DE PREDIKSTOEL IN DE ONZE-LIEVE-VROUWKERK VAN GIERLE EEN GEÏDENTIFICEERD KUNSTWERK Lic. Hist. Walter Van den Branden In de Onze-Lieve-Vrouwkerk te Gierle trekt voorzeker de monumentale predikstoel de volle aandacht van de bezoeker. In tegenstelling tot het hierboven beschreven beeldhouwwerk, biedt dit mooie kerkmeubel minder geheimen. De kuip van de predikstoel zelf wordt als het ware geschraagd door een vrouwenfiguur, die de Heilige Kerk symboliseert. Tekenen daarvan zijn het kruis en de kelk die ze in haar handen houdt. Drie medaillons sieren de wanden van de kuip met centraal Christus als 'Salvator Mundi' tussen links 'S.Maria' en rechts 'S.Joannes'. Het klankscherm, of de hemel, is traditioneel voorzien van een duif temidden van stralen: symbool van de Heilige Geest. De mooi afgewerkte versieringen en het pathetisch aangezicht van het symbolisch beeld van de Heilige Kerk wijst op een barokkunstwerk van grote waarde. De predikstoel dateert dan ook van het begin van de achttiende eeuw. Het was pastoor Nicolaes Martinus Flamen die op 28 juli 1713 opdracht gaf tot het maken en leveren van bewuste predikstoel. Deze kunstbewuste priester werd geboren in het Franse Rijsel op 25 oktober 1634 en startte zijn carrière als geheimschrijver van de bisschop van Antwerpen. Op 30 december 1658 werd hij tot pastoor van Noorderwijk benoemd en kreeg op 8 augustus 1670 ook de titel van landdeken van Herentals. In Noorderwijk gaf hij opdracht tot het bouwen van de indrukwekkende kapel van Onze-Lieve-Vrouw-op-'t-Zand. In 1672 verkreeg hij overplaatsing naar Gierle, waar hij, al dadelijk aanvatte met bouwwerken: onder andere een nieuwe, grote pastorij (1673); verplaatsing van het oksaal in de kerk (1684); aankoop van beelden voor de kerk; plaatsing van een barokhoogaltaar (1683); de aanbreng van het mooie wandbeschot in sacristij en hoogkoor. Hij stichtte en bouwde ook de onderpastorij te Gierle. Eén van zijn laatste opdrachten was het plaatsen van de nieuwe indrukwekkende predikstoel. In 1716 gaf hij ontslag als pastoor, maar bleef deken van Herentals. In die stad vestigde hij zich in het gasthuis. In 1729 gaf hij ook ontslag als deken en hij overleed op 1 november 1732, 99 jaar oud! Naar zijn wens werd hij in de kerk van Gierle begraven (1). Voorwaar een pastoor met initiatief en kunstzin, die dan ook de opdracht voor de predikstoel niet aan de eerste de beste gaf. Beeldhouwer Jan Baptist de Wré verbond er zich toe de predikstoel te maken volgens de overeengekomen modellen en deze in de kerk van Gierle geleverd te hebben vóór Pasen 1714 of 115
ten uiterste vóór Pinksteren van dat jaar. De gereputeerde beeldhouwer zou voor zijn werk de niet geringe som,van achthonderd guldens ontvangen, '...den scellinck à 7 stuyvers...' Op 28 juli 1713 had Jan Baptist de Wré een voorschot gekregen van 99 guldens en 14 stuivers. Op 21 april 1714 kreeg de beeldhouwer de rest uitbetaald. Het kunstwerk was dus tijdig klaar gekomen (2). Pastoor Nicolaes Martinus Flamen (1634-1732) gaf opdracht tot het maken van de predikstoel en tekende vermoedelijk mee voor het ontwerp. Schilderij dat bewaard wordt in het gasthuis van Herentals. Foto: Jos Aerts. 116
De predikstoel van de parochiekerk in Gierle is een monumentaal kunstwerk uit de achttiende eeuw: Foto: Walter Van den Branden. 117
Probleem is wel welke Jan Baptist de Wré deze predikstoel vervaardigde: de zoon met dezelfde naam was in de voetsporen van zijn vader getreden, zonder twijfel profiterend van de grote faam van Jan Baptist de Wré 'de Oude'. Zeer waarschijnlijk betreft het in dit geval -deze laatste, aangezien anders pastoor Nicolaes Martinus Flamen de maker gespecificeerd had als Jan Baptist de Wré 'de jonge'. Jan Baptist de Wré 'de Oude' werd omstreeks 1635 geboren te Dendermonde en stierf te Antwerpen in 1726. In 1683 en 1699 droeg hij de titel van deken van de Sint-Lucasgilde van Antwerpen, de gilde waarin alle Antwerpse kunstenaars (schilders, beeldhouwers... ) verenigd waren. Hij verwierf grote bekendheid vanwege de mooie uitgesneden houten wand van de vroegere refugie van de abdij van Tongerlo in Antwerpen. Hij maakte ook een van de zijaltaren van de Onze-Lieve- Vrouwkathedraal in Antwerpen en beelden voor de thans verdwenen Sint-Wal-burgiskerk aldaar. Ook het hoogaltaar van de grote kerk te Lokeren is van zijn hand. Het is niet onwaarschijnlijk dat de bovengenoemde wandbekleding in de Gielse parochiekerk ook werk is van deze gewaardeerde barokbeeldhouwer (3). Zijn zoon, Jan Baptist De Wré 'de jonge', werd te Antwerpen geboren op 28 september 1667. BIJLAGE: BIJLAGE: Op heden den 28 der maend july 1713 sijn wij onderschreven geaccordeert als volght over het leveren ende stellen van eenen Predikstoel in de parochie Kercke van Gierle tegen Paescben toecomende in bet jaer 1714 ofte sinxen ten uyterste ter somme van aghtbondert guldens den scellinck à 7 stuyvers te maken volgens het moddel verbetert Ende met onse hand onderteekent. Niclo. Mart. Flamen Passtoor van Gierle Jan Bapta de Wré. VOETNOTEN (1) K. VAN ROOY, Geschiedkundige aanteekeningen over Gierle, vooral in kerkeliik opzicht, (over- druk), s.l., s.d., blz. 21. K.NEEFS, De Gielse parochie en zijn pastoors, injaarboek van de heemkundige kring 'Norbert de Vriiter', Lille, (1983), jg. 1, blz. 39. (2) R.A.A.-K.A. Gierle, nr. 43. Zie bijlage. (3) E. MARCHAL,Jan Baptiste de Vré, in Biographie Nationale, dl.v,bruxelles, 1876,blz. 866-867. 118