Toezichthoudend ambtenaar Wmo 2015
Samenvatting Gemeenten worden met de Wmo 2015 verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van maatschappelijke ondersteuning en voor het toezicht op deze kwaliteit. Voor dit toezicht moeten gemeenten voor 1 januari 2015 een toezichthoudend ambtenaar aanstellen. Deze toezichthoudend ambtenaar kan een persoon zijn of een organisatie, en kan lokaal, subregionaal of regionaal worden ingezet. Voorstel 1. Lokaal/subregionaal invulling geven aan toezicht. Beter klein beginnen en daarna opschalen, indien nodig. Afschalen is in de praktijk lastiger. 2. Aan elke gemeente/subregio overlaten of zij toezicht bij personen of diensten/organisaties zoals GGD, SP71 of sociale dienst neerleggen De toezichthoudend ambtenaar moet toezicht houden op de naleving van dat wat in of op grond van de Wmo 2015 is geregeld. Het gaat hier met name om: - de toekenningsprocedure voor maatwerkvoorzieningen - de vaststelling van de hoogte van het persoonsgebonden budget - de kwaliteitseisen die aan maatwerkvoorzieningen worden gesteld - voorkomen van en aanpak van misbruik en oneigenlijk gebruik Voorstel De toezichthoudend ambtenaar kan zijn werk vooral signaalgestuurd of risicogestuurd inrichten. Gelet op de korte voorbereidingstijd en de nieuwheid van de functie lijkt het wenselijk om te starten met signaalgestuurd toezicht. De signalen hierbij kunnen de volgende zijn: - signalen/meldingen vanuit inwoners - signalen vanuit het wijkteam - signalen vanuit cliënttevredenheidsonderzoeken eventueel aangevuld met steekproeven (dossiers / werkbezoeken) De toezichthoudend ambtenaar moet verslag doen van zijn bevindingen en kan daar een advies aan koppelen. Voorstel Aangezien het nieuwe taken voor gemeente betreft en een nieuwe functie, is het wenselijk om elk half jaar verslag te doen. Bij een decentralisatie en transformatie van deze omvang is het immers voor inwoners en bestuur belangrijk om zeker in het begin goed toezicht te houden op alle veranderingen. Niet alleen beleidsmatig en vanuit contractbeheer maar juist ook vanuit onafhankelijk toezicht op kwaliteit en veiligheid. Transparantie in deze fase moet tot vertrouwen leiden. Notitie Toezichthoudend ambtenaar Wmo 2015 2
1. Inleiding 1.1 Aanleiding Gemeenten worden met de Wmo 2015 niet alleen verantwoordelijk voor de kwaliteit van het beleid en de uitvoering van maatschappelijke ondersteuning, maar ook voor de handhaving daarvan en het toezicht daarop. Voorheen lag deze taak bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ). Voor het invullen van dit toezicht is in artikel 6.1 van de Wmo 2015 bepaald dat gemeenten voor 1 januari 2015 een toezichthoudend ambtenaar moeten aanstellen. Deze toezichthoudend ambtenaar moet toezicht houden op de naleving van het gestelde in of krachtens de Wmo 2015. Dit betekent dat het toezicht betrekking heeft op de (minimum)voorschriften uit de Wmo 2015 zelf, de regels die in de verordening (en de nadere regels) zijn opgenomen, en op de (aanvullende) voorwaarden die in overeenkomsten met zorgaanbieders zijn gesteld. Het gaat hierbij met name om toezicht op: - de toekenningsprocedure voor maatwerkvoorzieningen - de vaststelling van de hoogte van het persoonsgebonden budget - de kwaliteitseisen die aan maatwerkvoorzieningen worden gesteld - misbruik en oneigenlijk gebruik, waaronder het ten onrechte ontvangen van een maatwerkvoorziening of een persoonsgebonden budget Toezicht wordt gedefinieerd als het verzamelen van informatie over de vraag of een handeling of zaak voldoet aan de daaraan gestelde eisen, het zich daarna