Overzicht van de vragen en antwoorden die gesteld werden tijdens de Vlaamse infodagen in de provinciale hoofdsteden (januari-februari 2016). Vlaamse Infodag Gent 21 januari 2016 Wanneer, in het geval van een uitgesteld vooronderzoek met ingreep in de bodem, een bouwvergunning wordt verleend maar de daarop volgende nota niet door het agentschap Onroerend Erfgoed wordt bekrachtigd, wat gebeurt er dan met de reeds afgeleverde bouwvergunning? Het bekomen van een bekrachtigde nota werd in dat geval als voorwaarde bij de bouwvergunning geformuleerd. Zo lang deze er niet is, is niet voldaan aan de voorwaarden bij de bouwvergunning en kan dus ook niet gestart worden met de uitvoering van de vergunde werken. De uitvoering van de nog uit te voeren archeologische opgraving zit vervat in de archeologienota. Moet de archeoloog die deze opgraving zal uitvoeren dan al gekend zijn? Neen. De verschillende fases van het archeologisch traject kunnen achtereenvolgens door verschillende erkende archeologen worden uitgevoerd. In de archeologienota worden geen namen van uitvoerders vermeld. Wel worden de competenties meegegeven die de uitvoerders van de voorgestelde maatregelen moeten bezitten. Het is dan aan de bouwheer een erkende archeoloog aan te stellen die over deze competenties beschikt (en op zijn beurt specialisten betrekt die over de noodzakelijke competenties beschikken wanneer de erkende archeoloog bepaalde zaken uitbesteedt). Moet eventueel grondwerk voor archeologische opgravingen ook opgenomen worden in het dossier voor de bouwvergunning? Cf. besluit van de Vlaamse Regering van 16 juli 2010 tot bepaling van handelingen waarvoor geen stedenbouwkundige vergunning nodig is, artikel 11.3. [toekomstige versie ten vroegste vanaf 01/04/2016]: Art. 11.3. Een stedenbouwkundige vergunning is niet nodig voor de volgende archeologische opgravingen of archeologische vooronderzoeken als binnen twee jaar na de start van de opgravingen of het vooronderzoek het terrein hersteld wordt in zijn oorspronkelijke staat, of een aanvang genomen wordt met stedenbouwkundig vergunde handelingen: 1 archeologisch vooronderzoek met ingreep in de bodem, gemeld overeenkomstig artikel 5.4.6 van het Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013; 2 archeologisch vooronderzoek met ingreep in de bodem waarvoor een archeologienota bekrachtigd is overeenkomstig artikel 5.4.13 van het voormelde decreet; 1
3 archeologisch vooronderzoek met ingreep in de bodem waarvoor een toelating is verkregen overeenkomstig artikel 5.5.3 van het voormelde decreet; 4 archeologische opgravingen waarvoor een archeologienota is bekrachtigd overeenkomstig artikel 5.4.9 van het voormelde decreet; 5 archeologische opgravingen waarvoor een nota is bekrachtigd overeenkomstig artikel 5.4.17 van het voormelde decreet; 6 archeologische opgravingen waarvoor een toelating is verkregen overeenkomstig artikel 5.5.3 van het voormelde decreet; 7 archeologische opgravingen of graafwerken met de bedoeling archeologische monumenten op te sporen en vrij te leggen waarvoor een vergunning is verkregen overeenkomstig artikel 6 van het decreet van 30 juni 1993 houdende bescherming van archeologisch patrimonium. Als in een aanvraag tot stedenbouwkundige vergunning wordt verwezen naar een uitgesteld vooronderzoek. Hoe dit beoordelen? Er hoeft geen beoordeling over het uitgesteld vooronderzoek met ingreep in de bodem te gebeuren door de vergunningverlenende overheid. Wanneer voor dit traject werd gekozen door de bouwheer, werd dit beschreven in de archeologienota. Wanneer deze werd bekrachtigd door het agentschap, werd door het agentschap goedkeuring verleend aan de keuze voor het uitgestelde traject. Moet bij afwijkende vergunde werken altijd als voorwaarde worden opgenomen dat een bekrachtigde nota moet worden bekomen of is dit afhankelijk van het soort afwijking? M.a.w. als de impact van de afwijking als irrelevant beschouwd wordt voor de ingeschatte maatregelen ten behoeve van archeologie, kan men dan de voorwaarde om een bekrachtigde nota te bekomen weglaten? De voorwaarde om een bekrachtigde nota te bekomen moet altijd in de vergunning opgenomen worden bij afwijkende vergunde werken. De impact van de afwijking op archeologie wordt door de erkende archeoloog bekeken (en niet door de vergunningverlenende overheid) en resulteert in een nota, die vervolgens voor bekrachtiging aan het agentschap wordt voorgelegd. Moet het naleven van de maatregelen uit de bekrachtigde archeologienota altijd worden opgenomen als voorwaarde in de vergunning of is dit nog onderworpen aan een afweging door de vergunningverlenende overheid? M.a.w. kan de vergunningverlenende overheid al dan niet beslissen om de bekrachtigde archeologienota wel dan niet op te nemen in de vergunning? Het opnemen van het naleven van de maatregelen uit de bekrachtigde archeologienota als voorwaarde in de vergunning moet altijd worden opgenomen en is niet onderworpen aan een afweging door de vergunningverlenende overheid. Moet voor een site waarvoor reeds eerder een archeologisch vooronderzoek met ingreep in de bodem is gebeurd, opnieuw de procedure nieuwe regelgeving worden doorlopen of kan het binnen dit eerder onderzoek opgemaakte rapport met indicatie mogelijke vondsten als basis dienen? Of de procedure van de nieuwe regelgeving gevolgd moet worden, is afhankelijk van de datum van indiening van de vergunningsaanvraag. Voor alle vergunningsaanvragen ingediend na 1/6/2016 geldt de nieuwe regelgeving. Wanneer voor dergelijke aanvragen reeds voorafgaand aan 1/6/2016 vooronderzoeken werden uitgevoerd en deze nog volgens de vorige regelgeving verliepen, kunnen de rapporten die het 2
resultaat zijn van die vooronderzoeken meegenomen worden in het bureau-onderzoek dat de erkende archeoloog (ook onder de nieuwe regelgeving) sowieso uitvoert. De eerdere resultaten en rapporten zijn dus niet verloren. Het oude rapport wordt bij wijze van spreken omgewerkt tot een archeologienota, met behoud van de inhoudelijke resultaten. Wat met vooronderzoeken en onderzoeken die lopende zijn via opgevraagde bijzondere voorwaarden waarbij de vergunning na 1/6/2016 wordt aangevraagd? Voor vergunningsaanvragen ingediend na 1/6/2016 geldt de nieuwe regelgeving. De lopende en reeds vergunde vooronderzoeken of opgravingen kunnen afgerond worden volgens de vergunning die ervoor verleend werd. Het bekomen van een vergunning voor nieuwe vooronderzoeken en opgravingen kan vanaf 01/04/2016 niet meer volgens de vorige regelgeving, tenzij ze het gevolg zijn van een voorwaarde in een stedenbouwkundige vergunning die voor 01/06/2016 verleend werd (overgangsmaatregel). Zijn de 21 dagen om een archeologienota te bekrachtigen kalenderdagen of werkdagen? Kalenderdagen. Voor de meldingen RO is de termijn verlengd tot 30 kalenderdagen. Is dit ook het geval voor de termijn bij meldingsplichtige handelingen in beschermde stads- en dorpsgezichten? Neen. Handelingen aan of in beschermde stads- of dorpsgezichten mogen worden aangevat 20 dagen na melding aan het college van burgemeester en schepenen. Deze termijn is ingeschreven in het Onroerenderfgoedbesluit en blijft gehandhaafd op 20 dagen. Welke instantie dient te controleren of aan de voorwaarden opgenomen in de bekrachtigde archeologienota (opgenomen in de vergunning) wordt/is