Volg de meest benarde uren van hun leven op de voet

thema: 4 pagina s van & 100 TI ANI UG JAAR T ER schip vol verhalen Toerist Lawrence Beesley Tweede stuurman harles Lightoller Beroemdheid Madeleine Astor Emigrant Olaus Abelseth Volg de meest benarde uren van hun leven op de voet LEES OOK: Een reus is geboren Drijvend paleis Scheepsberichten Daar is het wrak

SOS SOS: Wie het breed heeft, laat het breed hangen. Dat moet het motto zijn geweest van rederij White Star Line toen ze haar wereldwonder, de Titanic, te water liet. Het drijvende paleis was niet alleen het grootste en meest luxueuze schip ooit, maar zou ook onzinkbaar zijn. Dus toen er op de eerste reis een ijsberg in de weg dreef, onderschatten de passagiers en de bemanning de ernst van de situatie. DOOR STINE OVERBYE schip vol verhalen: Werf moet extra mensen inhuren RMS Titanic en zusterschip Olympic zijn zo enorm dat het terrein van de scheepswerf moet worden uitgebreid. pagina 8-9 Baden in weelde Het Turkse bad is ingericht als het paleis van een sultan, en in afé Parisien waan je je op een Franse boulevard. pagina 14-15 Tværsnit af skib Alleen op de wereld De ouders van twee broertjes worden vermist. Iedereen leeft met ze mee, terwijl de zoektocht voortduurt. pagina -3 Een muur van staal duikt op Op een nacht in september 1985 ziet oceanoloog Robert Ballard zijn droom eindelijk uitkomen. pagina 4-5

De Titanic zonk binnen twee uur en 40 minuten. Slechts een derde van alle opvarenden kon worden gered. KEN MARSHALL Historia 3 01 3

GETTY/ALL OVER PRESS Havenstad Southampton Engeland, woensdag 10 april 191 Op de Titanic zijn de bijna 900 bemanningsleden met de laatste voorbereidingen bezig voor de eerste reis van het luxeschip. Om 11.00 uur zal het vertrekken naar New York. Op de passagiersdekken ontvangen de stewards en stewardessen de om en nabij 1000 passagiers die vanaf kade 44 binnenstromen. WHITE STAR First De boottrein uit Londen komt een paar uur voor het vertrek al aan in Southampton, dus de Engelsman Lawrence Beesley heeft ruim de tijd om de eerste klas van de Titanic eens goed te bekijken, die tot de afvaart toegankelijk is voor tweedeklaspassagiers. Natuurkundeleraar Beesley is nieuwsgierig van aard en verheugt zich erop om aan boord van het schip te gaan. Hij ziet het schip als een knap staaltje techniek. Op zijn dwaaltocht door de lange, witte gangen komt hij langs de prachtige eetsalon en de brede trap met de rijkelijk versierde, vergulde leuningen en de gigantische glazen koepel in het plafond. Het meest is hij nog onder de indruk van de fitnessruimte met alle denkbare toestellen en attributen: gewichten, roeimachines, mechanische paarden voor paardrijtraining Ooggetuigen van de ondergang 1 3 HARLES LIGHTOLLER TWEEDE STUURMAN 38 JAAR MADELEINE ASTOR PASSAGIER EERSTE KLAS 18 JAAR LAWRENE BEESLEY PASSAGIER TWEEDE KLAS 34 JAAR OLAUS ABELSETH PASSAGIER DERDE KLAS 5 JAAR Bemanningslid De Brit harles Lightoller koos al op 13-jarige leeftijd het ruime sop en had een veelbewogen carrière. Zo overleefde hij een schipbreuk, een brand aan boord en een cycloon voordat hij in 1900 bij White Star Line in dienst kwam. Lightoller had eerder onder kapitein Edward Smith gewerkt en kwam twee weken voor de eerste reis van de Titanic aan boord. In de jaren 1930 schreef hij een autobiografie over zijn ervaringen op de Titanic. Beroemdheid Madeleine Astor uit de VS was net getrouwd met de veel oudere en steenrijke John Jacob Astor. Ze was vijf maanden zwanger toen ze na hun huwelijksreis in herbourg aan boord kwam van de Titanic. Het ticket van Madeleine voor een eersteklassuite kostte 47 pond en 10 shilling dat zou nu zo n 3.000 euro zijn. Madeleine overleefde de ramp en ging in New York wonen. In 1940 stierf ze aan een hartaandoening. Toerist Na lang als leraar natuurkunde te hebben gewerkt, zegde Beesley zijn baan in Londen op om in de VS op vakantie te gaan en in anada zijn broer te bezoeken. Beesley was weduwnaar en liet zijn zoontje achter bij familie in Engeland. Hij betaalde 13 pond voor zijn ticket, nu zo n 100 euro. Voor dat geld deelde hij een hut met een medepassagier. Hij overleefde de ramp en gaf al negen weken later een boek uit over zijn reis. Emigrant De Noor Abelseth emigreerde in 190 met zijn broer naar de VS, waar hij in 1908 in South Dakota een veehouderij opzette. Eind 1911 ging hij voor familiebezoek terug naar Noorwegen. In 191 keerde de boer terug en nam onder anderen de 16-jarige Karen mee. Hij betaalde 7 pond en 13 shilling, circa 700 euro, voor zijn ticket. Hij kon de schipbreuk navertellen en gaf een gedetailleerd ooggetuigenverslag voor een onderzoekscommissie. MARY EVANS/SANPIX & ENYLOPEDIA TITANIA & LIBRARY OF ONGRESS 4 Historia 3 01

en hometrainers. Hij gaat voor de lol op een van de fietsen zitten, en net als hij flink aan het trappen is verschijnen er twee persfotografen. Beesley, in een licht kostuum, wordt samen met een vrouwelijke medepassagier die naast hem zit te fietsen vereeuwigd. Met zijn vier Noorse reisgenoten komt 3 Olaus Abelseth aan het eind van de ochtend aan. Voordat het gezelschap aan boord gaat, worden de Noren net als alle andere derdeklaspassagiers getest op ziekten, voor ze een visum voor de VS krijgen. Abelseth heeft beloofd om een oogje te houden op de 16-jarige Karen. Helaas kan hij niet de hele reis bij haar zijn, want alleenstaande mannen en vrouwen zijn in de derde klas gescheiden. Terwijl Karen en een andere Noorse aan de achterzijde van het schip slapen, krijgt Abelseth een plek in een hut aan de voorkant van het op een na onderste dek toegewezen. Er is in de kronkelige gangen een ratjetoe aan talen te horen. De derde klas zit vol met emigranten uit heel Europa. Maar terwijl de meesten van hen nog nooit voet op een schip hebben gezet, voelt het voor Abelseth redelijk vertrouwd. Hij heeft in zijn tienerjaren als visser gewerkt, en bovendien is dit niet zijn eerste overtocht. Hij woont in de VS en is op weg naar huis na een bezoek aan zijn geboorteland. Stokers komen te laat 1.00 uur: De bemanning maakt zich op om het lange schip de haven uit te manoeuvreren. harles Lightoller treft samen met de eerste stuurman voorbereidingen om de trossen los te gooien. Lightoller is sinds zes uur die ochtend in touw, en bevindt zich al twee weken aan boord. Hij nam deel aan een aantal proefvaarten, en besteedde bovendien menig uur aan het leren kennen van het schip. Toen hij op de Titanic aanmonsterde, was hij zeer onder de indruk van de gigantische afmetingen van het vaartuig, en hij verbaast zich er nog altijd over dat hij kilometers kan afleggen op het schip en steeds opnieuw plekken ontdekt waar hij nog niet eerder geweest is. Na 14 dagen is hij zo vertrouwd met het schip dat hij meestal de kortste route weet te vinden. Vlak voordat de trossen los gaan, krijgt Beesley een groepje stokers in het oog die met plunjezakken op hun rug aan komen rennen. Maar de bootsman op de kade weigert hen aan boord te laten: ze zijn te laat, en hun baan is al vergeven aan anderen, deelt hij hun mee. Hij wuift de teleurgestelde mannen weg. Kort voor vertrek kijkt Beesley naar de menigte die is toegestroomd om familieleden Amerika was het beloofde land Elke dag kwamen duizenden mensen aan in de VS. New York was voor velen de eerste kennismaking met het land. n de hoop op een nieuw en beter bestaan verlieten miljoenen mensen I eind 18e en begin 19e eeuw hun vaderland om in de Verenigde Staten hun geluk te gaan zoeken. Naarmate het aantal emigranten toenam, bouwden de rederijen steeds grotere en snellere schepen, die met veel luxe werden uitgerust om ook rijke passagiers aan te trekken. Terwijl eerste- en tweedeklaspassagiers meestal een retourtje kochten bijvoorbeeld voor een vakantie of zakenreis hadden de passagiers in de derde klas doorgaans een enkele reis op zak. Zij waren op de vlucht voor armoede of vervolging en wilden aan de andere kant van de oceaan met een schone lei beginnen. Voor Europeanen was New York de poort naar Amerika, en dagelijks gingen daar wel 11.000 mensen aan land. Emigratie naar de VS in cijfers en vrienden uit te zwaaien. Een paar minuten lang lopen de mensen met het schip mee, terwijl het majestueus langs de kade glijdt. Behouden vaart, Titanic, klinkt het vanaf de kade, als het schip zijn stoomfluit laat klinken en het ruime sop kiest. Het echtpaar Astor gaat aan boord herbourg, 19.00 uur: Voor het schip koers zet naar New York haalt het passagiers in Frankrijk en Ierland op, te beginnen in herbourg. De hele winter is de 18-jarige Madeleine 1 Astor op huwelijksreis geweest in Egypte en Frankrijk met de rijke John Jacob Astor, met wie ze enige maanden eerder is getrouwd. Het New Yorkse echtpaar is nu op weg naar huis, en ze hebben bedienden, een enorme hoeveelheid bagage en hun hond Kitty bij zich. Terwijl een bediende de hond naar de kennel aan boord brengt, betrekt het echtpaar zijn luxe Immigranten komen aan in New York. Miljoenen Europeanen kwamen elk jaar naar de 1851-1860.598.14 VS om de Amerikaanse 1861-1870.314.85 droom na te jagen. 1871-1880.81.191 1881-1890 5.46.613 1891-1900 3.687.564 1901-1910 8.795.386 1911-190 5.735.811 191-1930 4.107.09 0 1 3 4 5 6 7 8 9 mln Joseph Bruce Ismay Directeur van rederij White Star Line, die de Titanic bezat. Ismays suite had een eigen promenadedek. Hij redde zijn hachje door in een van de laatste reddingsboten te springen, waarna zijn reputatie voorgoed naar de knoppen was. Volgens critici was hij een lafaard en had hij met zijn eigen schip ten onder moeten gaan. STERREN AAN BOORD THE GJENVIK-GJØNVIK ARHIVES OVERLEEFDE POLFOTO/ORBIS Historia 3 01 5