vormen van een oordeel daarover en het eventueel naar aanleiding daarvan interveniëren. De Wmo 2015 laat de invulling van het toezicht verder vrij. Het is aan gemeenten om het toezicht nader in te vullen. In deze notitie bieden wij informatie en doen wij voorstellen voor het invullen van het lokale toezicht. Onderscheid toezicht en verantwoording Verantwoording en toezicht zijn in de Wmo verschillende processen. Bij verantwoording / contractbeheer gaat het om controle op de prestaties van aanbieders vergeleken met de bepalingen in de contracten. Bij toezicht gaat het om naleving van de voorschriften die zijn gesteld bij de Wmo 2015 en hoofdstuk 5 van de Algemene wet bestuursrecht. Jaarlijkse landelijke rapportage Hoewel het toezicht op de Wmo 2015 een lokale bevoegdheid is, vindt de Minister van VWS het belangrijk om wel op de hoogte te zijn van de wijze waarop gemeenten invulling geven aan hun verantwoordelijkheden. Daarom moet de Inspectie van de Volksgezondheid jaarlijks aan de minister rapporteren over de wijze waarop de uitvoering van het toezicht op de naleving van het bepaalde bij of krachtens deze wet door de gemeentelijke toezichthouders plaatsvindt en wat de effecten daarvan zijn op het niveau van de maatschappelijke ondersteuning. De gemeentelijke toezichthouder kan bij het uitvoeren van zijn taak ook Notitie Toezichthoudend ambtenaar Wmo 2015 3
ondersteuning krijgen van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ). Indien een gemeente zijn taak ernstig verwaarloost, kan de overheid ingrijpen. 1.2 Doel en uitgangspunten Toezicht is gericht op het borgen dat de maatschappelijke ondersteuning van goede kwaliteit is en in veilige omstandigheden wordt geleverd. Toezicht moet maatschappelijk ongewenste effecten voorkomen, risico s beperken en ervoor zorgdragen dat organisaties aan de gestelde kwaliteitseisen voldoen. Uitgangspunten bij toezicht zijn: 1. Onafhankelijkheid: Toezicht moet onafhankelijk worden ingericht. De onafhankelijkheid van informatieverzameling en oordeelsvorming moet worden geborgd. 2. Transparantie: toezicht moet duidelijk en helder zijn, voor inwoners, organisaties en bestuur. De rapporten van de toezichthouders zijn daarom openbaar. 3. Focus op cliëntperspectief: Basis van de Wmo 2015 is dat de ondersteuning cliëntgericht is, dat maatwerk wordt geboden en dat niet over maar met inwoners wordt gesproken. Dit moet ook terugkomen bij toezicht. 4. Aanbieders zijn zelf verantwoordelijk: Aanbieders zijn zelf verantwoordelijkheid voor het borgen van kwaliteit. Het toezicht is gericht op het aanspreken van deze verantwoordelijkheid. Notitie Toezichthoudend ambtenaar Wmo 2015 4
2. Taken en bevoegdheden 2.1 Algemeen De toezichthoudend ambtenaar Wmo 2015 is een toezichthouder als bedoeld in de Algemene wet bestuursrecht. De plichten en bevoegdheden van de toezichthoudend ambtenaar om zijn toezicht te kunnen uitvoeren, zijn dan ook wettelijk vastgelegd in de Algemene wet bestuursrecht. Het gaat hierbij om de volgende (algemene) plichten: - legitimatieplicht (artikel 5:12), - verplichting het evenredigheidsbeginsel in acht te nemen (artikel 5:13), Daarnaast gaat het om de volgende bevoegdheden: - bevoegdheid tot het betreden van plaatsen met uitzondering van een woning als de bewoner daarvoor geen toestemming heeft gegeven, en zo nodig de sterke arm daarbij in te zetten (artikel 5:15); - bevoegdheid inlichtingen (artikel 5:16) en inzage van zakelijke gegevens en bescheiden (artikel 5:17) te vorderen. Verder is iedereen verplicht aan een toezichthouder binnen een gestelde termijn alle medewerking