voldaan? Is dit de vergunningverlenende overheid of de dienst Inspectie? Voorwaarden die opgenomen worden bij een vergunning maken integraal deel uit van die vergunning. Het niet-naleven van deze voorwaarden houdt m.a.w. een bouwmisdrijf in. Het toezien op het correct naleven van vergunningen is een taak van de vergunningverlenende overheid. Daarnaast regelt het Onroerenderfgoeddecreet in artikel 11.2.2, 3 dat het agentschap Inspectie RWO een handhavingstraject kan opstarten als de (onroerenderfgoed)voorwaarden bij een vergunning niet werden gerespecteerd. Hoe wordt bij een erkenning als rechtspersoon (archeoloog) de expertise van de effectief op het terrein werkende archeoloog gegarandeerd. Om aangeduid te worden als erkend archeoloog rechtspersoon moet men beschikken over minstens één erkend archeoloog natuurlijk persoon die beschikt over een opgravingservaring van minstens 3 jaar gedurende de 10 jaar voorafgaand aan de erkenningsaanvraag. De werken die effectief op het terrein worden uitgevoerd, gebeuren bovendien steeds onder toezicht/verantwoordelijkheid van de erkende archeoloog natuurlijk persoon. De Code van Goede Praktijk voor archeologie en metaaldetectie beschrijft bovendien de ervaringsvereisten van bepaalde actoren die op het terrein moeten ingezet worden. Het is aan de erkende archeoloog om dit te verzekeren. Er wordt geconstateerd dat metaaldetectoristen bij archeologische opgravingen ongevraagd het terrein betreden. 3
Het Onroerenderfgoeddecreet en besluit laten toe metaaldetectoristen te erkennen. Enkel erkende metaaldetectoristen mogen met een metaaldetector op zoek gaan naar archeologische vondsten/sites. Zij moeten dit doen conform de Code van Goede Praktijk waarin een afzonderlijk deel voorzien is specifiek voor vrijetijdsmetaaldetectie. In dit deel is opgenomen dat nooit zonder toestemming andermans terrein mag worden betreden en dat nooit gedetecteerd mag worden in beschermde archeologische sites of op plaatsen waar een archeologisch vooronderzoek of een archeologische opgraving in uitvoering is (tenzij de erkende archeoloog die dit vooronderzoek of deze opgraving coördineert zelf de hulp van een erkende metaaldetectorist inhuurt). Het niet naleven van de onroerenderfgoedregelgeving en de Code van Goede Praktijk kan ertoe leiden dat een erkenning van een metaaldetectorist wordt geschorst en/of ingetrokken, en kan aanleiding zijn voor een handhavingstraject. Waarom moet de archeologienota ingediend worden vóór de vergunningsaanvraag wordt ingediend? Waarom kan dit niet geïntegreerd worden in de vergunningsprocedure? De keuze de archeologienota in te dienen vóór de vergunningsaanvraag is een bewuste beleidskeuze. Op die manier is een bouwheer immers zeker van de archeologische consequenties verbonden aan de door hem geplande bouwwerken. Op basis van het archeologisch vooronderzoek dat de basis vormt voor het opmaken van een archeologienota, kan de bouwheer eventueel, in functie van de archeologische gevolgen, ervoor kiezen zijn bouwplannen aan te passen. Er worden vragen gesteld m.b.t. de prijs die erkende archeologen vragen voor de opmaak van een archeologienota. Zo wordt gesignaleerd dat de prijs die erkende archeologen aanrekenen voor het opmaken van een archeologienota hoger ligt dan de prijs die een landmeter vraagt voor de opmaak van een volledig verkavelingsdossier. Zijn de prijzen van archeologen inderdaad hoog? Zijn er richtprijzen? Er zijn geen richtprijzen en de Vlaamse overheid wenst ook niet sturend te werken op dat vlak. Wel zal de kostprijs van archeologie gemonitord worden en dit in het kader van de jaarlijkse evaluatie van hoofdstuk 5 van het Onroerenderfgoeddecreet. Deze evaluatie is decretaal ingeschreven waarbij expliciet vermeld is dat het evaluatierapport o.m. moet ingaan op de financiële implicaties van het archeologisch onderzoek. Wat wordt bedoeld met ingreep in de bodem? Cf. Memorie van Toelichting bij artikel 5.4.1 en 5.4.2 van het Onroerenderfgoeddecreet: Onder bodemingrepen verstaat de regelgever elke wijziging van de eigenschappen van de ondergrond door verwijdering of toevoeging van materie, verhoging of verlaging van de grondwatertafel, of samendrukken van de materialen waaruit de ondergrond bestaat. Vernieuwbouw, die geen ingreep in de bodem vertegenwoordigt, valt hier niet onder en vereist bijgevolg geen bekrachtigde archeologienota. Waar kan bijkomende informatie gevonden worden m.b.t. archeologische solidariteitsfondsen? Onroerenderfgoeddecreet, art. 10.3.4 en art. 10.3.5 Onroerenderfgoedbesluit, art.11.8.1 tot en met art.11.8.11 Momenteel zijn er nog geen erkende archeologische solidariteitsfondsen. 4
Moet er nog aandacht gegeven worden aan percelen die gelegen zijn in een vastgestelde ankerplaats? Geldt daar nog een zorgplicht voor overheden? Artikel 12.3.15 van het Onroerenderfgoeddecreet stelt definitief aangeduide ankerplaatsen (die, hetzij in toepassing van het Landschapsdecreet, hetzij in toepassing van artikel 12.3.15, 2 de lid van het Onroerenderfgoeddecreet definitief zijn aangeduid) gelijk met een vaststelling van de landschapsatlas, als vermeld in hoofdstuk 4 van het Onroerenderfgoeddecreet. Over het al dan niet van toepassing zijn van de zorgplicht ten aanzien van deze items van de vastgestelde landschapsatlas bestaat inderdaad enige onduidelijkheid. Artikel 4.1.9, 1 ste lid van het Onroerenderfgoeddecreet bepaalt immers: Art. 4.1.9. Elke administratieve overheid neemt zo veel mogelijk zorg in acht voor de erfgoedkenmerken van onroerende goederen die opgenomen zijn in een aan een openbaar onderzoek onderworpen vastgestelde inventaris als vermeld in artikel 4.1.3. De verwijzing in artikel 12.3.15 naar hoofdstuk 4 omvat onder meer het artikel 4.1.3, dat de modaliteiten voor de organisatie van een openbaar onderzoek regelt. Artikel 12.3.15, 1 ste lid van het Onroerenderfgoeddecreet moet dan ook in die zin gelezen worden: de ankerplaatsen, die in toepassing van de vroegere regelgeving definitief zijn aangeduid, zijn te beschouwen als items van de vastgestelde landschapsatlas, alsof deze aan een openbaar onderzoek onderworpen is geweest. Artikel 12.3.15, 1 ste lid van het Onroerenderfgoeddecreet wordt momenteel ook in die zin aangepast (wijzigingsprocedure is lopende). Hier kan nog opgemerkt worden dat de term vastgestelde ankerplaats niet voorkomt in de onroerenderfgoedregelgeving; correcter is het om deze ankerplaatsen te benoemen als items van de vastgestelde landschapsatlas. Hebben ankerplaatsen voor vergunningverlenende overheden nog betekenis tijdens de vergunningsprocedure? Graag wat uitleg bij de landschapsatlas. Wanneer moet deze in de gaten worden gehouden bij vergunningverlening? De in artikel 4.1.9 van het Onroerenderfgoeddecreet omschreven zorgplicht geldt voor de administratieve overheid. Deze moet bij het nemen van beslissingen over eigen werken of activiteiten met directe impact op geïnventariseerd erfgoed de erfgoedkenmerken van onroerende goederen, opgenomen in een aan een openbaar onderzoek onderworpen vastgestelde inventaris (of daaraan gelijkgesteld: zie antwoord op vorige vraag), in acht nemen. Ze heeft hiertoe ook een uitdrukkelijke motiveringsplicht. Uit de parlementaire voorbereiding van het decreet blijkt dat deze zorgplicht strikt gezien niet van toepassing is op administratieve taken die de overheid ten aanzien van derden (zoals het verlenen van vergunningen) vervult. Desalniettemin kan vanuit het oogpunt van goed bestuur van de vergunningverlenende overheid worden verwacht dat zij een zekere zorgvuldigheid aan de dag legt bij het nemen van beslissingen en de impact op de erfgoedkenmerken van de items van de vastgestelde landschapsatlas steeds mee in overweging neemt. De landschapsatlas kan via het Geoportaal geraadpleegd worden (geo.onroerenderfgoed.be -> inventaris van het landschappelijk erfgoed). Voor elke ankerplaats is een inhoudelijke fiche met foto( s) beschikbaar. Voor de ankerplaatsen, die als vastgestelde items van de landschapsatlas te beschouwen zijn, zijn ook juridische fiches beschikbaar (beschrijving van de waarden, link naar het besluit en kaart met landschapskenmerken). 5
