Zwangerschap en geweld NVKVV Congres 24 april 2009 Sylvia De Ryck en An-Sofie Van Parys
Inhoud 1. Kader en wetenschappelijke achtergrond (An-Sofie Van Parys) 2. Praktijkvoorbeeld, PAREL-project (Sylvia De Ryck)
Context & definitie Heel veel verschillende vormen: Huiselijk geweld, intrafamiliaal geweld, partnergeweld, GBV, seksuele intimidatie op het werk, incest (Intiem) partnergeweld, meest voorkomende vorm In families lopen mensen de grootste kans bedreigd, psychologisch en/of lichamelijk mishandeld, emotioneel en seksueel misbruikt of vermoord te worden (Lawick, 2005) Daders zijn voor 80% van het mannelijk geslacht Onafhankelijk van leeftijd, culturele, religieuze, sociale grenzen
Definitie partnergeweld: geheel van gedragingen, handelingen en houdingen van één van de partners of ex-partners (of de dreiging ertoe) die mogelijk of effectief schade berokkenen aan de andere partner op fysiek, psychisch, economisch en/of seksueel vlak (Roelens et al, 2007; Werkgroep Partnergeweld, 2006; WHO, 2002)
Zwangerschap Definitie perinatale periode WHO? Brede definitie perinatale periode: één jaar vóór de zwangerschap, tijdens de zwangerschap en één jaar na de bevalling Extra kwetsbaar: foetus en moeder
Prevalentie Variatie in definities, methodologie, studiepopulatie 10 tot 69% vrouwen hebben ooit partnergeweld ervaren 3 tot 8% partnergeweld tijdens de zwangerschap
Prevalentie Vlaanderen, UGent (Roelens et al, 2008) Steekproef 537 zwangere vrouwen: 26,7% fysiek en/of seksueel geweld, lifetime 3,0% fysiek en/of seksueel geweld, tijdens zwangerschap 2,2% partnergeweld tijdens zwangerschap 53,8% geweld al vóór zwangerschap 2,4% één jaar voor zwangerschap
Type fysiek gew eld 13,3 5,8 15,8 Dreigen met geweld Fysiek geweld - geen letsels Fysiek geweld - letsels Liever geen antwoord 65
DADER laatste fysiek geweld partner ex-partner ouders broer of zus familie - andere buur liever geen antwoord <=5 jaar geleden > 5 jaar geleden werk vriend/kennis andere bekende onbekende 0 5 10 15 20 25 30 slachtoffers (aantallen)
Ernst van het seksueel geweld 5% 47% 10% 3% 7% 21% 7% verplicht (toe)kijken lichaam betasten betasten geslachtsdelen masturbatie verkrachting iets ergs met pijn liever geen antw oord
Prevalentie Brussel, ULB (Jeanjot et al, 2008) Multiculturele, sociaal gedepriveerde setting 22% min. 1 keer in leven slachtoffer huiselijk geweld 11% huiselijk geweld tijdens de zwangerschap In meer dan de helft van de gevallen, is de (ex)partner de dader van huiselijk geweld
Patronen van geweld Moeilijk te geloven dat iemand intentioneel een zwangere vrouw kwetst (roze wolk) Transitiemoment: 1. Persisterende problematiek 2. Zwangerschap als protectieve factor 3. Zwangerschap als risicofactor
1. Persisterende problematiek Reeds geweld vóór de zwangerschap, blijft doorgaan Stress patroon, vb. meer of minder op de buik gericht Vóór zwangerschap geweld = risicofactor Ondanks inconsistente evidentie, meest frequente patroon
2. Zwangerschap als protectieve factor Tijdelijk stop Vaak postnataal hervat
3. Zwangerschap als risicofactor Stress en conflicten in zwangerschap Aanleiding tot partnergeweld o.a. : Jaloezie Ambivalente gevoelens ten opzichte van de zwangerschap Stijgende financiële druk Toegenomen afhankelijkheid t.o.v. de zwangere vrouw Verminderde seksuele beschikbaarheid
Gevolgen Consensus: negatief voor moeder & kind Meer risico op o.a. : Late start prenatale zorg Miskraam, abortus Placentaloslating Mors in utero Laag geboortegewicht Premature bevalling
Gevolgen Infecties Pre-eclampsie Neonatale sterfte Seksueel Overdraagbare Aandoeningen (SOA s) Depressie, angst Slaap- en eetstoornissen Posttraumatische stressstoornis Alcohol, drugs, roken