te verlenen die hij redelijkerwijs kan vorderen bij de uitoefening van zijn bevoegdheden (artikel 5:20), zij het dat daarbij een beroep kan worden gedaan op een beroepsgeheim. Wmo 2015 De toezichthouder moet op grond van de Wmo 2015 toezicht houden op het volgende: - op welke wijze en op basis van welke criteria wordt vastgesteld of een cliënt voor een maatwerkvoorziening voor zelfredzaamheid, participatie, beschermd wonen of opvang in aanmerking komt; - op welke wijze de hoogte van een persoonsgebonden budget wordt vastgesteld waarbij geldt dat de hoogte toereikend moet zijn; - welke eisen worden gesteld aan de kwaliteit van voorzieningen, eisen met betrekking tot de deskundigheid van beroepskrachten daaronder begrepen; - op welke wijze invulling wordt gegeven aan de bestrijding van het ten onrechte ontvangen van een maatwerkvoorziening of een persoonsgebonden budget, alsmede van misbruik of oneigenlijk gebruik van de wet. In de Wmo 2015 zijn ook aanvullende bevoegdheden genoemd. Hieronder wordt nader ingegaan op de volgende punten: - Kwaliteit - Melding calamiteiten - Aanvullende bevoegdheden (verwerken persoonsgegevens) Notitie Toezichthoudend ambtenaar Wmo 2015 5
2.2 Kwaliteit In artikel 2.1.1 van de Wmo 2015 is bepaald dat gemeenten verantwoordelijk zijn voor het stellen van regels inzake de kwaliteit van de voorzieningen in de maatschappelijke ondersteuning. In hoofdstuk 3 van de Wmo 2015 zijn enkele landelijke kwaliteitseisen gesteld, waaraan aanbieders in elk geval moeten voldoen. Eén van de taken van de toezichthouder is het bewaken of deze landelijke en mogelijk aanvullende lokale kwaliteitseisen (in verordening, nadere regels of overeenkomsten) worden nageleefd. Wettelijke eisen In artikel 3.1 van de Wmo 2015 zijn de volgende (minimum) kwaliteitseisen gesteld: 1. De aanbieder van een voorziening draagt er zorg voor dat de voorziening van goede kwaliteit is. 2. Een voorziening wordt in elk geval: - veilig, doeltreffend, doelmatig en cliëntgericht verstrekt, - afgestemd op de reële behoefte van de cliënt en op andere vormen van zorg of hulp die de cliënt ontvangt, - verstrekt in overeenstemming met de op de beroepskracht rustende verantwoordelijkheid, voortvloeiende uit de professionele standaard; - verstrekt met respect voor en inachtneming van de rechten van de cliënt. Voorts is bepaald dat in de verordening moet worden vastgelegd voor welke vormen van maatschappelijke ondersteuning aanbieders: - een regeling moeten vaststellen voor de afhandeling van klachten van cliënten ten aanzien van gedragingen van de aanbieder jegens een cliënt - een regeling moeten vaststellen voor de medezeggenschap van cliënten over voorgenomen besluiten van de aanbieder die voor de gebruiker van belang zijn Aanbieders (niet zijnde aanbieders van hulpmiddelen en woningaanpassingen) moeten de meldcode huiselijk geweld vaststellen en de kennis daarover en het gebruik ervan bevorderen. Tenslotte wordt in een Algemene Maatregel van Bestuur vastgelegd in welke situaties aanbieders (niet zijnde aanbieders van hulpmiddelen en woningaanpassingen) in het bezit moeten zijn van een Verklaring omtrent gedrag. De kwaliteitseisen die in de wet gesteld zijn, zijn geformuleerd als een open norm. Dit maakt toezicht en handhaving complex. Die open norm is in de gemeentelijke verordening en overeenkomsten met aanbieders al dan niet geconcretiseerd. Bij overeenkomsten waar gestuurd wordt op te behalen effecten en resultaten is deze concretisering mogelijk minder aanwezig. Concretisering kan bijvoorbeeld gaan om het minimale opleidingsniveau van hulpverleners, hun functieomschrijving, het gebruik van kwaliteitszorgsystemen, toepassen van instrumenten zoals de zelfredzaamheidsmatrix en het gebruik van inspraak- en klachtenregelingen. Notitie Toezichthoudend ambtenaar Wmo 2015 6
