Morning-afterpil Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies Jouw gezondheid is onze zorg
Inhoud De morning-afterpil 3 De menstruatiecyclus 8 Anticonceptie 12 Begrippenlijst 18 Morning-afterpil Je hebt zojuist bij je Alphega apotheek de morningafterpil gehaald. Deze informatie is bedoeld om je meer te vertellen over de werking van de morningaftermiddelen. Ook vind je meer informatie over de menstruatiecyclus. Als je na het lezen nog vragen hebt, neem dan gerust contact met ons op. Wij helpen je graag. De morning-afterpil Er bestaan twee soorten morning-aftermiddelen. De Norlevo en de Ellaone, deze middelen bevatten het hormoon progestageen. De morning-afterpil voorkomt zwangerschap door de eisprong te onderdrukken en het innestelen van een bevrucht eitje te voorkomen. Voordat je de morning-afterpil gebruikt Als het mogelijk is dat je zwanger bent door eerdere onbeschermde gemeenschap, neem dan contact op met je huisarts. Mocht blijken dat je terwijl je zwanger bent toch de morning-afterpil hebt gebruikt, kun je samen met de huisarts bekijken hoe nu verder. Als je last hebt van ernstige leverfunctiestoornissen, de ziekte van Crohn of andere ernstige maag-darm problemen neem dan contact op met je huisarts. 2 3
Wisselwerking met andere geneesmiddelen Het gebruik van de morning-afterpil en andere geneesmiddelen gelijktijdig kan zorgen voor een verminderde werking van een van de middelen. Overleg daarom altijd met je Alphega apotheek voor het gebruik van de morning-afterpil. Overgevoeligheid Als je eerder overgevoeligheidsreacties hebt gehad op de anticonceptiepil kan het zijn dat je ook overgevoelig bent voor de morning-afterpil. In dat geval kun je het beste contact opnemen met je Alphega apotheek of je huisarts. Borstvoeding Wanneer je borstvoeding geeft, kun je de morningafterpil direct na de voeding innemen. Het is raadzaam om daarna de voedingen af te kolven en weg te gooien, na ongeveer een week kun je weer gewoon borstvoeding geven en kan je kindje het middel niet meer binnen krijgen. Binnen hoeveel tijd moet de morning-afterpil ingenomen worden? De beide morning-aftermiddelen hebben andere eigenschappen. De Norlevo moet zo snel mogelijk na de onbeschermde geslachtsgemeenschap worden ingenomen, het liefst binnen 12 uur. De werkzaamheid van de Norlevo neemt af naarmate er meer tijd is verstreken tussen de gemeenschap en het moment van inname. De betrouwbaarheid is 95% als de Norlevo binnen 24 uur na de onbeschermde gemeenschap wordt ingenomen, 85% als dit na 24 tot 48 uur gebeurt en 58% bij gebruik na 48-72 uur. Als het langer dan 72 uur geleden is dat de onbeschermde geslachtsgemeenschap heeft plaatsgevonden, is het dus niet zinvol meer om Norlevo in te nemen. 4 5
Wat te doen bij overgeven? Als je binnen drie uur na het innemen van de morningafterpil moet overgeven, is de werking van de morningafterpil niet betrouwbaar. Je moet dan onmiddellijk 1 nieuw tablet innemen, plus eventueel een medicijn om braken te voorkomen. Nadat je de morning-afterpil hebt gebruikt Houd er rekening mee dat je in de periode nadat je de morning-afterpil hebt gebruikt nog wel vruchtbaar bent. m daarom nadat je de morning-afterpil hebt ingenomen aanvullende maatregelen bij geslachtsgemeenschap. Als je de pil gebruikt, kun je na het slikken van de morning-afterpil gewoon doorgaan met de resterende tabletten uit de strip. Bij ring of pleister doorgaan door een nieuwe te plaatsen of te plakken. Ook in deze gevallen moet je wel minimaal 7 dagen aanvullende beschermingsmaatregelen nemen. Ellaone moet binnen 24 uur na de onbeschermde geslachtsgemeenschap worden ingenomen, de betrouwbaarheid is dan 95%. Ellaone kan tot 120 uur na de onbeschermde geslachtsgemeenschap worden ingenomen. Wanneer het langer dan 120 uur geleden is, kan het morning-afterspiraaltje een goed alternatief zijn. Je kunt hiervoor contact opnemen met jouw huisarts. Bijwerkingen Je kunt misselijk worden van de morning-afterpil. Sommige vrouwen kunnen overgeven of krijgen last van buikpijn, vermoeidheid of duizeligheid. Deze klachten verdwijnen meestal binnen 48 uur. Andere bijwerkingen zoals gevoelige borsten, doorbraakbloedingen en onregelmatige bloedingen kunnen aanhouden tot de volgende menstruatiecyclus. 6 7