Perinatale zorg Consensus: nood aan antwoord Window of opportunities, routinematig screenen tijdens zwangerschap? Vlaamse gynaecologen (Roelens et al, 2006) Onderschatten probleem 69,5% verwerpen routinematig screenen i.g.v. letsel Gebrek aan tijd, kennis en vaardigheden, angst om patiënten te beledigen en gebrekkige kennis i.v.m. verwijsmogelijkheden
Perinatale zorg Routinematig screenen aangeraden door gezaghebbende instellingen in UK & USA Discussie omtrent veiligheid en effectiviteit van het screenen Meer en meer evidence dat routinematig screenen effectief en veilig is
Interventies Weinig studies McFarlane et al (2006): 1. Wallet size resource card 2. Protocol Minder geweld, meer veiligheidsgedrag, meer hulp zoeken Protocol en resource card even effectief Identificatie + verwijsmogelijkheden: potentiële negatieve gevolgen en traumata vermijden
Beleving van een zwangerschap binnen een geweldige relatie Hoe ga je ermee om? Wat doe je ermee...? Sylvia De Ryck, vroedvrouw UZ Leuven, campus Gasthuisberg Coördinatie Parelproject Leuven
Veiligheid garanderen! Moeder Ongeboren (!) kind
Luisteren met open houding Angst Loyaliteit partner Moeder Energie Maatschappij
Maatschappij Een scheiding of de onderbreking van een relatie is een schande! schaamte / schuldgevoel / mislukking Een alleenstaande zwangere moeder is nog steeds not-done!
Loyaliteit naar partner toe Excuses voor de partner Elk kind heeft recht op een vader Hij betaalt wél de huishuur. Hij heeft er altijd zoveel spijt van Soms is hij zo lief Hij kan zo n goede papa zijn Ik denk dat ik hem nog te graag zie We zijn al 7 jaar samen, dat betekent iets......
Angst! Voor zijn reactie... Als ik zou weggaan... Als hij weet dat ik met jou praat... Als ik hem zijn kind zou afpakken... Om alleen te zijn... Om er alleen voor te staan... Voor wat mensen zullen denken en zeggen...
Totaal gebrek aan energie Moeder is leeg... Aangeboden hulp wordt niet opgevolgd Blijven wel contact zoeken maar doen zelf bijna niets Aandacht en ondersteuning...
Zwangerschap Bevalling en kraamtijd Situatie Kinderen Partner
Aandacht voor zwangerschapbeleving Niet altijd over geweldsituatie praten Aandacht geven aan het moedergevoel Beleving van het veranderende lichaam Hoe ziet de mama haar lichaam nu? Is er een hechting met het ongeboren kind?
Aandacht voor andere kinderen... Leeftijd is belangrijk Wat zien ze? Wat maken ze me? Wat dragen ze mee? Hoe veilig is de situatie voor hen? Zijn er steunfiguren die eventueel, tijdelijk of in nood, kunnen overnemen? Specifieke hulpverlening voor hen.? Parentificatie-problematiek
Aandacht voor de partner... Een man is niet alleen maar slecht Soms heeft ook hij zijn verhaal zijn situatie durven bekijken Eigen begeleiding nodig Rond zwangerschap en bevalling Rond eigen probleem... Wie is hier de juiste begeleider...?
Aandacht voor bevalling en kraamtijd Wie zal haar begeleiden? Wie moet ik informeren? Mama voorbereiden en informeren over het normale verloop van de dingen Rust en veiligheid verzekeren Regelmatig contact houden met moeder Soms identiteitswijziging nodig bij opname
Wat kan je allemaal doen? Juist screenen screeningsformulier (in aanmaak) Informeren - doorverwijskaartje Betrokken hulpverleners informeren zelfstandige vroedvrouw, K&G, huisarts, Sociale diensten / psychologen CAW Sociale dienst politie Eventueel VK, Comité bijz. jeugdzorg, parket
Wat kan je helpen? Zeer moeilijke problematiek en hulpverlening! Te weinig bagage van 1 e lijnhulpverleners Nood aan werkinstrumenten Nood aan opleiding, structuur en samenwerking Info in andere talen nodig www.geweldenzwangerschap.be Praktische workshop (ism Sensoa) 11 juni 2009 - Antwerpen
Vragen? NVKVV Congres - 24 april 2009 Sylvia De Ryck en An-Sofie Van Parys