2.3 Melding calamiteiten en geweld In artikel 3.4 van de Wmo 2015 is bepaald dat aanbieders gevallen van calamiteiten (zaken die ernstig mis gaan in de ondersteuning door aanbieders) en geweld in de ondersteuning (hierbij gaat het zowel om geweld van de kant van beroepskrachten als, in bepaalde gevallen, om geweld tussen cliënten) bij de gemeentelijke toezichthouder moeten melden. In de maatschappelijke ondersteuning moet immers de veiligheid van de cliënten voorop staan (is ook kwaliteitseis). Onderdeel f draagt de gemeenten op om in hun verordening ook regels te stellen over het bij de toezichthouders melden van calamiteiten en geweld jegens cliënten. De meldingsverplichting moet ervoor zorgen dat de toezichthouder op de hoogte is van ernstige incidenten en situaties die door hem mogelijk moeten worden onderzocht of ingrijpen vereisen. De toezichthouder kan zelf onderzoek verrichten en bezien hoe de handhaving verder moet worden ingericht om doelgericht tot verbetering te komen. Artikel 3.4 geldt voor alle aanbieders en dus ook voor degenen die een woningaanpassing uitvoeren en voor leveranciers van hulpmiddelen, omdat zich ook daarbij calamiteiten kunnen voordoen. 2.4 Bevoegdheden Inzage in dossiers De toezichthoudend ambtenaar Wmo 2015 is op grond van artikel 5.1.5 Wmo 2015 en in afwijking van artikel 5:20 Awb bevoegd tot het verwerken van persoonsgegevens (zoals inzage van dossiers), voor zover dat noodzakelijk is voor de vervulling van zijn taak. Het gaat hier om dossiers zoals die met betrekking tot cliënten worden opgesteld door aanbieders die ondersteuning leveren. De toezichthouder zal een voornemen tot inzage moeten toetsen aan het noodzakelijkheidsvereiste en het proportionaliteitsvereiste. Artikel 5.1.5 Wmo 2015 De toezichthoudende ambtenaren zijn bevoegd tot het verwerken van persoonsgegevens, waaronder persoonsgegevens betreffende de gezondheid, van de cliënt, alsmede persoonsgegevens, waaronder persoonsgegevens betreffende de gezondheid en andere bijzondere persoonsgegevens als bedoeld in de Wet bescherming persoonsgegevens, betreffende personen die betrokken bij calamiteiten, geweld bij de verstrekking van een voorziening en huiselijk geweld, voor zover deze zijn verkregen bij de uitoefening van het toezicht, bedoeld in artikel 6.1 of 6.2, en noodzakelijk zijn voor een goede uitoefening van het toezicht of het nemen van maatregelen ter handhaving van wettelijke voorschriften. Noodzakelijkheidvereiste Het noodzakelijkheidsvereiste brengt met zich dat de toezichthouder deze bevoegdheid tot inzage slechts heeft voor zover dat voor de vervulling van zijn taak noodzakelijk is. Dat wil zeggen dat de desbetreffende gegevens voor het onderzoek niet op een andere wijze verkregen kunnen worden, en voor het onderzoek de desbetreffende gegevens noodzakelijk zijn. Notitie Toezichthoudend ambtenaar Wmo 2015 7
Proportionaliteitsvereiste Het proportionaliteitsvereiste houdt in dat de toezichthouder bij gebruik van zijn inzagerecht geen gebruik maakt van de individuele cliëntgegevens, maar aan de hand van de cliëntendossiers uitsluitend het handelen van de aanbieder beoordeelt. De toezichthouder zal voorts van zijn inzagerecht alleen gebruik mogen maken in gevallen waarin in redelijkheid niet kan worden gevergd dat vooraf om toestemming wordt gevraagd of waarin toestemming vragen niet mogelijk is. In veel gevallen zal de toezichthouder een melding niet goed kunnen beoordelen en onderzoeken zonder ook kennis te nemen van persoonsgegevens, waaronder bijzondere persoonsgegevens. Notitie Toezichthoudend ambtenaar Wmo 2015 8
