BIJLAGE BIJ WMO WAAIER GGZ WMO WERKGROEP Met oog voor de GGZ Samengesteld door ervaringsdeskundigen
Aanleiding: De WMO Werkgroep Met Oog voor de GGZ is een samenwerking van de cliëntenraad GGNet en het Programma Lokale Versterking. Zij zet zich in voor een sterke participatie van mensen met een psychische beperking, een verslavingsprobleem, daklozen en vrouwen uit de vrouwenopvang. Mensen met psychische problemen zijn in Nederland nog altijd een kwetsbare groep burgers. De WMO Werkgroep signaleerde, in de vele contacten met de gemeentes in de regio Gelderland, dat deze doelgroepen nog te weinig worden ingeschakeld bij het ontwikkelen en uitvoeren van beleid. De gemeenten zouden deze kwetsbare inwoners als vanzelfsprekend in hun WMO beleid moeten opnemen. Ook voor de grote groep mensen die onzichtbaar, achter de voordeur, een verkommerd bestaan leidt, is meer aandacht nodig vanuit de gemeenten. Zonder deze aandacht zal deze groep mensen steeds verder afglijden en buiten de maatschappij vallen! Met alleen het OGGZ beleid, het Regio Kompas zijn de beleidsmakers binnen de gemeentes er nog niet! Een grote groep mensen met een psychische beperking, verslavingsproblemen, daklozen en vrouwen uit de vrouwenopvang komt hiermee tussen wal en schip terecht. Beleidsmakers en GGZ doelgroepen hebben elkaar nodig! Als geen ander weten de ervaringsdeskundigen uit de doelgroepen waar ze behoeften aan hebben, wat de obstakels zijn en wat er in hun gemeenten beter kan. Wij horen in alle 9 prestatievelden voor te komen en willen dat ook kenbaar maken aldus de mensen uit de GGZ doelgroepen. De WMO Werkgroep wilde graag aan hun wens tegemoet komen en organiseerde voor de ervaringdeskundige een regionale Werkconferentiedag in Apeldoorn. Na een dag hard werken hebben de ervaringsdeskundigen zichzelf in alle 9 prestatievelden m.b.t. het WMO beleid op de kaart gezet. De WMO Werkgroep Met Oog voor de GGZ heeft de wensen, obstakels en aanbevelingen van de ervaringsdeskundigen serieus genomen en in een document verwerkt. In de vorm van de WMO Waaier worden deze aangeboden aan de WMO beleidsmedewerkers en WMO raden in de gemeenten van de regio Gelderland. Namens de WMO Werkgroep Met Oog voor de GGZ WMO Werkgroep Met Oog voor de GGZ mei 2009 2
Prestatieveld 1 Het bevorderen van sociale samenhang in en leefbaarheid van buurten en wijken Dit houdt in dat een gemeente moet zorgen voor een aantrekkelijke buurt en ontmoetingsplaatsen. Maar ook veiligheid in de buurt is belangrijk. Vraag: Als je het bovenstaande leest en op jezelf betrekt, met jou beperking, wat betekend dit dan. 1. Wat betekent veiligheid voor jou met je beperking?(en andere GGZ gebruikers?) (is het veilig als mensen weten dat jij niet gevaarlijk bent, levert dat betere contacten met de buurt op) Denk ook eens aan de inrichting van de buurt, beplanting, verlichting 2. Ontmoeting een speciale plek, een speciale morgen? Zou jij naar zo een ontmoetingsplaats gaan waarom wel of niet? Hoe zou zo een plek eruit moeten zien? 3. Wat zou de gemeente in een wijk kunnen doen om mensen in een sociaal isolement te betrekken bij de leefomgeving/buurt. 4. Omschrijf jouw ideale buurt. WMO Werkgroep Met Oog voor de GGZ mei 2009 3