Vlaamse Infodag Leuven 29 januari 2016 Wat verstaat men onder geroerde grond? Bv. vanaf 1000 m² dient men archeologisch onderzoek te doen, maar in welke mate wordt er rekening gehouden met de diepte? Hoe moet ingreep in de bodem verstaan worden? Deze kunnen nl. heel verschillend zijn (kelder, leidingen, ) Het Onroerenderfgoeddecreet en besluit spreken niet van geroerde grond, maar van ingreep in de bodem. Wat onder deze term verstaan moet worden is terug te vinden in de Memorie van Toelichting bij artikel 5.4.1 en 5.4.2 van het Onroerenderfgoeddecreet: Onder bodemingrepen verstaat de regelgever elke wijziging van de eigenschappen van de ondergrond door verwijdering of toevoeging van materie, verhoging of verlaging van de grondwatertafel, of samendrukken van de materialen waaruit de ondergrond bestaat. Vernieuwbouw, die geen ingreep in de bodem vertegenwoordigt, valt hier niet onder en vereist bijgevolg geen bekrachtigde archeologienota. De diepte van de bodemingreep is daarbij niet relevant. Het archeologisch vooronderzoek zal uitwijzen of de geplande ingrepen een voldoende diepe impact hebben om eventueel aanwezige archeologische sporen te schaden. Bovendien moet men de ingreep in de bodem ruim lezen: het gaat niet om de som van individuele bodemingrepen (bv. de samengetelde oppervlakte van de individuele palen bij een paalfundering) maar om de ganse betrokken zone (de hele zone die gefundeerd wordt, inclusief werfzone). Heeft het ontbreken van een bekrachtigde archeologienota bij de vergunningsaanvraag onvolledigheid als gevolg? Inderdaad. Bij de goedkeuring van de archeologiebepalingen door de Vlaamse Regering is eveneens goedkeuring verleend aan wijzigingen in het Besluit van de Vlaamse Regering van 28 mei 2004 betreffende de dossiersamenstelling van de aanvraag van een stedenbouwkundige vergunning en in het Besluit van de Vlaamse Regering van 29 mei 2009 betreffende de dossiersamenstelling van de aanvraag voor een verkavelingsvergunning. Zo is in beide besluiten toegevoegd dat een bekrachtigde archeologienota moet zijn toegevoegd wanneer deze verplicht is overeenkomstig artikel 5.4.1 (stedenbouwkundige vergunning) of artikel 5.4.2 (verkavelingsvergunning) van het Onroerenderfgoeddecreet. Wanneer een archeologienota verplicht moet worden toegevoegd aan de vergunningsaanvraag, en dit niet nageleefd is, moet het dossier onvolledig en dus onontvankelijk worden verklaard. Indien bij de dossiersamenstelling geen archeologienota voorzien is, wie gaat beroep aantekenen tegen de eventuele vergunning afgeleverd door het College van Burgemeester en Schepenen? Onroerend Erfgoed krijgt geen afschrift van de vergunning. Ruimte Vlaanderen ontvangt ook niet alle afschriften van de vergunning. Wie dan wel? Het nagaan of een archeologienota bij de aanvraag gevoegd moet worden is in eerste instantie een taak van de bouwheer: die moet nagaan of hij valt onder de criteria van artikel 5.4.1 of 5.4.2 van het Onroerenderfgoeddecreet. In tweede instantie is het de taak van de vergunningverlener (veelal de ambtenaar RO van de gemeente) om na te gaan of een archeologienota vereist is en of die daadwerkelijk bij de aanvraag gevoegd is. De bekrachtigde archeologienota wordt vanaf 1 juni toegevoegd aan de aanstiplijst die Ruimte Vlaanderen ter beschikking stelt voor de aftoetsing van de dossiersamenstelling. 6
Wanneer er sprake is van een aanvraagdossier, waarin de verplichte bekrachtigde archeologienota ontbreekt, waarvoor toch een vergunning wordt verleend, hebben zowel de initiatiefnemer, als de ambtenaar RO van de gemeente, als het college van burgemeester en schepenen zich niet aan de betreffende regelgeving gehouden. De kans dat deze 3 partijen dit tegelijkertijd per abuis doen, lijkt bijzonder klein. Bij het uitschrijven van regelgeving ervan uitgaan dat betrokken partijen moedwillig regelgeving gaan negeren, getuigt evenwel niet van vertrouwen in lokale besturen en hun deskundigheid. De onroerenderfgoedregelgeving gaat dan ook uit van bouwheren, lokale ambtenaren en vergunningverlenende overheden die ernaar streven correct de regelgeving ter zake na te volgen. Voor de volledigheid: momenteel wordt een aanpassing aan het Onroerenderfgoeddecreet voorbereid die erin voorziet dat vergunningverlenende overheden het agentschap Onroerend Erfgoed een afschrift bezorgen van de vergunningen die ze verlenen waarin het naleven van de bekrachtigde archeologienota als voorwaarde wordt opgenomen. Is er bij een verkavelingsaanvraag een archeologisch onderzoek nodig en zo ja, vanaf welke oppervlakte? Cf. artikel 5.4.2 van het Onroerenderfgoeddecreet: Art. 5.4.2. Een bekrachtigde archeologienota zoals vermeld in artikel 5.4.8 wordt bij de aanvraag van een verkavelingsvergunning toegevoegd in volgende situaties: 1 aanvragen met betrekking tot percelen die gelegen zijn in een voorlopig of definitief beschermde archeologische site; 2 aanvragen waarbij de totale oppervlakte van de kadastrale percelen waarop de vergunning betrekking heeft 300 m² of meer bedraagt en waarbij de betrokken percelen geheel of gedeeltelijk gelegen zijn in archeologische zones, opgenomen in de vastgestelde inventaris van archeologische zones; 3 aanvragen waarbij de totale oppervlakte van de kadastrale percelen waarop de vergunning betrekking heeft 3000 m² of meer bedraagt en waarbij de percelen helemaal buiten de archeologische zones, opgenomen in de vastgestelde inventaris van archeologische zones, liggen. Waar kunnen de kaarten geraadpleegd worden die aangeven waar er vermoedelijk belangrijke archeologische sites zijn en waar niet? Alle gegevens m.b.t. geïnventariseerd en/of beschermd onroerend erfgoed zijn terug te vinden op: geo.onroerenderfgoed.be, beschermingen.onroerenderfgoed.be en inventaris.onroerenderfgoed.be. De kaart met gebieden waar geen archeologisch erfgoed te verwachten valt kan geraadpleegd worden via geo.onroerenderfgoed.be. Hoe kan de vergunningverlenende overheid controleren of er een bekrachtigde archeologienota moet zijn bij de vergunningsaanvraag? Hoe moet te werk worden gegaan? De bekrachtigde archeologienota wordt vanaf 1 juni toegevoegd aan de aanstiplijst die Ruimte Vlaanderen ter beschikking stelt voor de aftoetsing van de dossiersamenstelling. Daarbij is het aan de vergunningverlenende overheid om na te gaan of er overeenkomstig artikel 5.4.1 of artikel 5.4.2 van het Onroerenderfgoeddecreet een bekrachtigde archeologienota toegevoegd diende te worden aan de vergunningsaanvraag. Als ondersteuning bij die verificatie voorziet Onroerend Erfgoed in een beslissingsboom die de initiatiefnemer en de vergunningverlener stapsgewijs doorheen de wettelijke criteria loodst. Deze beslissingsboom is beschikbaar op de website van Onroerend Erfgoed. 7
