Preek Galaten 2:15-17a en Galaten 3:6-26

Preek Galaten 2:15-17a en Galaten 3:6-26 Wat heb ik aan de wet? (1) - de wet brengt de zonde aan het licht Liturgie 22 januari 2012 - ds. D. Vonck te Houten Votum/ zegengroet Psalm 8:1,3,4 Gebed Lezing Galaten 2:15-17a + Galaten 3:6-26 Kindermoment Gezang 23 (Uw woord is een lamp) Preek Wat heb ik aan de wet? (1) De wet brengt de zonde aan het licht Psalm 25:2,5 De spiegel van Gods wet Luisterlied Opwekking 624 http://www.youtube.com/watch?v=3wkgyd5ncn4&feature=results_video&playnext=1&list=pl079 5B72B89FE2721 Gebed/ Voorbede Collecte E&R 52 Welzalig de man die niet wandelt Zegen Kort iets over de bijbelgedeelten : Binnen de gemeente van Galaten was onrust ontstaan, omdat er geluiden waren dat de gemeenteleden zich op een bepaalde manier moesten gaan houden aan de wet van God, in die zin dat ook mensen die niet-jood waren zich toch zouden moeten laten besnijden. Paulus gaat hier duidelijk maken waarom die gedachte -dat op een bepaalde manier toch die wet gehoorzaamd zou moeten worden- anders geworden is in Jezus Christus. We lezen deze twee gedeelten omdat we in de preek van deze week en de komende weken samen gaan nadenken over wat de functie van de wet is; Wat hebben wij nu aan die wet? Waarom heeft dat nog een plek bij ons? Op wat voor plek moet je de wet zetten? Daarom gaan we nu lezen uit Galaten 2 en uit Galaten 3. Preek Geliefde broers, zussen, We gaan deze morgen nadenken over de wet. Een thema dat de afgelopen maanden wel vaker langs is gekomen en dit komt mede ook omdat we als gemeente dit jaar stilstaan bij het Oude Testament en dat ook goed willen lezen. De wet neemt daar een belangrijke plaats in. 1

Waar we deze morgen en ook de komende tijd bij stil willen staan is eigenlijk best wel een praktische vraag: wat heb ik nu zelf aan die wet? Het is een vraag die opgekomen is vanuit de praktijk. In gesprekken die ik over dit onderwerp heb merk ik vaak twee hele verschillende houdingen. Sommige mensen zeggen: ik heb er helemaal niks mee ik hoor het eigenlijk niet eens als het voorgelezen wordt of het nu letterlijk uitgesproken wordt op de manier vanuit Deuteronomium of Exodus of dat het in andere bewoordingen wordt weergegeven, ik krijg het eigenlijk niet zo mee Ik heb ook andere gesprekken dat mensen zeggen: die wet is mij juist heel dierbaar, daar zie ik zo duidelijk in wie die God is en hoe God wil zijn. En ik mis het ook als het niet terugkomt in de dienst en in sommige gevallen: ik mis het als het niet letterlijk in de dienst terugkomt zoals het in Deuteronomium of Exodus staat. Dat zijn twee hele verschillende belevingen; zo ervaren mensen dat nu eenmaal. En gemakkelijk kun je daar over discussie krijgen of verschil van mening; waarom zou je die wet wel lezen, of juist niet lezen en hoe lees je hem dan? Daarom is het goed om vanuit de bijbel daarover te gaan nadenken om te komen tot een goed doordachte bijbelse visie over: hoe kun je die wet gebruiken en hoe kan die wet nu een functie krijgen in je leven. Want dat is mijn overtuiging: dat die wet gegeven is in een bepaalde tijd en tegelijkertijd dat het ook in deze tijd ons wel degelijk iets te zeggen heeft, ons kan opbouwen in ons geloof. Het grote misverstand. Waar we mee beginnen; er bestaat denk ik een heel belangrijk misverstand over de wet. Een belangrijk misverstand die voorkomt uit een worsteling die je gemakkelijk kunt ervaren wanneer je naar die wet luistert. Als de wet wordt voorgelezen en dan bedoel ik met de wet de tien geboden- dan luister je daarna en je hoeft geen christen te zijn om te zeggen: die wet is goed, het zijn goede regels. Over de eerste regels kunnen mensen van mening verschillen, maar zeker over de regels die gaan over de omgang met elkaar, kan elk mens zeggen: die zijn goed. En als christen kun je helemaal duidelijk zeggen: die regels zijn goed. Tegelijkertijd: wanneer je de vraag stelt wie zich volledig aan