladde bast en het zacht behaarde jonge blad, wordt de beuk ook wel de koningin van het bos genoemd. 16 paardenkastanje Aesculus hippocastanum Zutphense.str. 14 De mens verwacht dat de bomen die zij heeft meegenomen naar het stedelijk gebied, voldoen aan haar wensen. Daar hoort veiligheid ook bij. We willen niet dat de aanwezigheid van een boom een verhoogd risico voor de omgeving vormt. De paardenkastanje was een risico om tal van redenen en is daarom geveld. Echter niet om de reden welke het meeste in het oog sprong: de takaanhechtingen. Normaal gesproken kan een boom zijn volume zonder problemen dragen. Mochten er verzwakkingen zijn, dan kunnen houtige delen breken of uitscheuren. Daar waar de boom thuishoort, in de natuur, is dat geen probleem. De tak wordt afgestoten en de boom groeit veelal verder. Onduidelijk is hoe sterk de takaanhechtingen waren. Om het neerkomen van mogelijk uitbrekende armen te voorkomen waren kroonankers geplaatst. De boomvitaliteit bleek echter zwakker dan de aanhechtingen.
17 appel boomhazelaar Zutphensestraat 33-35 linden Tilia europaea- en cordata Voor Huys Assenrade nr 33, staat een knotlinde. Voor de Lindenhof nr. 35, staan twee doorgeschoten knotlinden. Zie je de verschillen in omvang, hoogte en takkenstructuur? De linden zijn even oud, hoorden alledrie ooit bij Huys Assenrade, maar zijn nu vanwege een verschillend beheer, toch zo anders. Oorspronkelijk zijn de bomen lange tijd op een hoogte van circa drie meter geknot. De linde voor nr. 33 wordt tegenwoordig op zes meter geknot en de andere twee doorgeschoten knotbomen worden met regelmaat gesnoeid. Van oudsher is de linde het symbool van beschermster en behoedster van onze woningen. Wellicht de reden waarom je zo vaak twee linden voor de entree van een huis ziet staan. Bij boerderijen zie je vaak leilinden die als zonnescherm dienen. Corylus colurna plantsoen tegenover linden Wat valt op? De ruwe kurkachtige schors en in kleine schubben afschilferende takken. Mannelijke, dikke, sierlijk afhangende gele katjes in het vroege voorjaar. Zacht behaard blad met hartvormige bladvoet en een dubbelgezaagde bladrand. Of misschien heb je oog voor de subtiele roodachtige, vrouwelijke bloempjes. Als je het geluk hebt deze in de herfst aan te treffen, probeer dan het grillige verhoute hulsel te openen en proef de noten. Malus domestica Zutphensestraat 22 Dit krachtige boompje, klein en uitbundig, noestig, geurend, kleurend en productief. In het voorjaar met haar prachtbloesem. In het najaar met haar appels. Vroeger het symbool van vernieuwing en eeuwige jeugd. De boom des levens met kennis van goed en kwaad. Sinds eind jaren 80 is er een officiële appeldag op 21 oktober. Vroeger werd de appel naast vrucht- en houtgebruik gebruikt om met behulp van de wortels, wol geel te verven.
18 Huize Decima Zutphensestraat 41 haagbeuk Carpinus betulus Oude haagbeuken zou je vaker willen aantreffen. Een boom met een sprookjesachtige gespierde stam. Hoewel een volwassen boom zonder problemen 70% hol kan zijn, is de holte die je hier ziet ongewenst. De beschadiging van de stamvoet is een toegangspoort geworden voor schimmels, waardoor houtrot de kans heeft gekregen de boom aan te tasten. De boom probeert met reactiehout de schade te overgroeien, maar hier is tijd en vitaliteit voor nodig. De stabiliteit van deze boom zal moeten worden gecontroleerd, zodat de veiligheid van de omgeving niet in het geding komt, maar de boom ook niet onnodig wordt gekapt. tamme kastanje Castanea sativa Een jonge energieke boom en afstammeling van een zeer vitale soort. De bewoners hebben deze boom aangeplant als verwijzing naar de volwassen tamme kastanje die hier in het verleden heeft gestaan. In Zuid-Europa komen exemplaren van duizenden jaren oud voor. De bomen kunnen zichzelf verjongen door nieuwe uitlopers te vormen. Oude bomen kenmerken zich door een zware, korte, diepgegroefde, donkergedraaide stam. De lange, grofgezaagde lancetvormige, donkergroene bladeren zijn typisch. Vanwege de heerlijke vruchten zijn ze door de Kelten en later door de Romeinen binnen Europa verspreid. De vruchten worden puur, gepoft, gekonfijt, verwerkt in pasta, puree of brood gegeten. Het hout is zeer duurzaam en wordt gebruikt voor palen, hekwerken en vaten voor wijn die zijn bouquet mag behouden. Een oude tamme kastanje beleven is een aanrader, evenals een jonge tamme kastanje de ruimte geven om oud te worden.