Komt er een aanstiplijst waaraan de gemeente kan aftoetsen of er een bekrachtigde archeologienota aanwezig moet zijn? Ja. De bekrachtigde archeologienota wordt vanaf 1 juni toegevoegd aan de aanstiplijst die Ruimte Vlaanderen ter beschikking stelt voor de aftoetsing van de dossiersamenstelling. Als ondersteuning bij die verificatie voorziet Onroerend Erfgoed in een beslissingsboom die de initiatiefnemer en de vergunningverlener stapsgewijs doorheen de wettelijke criteria loodst. Deze beslissingsboom is beschikbaar op de website van Onroerend Erfgoed. Is een architect verplicht om in de beschrijvende nota elementen op te nemen waaruit blijkt dat er geen bekrachtigde archeologienota aanwezig moet zijn? Neen. Het zijn de drempelwaarden, vermeld in artikel 5.4.1 en artikel 5.4.2 die bepalen of er al dan niet een bekrachtigde archeologienota toegevoegd moet worden aan de vergunningsaanvraag. De architect hoeft niet op te nemen dat de verplichting niet geldt voor de werken waarvoor een vergunning wordt aangevraagd. Komt er een type- of voorbeeldbestek voor het aanstellen van een erkend archeoloog? Het aanstellen van een erkend archeoloog is de taak van de initiatiefnemer, net als het aanstellen van een architect, een bodemsaneringsdeskundige, een stabiliteitsbureau, een studiebureau MER, enz. Afhankelijk van het statuut van de initiatiefnemer zal bij het aanstellen van een erkend archeoloog de wetgeving op overheidsopdrachten al dan niet van toepassing zijn. Initiatiefnemers die minder vertrouwd zijn met het opmaken van bestekken voor archeologisch onderzoek kunnen beroep doen op ontwerpers of consultants die deze dienst aanbieden. Wie draagt de kosten van archeologisch onderzoek na een toevalsvondst? Bij een toevalsvondst is het het agentschap Onroerend Erfgoed dat beslist of er al dan niet een archeologisch onderzoek moet worden uitgevoerd. In geval van een archeologisch onderzoek is het het agentschap Onroerend Erfgoed dat dit onderzoek uitvoert en bekostigt. Bij een onderzoek dat langer dan 30 dagen duurt kan de eigenaar een schadevergoeding vragen, voor de periode die deze 30 dagen overschrijdt. Voorwaarde hierbij is dat degene die de toevalsvondst deed voldaan heeft aan alle decretale verplichtingen t.a.v. een toevalsvondst, zijnde aangifte doen bij het agentschap binnen de 3 dagen en tot de 10 de dag na de aangifte 1) de archeologische artefacten en hun vindplaats in onveranderde toestand bewaren 2) de archeologische artefacten en hun context tegen beschadiging en vernieling beschermen en 3) de archeologische artefacten en hun context toegankelijk maken voor onderzoek door het agentschap. Is er een nieuwe lijst vastgesteld onroerend erfgoed? Via inventaris.onroerenderfgoed.be kan steeds worden nagegaan of een onroerend goed geïnventariseerd is en zo ja, of het inventarisitem ook werd vastgesteld. De vastgestelde archeologische zones kunnen ook geraadpleegd worden via het geoportaal van Onroerend Erfgoed op geo.onroerenderfgoed.be. Stel: een gemeente plant werken met ingreep in de bodem op openbaar domein (bv. wegenis- en rioleringswerken) van aanzienlijke omvang. Indien er reeds bestaande verstoring is (bv. oude riolering) is het bekomen van een bekrachtigde archeologienota 8
dan verplicht? Of valt de bestaande wegenis onder zones waar geen archeologie te verwachten valt? Of het bekomen van een bekrachtigde archeologienota verplicht is, wordt bepaald in artikel 5.4.1 en 5.4.2 van het Onroerenderfgoeddecreet (drempelwaarden). Bij aanvragen voor stedenbouwkundige vergunningen (art. 5.4.1, derde lid, 2 ) is o.m. bepaald dat er geen bekrachtigde archeologienota moet zijn indien de aanvraag betrekking heeft op werkzaamheden binnen het gabarit van bestaande lijninfrastructuur en haar aanhorigheden. De Memorie van Toelichting bij dit artikel verduidelijkt dat onder deze werkzaamheden wordt verstaan: werkzaamheden die tot doel hebben bestaande lijninfrastructuur en de aanhorigheden ervan te beheren en exploiteren, te herstellen, te onderhouden of te vernieuwen ZONDER dat hierbij de begrenzing van de oorspronkelijke aanleg overschreden wordt en ZONDER bijkomende verstoring van de bodem. De gemeente zal dus op voorhand moeten kunnen vaststellen wat dat gabarit is, en of de geplande werken dat gabarit overschrijden. Wordt er werk gemaakt van het verder in kaart brengen van de archeologische verwachtingswaarde van de grote zone buiten de bekende waardevolle archeologische sites, de gebieden zonder archeologie en de historische stadskernen, bijvoorbeeld op basis van bodemeigenschappen, oude rivierbeddingen e.d.? De inventaris van archeologische zones en de kaart met gebieden waar geen archeologie te verwachten valt, zijn dynamische instrumenten die geregeld geactualiseerd en aangevuld zullen worden. Input van derden is hierbij welkom. Zijn de gegevens op perceelsniveau beschikbaar in GIS-formaat van de beschermde archeologische sites, de gebieden waar geen archeologie te verwachten valt en de vastgestelde archeologische zones? Zo ja, waar zijn die terug te vinden? Deze gegevens zijn tot op perceelsniveau beschik baar. Zie geo.onroerenderfgoed.be Bestaat er een meldingsplicht bij panden palend aan beschermde stads- en dorpsgezichten? Er bestaat geen meldingsplicht bij panden palend aan beschermde stads- en dorpsgezichten. Wel verleent het agentschap Onroerend Erfgoed advies bij werkzaamheden aan percelen palend aan beschermde monumenten en dit overeenkomstig het Besluit van de Vlaamse Regering van 05 juni 2009 tot aanwijzing van instanties die over een vergunningsaanvraag advies verlenen. 9
Vlaamse Infodag Antwerpen 1 februari 2016 Kan er een inschatting gegeven worden van hoeveel tijd een bouwheer moet voorzien om een archeologienota op te laten maken en te laten bekrachtigen? De tijd voor het laten bekrachtigen van een archeologienota is decretaal vastgesteld op 21 kalenderdagen. M.b.t. de tijd voor het laten opmaken van een archeologienota kan geen eenduidig antwoord gegeven worden. Deze duurtijd is immers afhankelijk van diverse factoren. Zo heeft de oppervlakte van het archeologisch te onderzoeken gebied vanzelfsprekend een effect op de duur. Aangezien het archeologisch onderzoek tot doel heeft na te gaan of er al dan niet aanwezigheid van archeologisch erfgoed is, heeft ook het onderzoek, noodzakelijk om die doelstelling te bereiken, zijn gevolgen voor de duurtijd. Zo zal in bepaalde gevallen archeologisch vooronderzoek zonder ingreep in de bodem volstaan om uitspraken te doen over de aanwezigheid van archeologisch erfgoed, terwijl in andere gevallen ook een vooronderzoek met ingreep in de bodem zal moeten plaatsvinden. Meer onderzoek vergt natuurlijk meer tijd. Wordt de verplichte dossiersamenstelling gewijzigd zodat een dossier onvolledig verklaard kan worden indien er geen bekrachtigde archeologienota toegevoegd is? De dossiersamenstelling werd inderdaad gewijzigd en deze gewijzigde bepalingen treden in werking op 1 juni 2016. Met de collega s van Ruimte Vlaanderen worden de nodige