de wet houdt, wie kan zeggen dat de regels helemaal in zijn systeem zit en volledig leeft volgens zoals het moet dan verwacht ik geen vingers Het is zo duidelijk als wat; de wet laat zien dat het niet lukt. En vaak zit daar het punt waar het zeer doet. Christenen zeggen dan: ho, wacht even je wordt alleen door geloof gered, dat is het nieuwe verbond, dat is het mooie; alleen door geloof worden we gered. De wet zegt: we hebben een perfecte God die perfecte regels stelt en wanneer je je daar aan zou houden, zou je perfecte mensen krijgen. Maar dat lukt niet. Wat de wet doet is laten zien dat we zondig zijn. Maar gelukkig: we worden alleen gered door Jezus Christus. En dan zie je vaak twee, hele verschillende reactie in het omgaan met die schuld, met die zonde: Mensen zeggen soms aan de ene kant: omdat we alleen door geloof gered worden, doe de wet dan maar weg. We worden alleen door geloof gered en wanneer je die wet gaat lezen en 2

wanneer je mensen bij die wet, bij de regels bepaald waar ze zich niet aan kunnen houden, dan drukt dat neer en zorgt dat er alleen maar voor dat mensen afgehouden worden van God. Een andere reactie is dat mensen zeggen: nee, die regels zijn goed en daarom moeten wij proberen ons daarop te richten en daar zoveel mogelijk naar te leven. En wanneer we dat doen dan mogen we weten dat God de schuld ook vergeeft. Heel plat gezegd zou je kunnen zeggen, en dan wordt het al wat gevoeliger: wij doen ons best, God doet de rest. Ik geloof dat dit twee reacties zijn die allebei een heel groot risico met zich meebrengen: Het eerste risico is wanneer je zegt: we gaan de wet helemaal aan de kant zetten, dat was het Oude Testament, dat je daarmee haast al iets zegt over dat je een probleem krijgt met het Oude Testament, want dat was voor dat Jezus kwam. Daar lag nog een bedekking op, maar nu is Jezus gekomen. Het risico is dan ook en dat is een groter risico- dat we moeite krijgen om te kunnen zeggen: ja maar er is nog iets in mij waar nog steeds de zonde in mij werkt. En wanneer we de wet helemaal aan de kant zetten, dan loop je het risico om daarin ook te gaan zeggen: die zondigheid in mijn leven, daar hoef ik ook niet meer zo naar te kijken weet je, dat is vergeven, dat is weg... het gaat er nu om dat ik vooruit kijk. Dat is een risico, dat we haast kunnen zeggen dat de zondigheid in ons leven niet meer zo belangrijk is en je daarmee een gedeelte van jezelf verliest. Een risico is wanneer je zegt: laten we ons best doen, laten we ons richten op die wet, dan zal God zien dat we daarin ons best doen, dat vindt God mooi en fijn en voor de rest is Jezus gestorven dat er alsnog een nadruk op komt dat wij allerlei dingen moeten doen. Zo werkt het dan wel vaak uit; dat wij ons best moeten doen en dat we daarbij alsnog zelf centraal komen te staan. Het grote misverstand; wet redt niet! Het zijn twee verschillende reacties op de wet die teruggrijpen op één en hetzelfde misverstand. En dat is wat Paulus hier probeert aan te duiden; het misverstand dat God de wet gegeven zou hebben als een weg naar Hem toe. Dat de wet gefunctioneerd zou hebben die in zin dat we bij God zouden kunnen komen door de wet. Wanneer in het Nieuwe Testament gesproken wordt over de wet, dan moet je eigenlijk eerst onderscheiden wat hier nu bedoeld wordt. In een enkel geval wordt het hele Oude Testament bedoeld. Paulus heeft het bijvoorbeeld over de wet en de profeten, dan bedoeld hij het hele Oude Testament. In sommige gevallen ook hier in Galaten- als Paulus spreekt over de wet, dan heeft hij het over de tien geboden. In andere gevallen spreekt hij negatief over de wet omdat hij daarmee probeert duidelijk te maken: kijk, dat gaat over een verkeerd gebruik van de wet. Een gedachte die ook bij Joden was ontstaan, dat wanneer je je goed zou houden aan de wet, je rechtvaardig was voor God. Dat God blij met je was. Dat God zei: oké, omdat jij je er zo goed aan houdt, mag je bij Mij komen. En daar gaat Paulus in het gedeelte dat we gelezen hebben met elkaar tegenin. Kijk maar even mee. Paulus begint in Galaten 3 vanaf vers 6: 3