3. Invulling toezicht 3.1 Bij wie leggen we het toezicht neer? Gemeenten zijn vrij in de keuze van de inrichting van het toezicht en de plaats daarvan in de gemeentelijke organisatie. Bij de inrichting zijn een aantal afwegingen te maken: - invulling lokaal, subregionaal of regionaal? - aanwijzen individuele personen of een dienst? Bij de afweging moeten ook de genoemde uitgangspunten in de afweging worden betrokken. - Onafhankelijkheid: bij de inrichting van het toezicht moet worden geborgd dat de toezichthouder onafhankelijk moet kunnen opereren. Daarom is het wenselijk om de toezicht gescheiden van de (ambtelijke) functies inkoop en de toekenning van voorzieningen in te richten en op afstand van het bestuur te positioneren. - Transparantie: het toezicht moet transparant zijn. De gemeenteraad moet over bevindingen worden geïnformeerd, gelet op zijn algemeen controlerende functie. Invulling lokaal, subregionaal of regionaal De gemeenten in Holland Rijnland hebben ervoor gekozen om de Wmo vooral lokaal en subregionaal op te pakken. Slechts op een beperkt aantal punten is regionale samenwerking aan de orde. Het beleid op en het organiseren van de uitvoering van maatschappelijke ondersteuning is subregionaal / lokaal opgepakt, met uitzondering van beschermd wonen. Het is de vraag op welk schaalniveau het toezicht georganiseerd moet worden. Bij het beantwoorden van de vraag is het van belang om te realiseren dat: - De inkoop van maatschappelijke ondersteuning binnen de subregio s heeft plaatsgevonden en daarmee de (mogelijk) aanvullende kwaliteitseisen inde subregionaal afgesloten overeenkomsten opgenomen zijn; - De Verordening maatschappelijke ondersteuning en de daarbij behorende nadere regels lokaal / subregionaal zijn opgesteld en daarmee aanvullende kwaliteitseisen lokaal / subregionaal zijn verwoord Regionale invulling toezicht Regionale invulling van toezicht heeft als voordeel dat het toezicht een dermate grote omvang heeft dat een toezichthouder kan worden aangesteld die zich volledig kan richten op het houden van toezicht zonder andere taken daarnaast te hoeven/moeten vervullen. Hiermee kan deskundigheid worden vergroot (specialist), maar ook de doelmatigheid en doeltreffendheid van het toezicht kan worden vergroot. Samenwerking met andere (landelijke) toezichthouders wordt vergemakkelijkt als gekozen wordt voor een regionale invulling van toezicht. Ook kan het organiseren van toezicht op regionale schaal het voordeel bieden dat het toezicht gescheiden blijft van beleid en uitvoering (functiescheiding). Notitie Toezichthoudend ambtenaar Wmo 2015 9
Ook spreekt voor regionale invulling dat binnen Holland Rijnland veelal met dezelfde aanbieders van maatschappelijke ondersteuning wordt samengewerkt en het toezicht op deze aanbieders bij regionaal toezicht eenduidig wordt uitgevoerd. Regionale invulling van het toezicht wordt echter wel mogelijk bemoeid door diverse kwaliteitseisen die in overeenkomsten en verordeningen per subregio worden gesteld. Daarnaast moeten gemeenten bij deze schaal van toezicht samen overeenstemming bereiken over de invulling van het toezicht (prioriteiten en wijze van uitvoering), de financiering van het toezicht en de terugkoppeling richting gemeenteraden en inwoners. Anderzijds is de invulling van het toezicht en de terugkoppeling van bevindingen en