De menstruatiecyclus De menstruatiecyclus is een continue samenspel tussen verschillende hormonen die worden aangestuurd door de hypothalamus en de hypofyse. De gemiddelde lengte van de menstruatiecyclus is 28 dagen. Kortere of langere cyclussen komen echter ook voor, variërend van 24 tot 35 dagen. menstruatie De eerste dag van de menstruatie is ook de eerste dag van de cyclus. Tijdens de menstruatie wordt het baarmoederslijmvlies afgestoten. De menstruatie duurt gemiddeld vier tot vijf dagen. De menstruatievloeistof is rood gekleurd, maar bestaat slechts gedeeltelijk uit bloed en grotendeels uit vocht. Soms zijn stukjes slijmvlies en stolsels zichtbaar. Dit is normaal en kan geen kwaad. Tijdens de menstruatie is de hoeveelheid vrouwelijke geslachtshormonen (oestrogenen en progestagenen) in het bloed laag. Vanaf de eerste dag van de cyclus geeft de hypofyse een hormoon (FSH) af, waardoor er in een van de eierstokken een eicel tot rijping komt. Tijdens dit proces stijgt de hoeveelheid oestrogenen in het bloed. De oestrogenen zorgen ervoor dat het baarmoederslijmvlies zich herstelt en groeit. Doordat de hoeveelheid oestrogenen in het bloed stijgt, krijgt de hypofyse een seintje om weer een ander hormoon (LH) af te geven. Onder invloed van dit hormoon kan de eisprong (ovulatie) plaatsvinden. De eisprong vindt plaats rond de veertiende dag van de cyclus. De follikel waaruit de eicel is gesprongen verandert door het hormoon LH zodanig dat het geel wordt van kleur (corpus Luteum) en het geslachtshormoon progesteron gaat aanmaken. Dit progesteron zorgt ervoor dat het baarmoederslijmvlies in de juiste toestand komt om de bevruchte eicel van voedingsstoffen te voorzien. ovulatie Wanneer geen bevruchting plaatsvindt, neemt de werking van het progesteron tien tot twaalf dagen na de eisprong af. Door de sterke daling van de hoeveelheid progesteron in het bloed wordt het baarmoederslijmvlies na twee tot drie dagen weer afgestoten. De cyclus is nu rond en de volgende menstruatie begint. Vruchtbare periode Bij een cyclus van 28 dagen, kan de bevruchting plaatsvinden vanaf de achtste dag voor de eisprong (dus vanaf dag zes van de cyclus) tot de vijfde dag na de eisprong (dus tot dag 19 van de cyclus). De kans op zwangerschap is het grootst als de on beschermde gemeenschap heeft plaatsgevonden op de dag voorafgaand aan de eisprong. Buiten deze dagen is zwanger schap echter niet uitgesloten. Bij een onregelmatige cyclus of een cyclus korter of langer dan 8 9
28 dagen is bovenstaande berekening in zijn geheel niet van toepassing. Als je de morning-afterpil al eerder hebt gebruikt Als je de morning-afterpil al vaker hebt gebruikt, is het wellicht beter om een anticonceptiemiddel te overwegen. De morning-afterpil is namelijk alleen geschikt voor noodgevallen en het vaker gebruiken van de morning-afterpil kan leiden tot vervelende storingen in de menstruatiecyclus. Bij problemen met anticonceptie Als je de morning-afterpil wilt gebruiken, omdat je problemen hebt met jouw reguliere anticonceptiemiddel is het belangrijk, voordat je de morning-afterpil inneemt de schema s te raadplegen. Het is namelijk niet altijd nodig om de morning-afterpil te gebruiken. SOA De morning-afterpil beschermt niet tegen seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA). Geslachtsziekten (en HIV/AIDS) komen frequent voor. Gebruik daarom bij seksuele contacten altijd een condoom! Gebruikt u de combinatiepil? Bent u minstens 2 pillen vergeten (meer dan 12 uur te laat ingenomen)? 