Platanus hispanica Huize Decima Zutphensestraat 41 18 plataan Brede bladeren in een brede kroon van een boom welke vaak tot monumenten uitgroeien, maar zich ook probleemloos als vormboom laten leiden. Kenmerkend is de in de nazomer afbladderende schors, de hangende bolvormige bloeiwijzen en stekelige vruchten. Een stadsboom bij uitstek, aangezien de plataan uitlaatgassen en verharding rond de stam verdraagt. Hij wordt vaak aangeplant vanwege het creëren van schaduw en zijn sierwaarde. In Zuid-Europa, kunnen platanen zeer oud en breed worden. In Griekenland zou een tweestammige holle plataan staan die ruimte biedt aan een altaar en een gebedsruimte voor zes personen. Aanbeveling 3 Een monumentale Sequoiadendron giganteum (mammoetboom) staat op 350 m. wandelen, in de achtertuin van de Zutphensestraat 87. Deze boom is uitsluitend vanaf de openbare weg te bekijken, waar je hem torenhoog boven het pand ziet uitsteken. De stamomtrek is ruim 8 en de hoogte ruim 33 meter. Als je vervolgens de Zutphensestraat 3 kilometer volgt, kom je uit bij de pannenkoekenboerderij (Zutphensestraat 199). Net hiervoor staat de spookeik, een kolos van een eik die honderden jaren oud is. De stamomtrek is ruim 6 meter. Het verhaal wil dat de zoon van de boer, woonachtig in de boerderij (nu pannenkoekhuis) rond 1841 wilde huwen met een meisje die volgens vader te min was voor zijn zoon. De zoon verhing zich in de eik en zijn geest liet de vader en de boerderij niet meer met rust.
19 Hollandse linde Tilia europaea Zutphensestraat 43 Een boom toont zijn vitaliteit door de lengte van de scheuten, de kleur, bladkwaliteiten kwantiteit, hoeveelheid dood hout en zijn herstellend vermogen op mogelijke schade of aantasting. Hoe zit het met de vitaliteit van deze jonge straatboom? Om vitaal te blijven is een gezonde groeiplaatsinrichting belangrijk. Oftewel bovengronds moet er voldoende ruimte en ondergronds voldoende doorwortelbare grond, voeding en vocht aanwezig zijn om een volwassen boom te worden. De oudste linde van Nederland wordt geschat op 500 jaar en heeft een stamomvang van bijna acht meter. Kan deze jonge linde in de huidige situatie ook zo groot worden? 20 beuken & plataan Villa Nova Zutphensestraat 53 Zes oude beuken en één plataan. Kijken we naar een schilderij of is het echt? Stel je eens voor dat deze volwassen bomen er niet zouden staan. Hoe zou deze locatie er dan uitzien? De snoeiwond van de rode beuk direct aan de stoep is o.a. aangetast door de echte tonderzwam. Dit laat zien dat je zware snoeiwonden moet voorkomen, net zoals snoei té dicht op de stam. De boom moet de kans krijgen om een wond te overgroeien, waardoor de opening voor schimmels wordt afgesloten. De rot veroorzaakt door de schimmel (zwam), kan tot tak- of stambreuk leiden. De ontwikkeling van de beuk dichtbij het huis is al een tijd gestagneerd. Waarschijnlijk vanwege ondergrondse belemmeringen. Kun je de symptomen herkennen waarmee de boom laat zien dat de vitaliteit slecht is?
21 haagbeuk Carpinus betulus plantsoen Zutphensestr. Een doorgaande spil is niet te ontdekken. De kroon bestaat uit veel schuin opgaande takken, plakoksels en meervoudige toppen. Bij een volwassen boom, zal de dichtvertakte kroon ongeveer even breed als hoog worden. Deze twee haagbeuken zijn een cultivar van de gewone haagbeuk (nr. 18). Een cultivar is een m.b.v. een veredelingsprogramma door de mens geproduceerde variëteit. Een aantal kenmerken komen overeen, bijvoorbeeld de knoppen en bladeren, maar er zijn ook grote verschillen, zoals de structuur en de vorm. Kijk nog even naar rechts, voor Zutphensestraat 66. Een tulpenboom in een jongere levensfase. Misschien kun je het blad en de bloemen nu van dichtbij bewonderen. Daarnaast twee jonge beuken. De frisse voorjaarsblaadjes van de groene beuk zijn eetbaar en hebben een friszurige appelsmaak. 22 paardenkastanje Aesculus hippocastanum Spoorstraat 20 Naast dat ze indrukwekkend zijn om te zien, zijn bomen voor de mens van levensbelang. Bewezen is dat patiënten met uitzicht op groen, sneller herstellen met minder pijnstillers, dan patiënten zonder dit uitzicht. De kans dat bewoners zich gezond voelen is in een groene leefomgeving anderhalf maal zo groot. Tevens zijn bomen de leveranciers van zuurstof. Een monumentale boom kan in de jaarlijkse zuurstofbehoefte van circa zeven mensen voorzien! Daarnaast nemen de bladeren van een gezonde monumentale boom, in de maanden dat deze in blad staat, wel één tot drie m 3 fijnstof op. Een proces dat zich na iedere regenbui herhaalt. Reden genoeg om ze te koesteren, te verzorgen en te blijven zien: Bomen in al hun pracht.
Met dank aan de Brummense boomeigenaren. In opdracht van Natuurbewust Brummen, gemeente Brummen. Uitgevoerd en gefotografeerd door mariskamassop@yahoo.com, European Tree Technician. juni 2015 boekje te downloaden via www.brummen.nl