adviezen aan de toezichthouder zelf. Een regionale invulling van het toezicht zou dan ook de onafhankelijkheid van de toezichthouder kunnen versterken. Subregionale invulling toezicht Bij een subregionale invulling van het toezicht wordt aangesloten bij de subregionale samenwerking binnen de Wmo 2015, bij de schaal van de inkoop van maatschappelijke ondersteuning en bij de schaal waarop verordening en nadere regels zijn opgesteld. Ook is bij subregionale samenwerking sprake van voldoende schaalniveau om kennis en expertise te bundelen en functiescheiding te realiseren. Ook hier geldt, echter in mindere mate dan bij regionale invulling, dat gemeenten overeenstemming moeten bereiken over de invulling van het toezicht (prioriteiten en wijze van uitvoering), de financiering van het toezicht en de terugkoppeling richting gemeenteraden en inwoners. Lokale invulling toezicht Bij een lokale invulling van toezicht is een vorm van toezicht, specifiek voor de lokale situatie, het makkelijkst te realiseren. Financiering is ook duidelijk. Bij een lokale invulling, zeker als gekozen wordt voor het beleggen van toezicht bij één persoon, kan wel kwetsbaar (qua inzetbaarheid en deskundigheid) zijn. Ook de onafhankelijkheid van beleid, uitvoering en bestuur wordt moeilijker realiseerbaar wanneer toezicht lokaal bij één persoon wordt belegd. Invulling individuele personen of dienst Het toezicht kan bij individuele personen worden belegd maar ook bij diensten of organisaties. Bij dit laatste kan worden gedacht aan de GGD (die ook toezicht op kwaliteit peuterspeelzalen en kinderopvang uitvoert), SP71 en een (intergemeentelijke) sociale dienst. Belangrijk bij de keuze voor personen of een dienst is dat onafhankelijkheid en deskundigheid voldoende geborgd worden. Voor het beleggen van toezicht bij een dienst spreekt dat de kwetsbaarheid (qua inzet) minder groot is dan wanneer toezicht bij een persoon wordt belegd. De GGD en Sociale diensten hebben als voordeel dat zij al enige ervaring hebben met het houden van toezicht. Het is wel mogelijk dat een GGD of sociale dienst met het oog op uitvoerbaarheid voorwaarden stelt, bijvoorbeeld dat de (kwaliteits)eisen zoveel mogelijk uniform en concreet zijn. Notitie Toezichthoudend ambtenaar Wmo 2015 10
Wanneer gekozen wordt voor het beleggen van toezicht bij een persoon kan worden gedacht aan een concerncontroller, kwaliteitsmedewerker of een andere toezichthouder binnen de gemeente. Toezicht over meerdere personen / diensten Het is mogelijk om de toezichthoudende taken over meerdere (bestaande) functies te verdelen. Hierbij komt de ene functionaris vooral in contact met de cliënt en de andere functionaris vooral met aanbieders. Voorstel: 1. Lokaal/subregionaal invulling geven aan toezicht. Beter klein beginnen en daarna opschalen, indien nodig. Afschalen is in de praktijk lastiger. 2. Aan elke gemeente/subregio overlaten of zij toezicht bij personen of diensten/organisaties zoals GGD, SP71 of sociale dienst neerleggen 3.2 Hoe vindt het toezicht plaats? Inrichting toezicht Gemeenten kunnen kiezen wanneer en hoe toezichthoudende taken worden ingezet. Er kan bijvoorbeeld voor worden gekozen om toezicht alleen in te zetten bij meldingen en signalen (van inwoners, wijkteam). Ook kan ervoor gekozen worden om gericht toezicht te houden op basis van een risicoanalyse (bijvoorbeeld risico van langer zelfstandig wonen van kwetsbare inwoners en samenwerking daarbij van meerdere organisaties). Het toezicht richt zich dan op aanbieders / vormen van ondersteuning waar risico s gesignaleerd zijn of potentiele risico