1 e Gemeenschap gehad in de 5 dagen voor of de week na de vergeten pil(len)? Aanvullende maatregelen Is de gemeenschap minder dan 72 uur geleden Morning-afterpil + aanvullende maatregelen Huisarts In welke week 2 e Meer dan 3 pillen vergeten en in de week erna gemeenschap gehad? Meer dan 3 pillen vergeten maar geen gemeenschap Aanvullende maatregelen Niets aan de hand 3 e Direct erna 7 dagen achtereen de pil slikken of direct de stopweek inlassen 3 of minder pillen vergeten Niets aan de hand Noodanticonceptie, schema 1: de combinatiepil (geldig vanaf de 2 e maand van gebruik) 10 11
Gebruikt u de pil of een andere vorm van langdurige anticonceptie? Is er sprake van een regelmatige cyclus van 28 dagen of langer? Morning-afterpil Is een klein risico op zwangerschap aanvaardbaar? Is de gemeenschap minder dan 72 uur geleden Was de gemeenschap in de week voor, of in de 6 dagen na de 1e menstuatiedag Huisarts Kans op zwangerschap is klein, maar wel aanwezig. Kan eventueel nog verder verkleind worden door de morning-afterpil (binnen 72 uur) Noodanticonceptie, schema 2: geen anticonceptie Gebruikt u de minipil? (Cerazette ) In de 1 e week van de 1 e pilstrip? Gemeenschap gehad in de 5 dagen voor of de week na de vergeten pil(len)? Aanvullende maatregelen Morning-afterpil + aanvullende maatregelen Bent u 1 of meer pillen vergeten? (meer dan 12 uur te laat ingenomen) In de week van de pilstrip? Is de gemeenschap minder dan 72 uur geleden? Niets aan de hand Op een ander moment? Gemeenschap gehad in de week erna? Aanvullende maatregelen Huisarts Noodanticonceptie, schema 3: de minipil Anticonceptie De morning-aftermiddelen zijn nadrukkelijk geen anticonceptiemiddel. Het is een noodoplossing en moet ook als zodanig worden beschouwd. Als je de zwangerschap wilt voorkomen, kun je kiezen voor een van de volgende anticonceptiemiddelen: Condooms Condooms zorgen ervoor dat er geen bevruchting plaats kan vinden. Tevens zijn condooms effectief bij het voorkomen van SOA s (sexueel overdraagbare aandoeningen). Anticonceptiepil, anticonceptiering, anticonceptiepleister Deze middelen gaan de eisprong tegen. Spiraaltje Het spiraaltje zorgt ervoor dat de eicel zich niet in de baarmoeder kan nestelen. Implantatiestaafje Het implantatiestaafje gaat de eisprong tegen. 12 13
Welk anticonceptiemiddel het beste bij jou past, kun je het beste met jouw huisarts overleggen. Als je de anticonceptiepil bent vergeten Als je de pil minder dan 12 uur na het normale tijdstip van slikken alsnog inneemt dan blijf je tegen zwangerschap beschermt en hoef je geen maatregelen te treffen. Als het langer dan 12 uur geleden is dat je de pil had moeten slikken, is het belangrijk om te weten hoeveel pillen je bent vergeten en in welk deel van de cyclus. In het schema kun je zien welke maatregelen je moet nemen. De schema s gelden niet voor de anticonceptiemiddelen Yaz, Qlaira en Zoely, raadpleeg hiervoor de bijsluiter. Welk probleem heeft u gehad met de anticonceptiering? Aanvullende maatregelen of De nieuwe ring is meer dan 3 uur te laat ingebracht Gemeenschap gehad in de 5 dagen ervoor of de week erna? In de 1 e week Is de gemeenschap minder dan 72 uur geleden? Huisarts Morning-afterpil + aanvullende maatregelen De ring is langer dan 3 uur uit de vagina geweest In de 2 e week Gemeenschap gehad in de week erna? Aanvullende maatregelen of In de 3 e week Begin direct met een nieuwe ring of las direct de stopweek in De ring heeft te lang in de vagina gezeten (langer dan 3 weken) Minder dan 5 weken in totaal? Meer dan 5 weken in totaal? Noodanticonceptie, schema 4: de anticonceptiering Begin direct op de gebruikelijke startdag met en nieuwe ring Gemeenschap gehad na week 4? Begin direct met een nieuwe ring + aanvullende maatregelen gedurende 1 week Is de gemeenschap minder dan 72 uur geleden? 14 15