Benjamin Guggenheim Amerikaanse zakenman, verdiende een vermogen in de mijnbouw. KWAM OM Toen duidelijk werd dat de laatste reddingsboot weg was, trok de notoire playboy zijn smoking aan. Ik heb mijn goeie pak aan. Nu ben ik klaar om ten onder te gaan zoals een echte gentleman betaamt, zei Guggenheim vlak voordat het schip zonk. STERREN AAN BOORD GETTY/ALL OVER PRESS suite. Madeleine is al vijf maanden zwanger, en het echtpaar brengt de wittebroodsweken ver weg van Amerika door, waar de roddelpers van de schandalen rond het echtpaar smult. John Jacob Astor, een van de rijkste mannen ter wereld, heeft veel aan populariteit ingeboet sinds hij een jaar eerder is gescheiden van zijn echtgenote met wie hij 19 jaar getrouwd was en is hertrouwd met een vrouw die wel zijn dochter had kunnen zijn. Onbezorgde passagiers Atlantische Oceaan, zondag 14 april, 0.30 uur: Na vijf dagen op zee hebben de passagiers hun draai wel zo n beetje gevonden. Net als zo n 100 andere passagiers neemt Lawrence Beesley aan een zangavond deel. Een Britse dominee organiseert deze activiteit, en hij laat de gasten om de beurt een psalm kiezen. Het valt Beesley op dat veel van de gezangen over de gevaren van de zee gaan. Maar hij constateert dat de stemming onder de passagiers ontspannen en vrolijk is. Als de deelnemers na een paar uur uitgezongen zijn, gaat de dominee voor in gebed en zegt dank voor de vreugde en behouden vaart tot nu toe. Dan staat hij stil bij het spoedige einde van de avontuurlijke eerste reis: over niet al te lange tijd komt het schip in New York aan en zullen de passagiers over het land uitwaaieren. Hoewel het gezelschap tot slot een gezang aanheft dat eindigt met de regel for those in peril on the sea voor wie op zee in nood is maakt niemand zich zorgen. Er is geen enkele reden om de woorden van dit gezang op hun eigen reis te betrekken. Het water is bezaaid met ijsbergen.00 uur: Kapitein Smith heeft het bevel gegeven om de koers iets naar het zuiden te verleggen vanwege berichten over ijsbergen. Na vier uur dienst op de brug wordt Lightoller afgelost door eerste stuurman William Murdoch. Lightoller stelt hem ervan op de hoogte dat hij de uitkijk heeft opgedragen om het water af te speuren op ijsbergen. Ik denk dat we rond 3.00 uur bij het ijs zijn, zegt hij tegen hem als hij de brug verlaat. Voordat Lightoller gaat slapen in zijn kooi, loopt hij zoals altijd een rondje om het schip te inspecteren. Het valt hem op dat het binnen een paar uur sterk is afgekoeld; rond 19.00 uur was het nog vijf graden, maar nu is het rond het vriespunt. Aan de hemel fonkelen de sterren in de donkere aprilnacht, en de zee is ongewoon rustig. Lightoller kan zich niet herinneren ooit eerder zo n kalme zee te hebben gezien. Het noodlot slaat toe 3.40 uur: De uitkijk heeft een ijsberg gezien, en de eerste stuurman geeft het bevel om op volle kracht achteruit te varen maar te laat. De ijsberg schampt de zijkant van de Titanic. Beesley probeert wat te lezen in zijn kooi, maar het schip wiegt hem bijna in slaap. Ineens is hij klaarwakker: hij voelt een GETTY/ALL OVER PRESS Het sloependek was voor derdeklaspassagiers verboden terrein. Alleen reizigers uit de eerste en tweede klas en officieren mochten er komen. 6 Historia 3 01

zwakke trilling. Meteen daarna krijgt hij het gevoel dat het schip gestopt is. Het ritmische gedreun van de machines op de achtergrond houdt abrupt op, en het is ongewoon stil. Beesley denkt dat het schip misschien een schroefblad verloren heeft en gaat op onderzoek uit. Hij doet zijn schoenen aan, trekt een kamerjas over zijn pyjama aan en verlaat zijn hut. Bij de trap komt hij een steward tegen, en Beesley vraagt: Waarom liggen we stil? Ik weet het niet, meneer, maar ik denk niet dat het erg is, zegt de steward geruststellend. Ik ga het dek op om te kijken wat er aan de hand is, zegt Beesley. De steward glimlacht meewarig en waarschuwt Beesley voor de kou. Madeleine Astor weet zeker dat er in de 1 kombuis, die vlakbij ligt, iets is misgegaan. Ze blijft dan ook rustig in bed liggen, terwijl haar man gaat uitzoeken wat er aan de hand is. Als hij even later weer terug is in de suite, vertelt hij zijn jonge vrouw kalm dat het schip op een ijsberg gelopen is. Maar je hoeft je geen zorgen te maken. Op blote voeten rent Lightoller naar het dek om de situatie op te nemen. Hij kijkt langs de zijkanten van het schip, maar kan niets ontdekken. In het donker ziet hij de schimmen van kapitein Edward Smith en de eerste stuurman, die witte uniformen dragen en de donkere nacht in turen. Gelukkig is er geen sprake van een noodsituatie, denkt Lightoller bij zichzelf, en hij keert terug naar zijn hut. Wat was dat? vraagt de hutgenoot van 3 Abelseth verschrikt, nadat een harde knal de passagiers in de derde klas gewekt heeft. Geen idee, maar laten we maar opstaan, antwoordt Abelseth. De twee Noren schieten in hun kleren en rennen het dek van de voorsteven op, waar ze aan één kant een berg ijsklompen zien. Abelseth vraagt aan een officier of hij zich zorgen moet maken, maar deze schudt zijn hoofd. De Noor is echter niet overtuigd en haast zich naar beneden om zijn neef en zwager te wekken. De mannen trekken vlug hun kleren aan en snellen door de gang van de derde klas naar de achterkant van het schip om hun twee vrouwelijke reisgenoten te zoeken. Het noodlot slaat toe Maandag 15 april, 00.05 uur: Kapitein Smith stelt vast dat de Titanic ten dode opgeschreven is. Hij laat de reddingsboten klaarmaken. Er wordt op de deur van Lightollers hut geklopt. Zonder op een reactie te wachten steekt vierde stuurman Joseph Boxhall zijn hoofd naar binnen. Weet u niet dat we op een Kapitein van de miljonairs ging met pensioen Kapitein Edward Smith was een jetsetkapitein. Sommige rijken gingen alleen aan boord als hij aan het roer stond. Na 3 jaar trouwe dienst bij de rederij White Star Line had kapitein Edward John Smith besloten om na de maidentrip van de Titanic met pensioen te gaan. Maar Smith ging met zijn schip ten onder, het abrupte einde van een glanzende carrière op de wereldzeeën. Smith was een van de meest gerespecteerde kapiteins van de rederij, en dat was aan zijn loon te zien: hij verdiende omgerekend naar nu zo n 115.000 euro per jaar, en als hij een schip behouden naar de haven bracht, kreeg bij bovendien een bonus van 18.000 euro. Volgens velen was Smith zijn geld dubbel en dwars waard, en bemanningsleden én passagiers zagen hem als een charismatisch en bekwaam leider. De kapitein was zelfs zo geliefd dat sommige rijken alleen de Atlantische Oceaan wilden oversteken met hem aan het roer. Zo kreeg hij de bijnaam kapitein van de miljonairs. Het lag dan ook voor de hand dat de 6-jarige Smith werd uitgekozen om kapitein te zijn op de eerste reis van het grootste schip ter wereld. Het is niet duidelijk hoe Smith precies omkwam, en er is überhaupt niet zo veel bekend over zijn doen en laten vlak voor het schip zonk. Volgens sommigen stond hij tot het bittere eind op de brug, maar anderen zeggen dat hij in het water sprong. Er gaan hardnekkige maar onjuiste geruchten dat hij tijdens de ramp zichzelf neerschoot of be British riep wees Brits. Zijn lijk is nooit gevonden. Kapitein Smith had meer dan genoeg verdiend om met pensioen te kunnen gaan. GETTY/ALL OVER PRESS ijsberg gelopen zijn?, vraagt hij opgewonden. Ik weet dat we iets geraakt hebben, antwoordt Lightoller, die zijn uniform over zijn pyjama aantrekt, met een trui eroverheen. Beneden in de postkamer staat het water al helemaal tot aan het plafond, zegt Boxhall om zijn meerdere te overtuigen van de ernst van de situatie. Maar dat is niet nodig, want Lightoller is al onderweg naar het sloependek. De twee vrouwen naar wie Abelseth en 3 zijn familieleden op zoek zijn, zijn de gang op gelopen. Daar verdringen de mensen elkaar in paniek. Velen zeulen hun bagage mee, maar ze weten eigenlijk niet wat ze moeten doen. Als Abelseth Karen eindelijk in de menigte gevonden heeft, ziet hij meteen dat ze doodsbang is. Ze trilt helemaal, en Abelseth begeleidt haar door de doolhof van gangen naar het buitendek van de derde klas. Historia 3 01 7