s het grootst zijn. Ook kunnen signalen van contractbeheer, vanuit wijkteams of vanuit interne audits de basis vormen voor de organisatie van toezicht. Focus op perspectief cliënt Focus op perspectief van de cliënt is benoemd als uitgangspunt voor het toezicht. Dit houdt in dat cliëntonderzoeken en meldingen van inwoners een grote rol moeten vormen bij de organisatie van toezicht. Focus op cliënten betekent ook dat de toezichthouder: - Alle inwoners belt van wie hij een melding heeft ontvangen om daarmee een scherper beeld te krijgen van de melding - Een terugkoppeling geeft aan inwoners van wie hij een melding heeft ontvangen over concrete actie die hij al dan niet naar aanleiding de melding heeft ondernomen Wat daarbij wel bewaakt moet worden is dat de toezichthouder geen klachtenmeldpunt is voor alle klachten. Handelingen voor toezicht Voor het houden van toezicht kunnen de volgende activiteiten worden ingezet: - Afleggen werkbezoeken aan cliënten en/of aanbieders (aangekondigd of onaangekondigd; uit eigen beweging of naar aanleiding van klachten of signalen) - Bestuderen dossiers - Bestuderen afspraken tussen gemeente en aanbieder - Andere contacten cliënten en aanbieders om afspraken en gang van zaken te verifiëren - Controle op basis van normatief kader waarin eisen zijn opgenomen - Bestuderen klachten en uitkomsten cliënttevredenheidsonderzoeken Notitie Toezichthoudend ambtenaar Wmo 2015 11
Proces bij organisatie toezicht op basis van meldingen / signalen Stap 1. Ontvangst melding / signaal Stap 2. Informatieverzameling (dossierstudie, werkbezoeken, gesprekken) Stap 3. Oordeelsvorming op basis normatief kader Stap 4. Rapportage en advies over eventuele maatregel aan back office Stap 5. Treffen (formele) maatregel Stap 6. Terugkoppeling naar toezicht, beleid en inkoop. Proces bij risicogestuurd toezicht Stap 1. Uitvoeren risicoanalyse Stap 2. Informatieverzameling (dossierstudie, werkbezoeken, gesprekken) Stap 3. Oordeelsvorming op basis normatief kader Stap 4. Rapportage en advies over eventuele maatregel aan back office Stap 5. Treffen (formele) maatregel Stap 6. Terugkoppeling naar toezicht, beleid en inkoop. Rapporteren en adviseren De toezichthouder maakt (periodiek) een rapport op van zijn werkzaamheden, waarin hij de feiten en context beschrijft en gemotiveerd aangeeft wat goed gaat en/of wat beter kan. Denkbaar is dat de toezichthoudend ambtenaar een misstand constateert, waarbij mogelijk sprake is van een overtreding van voorschriften uit de Wmo 2015. De toezichthouder stuurt vervolgens het rapport ter informatie aan de gemeente, waarbij ook de beleidsafdeling / het wijkteam geïnformeerd wordt over de stappen die in het kader van toezicht zijn genomen en het resultaat daarvan. Op deze wijze kunnen lessen worden getrokken in het kader van beleid en/of de toekenning van voorzieningen. Ook kan de toezichthouder zijn rapport ter verdere afhandeling doorsturen naar de gemeente / de bevoegde afdeling binnen de gemeente, zoals de beleidsafdeling. Daar wordt, op basis van een nadere beoordeling, een vervolg gegeven aan de bevindingen uit het toezichtrapport. Zo kan, in geval van een overtreding, een waarschuwingsbrief worden verzonden of een (voornemen tot een) sanctiebesluit. In het kader van het kwaliteitstoezicht zal dit in de regel aan de zorgaanbieder zijn, in het kader van de fraudebestrijding kan dit echter ook de cliënt zijn. Voorstel: Beginnen met signaalgestuurd toezicht Gelet op de korte voorbereidingstijd en de nieuwheid van de functie lijkt het wenselijk om te starten met signaalgestuurd toezicht. De signalen hierbij kunnen de volgende zijn: - signalen/meldingen vanuit inwoners - signalen vanuit het wijkteam - signalen vanuit cliënttevredenheidsonderzoeken eventueel aangevuld met steekproeven (dossiers / werkbezoeken) Notitie Toezichthoudend ambtenaar Wmo 2015 12