afspraken gemaakt opdat de aanstiplijsten worden aangepast aan de gewijzigde regelgeving. Wie na 1 juni 2016 een dossier indient zonder bekrachtigde archeologienota, terwijl die overeenkomstig de onroerenderfgoedregelgeving aanwezig moet zijn, zal geconfronteerd worden met een onvolledig verklaard dossier. Gaat in de praktijk niet veelal gekozen worden voor het uitgesteld vooronderzoek met ingreep in de bodem waardoor de bekrachtigde archeologienota s meestal het resultaat zullen zijn van enkel archeologisch vooronderzoek zonder ingreep in de bodem? De keuze uitgesteld vooronderzoek met ingreep in de bodem is een keuze van de bouwheer in overleg met de erkende archeoloog. De Memorie van Toelichting bij artikel 5.4.5 stelt evenwel: Het Onroerenderfgoeddecreet gaat uit van het principe dat het archeologisch vooronderzoek, zowel de fase zonder ingreep in de bodem als de fase met ingreep in de bodem, plaatsvindt voorafgaand aan de aanvraag van de stedenbouwkundige vergunning of verkavelingsvergunning. Dit biedt immers de grootste rechtszekerheid aan de initiatiefnemer (noodzaak tot verder onderzoek, kosten, termijnen, ), en tevens de grootste garantie op een optimale omgang met eventuele archeologische sites en artefacten (fysiek behoud, planaanpassing, opgraving, ). In uitzonderlijke gevallen is het echter niet mogelijk of opportuun om reeds ingrepen uit te voeren op het terrein. Daarom kan de erkende archeoloog uitzonderlijk voorstellen het archeologisch onderzoek met ingreep in de bodem pas uit te voeren na het verkrijgen van de vergunning. De redenen hiervoor dienen uitvoerig te worden gemotiveerd in de archeologienota die het resultaat is van een vooronderzoek zonder ingreep in de bodem. [ ]. De keuze voor uitgesteld vooronderzoek met ingreep in de bodem moet dus uitvoerig worden gemotiveerd in de archeologienota. Wanneer er hierbij geen sprake is van onmogelijkheid of juridische, economische of maatschappelijke onwenselijkheid, zal het agentschap de archeologienota weigeren. 10
Vergeten we ook niet dat het uitgesteld vooronderzoek met ingreep in de bodem een aantal niet onbelangrijke nadelen kent: er is de bijkomende verplichting tot opmaak van een nota (administratieve meerlast en dus ook bijkomende kost) en vooral de onzekerheid over het te volgen archeologisch traject na het verkrijgen van de vergunning. M.n. dit laatste is een gegeven waarop, in uitvoering van het Archeologiedecreet, heel wat kritiek kwam/komt. Daarom is er expliciet voor gekozen in het Onroerenderfgoeddecreet archeologisch vooronderzoek (zonder en/of met ingreep in de bodem) te laten plaatsvinden voorafgaand aan de vergunningsaanvraag en slechts in uitzonderlijke gevallen hierop een uitzondering toe te staan. Wie alsnog kiest voor die uitzondering, moet dit motiveren en de nadelen ervan voor eigen rekening nemen. Wordt de bekrachtigde archeologienota bindend, in tegenstelling tot het advies van Onroerend Erfgoed tot op heden? De bekrachtigde archeologienota is bindend in die mate dat het naleven van de maatregelen uit de bekrachtigde archeologie als voorwaarde opgenomen wordt in de vergunning. Wanneer kunnen de bouwwerken aanvangen in het geval een bekrachtigde archeologienota toegevoegd is aan het bouwdossier? Kan het begin van de werken tegengehouden worden wanneer archeologisch onderzoek bezig is? Bouwwerken kunnen beginnen nadat de vergunning is verleend en de voorwaarden bij die vergunning zijn nageleefd. Bij een vergunning waarin het naleven van de maatregelen uit een bekrachtigde (archeologie)nota als voorwaarde is meegegeven, moet m.a.w. eerst uitvoering gegeven worden aan de maatregelen uit de (archeologie)nota (bv. archeologische opgraving) alvorens de bouwwerken kunnen starten. Het is evenwel mogelijk dat in de bekrachtigde (archeologie)nota de erkend archeoloog een fasering heeft voorgesteld waarbij er tegelijkertijd gestart kan worden met opgravingen én bouwwerken. In dat geval kan er bv. op een deel van het terrein worden opgegraven terwijl op een ander deel de bouwwerken al van start kunnen gaan. Moet het archeologierapport af zijn om de bouwwerken te kunnen aanvatten? De bouwwerken kunnen worden aangevat van zodra de maatregelen uit de bekrachtigde (archeologie)nota werden uitgevoerd. Hierop toezien is een verantwoordelijkheid van de erkende archeoloog. Het is dus de erkende archeoloog die aangeeft wanneer het veldwerk beëindigd is en de bouwwerken kunnen worden gestart. Hiervoor moet niet gewacht worden op de indiening van het archeologierapport (moet worden ingediend binnen de 2 maanden na het beëindigen van het veldwerk). Het archeologierapprot zal wel steeds aantonen dat het nodige onderzoek op het terrein is afgerond. Wat als de in de vergunning aangevraagde werken kleiner zijn dan deze voorgesteld in de bekrachtigde archeologienota? Indien de aangevraagde werken kleiner zijn dat de werken voorgesteld in de bekrachtigde archeologienota kan de bekrachtigde archeologienota niet als toelating dienen voor de erin omschreven maatregelen. Om die reden moet de vergunning worden geweigerd en aan de vergunningsaanvrager worden meegedeeld dat een nieuwe vergunningsaanvraag moet worden ingediend waarbij de werken uit de bekrachtigde archeologienota en de werken waarvoor een vergunning wordt aangevraagd overeenstemmen. Wat als de vergunningverlenende overheid een deel van de aanvraag van vergunning uitsluit? Wat betekent dat voor de bekrachtigde archeologienota? 11
Wanneer de vergunningverlenende overheid een deel van de aanvraag uitsluit van vergunning, geldt de procedure afwijkende vergunde werken (Onroerenderfgoedbesluit, artikel 5.4.11). In dat geval wordt de vergunning verleend met als voorwaarde dat een bekrachtigde nota moet worden bekomen waarbij de werken beschreven in de bekrachtigde nota in overeenstemming zijn gebracht met de reeds vergunde werken. Wat wordt bedoeld met geïntegreerde toelating in de vergunning? Hoe wordt dit geïntegreerd in het decreet omgevingsvergunning? Met de geïntegreerde toelating in de vergunning wordt bedoeld dat de aanvrager van een toelatingsplichtige en vergunningsplichtige handeling in 1 beslissing uitspraak krijgt over het al dan niet verkrijgen van de vergunning (verantwoordelijkheid CBS) en de toelating (verantwoordelijkheid Onroerend Erfgoed). Een integratie van het Omgevingsvergunningsdecreet en Onroerenderfgoeddecreet is nog niet aan de orde. Wel wordt momenteel reeds bekeken welke aanpassingen aan het Onroerenderfgoeddecreet nodig zijn om ook afgestemd te zijn met het Omgevingsdecreet. 12