Een reus is geboren s Werelds grootste schip wordt relatief snel gebouwd. De werf, Harland & Wolff in Belfast, werkt er hard aan, waardoor er nog geen vijf jaar zit tussen het idee en de tewaterlating. SHUTTERSTOK Rederij zet in op luxe Zomer 1907 Na een goede maaltijd in het zomerse Londen krijgen J. Bruce Ismay (foto), de directeur van de rederij White Star Line, en lord William Pirrie, bestuursvoorzitter van de Ierse scheepswerf Harland & Wolff, het idee om drie reusachtige passagiersschepen te bouwen. Daarmee bindt White Star Line de strijd aan met aartsrivaal unard Line, die in 1906 s werelds grootste oceaanstomers te water liet, de Mauretania en Lusitania. De boten staan volop in de schijnwerpers, maar waar unard Line de focus legt op snelheid, wil Ismay zich op luxe en veiligheid richten. De werf barst uit zijn voegen 16 december 1908 Harland & Wolff in Belfast begint met de bouw van het zusterschip van de Titanic, de Olympic. Normaal heeft de werf 6000 man in dienst, maar voor de order van de drie schepen worden er 8000 man extra ingehuurd. De dokken zijn echter te klein en de werf bouwt drie oude dokken om tot twee, waarin de Olympic en Titanic naast elkaar gebouwd kunnen worden. Tewaterlating is een feest 31 mei 1911 De 3.600 ton zware romp wordt te water gelaten. Op een tribune zitten J. Bruce Ismay, lord Pirrie en enkele gasten, die de gebeurtenis samen met zo n 100.000 toeschouwers volgen. In 6 seconden glijdt de Titanic de helling af, die is ingesmeerd met ton talg, zeep en traan. Daarna krijgt het schip aan de afbouwkade zijn uitrusting. NATIONAL MUSEUMS NORTHERN IRELAND GETTY/ALL OVER MARY EVANS/SANPIX Scheepsbouwer krijgt buitenkans Najaar 1907 Thomas Andrews, hoofd van de tekenkamer van Harland & Wolff en een ervaren scheepsbouwer, wordt verantwoordelijk voor de constructie. Hij gaat meteen aan de slag met de werktekeningen. Staalplaten aan elkaar geklonken 31 maart 1909 De kiel van de Titanic wordt gelegd. Later komen de spanten erop en worden de boegplaten en het dek gemonteerd. De romp is gebouwd van,54 centimeter dikke, tot negen meter lange staalplaten, die overnaads aan de spanten worden bevestigd met zo n drie miljoen klinknagels. Met 15 verticale schotten wordt het schip in 16 waterdichte compartimenten verdeeld. De gedachte is dat de Titanic zelfs kan blijven drijven als twee grote of vier kleine compartimenten vollopen door een lek of als gevolg van een botsing. Het schip heeft drie ankers. Het grootste is het reserveanker, dat 15,5 ton zwaar is en op het voordek komt. Om de wagen met het anker de werf in te trekken, zijn er 0 paarden nodig. NATIONAL MUSEUMS NORTHERN IRELAND

GETTY/ALL OVER Installatie van techniek en comfort 1 juni 1911 De montage van al het binnenwerk in de lege romp gaat van start. Als eerste wordt de machinerie op de scheepsbodem geïnstalleerd: 9 ketels (op de foto staan ze nog in de fabriekshal), de stoomturbine en de zuigers. Daarna volgt het interieur, van banken tot en met potten en pannen. Hutten, salons, verblijfsruimten en liften worden gebouwd, en kilometers elektrische kabels worden gelegd. De schoorstenen en de masten komen erop. SANPIX Ongeval vertraagt voltooiing 0 september 1911 De Olympic, het zusterschip van de Titanic, botst met een Engelse kruiser en loopt een scheur van 1 meter lang in de flank op. De voltooiing van de Titanic wordt opgeschort, zodat de medewerkers van de werf de Olympic kunnen repareren. De maidentrip van de Titanic wordt eveneens uitgesteld, van 0 maart tot 10 april 191. Laatste hand gelegd aan de romp 3 februari 191 Het schip gaat naar het droogdok, zodat de drie schroeven eronder aangebracht kunnen worden. De Titanic krijgt een laatste verfbeurt. Bemanning is voltallig 6 april 191 White Star Line rekruteert de laatste bemanningsleden: matrozen, stokers en stewards. Die dag nog wordt de laadruimte volgeladen met bijna 6000 ton kolen. Interieur is voltooid 31 maart 191 De laatste hand wordt aan het scheepsinterieur gelegd. Oceaanstomer is zeewaardig april 191 Alleen na een aantal proefvaarten kan de Titanic toestemming verkrijgen om met passagiers en lading te varen. Het schip wordt naar zee gesleept, waar de machines worden aangezet. De Titanic blijkt na zes uur zeewaardig te zijn en vaart naar Southampton in Zuid-Engeland. Passagiers komen aan boord 10 april 191 In de vroege ochtenduren gaan de bemanningsleden aan boord. De kapitein van het schip, Edward Smith, arriveert even na zevenen in een taxi. In de loop van de ochtend komen boottreinen met passagiers uit Londen aan. Om 1 uur vertrekt de Titanic voor de maidentrip naar New York. GETTY/ALL OVER