Van Abraham wordt gezegd: Hij vertrouwde op God, en dat werd hem als een daad van gerechtigheid toegerekend. 7 U ziet dus dat zij die geloven kinderen van Abraham zijn. 8 Nu heeft de Schrift voorzien dat God ook andere volken door geloof zou aannemen en daarom aan Abraham verkondigd: In jou zullen alle volken gezegend worden. 9 En dus wordt iedereen die gelooft samen met Abraham, de gelovige, gezegend. Wat Paulus hier duidelijk wil maken: wat eerst gekomen is, is Gods belofte aan Abraham. De belofte is voorop gegaan: Abraham, Ik zal van jou een volk maken dat Mijn volk is en door jou zullen straks allen volken gezegend worden en kunnen ook mensen uit die volken zeggen: dat is onze God. Mensen die niet-jood die zijn zeggen: wij hebben een relatie met God. God ziet ons en wij horen bij Hem. Daarom begint Paulus daarmee: God is begonnen met een belofte. Dan slaan we een klein stukje over en gaat Paulus verder in vers 16: 16 Nu gaf God zijn beloften aan Abraham en zijn nakomeling. Let wel, er staat niet nakomelingen, alsof het velen betreft, maar het gaat om één: je nakomeling en die nakomeling is Christus. 17 Ik bedoel dit: de wet, die vierhonderddertig jaar na de belofte werd gegeven, maakt het testament dat door God bekrachtigd is niet ongeldig. De wet kan de belofte nooit ontkrachten. Wat bedoelt Paulus daar? Paulus bedoelt te zegt: God heeft eerst belooft dat mensen met Hem zouden moeten omgaan. En toen was er nog geen wet. En toen kon Abraham niet zeggen: oké, als ik mij daar en daar aan houdt, dan hoor ik bij U. God had het al beloofd. En pas een paar honderd jaar later geeft God die wet. En dat betekent niet dat God in één keer Zijn belofte veranderd heeft en gezegd heeft: vanaf nu moet jij je ergens aan houden Paulus wil duidelijk maken: eerst was er de belofte en daarom kon Abraham zeggen: ik hoor bij God. En pas veel later kwam de wet. De wet heeft dus een andere functie. Dat is wat Paulus hier wil duidelijk maken. De wet is nooit bedoeld als een weg naar God toe. Paulus heeft het hiervoor al gezegd in Galaten 2 : 16 we weten dat niemand als rechtvaardige wordt aangenomen door de wet na te leven, maar door het geloof in Jezus Christus Wat doet de wet dan wel? Ik heb geprobeerd duidelijk te maken dat Paulus laat zien: de wet is nooit bedoeld als een weg naar God toe. Niemand wordt door God aangenomen omdat God zegt: oké, jij hebt je best gedaan, goed zo Jezus is dus niet gestorven om ons aan te vullen: wij doen ons best, God doet de rest Nee, Jezus is gekomen voor onze zonde en die kwam niet door de wet naar boven. We zullen dat nu gaan zien. Wat is dan wel de bedoeling van de wet? Waarom heeft God dat dan wel gegeven en ook op dat moment? Functie van de wet: 1. De wet laat ons de zonde zien We beginnen met een uitspraak van Paulus die hij aanhaalt uit het Oude Testament. 4

Hij zegt in Galaten 3: 12 De wet daarentegen -tegenover de belofte- is niet gegrond op geloof, want er staat: Wie doet wat de wet voorschrijft, zal leven. In Romeinen maakt Paulus het ook duidelijk hoe dat bedoeld is. De wet zelf, de geboden zijn goed. Ze zijn heilig, ze zijn rechtvaardig en goed. En wat God gedaan heeft is die wet geven om ons een spiegel voor te houden. Om Zijn volk de spiegel voor te houden. De bedoeling van de wet was om bewust te maken van zonde. 