Achter gesloten Ramen

Achter gesloten Ramen Consequenties van het Amsterdams Prostitutiebeleid Profielwerkstuk maatschappijwetenschappen Door Anna Boogaard & Elsemieke van Lindenberg Onder begeleiding van Mw. mr. drs. S.F.C.W. van Zwol-Riedeman Comenius College te Hilversum 2014

'Zeker 400 mensen per nacht verkracht in Amsterdam' 13-11-13 12:51 uur - Bron: Het Parool Archiefbeeld anp In Amsterdam w orden per nacht 400 mensen verkracht. Dat zei burgemeester Eberhard van der Laan gisteren tijdens het Stadsgesprek in De Balie. Het gaat dan om slachtoffers van mensenhandel. Van der Laan w as dinsdag aanwezig bij het Stadsgesprek, georganiseerd d oor De Balie en Het Parool, dat deze keer prostitutie in Amsterdam als onderwerp had. Mensenhandel zit hem dwars. 'Volgens de conservatiefste schattingen worden 400 mensen per nacht verkracht onder o nze verantwoordelijkheid', zei de burgemeester. Officier van justitie Jolanda de Boer vertelde dat in de gedwongen prostitutie criminelen werken die er niet voor terugschrikken om van een OostEuropees meisje te eisen d at ze 1200 tot 1500 euro per dag verdient. Het gaat al snel om zo'n dertig 'beurten' per d ag. Dat is niet gebruikelijk, maar het gebeurt wel. Verantwoordelijkheid Om mensenhandel te kunnen vaststellen heeft de gemeente de raamverhuurders een zware verantwoordelijkheid gegeven. Zij moeten via intakegesprekken met nieuwe prostituees vaststellen o f het om een vrijwillige zelfredzame prostituee gaat of om een OostEuropees meisje dat het slachtoffer is geworden van criminelen. De gemeente ziet echter het grootste gevaar van al deze regelzucht over het hoofd, zei een aantal mensen in het publiek: meer prostituees verdwijnen daardoor in de illegaliteit. 'Dat kan zijn', antwoordde Van der Laan. 'Maar als het probleem verschuift, pakken we het daar aan. Dat is dan de volgende stap.' Achter gesloten Ramen Consequenties van het Amsterdams Prostitutiebeleid 2

Om de privacy van de geïnterviewde te beschermen, hebben wij enkele namen geanonimiseerd. 3

INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE... 4 INLEIDING... 7 DEFINITIES... 10 1. WERKEN IN DE PROSTITUTIEBRANCHE, EEN PROBLEEM?... 12 1.1 Inleiding... 12 1.2 Werken in de prostitutiebranche... 12 1.3 Misstanden in de prostitutiebranche... 13 1.3.1 Mensenhandel en uitbuiting... 13 1.3.2 Illegale prostitutie... 14 1.4 Omvang... 14 1.4.1 Omvang van prostitutie in Nederland... 15 1.4.2 Omvang van uitbuiting in de prostitutie in Nederland... 15 1.4.3 Leeftijd van de prostituees in Nederland... 16 1.4.4 Nationaliteit van prostituees in Nederland... 16 1.4.5 Omvang van prostitutie in Amsterdam... 17 1.4.6 Omvang van uitbuiting in de prostitutie in Amsterdam.... 17 1.4.7 Leeftijd van de prostitutees in Amsterdam.... 18 1.4.8 Nationaliteit van de prostitutees in Amsterdam.... 19 1.4.9 Aantal klanten en toeristen die naar prostituees gaan en/of het Wallengebied bezoeken... 20 1.5 Deelconclusie... 20 2. OORZAKEN EN GEVOLGEN VAN MENSENHANDEL IN DE PROSTITUTIE... 22 2.1. Inleiding... 22 2.2. Oorzaken... 22 2.2.1 maatschappelijke ontwikkelingen... 22 2.2.2 Specifieke oorzaken... 23 2.2.3 Oorzaken van mensenhandel in de prostitutie volgens de gelegenheidstheorie... 24 2.3 Gevolgen van mensenhandel in de prostitutie... 25 2.3.1 De gevolgen voor de uitgebuite prostituee... 26 2.3.2 De gevolgen voor de vrijwillige prostituee... 28 2.3.3 De gevolgen voor de dader... 29 2.3.4 De gevolgen voor de Nederlandse overheid... 29 2.4 Deelconclusie... 30 4