LAUS LUNAU Deze schepen hadden hulp kunnen bieden Hoewel diverse schepen dichterbij waren, was de arpathia als eerste ter plaatse. De Titanic had namelijk de verkeerde coördinaten doorgegeven. De alifornian, die het dichtst bij was, kwam niet doordat de radio van het schip uit stond. Vaarwater met ijs Mount Temple circa 80 km afstand Parisian circa 80 km afstand New York Titanic alifornian circa 35 km afstand arpathia 93 km afstand Zondag 14 april 3.40 u: Een ijsberg schampt de Titanic aan stuurboordzijde, en het schip maakt water. POLFOTO/ORBIS GETTY/ALL OVER PRESS Einde van de reis Donderdag 18 april 1.00 u: De arpathia komt aan in New York met de overlevenden aan boord. GETTY/ALL OVER PRESS Slechts 71 passagiers gered Maandag 15 april 04.10 u: De eerste reddingsboot wordt geborgen door de arpathia, die van New York naar de Middellandse Zee vaart met 750 opvarenden. 08.30 u: De arpathia heeft 71 van de passagiers van de Titanic gered en gaat op weg naar New York. Waarschuwingen Vrijdag 1 en zaterdag 13 april De Titanic vaart in rustig weer over de Atlantische Oceaan. Onderweg passeert de oceaanreus diverse schepen die waarschuwen voor ijsbergen in het water. Isidor Straus Duits-Amerikaanse miljardair en medeeigenaar van het wereldberoemde warenhuis Macy s in New York. De 67-jarige Straus stond zijn plek in de reddingsboot af aan jongere mensen. Zijn vrouw kreeg ook een plaats toegewezen, maar wilde haar man niet alleen laten. We hebben samen geleefd en we zullen samen sterven, zei ze. STERREN AAN BOORD KWAM OM POLFOTO/ORBIS Niemand gelooft waarschuwingen 00.5 uur: Drie schepen beantwoorden het noodsignaal van de Titanic. Het stoomschip ar pathia bevindt zich 93 kilometer verderop en kan de Titanic pas vier uur later bereiken. Als Lightoller langs de radiohut snelt, treft hij Edward Smith. Het valt hem op dat de kapitein van het schip er grimmig en terneergeslagen uitziet. Moeten we de vrouwen en kinderen niet naar de reddingsboten brengen?, informeert hij. De kapitein knikt slechts instemmend. Samen met andere rijke Amerikanen is 1 het echtpaar Astor naar de foyer van de eerste klas gegaan. Kapitein Smith komt de trap af en neemt Madeleines man discreet apart. Onder vier ogen vertelt hij John Jacob Astor dat de situatie bijzonder ernstig is en dat het paar reddingsvesten moet aantrekken. Madeleine Astor, die een lichte jurk en een diamanten collier draagt, krijgt een reddingsvest. Samen met haar echtgenoot gaat ze naar de warme fitnessruimte. Daar treffen ze enkele andere eersteklaspassagiers die op hetzelfde idee zijn gekomen. Sommigen zoeken afleiding op een hometrainer of roeimachine, anderen zitten te praten in de knusse rieten stoeltjes. John Jacob en Madeleine gaan naast elkaar op twee mechanische paarden zitten. Door het grote panoramaraam kijken ze uit op het sloependek, waar de bemanning bezig is om de reddingsboten in gereedheid te brengen. John Jacob Astor wijst naar een van de boten en zegt met grote stelligheid: We zijn hier veiliger dan in zo n klein bootje. Hoewel de bemanning op het sloependek geagiteerd in de weer is, maakt Beesley zich geen enkele zorgen. Zelfs God zou dit schip niet tot zinken kunnen brengen, hoort hij een vrouw zeggen. De zee is zo glad als een spiegel, denkt Beesley bevreemd. Het gevoel bekruipt hem dat het allemaal niet echt is dat hij kijkt naar acteurs die reddingsvesten aandoen. Vóór het vertrek heeft Beesley gelezen dat scheepvaartdeskundigen het schip onzinkbaar hebben genoemd. Hij is ervan overtuigd dat het bevel om reddingsvesten te pakken slechts een voorzorgsmaatregel van de kapitein is en dat hij snel weer in zijn warme bed zal liggen. Bemanning krijgt wapens 00.45 uur: Volgens het principe vrouwen en kinderen eerst gaat de eerste reddingsboot te water. De boot is lang niet vol, want de meeste mensen blijven liever op het warme schip. Waarom steken jullie noodvuurwerk af als we niet in gevaar zijn? is een van de vele vragen die op Lightoller worden afgevuurd door bezorgde passagiers die zich om hem verdringen om te horen hoe ernstig de situatie is. Hij zegt dat ze de aandacht proberen te trekken van passerende schepen en dat er 10 Historia 3 01

4 man aan boord Donderdag 11 april 11.30 u: De Titanic komt aan in Queenstown in Ierland, waar het schip de laatste passagiers en post aan boord neemt. 13.40 u: De Titanic vertrekt uit Queenstown en zet koers naar New York met in totaal 4 mensen aan boord. Queenstown Southampton herbourg De reis begint Woensdag 10 april 191 1.00 u: De Titanic gooit de trossen los en begint haar eerste reis van Southampton in Engeland naar de VS. Bij de afvaart komt ze bijna in botsing met de New York, een Amerikaans stoomschip. 18.30 u: De Titanic meert aan in herbourg in Noord-Frankrijk om passagiers aan boord te nemen. 0.10 u: De Titanic zet koers naar Queenstown nu obh in het zuiden van Ierland. Luxereis eindigde in ijskoude hel Volgens plan zou de Titanic een week na vertrek op 17 april aankomen in New York. De overlevenden kwamen slechts een dag later aan maar wel heel anders dan gedacht. Op 10 april verliet de Titanic de Zuid-Engelse stad Southampton op weg naar herbourg. AKG/SANPIX geen reden tot paniek is: Nee, totaal niet, zijn zijn opbeurende woorden tegen de passagiers. Als Lightoller een reddingssloep over de reling van het schip wil takelen, spreekt eerste stuurman Henry Wilde hem aan. Weet u waar de wapens zijn?, vraagt hij. Hoewel Lightoller het eigenlijk tijdverspilling vindt om op dit moment wapens te gaan halen, loopt hij toch met Wilde mee naar de officiersverblijven, waar de pistolen zijn opgeborgen. Wilde pakt de wapens en geeft Lightoller een pistool. Alstublieft, die hebt u misschien nog nodig. Lightoller stopt het wapen en de munitie in zijn zak en rent naar de reddingssloepen. Beesley begint zich ongerust te maken en verlaat het sloependek. Hij gaat naar zijn hut om de situatie lager in het schip te bekijken. Maar als hij de trap af loopt krijgt hij door dat er iets helemaal mis is. Op het oog lijken de treden recht, maar zijn voeten glijden naar voren, alsof de trap voorover helt. Gealarmeerd spoedt hij zich naar zijn hut, grist een paar boeken mee en stopt ze in zijn zak. Dan rent hij weer terug naar het sloependek, waar de lichtflits van een noodpijl de nachtelijke hemel helder doet oplichten. Terwijl de pijl hoger en hoger gaat en ten slotte uiteenvalt in een brede waaier van rode sterren, dringt het gruwelijke besef tot de anders zo stoïcijnse Beesley door: de Titanic is in nood en wanhopig op zoek naar hulp. Door het noodvuurwerk slaat de stemming bij de mensen rondom Beesley om. Even daarvoor was de sfeer onder de passagiers nog bijna gezellig. Ze bekogelden elkaar in de kou met ijs en stelden grappend voor het ijs van het dek mee te nemen voor in de whiskey. Maar nu de ene na de andere noodpijl de lucht in gaat, realiseren de passagiers zich dat het goed mis is. Het vrolijke gebabbel verstomt, en Beesley hoort hoe familieleden afscheid beginnen te nemen van elkaar. We zien elkaar snel weer, pas goed op jezelf, zeggen mannen tegen hun vrouwen en kinderen die in de reddingsboten stappen. Te midden van het tumult botst Beesley bijna op een van de orkestleden van het schip die komt aanrennen, een cello achter zich aan zeulend. Hij is op weg naar de andere musici, die zich naar het dek hebben begeven om daar wat muziek ten gehore te brengen. Echtparen nemen afscheid 01.15 uur: Het dek van de Titanic helt over en de mensen drommen om de reddingsboten, die nu regelmatig worden neergelaten. Als ik je in deze wereld niet meer zie, dan in het hiernamaals, hoort Lightoller een man roepen als zijn vrouw de reddingsboot in stapt. Het aantal vrouwen op het dek is sterk uitgedund, maar sommige echtparen klampen zich aan elkaar vast en willen niet loslaten. Als Lightoller aan een vrouw vraagt of ze wil dat hij haar een plaats toewijst in een boot, schudt ze vastberaden haar hoofd. De Titanic was destijds het grootste schip ter wereld. Daar werd goede sier mee gemaakt in advertenties. BRIDGEMAN/SANPIX Historia 3 01 11

