Inhoud Bladluizen in aardappelen Virusoverdracht in aardappelen Virussen in aardappelen Virus-situatie in aardappelen Beschikbare preventieve GBM middelen IPM voor pootgoedteelt Voorkomen virusverspreiding in aardappelen
Schade bladluizen in aardappelen zuigschade onttrekken van sap uit geleidingsweefsel met het speeksel kunnen toxische stoffen in de plant worden geïnjecteerd honingdauw, roetdauw bladluizen zijn floëemvoeders (plantensap bevat relatief veel suikers en weinig eiwitten) overmaat aan suikers wordt uitgescheiden = honingdauw hierop groeien zwartschimmels = roetdauw = beperking fotosynthese = opbrengstderving Overdracht van plantenvirussen!
Echte bladluizen: levenscyclus voortplanting: volledige levenscyclus of onvolledige levenscyclus waardplantwissel éénhuizig of tweehuizig (= primaire + secundaire waardplant)
Echte bladluizen: levenscyclus gevleugelde vormen ontstaan bij migratie tussen de primaire en secundaire waardplant te hoge populatiedensiteiten voedingsgebrek op de secundaire waardplant
Echte bladluizen: levenscyclus combinatie viviparie + parthenogenese = snelle populatieopbouw parthenogenese, een vorm van ongeslachtelijke voortplanting, is het verschijnsel dat vrouwtjes van bepaalde diersoorten nakomelingen kunnen krijgen zonder dat hier mannetjes aan te pas komen bron: Biobest
Groene perzikluis (Myzus persicae) Soorten bladluizen in aardappelen
Soorten bladluizen in aardappelen Groene perzikluis (Myzus persicae) middelgrote luis met veel kleurvormen siphonen vrij lang, zelfde kleur als achterlijf, donkere top sprieten even lang als lichaam gevleugelde vrouwtjes zwarte vlek midden op rug van achterlijf overwintering als wintereitje op Prunus-soorten (primaire waardplant), soms als adult of nimfe of secundaire waardplanten (kolen, serresla, kruiden in bermen, ) breed secundair waardplantenspectrum (aardappel, biet, reeks sierplanten, ) gehele seizoen zuigschade meest efficiënte vector van plantenvirussen (persistent, niet-persistent)
Persistente virussen bijv. aardappelbladrolvirus (PLRV) belangrijkste overbrenger: groene perzikluis, andere minder efficiënt (vectorspecifiek) opname floëemsap in de bladluis spijsverteringsorganen lichaamsvocht via speeksel terug in plant opname: ± 1 uur voor PLRV overdracht: pas na 24 uur tot 4 dagen infectieus: meerdere dagen tot levenslang Niet-persistentie virussen bijv. aardappelvirus A (PVA), M (PVM), S (PVS) en Y (PVY) overdracht door verschillende soorten opname uit epidermis cellen (hoge virus concentratie) binding viruspartikels aan binnenkant monddelen komen los met speeksel opname: enkele seconden, tijdens proefsteken overdracht: onmiddellijk infectieus: enkele minuten tot uren
Naam afkorting refwaarde Nederlands Latijns Groene perzikluis Myzus persicae Mp 1,00 Bruine violenluis Myzus certus Mc 1,00 Sjalotteluis Myzus ascolonicus Ma 0,01 Herziene REF waarden voor PVY; bron: NAK 2015 Hopluis Phorodon humili Ph 0,45 Aardappeltopluis Macrosiphum euphorbiae Me 0,01 Zwarte bonenluis Aphis fabae Af 0,10 Wegedoornluis Aphis nasturtii An 0,60 Erwtenluis Acyrthosiphon pisum Ap 0,10 Appelgrasluis/Vogelkersluis Rhopalosiphum insertum/padi Ri/Rp 0,03 Roosgrasluis Metopolophium dirhodum Md 0,01 Groene kortstaartluis Brachycaudus helichrysi Bh 0,01 Vuilboomluis Aphis frangulae Afran 0,40 Melige koolluis Brevicoryne brassicae Bb - Andere kortstaartluis Brachycaudus spp B.spp. - Boterbloemluis Aulacorthum solani As 0,01 Andere luizen Al - Opmerking: elke bladluis (m.n. gevleugelde) is potentieel gevaar!