3. PROSTITUTIEBELEID IN NEDERLAND... 31 3.1 Inleiding... 31 3.2 Internationale wetgeving... 31 3.3 Nederlands prostitutiebeleid... 31 3.4 Uitvoering en organisatie van het beleid... 33 3.5 Vergelijkende invalshoek met Zweden... 35 3.5.1 Zweeds beleid... 35 3.5.2 Omvang... 36 3.6 Deelconclusie... 37 4. PROSTITUTIEBELEID VAN DE GEMEENTE AMSTERDAM... 38 4.1 Inleiding... 38 4.2 Politiekjuridische invalshoek... 38 4.2.1 Het beleid van de Gemeente Amsterdam... 38 4.3 Sociaaleconomische invalshoek... 41 4.4 Sociaalculturele invalshoek Amsterdam... 43 4.5 Deelconclusie... 45 5. CONSEQUENTIES VAN HET BELEID... 46 5.1 Inleiding... 46 5.2 Vermindering van het aantal ramen... 47 5.3 Leeftijdsverhoging... 50 5.4 Inschrijving bij de Kamer van Koophandel... 53 5.5 Deelconclusie... 55 6. EINDCONCLUSIE... 56 7. AANBEVELING AAN DE GEMEENTE AMSTERDAM... 60 BRONNENLIJST... 61 REFLECTIE... 62 5

BIJLAGEN... 64 BIJLAGE 1 Verslag Stadsgesprek prostitutie... 65 georganiseerd door de Balie en het Parool... 65 BIJLAGE 2 Interview met Jimini Hignett... 69 exbewoonster van de Wallen en vrijwilligster voor slachtofferorganisatie 2 for trust ; organisatie die slachtoffers mensenhandel ondersteunt, met als doel het vergroten van het sociale netwerk van de cliënt en het doorbreken van het sociaal isolement... 69 BIJLAGE 3 Interview met Ilonka Stakelberough... 70 Stichting Geisha Belangenbehartiging Prostituees... 70 BIJLAGE 4 Interview met Tom... 79 Maatschappelijk werker, vriend van Jan Lagewaard... 79 BIJLAGE 5 Interview met Jan Lagewaard... 81 Bordeelhouder op de Wallen... 81 Verhaal van een meisje dat tijdens het gesprek binnen kwam... 93 Verhaal van Dolly... 94 De huisregels van... 95 De peeskamers... 97 BIJLAGE 6 Interview met Prostitutie & Gezondheidscentrum 292... 98 BIJLAGE 7 Interview met Lisa en Paul... 107 (ex)prostituees... 107 BIJLAGE 8 Vragen aan de Gemeente Amsterdam... 110 BIJLAGE 9 Vragen aan Robert Valkhoff... 113 Projectleider Project 1012... 113 BIJLAGE 10 Presentatie 5vwo Mensenhandel op de Wallen... 114 6

INLEIDING Naar aanleiding van een aflevering van het programma Je zal het maar zijn van BNN, stuitten wij op het onderwerp prostitutie op de Amsterdamse Wallen. Wij vroegen ons af hoe je als 18jarige achter de ramen terecht komt. Het zijn onze leeftijdsgenoten en toch blijft het een wereld die wij niet kennen; een vervanons- bedshow. Wij zijn opgegroeid in t Gooi, een omgeving waar prostitutie niet zichtbaar is. Wij merkten dat er op het eerste gezicht rond prostitutie een sfeer van sensatie en mysterie hangt. Maar toen wij ons verder in het onderwerp verdiepten, ontdekten wij al snel dat achter deze mysterie en sensatie de nodige misstanden schuilgaan. Prostitutie bleek een lucratieve markt voor de georganiseerde misdaad. De georganiseerde misdaad houdt een deel van de prostitutiebranche dan ook stevig in zijn greep. 1 Dit resulteert in mensenhandel 2 waarbij uitbuiting het doel is. Uitbuiting houdt het volgende in: mensen, vrijwillig of niet vrijwillig, laten werken en daarvan profiteren, door de inkomsten af te nemen en ze onder mensonterende omstandigheden te laten werken. Dit kan gepaard gaan met dwang, geweld, chantage en misleiding. Bij vrouwen die in de prostitutie gedwongen worden speelt geweld vaak een rol. 3 Uitbuiting is in strijd met de Nederlandse grondwet, het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens, het Europees Verdrag tegen Mensenhandel en Richtlijn Europa. Om misstanden rond prostitutie te bestrijden voert iedere gemeente, naast de landelijke wetgeving, haar eigen beleid. Wij hebben er voor gekozen om de Gemeente Amsterdam te onderzoeken, omdat Amsterdam één van de bekendste prostitutiebuurten ter wereld bezit, ook wel de Wallen, het Red Light District of de Rosse Buurt genoemd. Op 12 november 2013 zijn wij naar een stadsgesprek over prostitutie geweest, georganiseerd door de Balie en het Parool. Hierin werd het prostitutiebeleid van de Gemeente Amsterdam besproken. Op deze bijeenkomst vertelde officier van justitie Jolanda de Boer: dat in de gedwongen prostitutie criminelen werken, die er niet voor terugschrikken om van een OostEuropees meisje te eisen dat ze 1200 tot 1500 euro per dag verdient. Het gaat al snel om zo'n dertig 'beurten' per dag. Dat is niet gebruikelijk, maar het gebeurt wel. 4 En de burgemeester vertelde Volgens de conservatiefste schattingen worden 400 mensen per nacht verkracht onder onze verantwoordelijkheid. 5 1 Centrum Criminaliteitspreventie Veiligheid (CCV), prostitutie rapport Emergo 2 CCV, prostitutie 3 Coördinatiecentrum mensenhandel (Comensha) 4 Het Parool: 'Zeker 400 mensen per nacht verkracht in Amsterdam', 131113 5 Het Parool: 'Zeker 400 mensen per nacht verkracht in Amsterdam', 131113 7