MARY EVANS Geen sprake van. We zijn deze reis samen begonnen en maken hem ook samen af, zegt ze beslist. Herhaaldelijk dringt Lightoller er bij een jonge vrouw op aan om ook in de boot te stappen, maar ze klampt zich vast aan haar man, een brede en veel oudere Engelsman, en glimlacht alleen maar van nee. Het is zwaar werk om de reddingsboten klaar te maken, en hoewel Lightoller zijn jasje heeft uitgetrokken, zweet hij als een otter. Hallo Light, kun je het een beetje warm houden?, vraagt de scheepsarts in het voorbijgaan met een knipoog. Lightoller weet dat de tijd dringt. Het water kruipt steeds verder door het schip omhoog en stijgt nu snel. Maar wonderlijk genoeg branden de lampen lager in het schip nog wel ze geven een groenig licht af en het orkest speelt feestelijke jazzmuziek. Eigenlijk houdt Lightoller niet zo van jazz, maar op deze avond kan hij de muziek wel waarderen. Op de een of andere manier klinkt er hoop in door en geeft het hem een geruststellend gevoel. Vrouwen en kinderen eerst, roept hij nog maar eens door de nacht. Derde klas zit in de val 01.30 uur: De Titanic zendt steeds wanhopiger noodsignalen uit en de paniek verspreidt zich als de passagiers beseffen dat de reddingsboten lang niet aan iedereen plaats kunnen bieden. Vrijwel sinds de botsing bevindt Abelseth 3 zich met Karen, zijn neef, zijn zwager en hun andere reisgenote op het achterdek. De ontredderde Noren weten niet waar ze naartoe moeten of wat ze moeten doen. Ze wachten maar tot iemand hun meer informatie geeft. Er komen telkens maar meer mensen het achterdek op, dat nu duidelijk waarneembaar begint te hellen; het stijgt steeds verder boven het zeeoppervlak uit. De passagiers uit de derde klas kunnen niet naar de dekken van de eerste klas en de tweede klas vluchten, omdat de bemanning hekken heeft neergezet die hun beletten om die kant op te gaan. Reddingsboten gingen halfleeg te water Als de reddingsboten vol waren geweest, had ongeveer de helft van de opvarenden de schipbreuk overleefd. De 0 reddingsboten aan boord hadden in totaal plaats voor 1178 mensen de helft van het aantal opvarenden. Maar de meeste boten waren lang niet vol toen ze te water werden gelaten. Dat kwam ten eerste doordat veel passagiers het warme luxeschip niet wilden verruilen voor zo n klein, open roeibootje. En ten tweede weigerden de officieren de boten volledig te vullen omdat ze vreesden dat de vaartuigen in tweeën zouden breken wanneer ze gevierd werden. Per megafoon gaf kapitein Smith de reddingsboten bevel om terug te keren en passagiers uit het water te vissen. Maar de zeelui vreesden dat de boten meegezogen werden als de Titanic zonk, en roeiden bij het schip vandaan. Ook waren ze bang dat de schipbreukelingen de boten zouden doen kapseizen als ze aan boord probeerden te klimmen. Het is onbekend hoeveel mensen er per reddingsboot werden gered. Waarschijnlijk hebben enkele overlevenden achteraf het aantal aanwezigen in hun sloep flink overdreven, om er niet van te worden beschuldigd dat ze hun medepassagiers in de steek hadden gelaten. Britten gingen aan beleefdheid ten onder Hun beroemde hoffelijkheid deed de Britten de das om, denkt de Australische gedragswetenschapper David A. Savage. De Britten wachtten netjes in de rij op een plaats in de reddingsboten, terwijl de Amerikanen zich naar voren wurmden. Ruim de helft van de passagiers was Brits en slechts een vijfde Amerikaans. Maar naar verhouding overleefden er 15% meer Amerikanen dan Britten. Reddingsboten die te water werden gelaten Te water gelaten Boot nr. Aan Aantal boord plekken 00.45 7 8 65 00.55 5 36 65 00.55 6 4 65 01.00 3 38 65 01.10 1 1 40 01.10 8 8 65 01.0 10 55 65 01.5 14 60 65 01.5 16 50 65 01.30 9 56 65 01.30 1 56 65 01.35 11 70 65 01.40 13 64 65 01.40 15 70 65 01.40 4 40 65 01.45 18 40 Opvouwbare reddingsboten 0.00 4 47 0.05 D 40 47 00.0 A 13 47 De boot werd niet neergelaten, maar dreef van het dek toen het water eroverheen spoelde. 0.0 B 30 47 De boot werd niet neergelaten, maar werd ondersteboven van boord gespoeld. 1 Historia 3 01

Eindelijk opent een stuurman de ingang naar de eerste klas en stuurt vrouwen en kinderen naar de reddingsboten op het sloependek. Pas goed op jezelf, het komt goed, roepen de Noren de twee vrouwen achterna als die naar boven verdwijnen. Tweede stuurman Lightoller houdt zich streng aan het principe vrouwen en kinderen eerst, maar andere officieren gaan er losser mee om. Ze sturen Beesley en nog twee andere mannen naar een reddingsboot. Een oudere dame wil niet instappen maar wordt erin geduwd, en net voordat de boot gevierd wordt, klimt er een vrouw met een baby in een dekentje aan boord. Als de boot langzaam te water wordt gelaten, kijkt Beesley gefascineerd naar de verlichte hutten en salons die ze passeren. De boot zakt telkens met een ruk verder, en boven de luide commando s van de matrozen uit hoort Beesley de takel duidelijk piepen. De boot raakt het water naast een enorme waterstraal die door een opening in de romp AKG/SANPIX net boven de waterlijn naar buiten gepompt wordt. Met een roeispaan duwt een van de matrozen de sloep weg van het gutsende water. Maar dan komen ze onder de volgende boot die wordt neergelaten te liggen. De bemanning op de bovenste boot roept naar de mensen bij de kranen dat ze moeten stoppen, maar die horen niets. Seconden voordat de boot neerkomt en Beesleys boot zou verpletteren, wordt het gevaar afgewend: een bemanningslid staat resoluut op en duwt zich af tegen de kiel van de dalende boot. Beesleys boot drijft weg. Op enige afstand van de Titanic ziet Beesley pas hoe slecht het met het reusachtige schip is gesteld. Hoewel hij al besefte dat alleen een wonder de Titanic nog zou kunnen redden, ziet hij verbijsterd hoe de rijen verlichte ramen schuin in het water verdwijnen. Een man in de reddingsboot probeert zichzelf en de anderen te troosten met de woorden: Als de Titanic echt zinkt, is er in elk geval genoeg tijd om iedereen in veiligheid te brengen. SOS. We zinken snel. Passagiers worden in de sloepen gezet. De oproep van de Titanic wordt naarmate de tijd verstrijkt steeds wanhopiger. POPPERFOTO/GETTY/ALL OVER De officieren vreesden dat de boten zouden breken omdat ze aan twee kabels hingen en lieten ze daarom halfleeg gaan. Op het promenadedek wacht Madeleine 1 Astor samen met een aantal prominente Amerikaanse gezinnen op een plaats in een reddingsboot. Vrouwen en kinderen lopen nerveus rond terwijl de bemanning de ramen opent, zodat ze aan boord kunnen gaan van de boten die zijn neergelaten van het sloependek. Als de ramen open zijn, gaat Lightoller met één been in de reddingsboot staan en met het andere in de vensterbank. Via een geïmproviseerde trap van dekstoelen kunnen de vrouwen de opening bereiken. Lightoller en een matroos helpen de vrouwen om de meter tussen het raam en de reddingsboot te overbruggen. John Jacob Astor ondersteunt Madeleine en vraagt aan de tweede stuurman of hij met zijn vrouw mee mag, die in Astors woorden in gezegende omstandigheden verkeert. Maar Lightoller is streng. Nee meneer, pas als alle vrouwen en kinderen van boord zijn, komen de mannen aan de beurt. Astor vraagt naar het bootnummer, opdat hij zijn vrouw Lucy Lucile Duff-Gordon Bekende Britse modeontwerpster. Lucy overleefde het, maar haar reputatie niet. Lucy s man gaf namelijk vijf pond aan elk bemanningslid als vergoeding voor spullen die ze kwijtgeraakt waren. Dat werd gezien als een poging ze ertoe over te halen om weg te roeien bij de andere schipbreukelingen. STERREN AAN BOORD OVERLEEFDE GETTY/ALL OVER PRESS Historia 3 01 13

Drijvend paleis De Titanic heeft alles. Het stoomschip is net een dorp, waar je kunt eten, slapen, sporten en ontspannen. En net als in de maatschappij van destijds is alles strikt gescheiden in klassen. KEN MARSHALL, OPYRIGHT 199 GETTY/ALL OVER Eetzaal is een luxe voor de derde klas Op stoomschepen moeten derdeklaspassagiers vaak eten meenemen, maar de Titanic heeft een echt restaurant. ILLUSTRATED LONDON NEWS/SANPIX 1 In afé Parisien komt de jetset bijeen De grote panoramaramen, die opengeschoven kunnen worden, bieden uitzicht op zee, en in het café wanen de gasten van de eerste klas zich op een boulevard in Parijs. Het café is vooral in trek bij de jonge passagiers die in goeden doen zijn. MARY EVANS/SANPIX 3 Turks bad ademt mystiek uit In deze luxueuze ruimte kunnen passagiers warme, lauwe of koude baden nemen, een massage krijgen en afkoelen in het zwembad ernaast. Het is net een kleurig betegeld sultanpaleis met vergulde plafondbogen en bronzen lampen. Veranda en palmentuin afé Parisien Achtersteven Promenadedek e klas Rooksalon 1e klas Hutten 3e klas 1 Roer Schroef Hutten e klas Eetzaal e klas À-la-carterestaurant Ziekenboeg