Antwoorden Veiligheid betekend: Belangrijk is de mogelijkheid te houden om een keuze te houden tussen contact of geen contact, dat is voor iedereen weer anders Geen overlast van (hang) jongeren Geen concentratie van mensen met diverse problematieken in de wijk. Een aanspreekpunt of toezichthouder draagt bij aan veiligheid. Een goed onderhouden buurt 1. Ontmoetingsplaats Enerzijds wordt er getwijfeld of een ontmoetingscentrum nog wel werken. Anderzijds zijn juist de Dac s de plaatsen voor ontmoeting. Initiatieven in de buurt dragen bij aan ontmoeting, bijvoorbeeld een buurtbarbecue Samen dingen doen, niet persé te hoeven praten. 2. Rol Gemeente Dac s die juist open zijn in weekenden en feestdagen. Voorlichting om het begrip te bevorderen Ervaringsdeskundigen inzetten in de wijk Laagdrempelige ontmoetingsplekken en activiteiten initiëren Informatie in huis aan huis blaadjes over wijkactiviteiten Overleg met woningbouw om te kijken of er een spreidingsbeleid mogelijk is. Een lokaal zorgnetwerk, één zorgconsulent Contactpersoon in de buurt, buurtwacht WMO Werkgroep Met Oog voor de GGZ mei 2009 4
Prestatieveld 2 Op preventiegerichte ondersteuning van jeugdigen met problemen met opgroeien van ouders met problemen met opvoeden. De gemeente moet proberen problemen bij jongeren te voorkomen en ouders te helpen met de opvoeding. Vraag: Jeugd met een GGZ beperking Als het om jeugd met GGZ beperking gaat: is er iets anders nodig als bij jongeren zonder GGZ beperking? Dus wat is er specifiek nodig buiten dat wat al gedaan wordt. Je kunt denken aan de gebieden: Onderwijs Sociale contacten Verslaving Stigma Vraag: Ouders van jongeren met een GGZ beperking Als het om ouders gaat waarbij de jongere een GGZ beperking heeft welke ondersteuning zou de gemeente moeten geven? WMO Werkgroep Met Oog voor de GGZ mei 2009 5
Antwoorden 1. Onderwijs Inzet van ervaringsdeskundigen op school. Bijvoorbeeld ex-verslaafde die voorlichten, dat spreekt aan, één op één contact. Zorgen voor veiligheid op school zodat iedereen erbij hoort(pesten aanpakken) Maatwerk: Voldoende onderwijskrachten Preventie: signaleren van kwetsbare personen. 2. Sociale contacten Het zou goed zijn als er een chatbox is waar jongeren(anoniem) met elkaar kunnen spreken over hun problemen. Straathoekwerk: Plekken/honken waar jongeren kunnen samenzijn, dit onder toezicht op afstand van en door jongeren Keuzemogelijkheden: Activiteiten, laagdrempelig en gericht op jongeren om op die manier lotgenoten te ontmoeten, maatjes groepen. 3. Verslaving Keiharde voorlichting over de gevolgen. Verslavingen zijn niet normaal! Onderwerp verslaving opnemen in lesprogramma, bijvoorbeeld biologieles, wat doet verslaving aan de hersenen. 4. Rol gemeente ouders/jongeren Laagdrempelig centrum voor jeugd en gezin. Opvoedingsondersteuning Zorgen voor respijtzorg (voorzieningen) Jongerenloket Meer aandacht(beleid) voor jongeren met psychosociale problemen of kinderen van ouders met psychosociale problemen. Zorgen voor de mogelijkheid van individuele begeleiding van ouders en jongeren. WMO Werkgroep Met Oog voor de GGZ mei 2009 6
Prestatieveld3 Het geven van informatie advies en cliëntenondersteuning Het gaat om mondelinge, schriftelijke en digitale informatie en ondersteuning die een gemeente dient te geven. Vraag: Waar moet schriftelijke informatie aan voldoen als we aan de doelgroep GGZ denken? (bijvoorbeeld folders en of krantenberichten, grote letter, plaatjes etc.) Waar moet digitale informatie aan voldoen? Werkt digitale informatie wel voor de GGZ doelgroep? Waar moet mondelinge informatie aan voldoen? (Wat verwacht jij van de loketmedewerker? Hoe ziet het ideale loket eruit? Moet er thuis gekomen worden? Eenmalige voorlichting voldoende? Telefonische informatie?) Waar moet een loketmedewerker aan voldoen? Ondersteuning: Waarbij heb jij ondersteuning nodig? (alleen aanvragen van voorzieningen of is er meer.? WMO Werkgroep Met Oog voor de GGZ mei 2009 7