Het beleid van de gemeente Amsterdam onderzoeken wij vanuit drie invalshoeken: de politiekjuridische invalshoek, sociaaleconomische invalshoek en de sociaal- culturele invalshoek. Daarnaast zullen wij het prostitutiebeleid van Nederland en Zweden met elkaar vergelijken omdat deze landen veel met elkaar gemeen hebben, maar op het punt van prostitutie een geheel ander standpunt innemen. Prostitutie is in Nederland legaal zolang het gaat om vrijwillige seks tussen volwassenen. 6 Men gaat uit van de mondige prostituee die voor haar belangen opkomt. In Zweden is prostitutie gecriminaliseerd. Een prostituee wordt gezien als onschuldig slachtoffer, de pooier als crimineel en de klant is strafbaar. 7 Dit roept de vraag op of het beleid in Zweden, uitbuiting van vrouwen die in de prostitutie werkzaam zijn, effectief bestrijdt. In het stadsgesprek deed burgemeester Eberhard van der Laan een opmerkelijke uitspraak: Wij praten met sekswerkers, maar wij richten ons veel op de bordeelhouders en niet op de sekswerkers, bordeelhouders krijgen voornamelijk de informatie. Hieruit zou kunnen worden afgeleid, dat de aandacht niet op sekswerkers is gericht, maar op de bordeelhouder, terwijl de sekswerkers de personen zijn op wie het prostitutiebeleid effect moet hebben. Het prostitutiebeleid van de gemeente Amsterdam stelt zich ten doel om uitbuiting van prostituees tegen te gaan 8, maar zoals de burgemeester zelf al zei richt de gemeente zich uiteindelijk voornamelijk op de bordeelhouder. Maatregelen betreffen met name het sluiten van 263 ramen, het verhogen van de minimumleeftijd van 18 naar 21 jaar en de registratieplicht bij de Kamer van Koophandel. Hierover schreef het Parool: De gemeente ziet echter het grootste gevaar van al deze regelzucht over het hoofd, zei een aantal mensen in het publiek: meer prostituees verdwijnen daardoor in de illegaliteit. 'Dat kan zijn', antwoordde Van der Laan. 'Maar als het probleem verschuift, pakken we het daar aan. Dat is dan de volgende stap.' 9 Wij vroegen ons af hoe de prostituees het prostitutiebeleid van de Gemeente Amsterdam ervaren en welke gevolgen zij hiervan ondervinden. Uiteindelijk resulteerde dit in de volgende hoofvraag: Wat zijn de consequenties van het Amsterdams prostitutiebeleid voor de (uitgebuite) prostituees? 6 Rijksoverheid onderwerp prostitutie 7 EO documentaire: Schone Schijn 8 Bijlage 1: Stadsgesprek Prostitutie 9 Het Parool: 'Zeker 400 mensen per nacht verkracht in Amsterdam', 131113 8

Om onze hoofdvraag te kunnen beantwoorden hebben wij een aantal deelvragen opgesteld: 1. Werken in de prostitutiebranche, een probleem? Omvang 2. Wat zijn de oorzaken en gevolgen van uitbuiting in de prostitutie? 3. Wat houdt het Nederlandse prostitutiebeleid in? Vergelijkende invalshoek Zweden 4. Wat houdt het prostitutiebeleid van de Gemeente Amsterdam in? Politiekjuridische invalshoek Sociaaleconomische invalshoek Sociaalculturele invalshoek 5. Wat zijn de consequenties van de vermindering van het aantal ramen op de Wallen op de (uitgebuite) prostituees? 6. Wat de consequenties van de leeftijdsverhoging in de raamprostitutie op de (uitgebuite) prostituees? 7. Wat de consequenties van de registratieplicht bij de Kamer van Koophandel op de (uitgebuite) prostituees? Om onze deelvragen te beantwoorden hebben wij literatuuronderzoek 10 gedaan. Daarnaast hebben wij diepte interviews 11 gehouden met: Lisa 12, prostituee; Paul 13, prostituee; Ilonka Stakelborough 14, exprostituee en directrice Stichting Geisha, belangen vereniging voor prostituees; Jan Lagewaard 15, bordeelhouder op de Wallen; Tom, maatschappelijk werker voor de Gemeente Amsterdam en vriend van Jan; Prostitutie en Gezondheidscentrum 292 16 ; Jimini Hignett 17, voormalig bewoonster van de Wallen en vrijwilligster voor 2 for trust ; organisatie die slachtoffers van mensenhandel ondersteund, met als doel het vergroten van het sociale netwerk van de cliënt en het doorbreken van het sociaal isolement. Anja den Braber, adviseur kabinet burgemeester Van der Laan; Robert Valkhoff 18, project 1012, met Project 1012 wil de gemeente Amsterdam de criminaliteit en de verloedering in het hart van de stad tegengaan. 19 10 Bronnenlijst 11 Bijlage: 2 t/m 9 12 Bijlage 7: interview Lisa en Paul 13 Bijlage 7: interview Lisa en Paul 14 Bijlage 3: interview Ilonka Stakelborough 15 Bijlage 5: interview Jan Lagewaard 16 Bijlage 6: interview Prostitutie en Gezondheidscentrum 292 17 Bijlage 2: interview Jimini Hignett 18 Bijlage 9: vraag Robert Valkhoff 19 Project 1012 Gemeente Amsterdam 9