? Hoe groot is % virus binnen een partij pootgoed
Verklaringen!? Y-virus is zeer besmettelijk Zachte winter => vroegere bladluisdruk! Bladluisdruk 2015 Geen einddatum loofvernietiging Laat en lang groeiseizoen Latere start selectie Langere infectiekans Selectie op oudere gewassen is lastiger Minder phytophthora bespuitingen?, minder virusbeperkende bespuitingen Nieuwe Y-typen (PVYntn / PVYnW(ilga) soms geringere gewassymptomen Zeer natte periode in aug! Hoe is regenvastheid (slijtage) van de preventieve virusbespuitingen Zijn de schema s nog aaneengesloten gespoten? Late infectie middels hergroei
Geen eenduidig antwoord op de vraag hoe snel een virus in een aardappelplant beweegt en hoeveel tijd er verstrijkt tussen infectie en detecteerbaarheid. Bepalende factoren zijn de vatbaarheid van het ras, gewasstadium, temperatuur, lichtintensiteit en de plaats van infectie op de plant. Primair ziek als een gezonde plant tijdens groeiseizoen wordt besmet Secundair ziek als een zieke plant uit een zieke knol is gegroeid
Aardappel (niet-persistente overdracht) Y typen (PVY) PVYc PVYo PVYn (PVYn x PVYo PVYntn mogelijk knolaantasting PVYnW(ilga) afwijkende (geringe gewassymptomen) Y virus ook bekend als: oogziekte, stippelstreep, krinkel Elk ras en elke virusstam geven weer andere verschijnselen Dat beeld kan weer vertroebeld worden aantasting soms gelijktijdig door verschillende virussen opbrengstverliezen bij een secundaire aantasting tot 70 %
Aardappel (persistente overdracht) (BL) Bladrol virussen
Virusoverdracht voorkomen!! = Bestrijden VOORDAT luizen in het gewas aanwezig zijn
wekelijkse bespuiting met minerale olie beperkt de overdracht niet-persistente virussen geen effect bij persistentie virussen Neven-effecten minerale oliegebruik Fytotoxiciteit? Opbrengstvermindering? Regenvastheid, geen bescherming nieuwe groei Slappe planten, blad blijft langer nat (grotere kans op Phytophthora) Mengbaarheid met andere middelen!
combinatie met pyrethroiden Direct dodende werking via contact Werende (repellent) werking = lengte werking Neveneffecten pyrethroiden Gevoelig voor UV licht, mogelijk versnelde afbraak, = minder lengtewerking ontwikkeling resistentie niet selectief naar natuurlijke vijanden geen bescherming nieuwe groei mogelijke korte proefprikken ondanks repellent werking
integreer bladluisdoders in het preventieve schema tijdig inzetten, belang luisvrij selecteren Sterkste doding gevleugelde bladluizen Bladluisdoding diep verscholen en onder/bovenop het blad Extra viruspreventie
Natuur-leuk effectief bladluizen bestrijden
1
Gedrag in de plant van bladluisdoders
TEPPEKI - bladluisdoder Minerale olie Pyretroiden Vroege loofdoding Selecteren (luisvrij gewas!) Voorkomen hergroei Aardappelopslag bestrijding Vervroegen teelt (voorkiemen) Scheiden teeltgebied/ letters Zuiverheid pootgoed stamselectie / in Vitro / mini s............ TEAM BEHEERSING VIRUS in aardappelen
Virusoverdracht..ANTICIPEER op wat komen gaat! Y virus = zeer besmettelijk Y-virus = snel overdraagbaar Effectiviteit GBM = preventieve reductie in overdracht Belang van selectie in luisvrije percelen Start pootgoedteelt met gezonde uitgangssituatie!