3.3 Hoe vindt verantwoording plaats In het kader van transparantie stelt de toezichthouder jaarlijks een jaarverslag op, waarmee hij niet alleen verantwoording aflegt over zijn werkzaamheden en het effect op de naleving (aan de gemeenteraad en inwoners in het algemeen en de Wmo adviesraad in het bijzonder), maar dat ook gebruikt kan worden bij de beleidsontwikkeling en aanbesteding/ inkoop (de Wmo-beleidscyclus). Voorstel: elk half jaar verslag Aangezien het nieuwe taken voor gemeente betreft en een nieuwe functie, is het wenselijk om elk half jaar verslag te doen. Bij een decentralisatie en transformatie van deze omvang is het immers voor inwoners en bestuur belangrijk om zeker in het begin goed toezicht te houden op alle veranderingen. Niet alleen beleidsmatig en vanuit contractbeheer maar juist ook vanuit onafhankelijk toezicht op kwaliteit en veiligheid. Transparantie in deze fase moet tot vertrouwen leiden. 3.4 Samenwerking Gemeenten en IGZ zijn samen verantwoordelijk voor toezicht op zorg thuis. Bij de IGZ ligt de nadruk op langdurige (intensieve) zorg thuis, bij de gemeente op ondersteuning thuis. Verzorging en verpleging vallen ook onder toezicht van de IGZ. Voor een integrale aanpask is samenwerking met de IGZ daarom belangrijk. Ook samenwerking met de Inspectie Jeugdzorg kan aan de orde zijn. 3.5 Functieprofiel toezichthoudend ambtenaar Voor de invulling van het toezicht is het belangrijk om vooraf te bepalen aan welke functieeisen de toezichthoudend ambtenaar moet voldoen, welke competenties hij moet hebben en voor hoeveel uren hij per week wordt ingezet. De formatie van de toezichthoudend ambtenaar is afhankelijk van het schaalniveau waarop hij wordt ingezet: lokaal, subregionaal of regionaal. Mogelijke competenties en eisen zijn in de bijlage opgenomen. 3.6 Inzet 2015 Voor de Wmo is het houden van toezicht een nieuwe taak. Het is daarom belangrijk dat de toezichthoudend ambtenaar na zijn aanstelling een plan van aanpak voor 2015 opstelt, waarin hij aangeeft: - op welke speerpunten hij zijn toezicht in 2015 richt - het normatief kader dat hij voor de toezicht hanteert (dit normatief kader moet in overleg met contractbeheerder en concerncontroller worden opgesteld) - hoe en aan wie hij verslag doet van bevindingen en met welke frequentie - hoe hij samenwerkt met o.a. de Inspectie voor de gezondheidszorg (IGZ) en de Inspectie jeugdzorg (IJZ) Notitie Toezichthoudend ambtenaar Wmo 2015 13
4. Financiële consequenties Gemeenten hebben geen specifiek budget ontvangen voor het uitvoeren van het toezicht. In het macrobudget is wel een bedrag van landelijk 42 miljoen opgenomen ten behoeve van de aanvullende uitvoeringskosten (uitvoeringsbudget). Van dit budget moeten alle extra (ambtelijke) uitvoeringskosten worden voldaan zoals kosten van contractbeheer, ict, kosten van het sociaal wijkteam (hiervoor is wel een extra budget opgenomen) en kosten voor extra inzet beleid. De inzet van de toezichthouder kan uit dit budget worden voldaan. Notitie Toezichthoudend ambtenaar Wmo 2015 14
Functieprofiel toezichthoudend ambtenaar Competenties - Integriteit - Stressbestendigheid - Onafhankelijkheid - Zelfstandigheid - Conflicten kunnen beheersen - Omgaan met details Functie-eisen - Kennis van wet- en regelgeving - Notitie Toezichthoudend ambtenaar Wmo 2015 15