Vlaamse Infodag Brugge 2 februari 2016 Wat zijn de concrete bevoegdheden van een erkende onroerenderfgoedgemeente op het vlak van archeologie? Erkende onroerenderfgoedgemeenten hebben overeenkomstig het Onroerenderfgoeddecreet volgende taken inzake archeologie: het behandelen van de meldingen van vooronderzoek met ingreep in de bodem en het ontvangen van de melding van aanvang archeologische opgravingen. In navolging van het kerntakenplan Onroerend Erfgoed, dat in juli 2015 door de Vlaamse Regering werd goedgekeurd, wordt het bekrachtigen van archeologienota s en nota s een bijkomende bevoegdheid voor erkende onroerenderfgoedgemeenten. Dit impliceert een aanpassing van de regelgeving (zowel Onroerenderfgoeddecreet als Onroerenderfgoedbesluit) die momenteel in voorbereiding is. Is er een verschil in de procedure rond archeologie wanneer de gemeente erkend is als onroerenderfgoedgemeente (of aangesloten is bij een erkende intergemeentelijke onroerenderfgoeddienst)? Erkende onroerenderfgoedgemeenten hebben overeenkomstig het Onroerenderfgoeddecreet volgende taken inzake archeologie: het behandelen van de meldingen van vooronderzoek met ingreep in de bodem en het ontvangen van de melding van aanvang archeologische opgravingen. Of het archeologisch onderzoek plaats vindt binnen of buiten de grenzen van een erkende onroerenderfgoedgemeente leidt niet tot een verschil in procedure. Het betekent hoogstens dat een melding bij een andere instantie moet gebeuren (ofwel het agentschap Onroerend Erfgoed ofwel de erkende onroerenderfgoedgemeente). Wie of welke instantie behandelt het beroep tegen de goedkeuring, de weigering, de inhoud of voorwaarden van de archeologienota en binnen welke termijn? Beroepen moeten worden ingediend bij de minister bevoegd voor onroerend erfgoed binnen een termijn van dertig kalenderdagen. De minister kan over het beroepschrift het advies van de Vlaamse Commissie Onroerend Erfgoed inwinnen. De minister beslist over het beroep binnen een termijn van zestig dagen. Met het vorige decreet kon een volledig archeologisch traject worden afgelegd vóór het indienen van de bouwaanvraag. Dit leverde een aanzienlijke tijdswinst op. Met het verkrijgen van een stedenbouwkundige vergunning kon direct gestart worden met de infrastructuurwerken. Is dit nog mogelijk met de nieuwe regelgeving? Neen, dat is niet meer mogelijk. De bekrachtigde archeologienota is de toelating voor de erin opgenomen opgraving, op voorwaarde dat de werken in de archeologienota overeenstemmen met de vergunde werken. Zolang er geen vergunde werken zijn, is deze overeenstemming er ook niet, en dus ook geen toelating voor de opgraving. Hiermee wordt vermeden dat overbodige opgravingen worden uitgevoerd. Er is immers nooit zekerheid of een aangevraagd werk daadwerkelijk toegelaten zal worden vooraleer de vergunning verleend is. Opgraven voorafgaand aan de vergunning is een voorafname op de ruimtelijke afwegingen, en creëert het risico dat onnodig archeologisch erfgoed opgegraven worden (gelet op het primeren van behoud in situ, overeenkomstig het Verdrag van Valletta). 13
Komt bij een archeologische opgraving na het verlenen van de vergunning de vervaltermijn van de vergunning niet in het gedrang? Of wordt hier op een bepaalde manier rekening mee gehouden? Wordt de vergunning geschorst tijdens het archeologisch onderzoek dat pas kan gebeuren na het verlenen van de vergunning? Cf. Decreet van 18 december 2015 houdende diverse bepalingen inzake omgeving, natuur en landbouw en energie, artikel 108. Art. 108. In artikel 4.6.2, 1, van dezelfde codex, gewijzigd bij decreet van 6 juli 2012, worden tussen het tweede en het derde lid drie leden ingevoegd, die luiden als volgt: "De termijnen van twee of drie jaar, vermeld in het eerste lid, worden geschorst tijdens het uitvoeren van de archeologische opgraving, omschreven in de bekrachtigde archeologienota overeenkomstig artikel 5.4.8 van het Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013 en in de bekrachtigde nota overeenkomstig artikel 5.4.16 van het Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013, met een maximumtermijn van een jaar vanaf de aanvangsdatum van de archeologische opgraving. [ ] Klopt het dat het archeologisch voortraject langer kan duren dan het vergunningstraject? Het archeologisch vooronderzoek kan inderdaad langer duren dan het vergunningstraject. Dat geldt ook voor het opmaken van een MER, het uitvoeren van bodemsaneringsonderzoek, het ontwerpen, enz. Bestaan er wettelijke termijn voor het uitvoeren van archeologisch vooronderzoek en veldwerk (opgraving)? Er zijn geen wettelijke termijnen voorzien voor het uitvoeren van archeologisch vooronderzoek of archeologische opgravingen. Het is aan bouwheer en de erkende archeoloog om in onderling overleg duidelijke afspraken te maken over de duur van de uit te voeren archeologische maatregelen en deze al dan niet contractueel vast te leggen. Kan een archeologische opgraving worden uitgevoerd voor de bouwvergunning wordt aangevraagd? Een archeologische opgraving kan niet worden uitgevoerd voor de vergunning is aangevraagd en verleend. De bekrachtigde archeologienota is de toelating voor de erin opgenomen opgraving, op voorwaarde dat de werken in de archeologienota overeenstemmen met de vergunde werken. Zolang er geen vergunde werken zijn, is deze overeenstemming er ook niet, en dus ook geen toelating voor de opgraving. Hiermee wordt vermeden dat overbodige opgravingen worden uitgevoerd. Er is immers nooit zekerheid of een aangevraagd werk daadwerkelijk toegelaten zal worden vooraleer de vergunning verleend is. Situatie: onroerend goed van 280 m² - bouwaanvraag nieuwbouw met kelder van 100 m² gelegen in vastgestelde archeologische zone. Is er een archeologienota vereist? Of geldt de regeling bij toevalsvondsten? De geschetste situatie valt buiten de drempelcriteria waardoor er geen verplicht archeologisch traject te doorlopen is. Wanneer er alsnog een archeologische vondst wordt gedaan, dan geldt de meldingsplicht waarna het agentschap Onroerend Erfgoed het eventueel te ondernemen archeologisch onderzoek uitvoert (of laat uitvoeren) en financiert. 14
Is er een aparte toelating vereist indien de erkende archeoloog die de archeologienota opstelde niet dezelfde is als de erkende archeoloog die de opgraving uitvoert? Er is geen aparte toelating vereist wanneer de opgraving gebeurt door een andere erkende archeoloog dan deze die de archeologienota opstelde. Wie beslist over vrijgave van de gronden? Na de opgraving? Na het indienen van het archeologierapport? Het is de erkende archeoloog die beslist over vrijgave van de gronden. Hij is immers degene die uitsluitsel kan geven over het al dan niet uitgevoerd hebben van alle maatregelen uit de bekrachtigde (archeologie)nota. Het is m.a.w. de erkende archeoloog die aangeeft wanneer het veldwerk beëindigd is waarna tot vrijgave kan worden overgegaan. Hiervoor moet niet gewacht worden op de indiening van het archeologierapport (moet worden ingediend binnen de 2 maanden na het beëindigen van het veldwerk). Het archeologierapprot zal wel steeds aantonen dat het nodige onderzoek op het terrein is afgerond. Wat met archeologische sites volgens het Gewestplan bestemd? Vanuit het uitvoeringsbesluit Gewestplan verplicht advies te vragen aan Onroerend Erfgoed. Het Gewestplan bevat geen bestemming die een advies inzake archeologie bevat. Wel kan het zijn dat per uitzondering in Ruimtelijke Uitvoeringsplannen een adviesvereiste is opgenomen. Indien een Ruimtelijke Uitvoeringsplan een adviesvereiste bevat, dan moet die nageleefd worden, tot de vereiste wordt geschrapt uit het uitvoeringsplan bij een actualisatie of aanpassing. Worden de archeologische zones en de beschermde archeologische sites afgebakend per volledig kadastraal perceel? Kan je op eenzelfde perceel zowel een deel archeologische zone als een deel restcategorie hebben? Bij het afbakenen van archeologische zones, beschermde archeologische sites en gebieden waar geen archeologie te verwachten valt, wordt er