4 Radiohut gonst van drukte Er is geen krachtiger radio dan deze, met een bereik van 1500 kilometer s nachts. De twee marconisten zijn de dagen voor de schipbreuk vooral bezig met telegrammen van de passagiers versturen, maar krijgen ook waarschuwingen over het ijs door. ILLUSTRATED LONDON NEWS/SANPIX MARY EVANS/SANPIX 5 Trappenhuis siert het middenschip Een prachtige trappartij loopt van het promenadedek eerste klas naar de voorsalon bij het restaurant. Op de trap, onder een grote glazen koepel, komen passagiers op hun paasbest bijeen voor het diner. Lounge 1e klas ILLUSTRATED LONDON NEWS/SANPIX Fitnesszaal Sloependek is speelplek De passagiers kunnen flaneren of ontspannen in de ligstoelen. Het voorste deel is voor de eerste klas, het achterste voor de tweede. Het dek is ook een fijne speelplek voor kinderen, die er hoepelen. Verder liggen hier 16 reddingsboten. 6 Officiersverblijven Sloependek ILLUSTRATED LONDON NEWS/SANPIX Reddingsboot Brug Morselamp Fitnessruimte heeft veel bekijks De fitnesszaal heeft de modernste apparaten als roeimachines, fietsen en een mechanische kameel. De heren en dames van de eerste klas kijken hun ogen uit en zijn er een tijdje zoet, maar serieus sporten is er niet bij. 7 Ankerkraan Promenadedek 1e klas Kompasplatform Grote trap Radiohut Kraaiennest 4 7 6 5 3 Ketelruim Hutten 3e klas Bagageruim 1e klas Machinekamer Eetzaal 3e klas Eetsalon 1e klas Kolen Turks bad Zwembad Postkantoor Bemanningsruimte 15

Thomas Andrews Ierse directeur van de scheepswerf Harland & Wolff, die de Titanic bouwde. KWAM OM Andrews inspecteerde onderweg het schip. Hij sprak met de bemanning en boog zich in zijn luxe suite over de plattegronden. Hij werd het laatst in de rooksalon in leven gezien, voor zich uit starend. Hij had zijn reddingsvest uitgedaan. STERREN AAN BOORD MARY EVANS/SANPIX later kan terugvinden. Dan werpt hij Madeleine zijn handschoenen toen en roept: De zee is kalm, je redt het wel. Je bent in goede handen en we zien elkaar morgen in New York. In de verwarring ziet een aantal mannen zijn kans schoon en springt in de boot. De meesten worden eruit gehaald door boze officieren die waarschuwingsschoten lossen. Een jonge Ier kruipt huilend op de bodem van de sloep in elkaar en probeert zich onzichtbaar te maken. Beschermend legt Madeleine haar sjaal over hem heen en fluistert: Blijf maar hier. Op weg naar beneden ziet Madeleine hoe de meubels door de hutten dobberen. Vanaf zee hoort ze het geplons van tonnen en dekstoelen, die passagiers als primitieve reddingsvlotten overboord gooien. Als de boot bij het water is, kijkt ze omhoog en ziet ze haar man zwaaien. Vaarwel, hoort ze hem roepen. Ik kom je wel achterna in een andere boot. Niet voor iedereen plaats 0.05 uur: De kapitein ontslaat de bemanning van haar plichten. Er zijn ruim 1500 mensen aan boord en slechts drie reddingsboten. Een verhitte mensenmenigte vecht om een plaats in de opvouwbare reddingsboot die klaar hangt in de kraan. Lightoller draagt de bemanningsleden op een muur rond de boot te vormen om te voorkomen dat passagiers hem bestormen. Alleen vrouwen en kinderen mogen de boot in, gelast hij. Dreigend richt hij zijn pistool op de wanhopige menigte, en de mannen deinzen onwillekeurig achteruit als hij roept: Aan de kant, stelletje idioten! Een man loopt met zijn twee zoontjes naar de boot, en Lightoller tilt de jongens erin. Een andere man duwt zijn vrouw naar voren en spreidt afwerend zijn armen uit als de muur van bemanningsleden hem tegenhoudt. Ja, ik weet het, ik blijf hier. Net als de boot klaar is om gevierd te worden staat een vrouw haar plaats af aan een andere vrouw met de woorden: Gaat u maar eerst, ik weet dat u thuis kinderen hebt. Eerste stuurman Henry Wilde, die helpt met het vullen van de boot, stelt voor dat Lightoller ook plaatsneemt in de sloep. Geen denken aan, antwoordt Lightoller. Vanuit de lager gelegen delen van het schip komen steeds meer drijfnatte mensen in paniek naar boven, en hij stelt vol verwondering vast dat de lampen, die al een tijdje onder water staan, nog steeds licht geven. Iedereen mag mee, roept een officier en 3 geeft de mannen op het achterdek van de derde klas eindelijk toestemming om naar de Een van de reddingsboten kwam op zijn kop in het water terecht. Tweede stuurman LIghtoller redde het vege lijf door naar deze boot te zwemmen. AKG/SANPIX 16 Historia 3 01

reddingsboten te gaan. In tegenstelling tot Abelseth en zijn neef en zwager blijven veel mannen toch liever waar ze zijn. Het achterdek steekt ver boven het zeeoppervlak uit en lijkt op dat moment de veiligste plek. Als de Noren het sloependek bereiken, zien ze dat de laatste reddingssloep net weg wil roeien. Op het dek boven de officiersverblijven proberen enkele bemanningsleden koortsachtig om een aantal vouwboten los te maken. Als een van de matrozen roept: Zijn er nog zeelieden aanwezig?, overweegt Abelseth eventjes om zich te melden. Hij is een ervaren zeeman en is zes jaar visser geweest. Maar Abelseths neef en zwager houden hem tegen. Ze kunnen geen van beiden zwemmen en smeken Abelseth om bij hen te blijven. Titanic op weg naar de diepte 0.15 uur: Terwijl de voorsteven zich de zee in boort, rijst het achterschip. De bewegingen van de schroef veroorzaken een woeste golf, die over het sloependek rolt. Op het dek boven de officiersverblijven worstelt Lightoller samen met andere bemanningsleden om de laatste opvouwbare reddingsboten los te maken. Met een mes snijdt Lightoller het touw los van de vouwboten, die een platte bodem en leren klapzittingen hebben. Als ze eindelijk los zijn, duwen de mannen de boten naar de rand en laten ze langs roeispanen naar het overstroomde sloependek glijden. De eerste boot komt op zijn kop terecht, maar de tweede landt rechtop, en de mannen beginnen hem onmiddellijk aan de takel te bevestigen. Ver komen ze daarmee echter niet, want vanaf de steven komt een reusachtige golf omhoog die de vouwboot meevoert en overboord spoelt. Abelseth ziet hoe de golf op weg naar het 3 sloependek talloze mensen meesleurt. Zelf bevindt hij zich voorlopig nog op een veilige plek, ver naar achteren, op het sloependek met de achterste schoorsteen. Vandaar ziet hij hoe de mensen wanhopig proberen te vluchten voor de schuimende watermassa. Alleen wie snel ter been is, weet te ontkomen. Alle anderen worden door de golf meegesleurd. Als het achterschip vrijwel verticaal staat, hoort hij een enorm kabaal: gerinkel van glas dat breekt en dekstoelen die over het dek naar beneden glijden. Het schip ligt nu zo schuin dat veel mensen hun evenwicht verliezen. Aan alle kanten ziet Abelseth zijn medepassagiers in het water vallen. Net als zijn familieleden klampt Abelseth zich vast aan een touw van een takel. Zijn zwager schreeuwt: We moeten springen, anders zuigt het schip ons mee. Identiteit van omgekomen jongetje eindelijk bekend 99 jaar lang was de naam van dit verdronken jongetje niet bekend. Maar vorig jaar bracht een DNA-test duidelijkheid. Na de schipbreuk werden honderden lijken geborgen, ook dat van een circa tweejarig jongetje, dat op een kerkhof in Halifax in anada werd begraven. Net als vele andere slachtoffers werd het kindje nooit geïdentificeerd. Op zijn graf stond unknown child, onbekend kind. Sinds 191 kwam de identiteit van de kleine jongen verschillende keren ter sprake, en jarenlang ging men er ten onrechte vanuit dat het de Zweedse Gösta Leonard Pålsson was. Maar dankzij een DNA-test kon het kindje in 011 99 jaar na de ramp geïdentificeerd worden. DNA uit de botten toonde aan dat het niet om het Zweedse jongetje ging, maar om de 19 maanden oude Sidney Goodwin uit Engeland. Samen met zijn ouders en zijn vijf broers en zussen was hij op weg naar de Niagara Falls in de VS, toen de ramp hen trof. Sidney Goodwin werd slechts 19 Het hele gezin dat derdeklas maanden oud. Zijn hele gezin reisde kwam bij de ramp om. kwam om toen de Titanic verging. Nee, roept Abelseth. We moeten wachten. We hebben maar weinig kans, dus we kunnen hier het beste zo lang mogelijk blijven. We moeten springen, houdt zijn zwager wanhopig vol, maar Abelseth weigert. Nee, nog niet, waarschuwt hij. Kort daarop is het wateroppervlak nog maar een meter van hen verwijderd, en hand in hand springen de drie. Hijgend en proestend komen ze weer boven, maar Abelseth merkt tot zijn ontzetting dat hij verstrikt zit in een stuk touw. Nu is het gebeurd, denkt hij angstig en hij laat de handen van de anderen los om zich te bevrijden. Als het hem eindelijk is gelukt, ontdekt hij dat zijn neef en zwager weg zijn. Schip zuigt drenkelingen mee 0.16 uur: Mensen die op het schip proberen te klimmen, glijden eraf en trekken anderen mee. Tot dat moment heeft Lightoller nog geen seconde overwogen om de Titanic te verlaten, maar nu beseft hij dat hij geen keus meer heeft. Hij duikt het water in. Het ijzig koude zeewater snijdt als messen door zijn lichaam. Lightoller is de schok van de kou AROL GOODWIN Historia 3 01 17