19 Waarom dan toch de wet? vraag hij in vers 19- De wet is later ingevoerd om ons bewust te maken van de zonde, in de tijd dat de nakomeling aan wie de belofte was gedaan nog komen moest. De wet is gegeven om ons bewust te maken van de zonde. Maar -zou de gedachte kunnen zijn- sinds die wet er was is dan op dat moment ook de zonde gekomen. Toen die wet kwam die zei: dit mag niet en dat mag niet en daar moet je je aan houden en dat moet wel pas toen kon je ook de wet overtreden. Pas toen kon iemand zeggen: ho, wacht even dit is niet de bedoeling, dit is niet de wil van God. Paulus maakt duidelijk dat het nog wat dieper zit. Wat de wet gedaan heeft is ons laten zien waar het probleem ten diepste zit. Het is niet zo dat de zonde ontstaan is toen de wet kwam. De zonde zit veel en veel dieper, dat zegt hij in vers 22. Wat de bijbel laat zien is dat alles in de macht van de zonde is gelegd. Dus de zonde is niet gekomen door de wet, de zonde was er al. En op den duur heeft God de wet gegeven om te laten zien, zodat mensen duidelijk kregen: wacht even, die God van ons waarover wij spreken als onze God -dat deed het volk Israel heel vaak- dat wij mogen omgaan met die God, dat komt niet omdat wij ons best doen; want als we zien wat die God van ons vraagt: dat lukt ons niet. Toen die wet gegeven werd en het volk Israel daar naar luisterde, kregen ze een spiegel voor gehouden waarvan ze konden weten: maar hier kunnen we ons nooit aan houden. En toch geeft God die wet aan ons. Ondanks dat God zegt: kijk maar eens in de spiegel, Ik wil met jullie omgaan en dat betekent dat wanneer je Mij ziet ook naar jezelf moet kijken. Kijk maar in de spiegel. Dit is wat Ik van jullie vraag. Maar weet je, toch ga Ik met jullie om. Weet je, ondanks dat Ik weet dat jullie je er toch niet aan kunnen houden, ga Ik toch met jullie om. En daarom werd met het geven van die wet ook voorgeschreven dat het volk Israel elk jaar een bokje de woestijn in moest sturen; dat er een grote verzoendag moest komen, dat op die manier belijdenis werd gedaan van schuld naar God toe. Ik hoop dat het duidelijk is op wat voor manier die wet dus kan functioneren: de wet is het probleem niet, de wet laat ons probleem zien. 2. De wet wijst op Jezus Maar waarom is het belangrijk, ook voor ons nog? Want het risico is dat we hier stoppen. En ik denk dat het in de beleving van velen ook best wel vaak gebeurt; we lezen de wet zodat we ons bewust worden van onze zonde, daarom moet het ook aan het begin van de dienst, want dan beseffen wij eventjes weer wie wij zijn tegenover God. En dat maakt dat de wet toch 5

een soort veroordelende werking of beleving kan opleveren: we kunnen het toch nooit goed doen Maar Paulus gaat verder, hij maakt duidelijk: wacht even, die wet is ook bedoeld om ons te wijzen op Jezus. Wanneer God zegt: kijk, dit is wat Ik van jullie wil, kijk maar in de spiegel en je bij jezelf moet erkennen: dit lukt niet en God vraagt het toch van ons en blijft met ons omgaan dan betekent dat dat er Iemand anders moet zijn. Dan betekent dat dat er Iemand moet komen die dat leven kan schenken. We zagen dat al in de tekst die we gelezen hebben. Wie zich aan de wet houdt, zal leven, zegt Galaten 3:12 En daarmee wijst God ons er al op dat Jezus gaat komen. Want Jezus heeft zich aan die wet gehouden en dat betekent dat Jezus leven geeft. Galaten 3:13 maakt duidelijk: 13 Maar Christus Jezus heeft ons vrijgekocht van de schuld, van de vloek die uitgaat van de wet. Jezus heeft ons vrijgekocht van het feit dat we bij onszelf moeten zien wanneer we daar naar kijken: o, maar wij kunnen niet bij God komen Op die manier wijst de wet vooruit en vooruit naar Jezus toe. Op die manier wijst die wet ook ons op Jezus. Ons wijzen op Jezus betekent niet dat alle zonde maar weg moet zijn en we daar niet meer naar hoeven kijken. Ons wijzen op Jezus betekent ook dat we dat onder ogen willen zien: we hebben Hem nodig! Paulus probeert dat hier duidelijk te maken en in Romeinen probeert hij dat nog breder duidelijk te maken. We hebben het nu niet gelezen, maar lees het thuis maar eens na: In Romeinen 5-8 zet Paulus het in hele korte stappen uiteen, nog veel uitgebreider. 