maximaal naar gestreefd af te bakenen op perceelsniveau. Dat sluit evenwel niet uit dat in bepaalde gevallen verschillende statuten aangetroffen kunnen worden op eenzelfde perceel. Daarom spreken de artikels 5.4.1 en 5.4.2 van het Onroerenderfgoeddecreet over geheel of gedeeltelijk gelegen in. Als een perceel slechts gedeeltelijk gelegen is binnen een vastgestelde archeologische zone of een beschermde archeologische site, dan gelden de criteria over vastgestelde archeologische zones en beschermde archeologische sites voor het ganse perceel. Bestaat er een tool om te berekenen of in te schatten wat de kosten voor archeologisch onderzoek zijn? Bestaan er officiële tarieven? Neen. De kostprijs voor archeologisch onderzoek is afhankelijk van diverse factoren (zie ook volgende vraag). Er bestaan ook geen officiële tarieven. Het uitvoeren van archeologisch vooronderzoek en archeologische opgravingen gebeurt in een marktomgeving, dus worden de prijzen ook door die markt bepaald. Wat is ongeveer de kostprijs voor de opmaak van een archeologienota? M.b.t. de kostprijs voor het laten opmaken van een archeologienota kan geen eenduidig antwoord gegeven worden. Deze kostprijs is immers afhankelijk van diverse factoren. Zo heeft de oppervlakte van het archeologisch te onderzoeken gebied vanzelfsprekend een effect op de kostprijs. Aangezien het archeologisch onderzoek tot doel heeft na te gaan of er al dan niet 15
aanwezigheid van archeologisch erfgoed is, heeft ook het onderzoek, noodzakelijk om die doelstelling te bereiken, ook zijn financiële gevolgen. Zo zal in bepaalde gevallen archeologisch vooronderzoek zonder ingreep in de bodem volstaan om uitspraken te doen over de aanwezigheid van archeologisch erfgoed, terwijl in andere gevallen ook een vooronderzoek met ingreep in de bodem zal moeten plaatsvinden. Meer onderzoek vergt natuurlijk meer tijd en een hogere kostprijs. De kostprijs voor archeologie is alvast een gegeven dat strikt gemonitord zal worden en dit in het kader van de decretaal bepaalde jaarlijkse evaluatie van het archeologiehoofdstuk van het Onroerenderfgoeddecreet. Zo bepaalt artikel 5.6.1, tweede lid, dat het jaarlijks evaluatierapport o.m. de financiële implicaties van het archeologisch onderzoek moet behandelen. Is ophogen of verharden van een terrein ook een bodemingreep? Wat wordt beschouwd als bodemingreep? Vanaf wanneer is er sprake van ingreep in de bodem? Cf. Memorie van Toelichting bij artikel 5.4.1 en 5.4.2 van het Onroerenderfgoeddecreet: Onder bodemingrepen verstaat de regelgever elke wijziging van de eigenschappen van de ondergrond door verwijdering of toevoeging van materie, verhoging of verlaging van de grondwatertafel, of samendrukken van de materialen waaruit de ondergrond bestaat. Vernieuwbouw, die geen ingreep in de bodem vertegenwoordigt, valt hier niet onder en vereist bijgevolg geen bekrachtigde archeologienota. Het ophogen of verharden van een terrein valt onder het toevoegen van materie. Wordt het nu mogelijk om bij de ontwikkeling van een terrein (bv. industrieterrein) enkel de wegeniszone in beschouwing te nemen om te voldoen inzake de verplichting van het archeologisch traject? Indien een industrieterrein wordt gerealiseerd door middel van een verkavelingsvergunning zal het vooronderzoek en de archeologienota betrekking hebben op het volledige industrieterrein. Wordt het industrieterrein ontwikkeld via een RUP, dan is er geen archeologienota vereist bij het opstellen van het RUP. Voor de individuele stedenbouwkundige vergunningen voor wegenis, infrastructuur, omgevingsaanleg, en de verschillende gebouwen binnen het industrieterrein, zullen de criteria uit artikel 5.4.1 van het Onroerenderfgoeddecreet bepalen of een archeologienota vereist is. Dat kan in praktijk tot grote verschillen tussen industrieterreinen en binnen eenzelfde industrieterrein leiden. Indien de omgevingsaanleg een grootschalige nivellering inhoudt, zal het hele terrein al van in het begin aan archeologisch vooronderzoek onderworpen worden. Indien slechts beperkte wegenis moet aangelegd worden en de loten of de gebouwen erop eerder klein zijn, kan het mogelijk zijn dat geen enkele archeologienota noodzakelijk is. Gelet op de omvang van de gemiddelde industrieterreinen is deze kans in praktijk echter klein. Wat zijn de dossiervereisten voor werken aan gebouwen gelegen in een beschermd stads- of dorpsgezicht? En zijn deze dezelfde als voor beschermde monumenten? De aanvraag voor toelatingsplichtige en vergunningsplichtige handelingen aan of in beschermd onroerend erfgoed bestaat minstens uit de volgende elementen: 1 de contactgegevens van de aanvrager; 2 een nauwkeurige beschrijving van de werken en de noodzaak ervan, de uitvoeringstechniek en het te gebruiken materiaal, eventueel vergezeld van een technische fiche, de huidige staat van het goed en de precieze plaats waar de werken zullen worden uitgevoerd, aangevuld met tekeningen of plannen, een situeringsplan en fotomateriaal van de bestaande toestand; 3 de vermelding van de vermoedelijke datum van het begin en het einde van de werken. 16
Deze zijn dezelfde voor alle beschermd onroerend erfgoed (monument, stads- of dorpsgezicht, cultuurhistorisch landschap of archeologische site). 17
Vlaamse Infodag Hasselt 15 februari 2016 Hoe kan een bouwheer weten of een bekrachtigde archeologienota aanwezig moet zijn of niet? Cf. artikel 5.4.1 en artikel 5.4.2 van het Onroerenderfgoeddecreet: Art. 5.4.1. Een bekrachtigde archeologienota zoals vermeld in artikel 5.4.8 wordt bij de aanvraag van een stedenbouwkundige vergunning met ingreep in de bodem toegevoegd in volgende situaties: 1 aanvragen met betrekking tot percelen die gelegen zijn in een voorlopig of definitief beschermde archeologische site; 2 aanvragen waarbij de totale oppervlakte van de ingreep in de bodem 100 m² of meer beslaat en de totale oppervlakte van de kadastrale percelen waarop de vergunning betrekking heeft 300 m² of meer bedraagt en waarbij de betrokken percelen geheel of gedeeltelijk gelegen zijn in archeologische zones, opgenomen in de vastgestelde inventaris van archeologische zones; 3 aanvragen waarbij de totale oppervlakte van de ingreep in de bodem 1000 m² of meer beslaat en de totale oppervlakte van de kadastrale percelen waarop de vergunning betrekking heeft 3000 m² of meer bedraagt en waarbij de percelen volledig gelegen zijn buiten archeologische zones, opgenomen in de vastgestelde inventaris van archeologische zones. Voor de toepassing van het eerste lid, 2 en 3, op terreinen zonder kadastraal nummer geldt de totale oppervlakte van de hele werf van het te vergunnen werk. De aanvrager van een stedenbouwkundige vergunning wordt van die verplichting vrijgesteld: 1 indien de aanvraag betrekking heeft op een gebied waar geen archeologisch erfgoed te verwachten valt, zoals vastgesteld door de Vlaamse Regering; 2 indien de aanvraag betrekking heeft op werkzaamheden binnen het gabarit van bestaande lijninfrastructuur en haar aanhorigheden; 3 indien de aanvrager een natuurlijke persoon of privaatrechtelijke rechtspersoon is, de totale oppervlakte van de ingreep in de bodem minder dan 5000 m² beslaat, en de betrokken percelen volledig gelegen zijn buiten woongebied of recreatiegebied en buiten archeologische zones opgenomen in de vastgestelde inventaris van archeologische zones en buiten beschermde archeologische sites. De Vlaamse Regering kan de nadere regels voor deze vrijstellingen bepalen. Voor de toepassing van het derde lid, 3, op terreinen zonder kadastraal nummer geldt de totale oppervlakte van de hele werf van het te vergunnen werk. De aanvrager van een stedenbouwkundige vergunning met ingreep in de bodem kan een archeologienota indienen die in het kader van een vorige vergunningsaanvraag is bekrachtigd, als de stedenbouwkundige vergunning betrekking heeft op hetzelfde perceel of dezelfde percelen en als de ingreep in de bodem van de te vergunnen werken overeenkomt met de ingreep in de bodem van de werken omschreven in de bekrachtigde archeologienota. Art. 5.4.2. Een bekrachtigde archeologienota zoals vermeld in artikel 5.4.8 wordt bij de aanvraag van een verkavelingsvergunning toegevoegd in volgende situaties: 18