DEFINITIES Prostitutie: het zich beschikbaar stellen tot het verrichten van seksuele handelingen met een ander tegen betaling. 20 In de prostitutie zijn er verschillende branches; sexclub, escort, raamprostitutie en thuiswerkers. Prostitutiebedrijf: de activiteit, bestaande uit het bedrijfsmatig gelegenheid geven tot prostitutie. 21 Seksbedrijf: de activiteit, bestaande uit het bedrijfsmatig gelegenheid geven tot prostitutie of tot het verrichten van seksuele handelingen voor een ander tegen betaling of uit het bedrijfsmatig aanbieden van vertoningen van erotisch- pornografische aard in een seksinrichting tegen betaling. 22 Mensenhandel: In Nederland verstaat men onder mensenhandel: het werven, vervoeren, overbrengen, opnemen of huisvesten van een persoon, met gebruik van dwang (in brede zin) en met het doel die persoon uit te buiten. 23 De (beoogde) uitbuiting is de kern van mensenhandel. 24 Bij mensenhandel in de prostitutie wordt ook wel gesproken over vrouwenhandel omdat er vooral vrouwen worden verhandeld. 25 Dwang: het uitoefenen van macht om iemand tegen diens wil iets te laten doen. 26 Uitbuiting: mensen, vrijwillig of niet vrijwillig, laten werken en daarvan profiteren, door de inkomsten af te nemen en ze onder mensonterende omstandigheden te laten werken. Dit kan gepaard gaan met dwang, geweld, chantage en misleiding. Bij vrouwen die in de prostitutie gedwongen worden speelt geweld vaak een rol. 27 Uitbuiting kan in verschillende sectoren plaats vinden, enkele voorbeelden zijn: prostitutie champignonteelt huishouding Uitbuiting kan op verschillende manieren voorkomen. Er kan sprake zijn van uitbuiting wanneer iemand bijvoorbeeld: niet over haar/zijn eigen paspoort en reisdocumenten mag beschikken. illegaal in Nederland verblijft. een groot deel van haar/zijn inkomsten moet afdragen. 28 Wanneer het gaat over seksuele uitbuiting, gaat het om uitbuiting in de prostitutie. 20 Centrum Criminaliteitspreventie Veiligheid (CCV), prostitutiebeleid 21 CCV, prostitutiebeleid 22 CCV, prostitutiebeleid 23 CCV, prostitutiebeleid 24 Coördinatiecentrum Mensenhandel (CoMensha) 25 Nationaalrapporteur mensenhandel 26 www.woorden.org 27 Coördinatiecentrum mensenhandel (Comensha) 28 Fairwork 10

Pooier: man die leeft van de inkomsten van prostituees die voor hem werken. 29 Een pooier beschermt zijn prostituees tegen lastige en agressieve klanten. Soms bestaat er een liefdesrelatie. In de praktijk is er vaak sprake van een parasitaire relatie: de prostituee verdient het geld en draagt het af aan de pooier. De pooier zorgt er vaak voor dat het meisje afhankelijk van hem is en blijft. 30 Loverboy: Loverboys zijn mensenhandelaren die vrouwen en/of mannen doelbewust emotioneel afhankelijk maken door (de belofte van) het aangaan van een liefdesrelatie en hen vervolgens via dwang, (dreiging met) geweld of andere feitelijkheid, afpersing, fraude, misleiding, misbruik vanuit feitelijke omstandigheden voortvloeiend overwicht, misbruik van een kwetsbare positie van deze vrouwen of mannen uit te buiten, veelal in de prostitutie. 31 De Wallen: De Wallen bevinden zich binnen het gebied met de postcode 1012. De Wallen zijn al eeuwenlang een gebied waarin prostitutie plaats vindt. Andere woorden voor de Wallen zijn: the Red Light District en de rosse buurt. De Wet Bibob: de Wet Bibob is een (preventief) bestuursrechtelijk instrument. Als er een ernstig gevaar dreigt dat bijvoorbeeld een vergunning wordt misbruikt, kan het bevoegde bestuursorgaan de aanvraag weigeren of de afgegeven vergunning intrekken. Zo wordt voorkomen dat de overheid criminele activiteiten faciliteert en wordt bovendien de concurrentiepositie van bonafide ondernemers beschermd. Om de mate van gevaar te bepalen, kan het bestuursorgaan aan advies aanvragen bij het Bureau. 32 Pushfactoren: omstandigheden (factoren) die mensen er toe bewegen een gebied of het land van herkomst te verlaten. Pullfactoren: omstandigheden in een gebied die als prettig of beter worden ervaren waardoor migranten worden aangetrokken tot dat gebied. Factoren in een bepaald gebied die mensen aantrekken. KvK: Kamer van Koophandel. 29 Woordenboek Van Dale 30 Georganiseerde criminaliteit in Nederland 252 Onderzoek en beleid 31 CCV, loverboyproblematiek 32 www.justis.nl 11