3. De wet laat het werk van de Heilige Geest zien. De wet laat ons de zonde zien, de wet laat ons zien dat we God nodig hebben. Dat is het eerste, het is een functie en het is iets dat wij allemaal nodig hebben, steeds weer. De wet laat ons niet alleen staan in die schuld, maar wijst ons daarin op Jezus die gestorven is. Volgende week zullen we daar uitgebreid en veel dieper bij stilstaan. Tenslotte kun je nog een derde functie van de wet zien waarom God die wet gegeven heeft en dat is om het werk van de Heilige Geest te laten zien. De Heilige Geest gebruikt die wet. In Romeinen 7:14 staat 14 Wij weten dat de wet het werk van de Geest is, maar door mijn natuur ben ik uitgeleverd aan de zonde Dus God wil dat gebruiken en ook die momenten in ons leven aanwijzen. Hij wil dat met Zijn Geest gebruiken voor Zijn relatie met ons en voor onze relatie met Hem. Wat kan ik met de wet? Tenslotte: hoe kun je dat nu praktisch maken, als het ware als een soort samenvatting en ook als een punt om het je aan te reiken. Of misschien om er mee te oefenen wanneer je het niet meer zo gewend bent om zo naar de wet te luisteren. 6

Wat kan ik dan met die wet? Laat de Geest door de wet Zijn werk doen. Dat is eigenlijk de grote oproep. Als we net gehoord hebben dat de wet het werk van de Geest is, als God die woorden wil gebruiken: open je hart er dan voor dat God dat wil doen, kan doen, juist op dat moment dat iedere keer weer terugkomt. Luister er naar. Vooral ook: laat je die spiegel voorhouden. Je zou kunnen zeggen: die wet is als het ware een soort metaaldetector. Je ziet een stuk land liggen en je weet dat hier ergens waardevolle spullen zijn te vinden. Maar als je er zo oppervlakkig naar kijkt, denk je: nou, ik zou niet weten waar dat hier ligt. Maar als je er met zo n metaaldetector overheen gaat, dan begint het op den duur te piepen en dat weet je: hier zit iets! Misschien kun je dat doortrekken: iedereen weet dat er in zijn leven dingen zijn die niet op orde zijn en die niet de wil van God zijn. De Heilige Geest kan de wet en de lezing van de wet zo gebruiken dat er op momenten iets bij jou gaat piepen, of gaat wringen En ja, dat kan door de tijden heen heel verschillen of dat je wanneer je die geboden langs hoort komen, plotseling bij jezelf opmerkt: wacht even, dit blijft me heel erg bij je mag niet doden, ik mag zelfs niet iemand kwetsen. Waarom blijft mij dit zo bij? Dat weet ik eigenlijk ook wel, want ik weet wat ik deze week gedaan heb. Op zo n manier wil God ons ook bewust maken dat wij hem nodig hebben en tegelijkertijd ook dat wij vruchten zien groeien van het werk van de Geest. Daar gaan we ook nog een volgende keer naar kijken. Dus wat kun je doen met de wet: laat daarin de spiegel je voorhouden, laat de detector in je leven aan het werk. Niet uit angst, we hoeven niet bang te zijn wanneer die wet klinkt. Want we weten dat onze rechtvaardiging er niet vanaf hangt. We hebben dat heel duidelijk mogen horen. Maar als heiliging, als besef dat we hierin mogen groeien, dat God het wil gebruiken. Ga vervolgens met je schuld of zonde, met die dingen in je leven waarvan je weet dat ze niet tot eer van God zijn, daarmee allereerst naar God toe. Niet als aangeklaagde: ho, dat is niet goed in jouw leven. dat is fout Zo spreekt de bijbel hier niet over en daar eindigt het gedeelte dat we met elkaar gelezen hebben ook niet. 27 U allen die door de doop één met Christus bent geworden, hebt u met Christus omkleed. 26 want door het geloof en in Christus Jezus bent u allen kinderen van God. Niet als aangeklaagde bij God komen, maar als kind! Vader, het was niet tot Uw eer. Vader ik zie in dat het niet klopt. Ik bid U om die schuld weg te nemen, maar ik bid u vooral om het te leren en te voorkomen dat ik daar weer in val. Zo mogen we de genade proeven en mogen we ontdekken wie die Vader en die God van ons is. En zo krijgt die wet en zelfs de zonde een plaats in het grote heilsplan van God. Ook met jouw leven. We hoeven onze ogen niet te sluiten voor de zonde. God wil het gebruiken, zodat we ontdekken wie Hij is: groeien in Zijn relatie met ons. Amen 7