4 aanvragen met betrekking tot percelen die gelegen zijn in een voorlopig of definitief beschermde archeologische site; 5 aanvragen waarbij de totale oppervlakte van de kadastrale percelen waarop de vergunning betrekking heeft 300 m² of meer bedraagt en waarbij de betrokken percelen geheel of gedeeltelijk gelegen zijn in archeologische zones, opgenomen in de vastgestelde inventaris van archeologische zones; 6 aanvragen waarbij de totale oppervlakte van de kadastrale percelen waarop de vergunning betrekking heeft 3000 m² of meer bedraagt en waarbij de percelen helemaal buiten de archeologische zones, opgenomen in de vastgestelde inventaris van archeologische zones, liggen. Voor de toepassing van het eerste lid, 2 en 3, op terreinen zonder kadastraal nummer geldt de totale oppervlakte van de werf van de te vergunnen verkaveling. De aanvrager van een verkavelingsvergunning wordt van die verplichting vrijgesteld indien de aanvraag betrekking heeft op een gebied waar geen archeologisch erfgoed te verwachten valt, zoals vastgesteld door de Vlaamse Regering. De aanvrager van een verkavelingsvergunning kan een archeologienota indienen die in het kader van een vorige vergunningsaanvraag is bekrachtigd, als de verkavelingsvergunning betrekking heeft op dezelfde percelen en als de ingreep in de bodem van de te vergunnen werken overeenkomt met de ingreep in de bodem van de werken omschreven in de bekrachtigde archeologienota. Als ondersteuning bij die verificatie voorziet Onroerend Erfgoed in een beslissingsboom die de initiatiefnemer en de vergunningverlener stapsgewijs doorheen de wettelijke criteria loodst. Deze beslissingsboom is beschikbaar op de website van Onroerend Erfgoed. Zijn er voorbeeld lastenboeken voor het aanstellen van een erkende archeoloog voor het opmaken van een archeologienota, beschikbaar? Het aanstellen van een erkend archeoloog is de taak van de initiatiefnemer, net als het aanstellen van een architect, een bodemsaneringsdeskundige, een stabiliteitsbureau, een studiebureau MER, enz. Afhankelijk van het statuut van de initiatiefnemer zal bij het aanstellen van een erkend archeoloog de wetgeving op overheidsopdrachten al dan niet van toepassing zijn. Initiatiefnemers die minder vertrouwd zijn met het opmaken van bestekken voor archeologisch onderzoek kunnen beroep doen op ontwerpers of consultants die deze dienst aanbieden. Klopt het dat Onroerend Erfgoed geen advies meer geeft voor bouwkundige relicten? Momenteel geeft Onroerend Erfgoed volgende adviezen m.b.t. items opgenomen in de vastgestelde inventaris bouwkundig erfgoed: - advies bij sloop - advies m.b.t. functiewijzigingen voor zonevreemde gebouwen In het kerntakenplan Onroerend Erfgoed, goedgekeurd door de Vlaamse Regering op 17 juli 2015, is opgenomen dat deze adviezen worden stopgezet. Dit vergt echter een aanpassing van de regelgeving die momenteel in voorbereiding is. Pas nadat de regelgeving is aangepast, zal ook de advisering worden stopgezet. Wat is een vergunningsplichtige ingreep in een beschermd stads- of dorpsgezicht? 19
Vergunningsplichten worden geregeld in sectorale regelgeving, zoals bv. de VCRO, het decreet betreffende de milieuvergunning, het Bosdecreet of het decreet betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu. Kan er een voorbeeld worden gegeven van werken waarvoor een meldingsplicht geldt in beschermde stads- en dorpsgezichten? Cf. artikel 6.2.5 van het Onroerenderfgoedbesluit: Art. 6.2.5. Voor de volgende handelingen aan of in beschermde stads- en dorpsgezichten geldt de procedure van artikel 6.3.12 van dit besluit: 1 ( ); 2 het verwijderen, vervangen, wijzigen of verstevigen van constructieve elementen; 3 het uitvoeren van de volgende werken aan het dak en de buitenmuren van constructies: a) het verwijderen, vervangen of wijzigen van dakbedekking en gootconstructies; b) het aanbrengen, verwijderen, vervangen of wijzigen van de kleur, textuur of samenstelling van de afwerkingslagen; c) het aanbrengen, verwijderen, vervangen of wijzigen van buitenschrijnwerken, deuren, ramen, luiken, poorten, inclusief de al dan niet figuratieve beglazing, beslag, hang- en sluitwerk; d) het aanbrengen, verwijderen, vervangen of wijzigen van aard- en nagelvaste elementen, smeedijzer en beeldhouwwerk, inclusief nieuwe toevoegingen; e) het aanbrengen, vervangen of wijzigen van opschriften, publiciteitsinrichtingen of uithangborden, met uitzondering van verkiezingspubliciteit en met uitzondering van publiciteitsinrichtingen, waarbij wordt bekendgemaakt dat het goed te koop of te huur is, op voorwaarde dat de totale maximale oppervlakte niet meer bedraagt dan 4 m²; 4 het uitvoeren van de volgende omgevingswerken: a) het plaatsen of wijzigen van bovengrondse nutsvoorzieningen en leidingen; b) het plaatsen of wijzigen van afsluitingen, met uitzondering van gladde schrikdraad en prikkeldraad ten behoeve van veekering; c) het aanleggen, wijzigen of verwijderen van wegen en paden; d) het vellen of beschadigen van bomen en struiken die opgenomen zijn in het beschermingsbesluit of in een goedgekeurd beheersplan, en elke handeling die een wijziging van de groeiplaats en groeivorm van de bomen en de struiken die opgenomen zijn in het beschermingsbesluit of in een goedgekeurd beheersplan tot gevolg kan hebben; e) het aanleggen of wijzigen van verharding met een minimale gezamenlijke grondoppervlakte van 30 m² of het uitbreiden van bestaande verhardingen met minimaal 30 m², met uitzondering van verhardingen geplaatst binnen een straal van 30 meter rond een vergund of een vergund geacht gebouw; f) het plaatsen of wijzigen van straatmeubilair, met uitzondering van niet-aard- en nietnagelvaste elementen en verkeersborden vermeld in artikel 65 van het Koninklijk Besluit van 1 december 1975 houdende algemeen reglement op de politie van het wegverkeer en van het gebruik van de openbare weg; g) het aanleggen van sport- en spelinfrastructuur of parkeerplaatsen; h) het fundamenteel en structureel wijzigen van de aanleg van historische tuinen en parken en begraafplaatsen; 5 de aanmerkelijke reliëfwijziging van de bodem; 6 elke handeling die een aanzienlijke wijziging van de landschapskenmerken tot gevolg heeft, met uitzondering van cultuurgewassen, onder meer voor de landbouw, en tuinbeplanting. In het eerste lid wordt verstaan onder aard- en nagelvast: duurzaam met de grond of met gebouwen of constructies verenigd. 20