1. WERKEN IN DE PROSTITUTIEBRANCHE, EEN PROBLEEM? 1.1 INLEIDING Hoe is werken in de prostitutiebranche in Nederland geregeld? Welke misstanden worden gesignaleerd? Hoeveel mensen werkzaam zijn als prostituee en wat is de nationaliteit en leeftijd van prostituees? Op deze vragen zullen wij antwoord geven in deze deelvraag. Daarnaast brengen we de vraag naar prostituees in kaart. Dit inventariseren we zowel voor Nederland als Amsterdam. 1.2 WERKEN IN DE PROSTITUTIEBRANCHE Prostitutie is in Nederland legaal zolang het gaat om vrijwillige seks tussen volwassenen. 33 Seksexploitanten en prostituees worden gezien als gewone werkgevers en werknemers. Men gaat uit van de mondige prostituee die voor zijn/haar belangen opkomt. In de prostitutiebranche bestaan er verschillende branches. Er is een verdeling in locatie gebonden en niet locatie gebonden prostitutie. Locatie gebonden prostitutie; raamboordeel/raamprostitutie, prostitutie in seksclubs/theaters, erotische massagesalons. Niet locatie gebonden prostitutie; Escort, hotelprostitutie, thuisprostitutie, straatprostitutie. 34 Werken in de prostitutiebranche in Nederland kan in de volgende gevallen: 35 1. Werken in loondienst; een prostituee is in dienst bij een exploitant en ontvangt loon. 2. Werken als zelfstandig ondernemer; een prostituee werkt voor zichzelf, een exploitant heeft geen gezag over zijn/haar werkomstandigheden. 3. Werken in een fictieve dienstbetrekking voor een opdrachtgever (exploitant) waarbij aan een aantal voorwaarden moeten voldaan. Dit is een tussenvorm van werken als zelfstandige en werken in loondienst. In het deze voorwaarden liggen de rechten en plichten van de exploitant en de prostituee vast terwijl laatstgenoemde niet in loondienst is. Als een prostituee een zelfstandig ondernemer is, moet hij of zij zich registreren bij de Kamer van Koophandel (KvK). Dit zijn raamprostituees, thuiswerkers en alle als zelfstandig ondernemer werkende escorts. 36 33 Rijksoverheid onderwerp prostitutie 34 CCV 35 Rijksoverheid, prostitutie. Werken in de prostitutie in Nederland wie mag wat wanneer 36 Programma Prostitutie Amsterdam 2013 12

1.3 MISSTANDEN IN DE PROSTITUTIEBRANCHE Binnen de prostitutiebranche blijken de nodige misstanden te bestaan. 37 Prostitutie is een lucratieve markt voor de georganiseerde criminaliteit. De georganiseerde misdaad houdt een deel van de prostitutiebranche dan ook stevig in zijn greep 38. Dit kan resulteren in mensenhandel 39 waarbij uitbuiting het doel is. 1.3.1 MENSENHANDEL EN UITBUITING Mensenhandel staat omschreven in artikel 273 f van het Wetboek van Strafrecht. Onder mensenhandel wordt verstaan: Misbruik van mensen in een dienst of arbeidsverhouding strafbaar te stellen, evenals alle handelingen die ertoe strekken iemand in een dergelijke positie te brengen. Profiteren van dergelijke omstandigheden en het dwingen tot afgifte van inkomsten uit seksuele arbeid of diensten en uit de verwijdering van organen is eveneens strafbaar als mensenhandel. Leidend in het artikel is het feit dat de uitbuiting een inbreuk op de persoonlijke vrijheid en de fundamentele mensenrechten van het slachtoffer beteken. 40 De (beoogde) uitbuiting is de kern van mensenhandel in de prostitutiebranche. Uitbuiting is in strijd met fundamentele mensenrechten. Uitbuiting is in strijd met de Nederlandse grondwet, het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens, het Europees Verdrag tegen Mensenhandel en Richtlijn Europa. 41 Gedwongen prostitutie is een van de bekendste vormen van mensenhandel. Sinds 2005 is in Nederland alle uitbuiting, met als doel het persoonlijk gewin van de dader, onderdeel van de strafbaarstelling mensenhandel. 42 Seksuele uitbuiting in strijd met de Nederlandse grondwet. In artikel 11 staat namelijk: Ieder heeft, behoudens bij of krachtens de wet te stellen beperkingen, recht op onaantastbaarheid van zijn lichaam. 43 Iedereen mag dus zelf beslissen over zijn lichaam. Als je gedwongen moet werken in de prostitutie, wordt dit recht om zelf te beslissen geschonden. Uitbuiting kan ook gaan over de arbeidsvoorwaarden die niet worden nageleefd, zoals de maximale werktijden. Ook is er vaak sprake van ongezonde en gevaarlijke arbeidsomstandigheden, te weinig betaald krijgen of soms niet uitbetaald worden, 37 Nota van Uitgangspunten Prostitutiebeleid 2012 2017 38 CCV prostitutie Rapport Emergo 39 CCV prostitutie 40 Artikel 273f Wetboek van Strafrecht 41 Inspectie SZW arbeidsuitbuiting 42 CCV Aanpak loverboy problematiek 2012 43 Artikel 11 Grondwet 13