nog niet te boven, of hij komt alweer boven water en krijgt het kraaiennest van het schip in het oog, dat vlak voor hem drijft. Instinctief zwemt hij ernaartoe, tot hij zich realiseert dat hij beter bij het zinkende schip vandaan kan blijven. Hij wil wegzwemmen, maar wordt teruggezogen door het water dat door een van de voorste ventilatoren het schip in stroomt. Tevergeefs probeert Lightoller te ontsnappen aan de zuiging die hem tegen het rooster voor de ventilator drukt. Maar net als het schip hem naar beneden trekt, komt er een flinke stoot warme lucht uit de ventilator die hem naar de oppervlakte blaast. Happend naar adem en half verlamd door de kou merkt Lightoller dat hij wonder boven wonder vlak bij een van de vouwboten is beland. Beesley heeft de Titanic altijd al van een afstand willen zien, om het profiel en de enorme afmetingen te bewonderen. In Southampton was dat niet mogelijk, maar tijdens het diner aan boord had hij nog tegen een medepassagier gezegd dat hij in New York een nieuwe poging wilde wagen. Hij had nooit verwacht dat de mogelijkheid zich al eerder zou voordoen en zeker niet onder zulke afschuwelijke omstandigheden. Maar nu zit hij in een reddingsboot, en anderhalve kilometer verderop tekent het silhouet van de Titanic zich scherp af tegen de heldere sterrenhemel. Het is een grimmig beeld. Het zeeoppervlak en de eindeloze rijen lichtjes van het schip zouden evenwijdig moeten lopen en elkaar nooit mogen raken. Maar nu staat het schip zo goed als verticaal in het water, en verdwijnen de verlichte patrijspoorten een voor een in zee. De Titanic zinkt 0.0 uur: Plotseling breekt de Titanic tussen de twee achterste schoorstenen doormidden. Terwijl Lightoller en zo n 30 anderen zich uit alle macht vastklampen aan de gekapseisde vouwboot, glijdt de Titanic met een donderend geraas de diepte in. Mensen, scheepsonderdelen en installaties op het dek storten in zee als de achtersteven plotseling omhoog komt. Er klinkt een oorverdovend lawaai als de zware machines losbreken en op drift raken in het schip. De voorste schoorsteen scheurt los in een regen van vonken en belandt een paar meter van Lightoller boven op een stel mensen. Zodra de schoorsteen het water raakt, ontstaat er een gigantische golf die de vouwboot met Lightoller en zijn lotgenoten erop, ver bij de zinkende reus vandaan voert. Roei voor je leven, anders worden we 1 meegezogen, roept een bemanningslid op Madeleine Astors reddingsboot wanneer de Titanic zinkt. Ze grijpt een roeispaan en roeit uit alle macht weg van de rampplek en de schreeuwende en dode mensen in het water. Onderweg redden ze acht medepassagiers uit het water, waaronder een dronken stoker, die met een fles drank in zijn hand rondspartelt. Een klein meisje huilt van de kou, en nogmaals leent Madeleine haar sjaal uit, nu om het kind warm te houden. De moeder van het meisje bedankt haar in een vreemde taal, maar Madeleine Astor luistert niet. Ze vraagt zich alleen maar af of haar man het heeft gered. Net voordat het schip verging, zag ze Kitty over het Titanic gaat ten onder 1 Toen de ijsberg in zicht kwam, werd het bevel volle kracht achteruit gegeven maar te laat. Om 3.40 uur schampt de ijsberg de Titanic. DK IMAGES & GRANGER/POLFOTO IJsberg raakt de Titanic 3.40 u De Titanic wordt aan stuurboord geraakt door een ijsberg en maakt water. Kapitein Smith, die al te kooi was gegaan, komt terug naar de brug om met Thomas Andrews, de architect van de Titanic, de schade te inspecteren. Ze berekenen dat het schip om circa 01.30 uur zal zinken en geven opdracht om de reddingsboten klaar te maken en reddingsvesten uit te delen. De marconisten van de Titanic zenden noodsignalen uit. Het schip maakt water 00.0 u De arpathia ontvangt het noodsignaal. De kapitein van het schip, Henry Roston, geeft het bevel om koers te zetten naar de plaats van het ongeluk. Op de Titanic draagt kapitein Smith zijn officieren op om te beginnen met evacueren. Vrouwen en kinderen zijn het eerst aan de beurt. Rond 00.30 uur ontvangt de Titanic het bericht dat de arpathia eraan komt. Het schip bevindt zich op 93 kilometer van de Titanic vandaan bijna vier uur varen.