Welk probleem heeft u gehad met de anticonceptiepleister? Direct een nieuwe pleister plakken + aanvullende maatregelen gedurende 1 week of De 1 e pleister na de stopweek is meer dan 12 uur te laat geplakt Gemeenschap gehad in de 5 dagen ervoor of de week erna? In de 1 e week Is de gemeenschap minder dan 72 uur geleden? Huisarts Morning-afterpil + aanvullende maatregelen De pleister is er langer dan 24 uur af geweest In de 2 e week Gemeenschap gehad in de week erna? Direct een nieuwe pleister plakken + aanvullende maatregelen gedurende 1 week of of De 1 e pleister is meer dan 48 uur te laat vervangen door de 2 e pleister De 2 e pleister is meer dan 48 uur te laat vervangen door de 3 e pleister In de 3 e week Gemeenschap gehad in de week erna? Direct een nieuwe pleister plakken of direct de stopweek inlassen Direct een nieuwe pleister plakken of direct een stopweek inlassen Direct een nieuwe pleister plakken + aanvullende maatregelen gedurende 1 week Is de gemeenschap minder dan 72 uur geleden? Noodanticonceptie, schema 5: de anticonceptiepleister Bij problemen met de anticonceptiering of anticonceptiepleister Als de ring minder dan 3 uur niet gedragen is of als de pleister minder dan 24 uur van zijn plaats is geweest, plaats dan de ring of de pleister gewoon terug. Je blijft in dat geval tegen zwangerschap beschermd en je hoeft geen maatregelen te nemen. Voor afwijkende tijden volg de adviezen in het schema op. 16 17
Begrippenlijst Corpus Luteum Letterlijk: geel lichaam. De follikel waaruit de eicel is gesprongen, verandert door het hormoon LH zodanig dat het geel wordt van kleur en het geslachtshormoon progesteron gaat aanmaken. Follikel Een follikel is letterlijk een zakje of blaasvormige verhevenheid in een weefsel. We onderscheiden in dit kader primordiale en graafse follikels. De primordiale follikels zijn al bij de geboorte aanwezig en bestaan uit een eicel in wording, omgeven door een laagje andere cellen. Vanaf de puberteit ontwikkelt zich per menstruatie cyclus een primordiale follikel tot graafse follikel. Een graafse follikel bevat een rijpe eicel en een met vocht gevulde holte. Dit vocht beschermt en voedt de eicel. Het stimuleert eveneens de trilhaartjes, die de eicel door de eierstok sturen. Hypothalamus Belangrijk centrum in de hersenen dat tal van lichaamsfuncties bestuurt, waaronder de afgifte van hormonen. Hypofyse Een zeer belangrijk orgaan in de hersenen dat zeer nauw verbonden is met de hypothalamus. De hypofyse vormt verschillende hormonen, waaronder het FSH en LH. FSH Follikelstimulerend hormoon. Onder invloed van dit hormoon vindt de eicelrijping plaats en wordt de vorming van oestrogeen bevorderd. LH Luteiniseringshormoon. Onder invloed van dit hormoon kan de eisprong plaatsvinden en wordt de vorming van progesteron bevorderd. Oestrogeen Vrouwelijk geslachtshormoon. Dit hormoon zorgt ervoor dat het baarmoederslijmvlies zich herstelt en groeit. Ovulatie Eisprong. Bij de eisprong komt de rijpe eicel vrij in de eileider. Progesteron Vrouwelijk geslachtshormoon. Dit hormoon zorgt ervoor dat het baarmoederslijmvlies in de juiste toestand komt om de bevruchte eicel van voedingsstoffen te voorzien. 18 19
Meer weten? Deze folder is onderdeel van een serie informatiefolders, die wordt uitgegeven door Alphega apotheek. Deze folders zijn ook online beschikbaar op www.alphega-apotheek.nl. Wil je meer weten over dit onderwerp, jouw gezondheid of de geneesmiddelen die je gebruikt? Kom dan gerust eens langs bij Alphega apotheek. Wij zijn je graag van dienst. Ook voor geneesmiddelen die je zonder recept koopt, raden we aan te laten controleren of ze samengaan met eventuele andere geneesmiddelen die je al gebruikt. Geef het gebruik van deze zogeheten zelfzorgmiddelen dan ook altijd door aan jouw apotheek. 2015a Jouw gezondheid is onze zorg