niet beschikken over een eigen paspoort en met valse beloften naar bijvoorbeeld Nederland worden gehaald. 44 Daarnaast is uitbuiting in strijd met het Nederlands stelsel van sociale zekerheid. Er zijn veelal situaties waarin prostituees zwart betaald worden en niet verzekerd zijn tegen bijvoorbeeld ongevallen. 45 Seksuele uitbuiting gaat ook in tegen artikel 4 van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens: het verbod van slavernij en dwangarbeid. Hierin staat onder andere beschreven dat niemand gedwongen mag worden dwangarbeid of verplichte arbeid te verrichten. Niemand mag dus gedwongen worden om in de prostitutie te werken. 1.3.2 ILLEGALE PROSTITUTIE Om een seksbedrijf te exploiteren is een gemeentelijke vergunning vereist. Een seksinrichting zal nietvergund en illegaal zijn als deze opereert zonder vergunning. Ook exploitatie met een vergunning waarbij sprake is van het niet voldoen aan één of meerdere vergunningsvoorwaarden is illegaal. 46 De vergunningsvoorwaarde kunnen verschillen per gemeente. Onvergunde vormen van prostitutie zijn: Straatprostitutie Thuisprostitutie Overige onvergunde prostitutievormen: o Massagesalon o Hotelprostitutie o Overige horeca en uitgaansgelegenheden o Onvergunde escort o Overige locaties 1.4 OMVANG Om de omvang van prostitutie en de omvang van uitbuiting in de prostitutie in beeld te brengen kijken we naar: Nederland: Omvang van prostitutie in Nederland. Omvang van uitbuiting in de prostitutie in Nederland. Leeftijd van prostituees in Nederland. Nationaliteit van prostituees in Nederland. 44 Fairwork 45 Inspectie SZW arbeidsuitbuiting 46 CCV: Nietvergunde, illegale en gedwongen prostitutie evaluatie Utrechts Prostitutiebeleid van Gemeente Amsterdam 14

Amsterdam: Omvang van prostitutie in Amsterdam. Omvang van uitbuiting in de prostitutie in Amsterdam. Leeftijd van prostituees in Amsterdam. Nationaliteit van prostituees in Amsterdam Aantal klanten en toeristen die naar prostituees gaan en/of het Wallengebied bezoeken. Het probleem bij het onderzoeken van de omvang is dat exacte cijfers niet te geven zijn. Dit is omdat er ook illegale prostitutie plaats vindt 47 en het probleem bij de omvang van gedwongen prostitutie is dat zowel de uitbuiter als de prostituee er bij is gebaat de uitbuiting verborgen te houden en deze tegen de politie te ontkennen: de eerste vanwege de inkomsten, de laatste vaak uit angst voor de eerste. 48 Er zijn daarom alleen schattingen te geven zijn van de omvang. Daarnaast zullen wij hoofdzakelijk kijken naar de omvang van het aantal prostituees in de raamprostitutie, omdat dit het best aansluit bij het aspect van het Amsterdams prostitutiebeleid wat wij onderzoeken. 1.4.1 OMVANG VAN PROSTITUTIE IN NEDERLAND Volgens het Nationaal Dreigingsbeeld en Soa Aids zouden er in 2012 naar schatting 20.000 mensen in Nederland werkzaam zijn in de prostitutie. 49 Veruit de meeste prostituees in Nederland zijn vrouw (90%), maar er is ook een klein percentage transgender sekswerkers (5%) en mannelijke sekswerkers (ook 5%). 50 1.4.2 OMVANG VAN UITBUITING IN DE PROSTITUTIE IN NEDERLAND Voor de omvang van uitbuiting in de prostitutie in Nederland kijken we naar verschillende soorten cijfers. Hieronder het aantal aangemelde slachtoffers bij Coördinatiecentrum Mensenhandel (CoMensha) van 2001 tot 2010: 51 47 Bijlage 1: verslag Stadsgesprek prostitutie 48 NRC Next: next.checkt: Meer dan de helft van de prostituees doet dat onvrijwillig, 130812 49 Nationaal Dreigingsbeeld en Soa Aids 50 Kennislink 51 Seksuele uitbuiting Criminaliteitsbeeldanalyse 2012, pagina 38 15