dek rennen. Ze vermoedt dat haar man de hond uit de kennel heeft gehaald, om haar de kans te geven voor haar leven te vechten. In een wirwar van dozen, dekstoelen, 3 deuren, planken en andere wrakstukken die boven komen drijven, houdt Abelseth het hoofd boven water. Om hem heen dobberen honderden drenkelingen. Hun kreten klinken steeds luider en wanhopiger, terwijl ze zich aan wrakhout of aan elkaar vastklampen. Abelseth zwemt maar door, al weet hij niet waarheen. Opeens voelt hij de arm van een andere man om zijn nek. Laat me los! Als de man hem nogmaals beetgrijpt, moet Abelseth hem een harde schop geven om los te komen. Als de golf voorbij is, hijst Lightoller zich op de reddingsboot. Sommige mensen blijven staan, andere knielen of gaan zitten, verdwaasd kijkend naar de plek waar de zee de Titanic heeft verzwolgen. Rondom hen vechten mensen in stilte of juist schreeuwend tegen de verdrinkingsdood in het ijzige water. Velen drijven al levenloos rond in hun reddingsvest. She s gone ze is verdwenen zegt een van de passagiers in de boot vol ongeloof. Moeten we niet bidden?, stelt een ander voor. Een ogenblik later bidt iedereen in de boot gezamenlijk het Onzevader. De roeiers hebben de riemen neergelegd, en terwijl Beesley samen met enkele medepassagiers roerloos de doodsstrijd van de Titanic volgt, begraven anderen hun gezicht juist in elkaars armen omdat ze het niet kunnen aanzien. Een man verbreekt de onheilspellende stilte met de woorden: Het ziet er niet goed uit. We kunnen hier nog wel dagen ronddrijven voordat iemand ons komt redden. Het water is ijskoud 03.00 uur: Het zeewater is twee graden onder nul en velen sterven door onderkoeling. Ook de mensen in de reddingsboten lijden kou. Na ruim een half uur langs wrakstukken, 3 lijken en drenkelingen te hebben gezwommen, bereikt Abelseth dan eindelijk een reddingsboot. De boot staat vol water en de schipbreukelingen die erin zitten, zijn uitgeput. Als Abelseth in de boot wil klimmen, roept iemand: Pas op dat hij niet omslaat. Er komen meer mensen aan zwemmen, en al snel zit er een deerniswekkend groepje doorweekte en tot op het bot verkleumde mensen in de boot. Hoe verder de boot van de rampplek vandaan drijft, hoe minder zwemmers ze tegenkomen. Een van de mannen vraagt aan een ander of hij diens hoed mag lenen om mee te hozen. Maar de man weigert, omdat hij naar eigen zeggen niet verkouden wil worden. Lightollers omgeslagen reddingsboot zinkt steeds dieper in het water, en de mannen moeten moeite doen om zich vast te houden. De lucht sijpelt langzaam weg uit de ruimte onder de romp, en de golven die over de kiel spoelen, maken het er niet beter op. Lightoller beseft dat ze de boot alleen in eendrachtige samenwerking in evenwicht kunnen houden. Hij vraagt iedereen om te gaan staan en zich twee aan twee op te stellen met het Margaret Molly Brown Vrouw van een rijke mijneigenaar uit Denver, VS. Reddingsboot 6 wilde eerst geen drenkelingen oppikken. Molly nam woedend het bevel over en gaf opdracht om overlevenden aan boord te nemen. Haar krachtdadige optreden werd geroemd in enkele boeken en films en de musical The Unsinkable Molly Brown. STERREN AAN BOORD OVERLEEFDE BRIDGEMAN/SANPIX Het lijnschip zonk uur en 40 minuten nadat het aan stuurboordzijde door een ijsberg was geraakt. In eerste instantie maakte het schip slechts langzaam water. 3 4 5 6 De situatie is kritiek 01.35 u De noodoproep van de Titanic klinkt steeds wanhopiger: We zinken snel. Vrouwen en kinderen in de boten. We hebben niet lang meer, luidt het bericht. Tien minuten later stuurt de marconist nog een oproep naar de arpathia: Kom zo snel mogelijk. Het water staat tussen de stoomketels in het ketelruim. De arpathia antwoordt: We komen zo snel mogelijk. Twee teams bezig in het ketelruim. Reddingsboten zijn gereed. 1500 man zitten vast 0.05 u Kapitein Smith verklaart dat alle bemanningsleden zijn ontslagen van hun plicht en dat iedereen nu verantwoordelijk is voor zichzelf: It s every man for himself. De laatste reddingsboot wordt te water gelaten, maar er bevinden zich nog steeds 1500 mensen aan boord van het schip. Kort daarop zien de mensen in de reddingsboten dat de drie scheepsschroeven nu boven het water uit steken en glanzend afsteken tegen de donkere lucht. De scheepsromp draait Tot 0.18 u zonk de Titanic slechts langzaam, maar nu gaat het echt mis. Het schip trilt en begint te draaien. Het komt volkomen verticaal te liggen, met de boeg omlaag. Ketels en stoomturbines worden losgerukt, en reusachtige brokken metaal storten met donderend geraas door de romp naar beneden. De Titanic zinkt 0.19 u Het achterschip ligt 60 meter boven het water, en een minuut later zinkt de Titanic. In de reddingsboten proberen de bemanningsleden een overzicht te krijgen van de drenkelingen en de opvarenden evenredig te verdelen. Tegen 03.00 uur wordt de laatste pluk overlevenden uit het water gevist. De tekeningen van de ondergang van de Titanic zijn gemaakt door L.D. Skidmore, een passagier op het schip de arpathia, dat te hulp schoot. Skidmore heeft de ramp niet met eigen ogen gezien, maar maakte de tekeningen aan de hand van gesprekken met de 17-jarige Titanic-overlevende Jack Thayer. De tekeningen zijn daardoor niet geheel correct. Historia 3 01 19

John Jacob Astor Duits-Amerikaanse miljonair en een van de rijkste mannen ter wereld. Van alle gefortuneerden in de eerste klas was Astor het allerrijkst. John Jacob Astor kwam om toen hij zwemmend werd geraakt door de voorste schoorsteen van de Titanic. Zijn lijk was zwaar verminkt en zat onder het roet. KWAM OM STERREN AAN BOORD ORBIS/POLFOTO gezicht naar de voorsteven. Terwijl de boot heen en weer slingert, commandeert hij de mannen om de deining samen op te vangen: Naar rechts, rechtop, naar links, beveelt hij. Gehoorzaam verplaatsen de mannen het gewicht beurtelings naar links en rechts. Om krachten te sparen houden ze regelmatig pauze klappertandend en rillend. Een van de passagiers biedt Lightoller een slok uit zijn heupfles aan. Lightoller slaat het aanbod af. Een andere man neemt het wel aan, in de overtuiging dat de fles cognac bevat. Hij spuugt zijn eerste slok echter proestend weer uit als blijkt dat het pepermuntolie is. Tweede marconist Harold Bride bevindt zich ook op de boot. Als Lightoller vraagt welke schepen er op weg zijn om hen te helpen, somt Bride op: de Baltic, Olympia en arpathia. De laatste is er waarschijnlijk pas tegen de ochtend, vertelt hij. Lightoller en Bride turen de horizon af om te zien of er al wat komt. Het doet me denken aan een picknick, zegt een stoker op Beesleys boot terwijl hij naar de heldere sterrenhemel wijst. Ik heb nog nooit zo n rustige nacht op zee gezien. Beesley moet hem gelijk geven. Als de omstandigheden niet zo verschrikkelijk waren geweest, had het evengoed een vaartochtje bij maanlicht op een meer kunnen zijn. Nu ze van de eerste schok zijn bekomen, beginnen de mensen wat met elkaar te praten. Terwijl Beesley een huilend, verkleumd kind in een deken wikkelt, raakt hij in gesprek met de vrouw die het kind vasthoudt. Al snel blijkt dat ze een paar gemeenschappelijke kennissen hebben in het Ierse lonmel. Reddend schip komt aanvaren 03.30 uur: De arpathia bereikt de plek van de ramp. Het schip schiet vuurpijlen af, die vanuit de reddingsboten te zien zijn. Er klinken vreugdekreten en hoerageroep 3 als de schipbreukelingen licht zien in de verte. Er komt een schip aan. Abelseth doet pogingen om een onderkoelde man met wie hij in de trein naar Southampton een coupé deelde in leven te houden. Hij legt zijn arm om de schouder van de man en trekt hem overeind. Kijk, daar komt een schip aan. Houd nog even vol, probeert Abelseth hem moed in te spreken. Hij grijpt de hand van de man en trekt hem omhoog. Dan schudt hij hem door elkaar. Wie bent u?, mompelt de man. Laat me met rust. Abelseth vindt een plank waar de man tegenaan kan leunen, zodat hij niet weer op de natte bodem van de sloep glijdt. Als hij nog eens naar de man kijkt, is hij dood. Abelseth laat zijn hand los en slaat zijn armen nog eens om zijn lichaam om warm te worden. Sloepen varen naar de arpathia 04.45: De arpathia redt de schipbreukelingen die in hun reddingsboten in een gebied van zes vierkante kilometer overal ronddobberen. Nabestaanden kregen rekening voor uniform De beroemde muzikanten van de Titanic kregen weinig waardering voor hun moedige optreden in de laatste uren. Drie weken na de schipbreuk ontvingen de gezinnen van de omgekomen musici van de Titanic een rekening. Het impresariaat dat de acht mannen ingehuurd had, eiste een schadevergoeding voor de uniformen die bij de ramp verloren waren gegaan. Zo stond er in de brief aan de vader van violist Jock Hume: U wordt vriendelijk verzocht om de bijgevoegde factuur te betalen. Het bedrag, naar het prijspeil van nu omgerekend zo n 60 euro, moest de kosten van de kleding, het speldje en de knopen dekken. Er ontstond veel ophef over de rekening, en de vader van Jock Hume weigerde te betalen. De acht musici waren verdeeld over twee orkesten. Na de botsing vormden ze samen één band, die tot het bittere einde speelde en met het schip ten onder ging. Om de passagiers een hart onder de riem te steken, speelden ze vrolijke melodieën, maar welk nummer ze als laatste speelden, is niet bekend. Volgens sommigen was dat het gezang Nearer my God, to Thee, volgens anderen de populaire wals Autumn. Vanuit de reddingsboot klimt Beesley via een ladder op het dek van de arpathia. Als hij vaste grond onder zijn voeten voelt, gaat er een golf van blijdschap, dankbaarheid en opluchting door hem heen. Op het dek heerst totale stilte. Hij ziet hoe de reddingsboten van alle kanten op de arpathia af komen. Vrouwen met avondjurken, nachtponnen, bontmantels, wollen sjaals en zijden schoenen stappen aan boord. Ook enkele mannen worden gered. Sommige dragen alleen een hemd, andere een pak dat door het zoute water wit is uitgeslagen. Dankbaar neemt Beesley een kop soep en een deken aan, waarna hij uitgeput gaat liggen op een stapel handdoeken. De mannen bij Lightoller aan boord hebben nauwelijks nog energie om naar de arpathia te varen. Twee mannen zijn in de loop van de nacht bezweken, enkelen hebben bevriezingsverschijnselen en de sterksten houden met hun laatste krachten de boot drijvend. De golven blijven maar over de kiel spoelen terwijl Lightoller en de anderen hun gewicht voortdurend verplaatsen. De arpathia is zo ver weg dat de bemanning hen vast niet 0 Historia 3 01