Antwoorden 1. Schriftelijke voorlichting Folders waarin met plaatjes gewerkt wordt, gericht op diverse doelgroepen Krantenartikelen ook met plaatjes en grote letters. Informatie breed aanbieden 2. Digitale informatie Informatie gericht op doelgroep, met plaatjes erbij. Grote letter Muziek erbij Simpel taalgebruik 3. Mondelinge informatie Loketmedewerker dient ervaring te hebben met ggz doelgroep. Zou in iedergeval een basis training moeten hebben waarbij ook ervaringsdeskundigen de medewerkers trainen(cliënten trainen ambtenaren) Loket medewerker dient goed contactuele eigenschappen te bezitten Loket dient herkenbaar te zijn Moet ook beschikken over een aparte spreekkamer. Ervaringsdeskundigen (ggz) speekuren laten draaien Goede sociale kaart kennen maar ook de mensen erachter. Terugbelservice Verbinding leggen met sociale zaken 4. Ondersteuning Een vast contactpersoon Luisterend oor Begripvol en vriendelijkheid Niet invullen voor de klant vraag achter de vraag ontdekken Meedenkend Mogelijkheid geven voor thuisbezoek WMO Werkgroep Met Oog voor de GGZ mei 2009 8
Prestatieveld 4 Ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers Vragen: Als het gaat om vrijwilligers werk, doe jij vrijwilligerswerk? Is er genoeg vrijwilligerswerk als het om onze doelgroep gaat? welke specifieke behoeftes zijn er dan voor jou, andere mensen. (Welke eisen mogen eraan je gesteld worden, welke ondersteuning heb je nodig om vrijwilligerswerk te doen? Welke voorzieningen heb je nodig om vrijwilligerswerk te kunnen doen?) Wat heeft een mantelzorger van iemand met een ggz problematiek nodig, wat is daarin anders? Ben jij mantelzorger? Als je mantelzorger bent zelf met een psychische beperking kan je dan wel zorgen voor een ander? Als jezelf problemen hebt wat heb je dan extra nodig om toch mantelzorger te kunnen zijn? Hoe voorkom je overbelasting van een mantelzorger? Voorbeeld een zoon die zelf last heeft van contactstoornis zorgt voor zijn zwaar depressieve moeder, vader is overleden. WMO Werkgroep Met Oog voor de GGZ mei 2009 9
Antwoorden Er is onvoldoende vrijwilligerswerk voor mensen met psychische problematiek Er is geen begrip dat je af en toe moet afhaken Er is geen goede ondersteuning begeleiding 1. Behoeftes mantelzorger Er dient een goede begeleiding van de mantelzorg te zijn Intervisie en training zijn belangrijk Meer aandacht voor mantelzorgers die een naaste hebben met psychische problematiek. Waardering Ook nazorg mogelijkheden creëren voor mantelzorgers 2. Overbelasting mantelzorger Is niet altijd te voorkomen Respijtzorg en goede ondersteuning kunnen hierin wel preventief werken. 3. Algemeen Steunpunten mantelzorgers dienen getraind te worden op psychische problematiek Het zou goed zijn als mantelzorger vrijgesteld worden van sollicitatie plicht Er zou meer begrip in de omgeving moeten zijn voor de ziekte, de persoon achter de ziekte. 4. Rol gemeentes Meer vrijwilligerswerk op maat Zorgen voor goed begeleiding, coaches (ervaring met de doelgroep) Vrije tijdsmakelaar WMO Werkgroep Met Oog voor de GGZ mei 2009 10
Prestatieveld 5 Het bevorderen van de deelnamen aan het maatschappelijk verkeer en van het zelfstandig functioneren van mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en van mensen met een psychosociaal probleem. De gemeente moet zorgen dat mensen met een lichamelijke, verstandelijke of psychische beperking mee kunnen doen in de samenleving. Vragen Wat heb jij met jou beperking allemaal nodig om deel te kunnen nemen aan de samenleving. Hoe ziet een deelname voor jou eruit? Wil je vrijwilligerswerk doen of een cursus volgen of sporten of iets anders en waarin heb je dan ondersteuning nodig? (je kunt dan denken aan een persoon die je begeleidt, een speciale groep binnen de sportvereniging etc..) Als we spreken over zinvolle dagbesteding hoe ziet dat er dan voor jou uit? Is er genoeg voor onze doelgroep georganiseerd om volwaardig mee te kunnen doen? Wat zijn blokkades die ervoor zorgen dat het je niet lukt opgenomen te worden in de samenleving? (Je kunt denken bijv. aan vooroordelen, bijwerkingen medicijnen) Wat zou een gemeente kunnen doen om die blokkades op te heffen? NB. het gaat bij dit prestatieveld niet om zaken als voldoende geld of een vervoersprobleem dat is prestatieveld 6 WMO Werkgroep Met Oog voor de GGZ mei 2009 11