CoMensha komt in 2010 tot een schatting van 800 gevallen van uitbuiting in de prostitutie. In de gaten moet worden gehouden dat CoMensha over mogelijke slachtoffers spreekt. In haar jaarverslag van 2010 zegt CoMensha (2011: pagina 6) dat dit bewust wordt gedaan, omdat niet van alle aangemelde personen is vast te stellen of zij ook daadwerkelijk slachtoffer van mensenhandel zijn. Er vindt namelijk geen officiële toetsing plaats. Ook is er een kans op dubbeltellingen, omdat hetzelfde slachtoffer door verschillende instanties aangemeld kan zijn. 52 1.4.3 LEEFTIJD VAN DE PROSTITUEES IN NEDERLAND Ongeveer 7 op de 10 (mogelijke) slachtoffers bevinden zich in de leeftijds categorie 18 tot en met 30 jaar. 53 Voor de groepen minderjarige (mogelijke) slachtoffers en (mogelijke) slachtoffers van 31 jaar en ouder geldt beide dat 1,5 op de 10 (mogelijke) slachtoffers zich hierin bevinden. 54 De groep 18 tot en met 23jarigen is 43%. 55 1.4.4 NATIONALITEIT VAN PROSTITUEES IN NEDERLAND De grootste groepen mogelijke slachtoffers hebben de WestEuropese (38%), Afrikaanse (32%) en OostEuropese (22%) nationaliteit. De WestEuropese slachtoffers komen vrijwel allemaal uit Nederland. De tabel hieronder laat zien welke nationaliteiten de meeste (mogelijke) slachtoffers (82%) hebben. De grootste groepen zijn de (mogelijke) slachtoffers met de Nederlandse en de Nigeriaanse nationaliteit. 52 Seksuele uitbuiting Criminaliteitsbeeldanalyse 2012, pagina 38 53 Seksuele uitbuiting Criminaliteitsbeeldanalyse 2012, pagina 41 54 Seksuele uitbuiting Criminaliteitsbeeldanalyse 2012, pagina 41 55 Seksuele uitbuiting Criminaliteitsbeeldanalyse 2012, pagina 41 16

1.4.5 OMVANG VAN PROSTITUTIE IN AMSTERDAM Over de omvang van het aantal prostituees in Amsterdam zijn verschillende schattingen gemaakt. De schattingen lopen uiteen van 4000 en 10.000 prostituees die in Amsterdam actief zijn. Enkele voorbeelden van de schattingen die er gemaakt zijn: Door de nationaalrapporteur mensenhandel wordt het aantal prostituees actief in Amsterdam geschat op 8000. 56 In het stadsgesprek prostitutie werd gesproken over 7000 prostituees die actief zijn in Amsterdam. 57 Het onderzoek Klanten van raamprostitutie De vraag naar raamprostitutie in Amsterdam onderzocht uit 2009 zegt het volgende over het aantal raamprostituees in Amsterdam: Op basis van schattingen van onder andere de GGD en een aantal andere experts zijn er waarschijnlijk circa 2.000 raamprostituees. 58 Het onderzoek Kwetsbaar beroep komt uit op de volgende schatting: Totaal aantal prostituees in Amsterdam bron: Kwetsbaar beroep 1.4.6 OMVANG VAN UITBUITING IN DE PROSTITUTIE IN AMSTERDAM. De schattingen van het slachtoffers van mensenhandel in Amsterdam lopen uiteen van 8 tot 90 procent van de prostituees in Amsterdam. 59 Wanneer je van de laagste schatting uitgaat, gaat het dus om ongeveer 400 vrouwen die seksueel worden uitgebuit. 60 Of zoals burgemeester Van der Laan zei tijdens het stadsgesprek: 56 Nationaal Rapporteur Mensenhandel Zorgt gelegaliseerde prostitutie voor meer mensenhandel? 57 Bijlage 1: Stadsgesprek prostitutie 58 Klanten van raamprostitutie De vraag naar raamprostitutie in Amsterdam onderzocht, pagina 24 59 Nota van Uitgangspunten Prostitutiebeleid 2012 2017 60 Bijlage 1: verslag Stadsgesprek prostitutie 17