Antwoorden 1. Wat is voor jou nodig voor deelname aan de samenleving? Persoonlijke keuzes kunnen maken Gemeente dient niet alleen te focussen op (on) betaald werk maar juist ook op ontspanning Maatwerk Uitgaan van kwaliteiten rekening houden met beperkingen Rekening houden met de beperking die iemand heeft Begrip en erkenning voor de beperking Leren contact maken met lotgenoten Volwaardig deel kunnen nemen vanuit de eigen behoefte Leren omgaan met eenzaamheid Iemand die achter je staat je steunt en stimuleert Structuur 2. Aanbod wat nodig is Coaches bij(on)betaald werk Ruimte/stimulering voor cliënteninitiatieven Normale activiteiten (bijvoorbeeld sport) ook toegankelijk voor ggz doelgroep. (lagere drempels) Cursussen omgaan met eenzaamheid, contact leren leggen Ontmoetingsplekken die juist op zon en feestdagen open zijn. Een plek om je te ontwikkelen(talenten) Maatjes projecten Maatschappelijk steunsysteem herstelwerkgroepen 3. Blokkades Vooroordelen Gebrek aan financiën Eenzaamheid Geen persoonlijke aandacht, groepsgericht denken 4. Wegnemen blokkades door: Voorlichting en scholing aan ambtenaren over de GGZ. Ervaringsdeskundigen in gemeentelijke organisatie Ontschotting van budgetten Maatjes projecten Onafhankelijk cliëntenondersteuner bij de gemeentes Vast contactpersoon in de loketten Uitgaan van individu WMO Werkgroep Met Oog voor de GGZ mei 2009 12
Prestatieveld 6 Het verlenen van voorzieningen aan mensen met een beperking of chronisch psychisch probleem en aan mensen met een psychosociaal probleem ten behoeve van het behoud van hun zelfstandig functioneren of hun deelname aan de samenleving. Vragen Wat heb je nodig om zelfstandig te kunnen functioneren? Je kunt dan denken aan vervoer, kun je zelfstandig met de bus, kan je fietsen? Heb je genoeg geld voor een hobby? Heb je ondersteuning of begeleiding nodig bij allerlei formulieren. Heb je begeleiding nodig bij het zoeken naar vrijwilligerswerk of sport Kun je zelfstandig je huishouding doen? Zo niet wat zou voor jou dan wenselijk zijn? ( persoonlijke verzorging, poetsen, koken, boodschappen rekeningen betalen) WMO Werkgroep Met Oog voor de GGZ mei 2009 13
Antwoorden Het allerbelangrijkste is maatwerk, uitgaan van het individu Thuiszorg en maatjesprojecten Vervoersvoorziening, wmo-pas reductieregeling Formulierenbrigade(ondersteunt en helpt bij het invullen van allerlei formulieren) Structuur aanbieden Sportraad of culturele raad kan ondersteunen bij het vinden van een hobby WMO Werkgroep Met Oog voor de GGZ mei 2009 14
Prestatieveld 7 Het bieden van maatschappelijke opvang, waaronder vrouwenopvang. Vragen: Opvang is geregeld in het regiokompas, is opvang alleen genoeg? Wat zou de gemeente moeten doen als het om preventie van mishandeling gaat? Wat zou een gemeente moeten regelen na een een opvang? Antwoorden Opvang in de vorm van bed bad en brood zou er in elke gemeente moeten zijn het is het begin van de keten van zorg. Het werkt preventief als het gaat om geweld of verergering van problematiek Een safehouse in kleinere gemeentes Opvang alleen is niet genoeg maar juist begeleiding en ondersteuning op verschillende vlakken Preventie Mishandeling Voorlichting op scholen over relaties Voorlichting op scholen en aan doelgroepen over de diversiteit van normen en waarden binnen bepaalde culturen Agressietraining Wat dient gemeente te regelen na opvang Nazorg In samenwerking met andere gemeentes WMO Werkgroep Met Oog voor de GGZ mei 2009 15
Prestatieveld 8 Het bevorderen van openbare geestelijke gezondheidszorg, met uitzondering van het bieden van psychosociale hulp bij rampen. Vragen: Het regionale OOGZ beleid spreekt over opvang voor deze doelgroep, dus slaaphuizen is dat genoeg? Wat zou er door een gemeente gedaan moeten worden voor deze groep als het gaat om wonen, werken, inkomen en dagbesteding? Wat kan/moet een gemeente doen als iemand uit de doelgroep nergens aan mee wil werken? (Waar ligt de grens van verantwoordelijkheid van het eigen individu en waar die van de gemeente? WMO Werkgroep Met Oog voor de GGZ mei 2009 16
Antwoorden Nachtopvang (slaaphuizen) is niet voldoende als het om opvang gaat. Er dient dagopvang te komen, inloophuizen Bemoeizorg, aandacht voor zorgwekkende zorgmijders. Straatwerkers(spv-ers) in buurt/wijk dient uit de WMO gefinancierd te worden. Deze gespecialiseerde hulpverlener dient in elk dorp aanwezig te zijn Rol gemeente: Het bieden van toekomstperspectief Dagbesteding: Daginvulling in eigen leefomgeving Dagbesteding invullen naar eigen behoefte Werken: Inkomen Wonen: Meer plekken voor de doelgroep in de sociale werkvoorziening Werken met behoud van uitkering (puntensysteem) Vrijwilligerswerk belonen, inkomen aanvullen Bijzondere bijstand toegankelijker maken. Koppeling van financiële potjes mogelijkheden Aanbodsgericht en niet op aanvraag. Dus goede voorlichting van alle mogelijkheden. RIBW Indien een cliënt niet mee wil werken dan dient een gemeente: Eerst te kijken wat hier de oorzaak van is, achterliggende problematiek Te kijken hoe iemand te ontlasten in plaats van te belasten Zorgen voor een vroeg signalering zodat erger voorkomen wordt Vinger aan de pols houden Mensen uit hun isolement halen <NB> Belangrijk in alles uit te gaan van het individu. Betrekken van ervaringsdeskundigen kan goed helpen(lotgenotencontact) WMO Werkgroep Met Oog voor de GGZ mei 2009 17
Prestatieveld 9 Het bevorderen van verslavingsbeleid Vragen: Wat willen wij dat de gemeente doet als het gaat om verslavingsbeleid? (Dit is ook een onderdeel van het regiokompas). Wat met betrekking tot begeleiding? Preventieve maatregelen: waar denk je dan aan en voor wie? Handhaving? WMO Werkgroep Met Oog voor de GGZ mei 2009 18
Antwoorden De Gemeente dient betere nazorg te verlenen Erkenning van de problemen die tot verslaving leiden De slijterij is dichterbij dan de hulpverlener In kaart brengen van de doelgroep ook lokaal Als het gaat om beeldvorming over de doelgroep betere voorlichting zeker ook aan ambtenaren. Begrip kweken Preventieve maatregelen Vroege signalering van de problematiek, zeker bij jongeren Sneller inspelen op situaties zoals huurachterstand Korte lijnen en individuele contacten en/of begeleiding Voorlichting over de doelgroep door mensen uit de doelgroep zelf, aan jongeren en ouders, kan een zeer preventieve werking hebben Meldpunt waar burgers en problematisch gezin kunnen melden <NB> Belangrijk is om bij verslaving verder te denken dan alcohol of drugs verslaving maar zeker ook aan gok en seksverslaving te denken en dat meenemen in beleid. WMO Werkgroep Met Oog voor de GGZ mei 2009 19
De WMO Werkgroep: Trudy van Oostveen Ursula Drexhage Riky Bemelaar Robert wevelkate Contactpersonen: Ursula Drexhage 06-10 93 60 15 u.drexhage@ggnet.nl Riky Bemelaar 06 48 42 08 54 r.bemelaar@clienten.info De WMO Werkgroep is een samenwerking tussen cliëntenraden GGNet en het Programma Lokale Versterking. WMO Werkgroep Met Oog voor de GGZ mei 2009 20