Volgens de conservatiefste schattingen worden 400 mensen per nacht verkracht onder onze verantwoordelijkheid. 61 Prostitutiecontroleurs in de raamsector in Amsterdam, Alkmaar en Utrecht schatten het aantal onvrijwillig werkende vrouwen op 50 tot 90 procent. 62 1.4.7 LEEFTIJD VAN DE PROSTITUTEES IN AMSTERDAM. Voor de omvang van de leeftijd van de raamprostituees in Amsterdam kijken we naar een staafdiagram afkomstig uit het onderzoek Kwetsbaar Beroep dat de Gemeente Amsterdam in 2010 uitvoerde: In het diagram is te zien dat veruit de meeste prostituees (ongeveer 60%) tussen de 18 en de 25 jaar zijn. Er is een piek bij de leeftijdscategorie 2225 jaar. Deze categorie vertegenwoordigd tussen de 28 en 40% van het aantal raamprostituees in Amsterdam. 61 Het Parool: 'Zeker 400 mensen per nacht verkracht in Amsterdam', 131113 62 Onderzoek: Schone Schijn 18

1.4.8 NATIONALITEIT VAN DE PROSTITUTEES IN AMSTERDAM. Ook voor de omvang van de nationaliteit van de raamprostituees in Amsterdam kijken we naar een staafdiagram en een tabel afkomstig uit het onderzoek Kwetsbaar Beroep dat de Gemeente Amsterdam in 2010 uitvoerden: Nationaliteit raamprostituees in Amsterdam bron: GDD 2005 2007 Uit de staafdiagram en uit de tabel kunnen we afleiden dat de grootste aantal raamprostituees in Amsterdam uit OostEuropa afkomstige is. 19

1.4.9 AANTAL KLANTEN EN TOERISTEN DIE NAAR PROSTITUEES GAAN EN/OF HET WALLENGEBIED BEZOEKEN Het aantal klanten van raamprostituees in Amsterdam ligt waarschijnlijk rond de 200.000 klanten per jaar. Deze schatting is het resultaat van drie verschillende berekeningswijzen door de onderzoekers van het onderzoek Klanten van raamprostitutie De vraag naar raamprostitutie in Amsterdam onderzocht. 63 De meeste klanten van raamprostitutie in Amsterdam (90%) zijn tussen de 25 en 45 jaar. Ruim de helft van de klanten op de Wallen komt uit het buitenland. In het Singelgebied en de Pijp is de ruime meerderheid van de klanten Nederlands. 64 Een op de vijf Nederlandse mannen heeft ooit in zijn leven seks met een prostituee gehad. 65 Een op de tien Nederlandse mannen breng minstens 1 keer per jaar een bezoek aan een prostituee. 66 Circa 2,5 miljoen mensen uit de hele wereld die de Wallen en de sekswerkers bezoeken dat is ongeveer 36 procent van het totale aantal toeristen dat jaarlijks Amsterdam bezoekt. 67 1.5 DEELCONCLUSIE Wij kunnen concluderen dat prostitutie in Nederland legaal is zolang het gaat om vrijwillige seks tussen volwassenen. 68 Maar binnen de prostitutiebranche blijken de nodige misstanden te bestaan. 69 Prostitutie is een lucratieve markt voor de georganiseerde criminaliteit; zoals mensenhandel 70 waarbij uitbuiting het doel is. Niet alle vormen van prostitutie zijn legaal, er is sprake van illegale prostitutie wanneer een seksinrichting opereert zonder vergunning. Onvergunde vormen van prostitutie zijn bijvoorbeeld straatprostitutie, massagesalon en hotelprostitutie. Volgens het Nationaal Dreigingsbeeld en Soa Aids zouden er in 2012 naar schatting 20.000 mensen in Nederland werkzaam zijn in de prostitutie. 71 CoMensha komt in 2010 tot een schatting van 800 gevallen van uitbuiting in de prostitutie in Nederland. De schattingen van het aantal actieve prostituees in Amsterdam lopen uiteen van 4000 en 10.000. De schattingen van het aantal slachtoffers van seksuele uitbuiting in Amsterdam lopen uiteen van 8 tot 90 procent van de prostituees. 72 Wanneer je van de laagste 63 Klanten van raamprostitutie De vraag naar raamprostitutie in Amsterdam onderzocht 64 Klanten van raamprostitutie De vraag naar raamprostitutie in Amsterdam onderzocht 65 Klanten van raamprostitutie De vraag naar raamprostitutie in Amsterdam onderzocht 66 Klanten van raamprostitutie De vraag naar raamprostitutie in Amsterdam onderzocht 67 NRC Handelsblad, De Wallen zelf zijn het probleem niet, 13022008 68 Rijksoverheid onderwerp prostitutie 69 Nota van Uitgangspunten Prostitutiebeleid 2012 2017 70 CCV prostitutie 71 Nationaal Dreigingsbeeld en Soa Aids 72 Nota van Uitgangspunten Prostitutiebeleid 2012 2017 20