WAAR VELEN VIELEN...

14-18 DE WESTHOEK. RONDRIT IN DE FRONTSTREEK 14-18 SECTOR IEPER WAAR VELEN VIELEN... ONTWORPEN EN SAMENGESTELD DOOR PETER VERSCHUERE MEER OP: AMATEURFOTOGRAAFPETER.BE 1

1 Grote markt Ieper 2 Menenpoort Ieper 3 Site John Mc Crae Boezinge 4 Kleine Bertha Boezinge 5 Bretoens Monument Boezinge 6 Deutscher soldatenfriedhof Langemark 7 The Brooding Soldier St Juliaan 8 New Zeeland Forces monument Passendale 9 Tyne Cot cemetery Passendale 10 Kasteel Zonnebeke 11 Saint Charles de Potyze Ieper 12 Hill 62 Zillebeke 13 Tuileries British cemetery Zillebeke 14 Railway Dugouts Burial Ground Zillebeke 2

Even op frissen. Aanleiding voor WOI De aanleiding voor het uitbreken van WOI was de moord gepleegd door de Servische separatist GAVRILO PRICIP, op de Oostenrijkse troonopvolger Aartshertog FRANZ FERDINAND in Sarajevo op 28 juni 1914. Het jaar 1914 Op 28 Juli 1914 verklaart het Oostenrijkse-Hongaarse rijk de oorlog aan Servië, 30 juli 1914 algehele mobilisatie in Rusland. Op 1 Augustus 1914 Duitsland verklaart de oorlog aan Rusland, 2 dagen later op 3 Augustus 1914 aan Frankrijk. Nadat Duitland op 4 augustus 1914 België binnenviel, werd ook Groot Brittannië, door de naleving van de plicht tot bescherming van België meegesleurd in deze oorlog, Op 4 Augustus 1914 verklaren zij de oorlog aan Duitsland. Op 6 Oktober werd de eerste slag om de Marne uitgevochten, de Duitsers hadden het plan opgevat om Frankrijk snel te veroveren, doch dit mislukte, Daarop begon een stelling en loopgraven oorlog met als frontlinie de as Verdun Soisson Compiègnes Nieuwpoort. In oktober 1914 sluit Turkije zich aan bij de centrale mogendheden (Duitland Oostenrijk Hongarije) Het jaar 1915 In dit jaar werden voor het eerst in de geschiedenis, chemische wapens gebruikt. Dit gebeurde in Steenstrate, op 22 april 1915 om 17U00 daar werd door de Duitsers het chloorgas gebruikt in hun strijd om Ieper te veroveren, meer dan duizend soldaten lieten het leven deze dag. Twee dagen later op 24 april lanceerden de Duitsers een nieuwe gasaanval, nu op de Canadezen. Volgens de officiële opgave verloor de 1e Canadese divisie in de gevechten tussen 22 en 26 april 6035 man aan gesneuvelde, gewonde, gevangen genomen en vermiste soldaten Het jaar 1916 Op 12 December 1916 werden de eerste vredespogingen door de centrale mogendheden begonnen doch deze werden afgewezen door de geallieerden en de Amerikaanse president Wilson, Het jaar 1917 Dit jaar woede op het westelijk front de loopgravenoorlog in alle hevigheid voort, op 12 maart 1917 breekt in Rusland de revolutie uit, Tsaar Nikolaas II treed af. 6April 1917, de VS sluit zich aan bij de geallieerden, in juni volgt Griekenland. In december 1917 sluiten de geallieerden en de Bolsjewieken een vredesakkoord. Voor de Duitse Bevolking waren het harde tijden, tijdens de winter van 1916 1917 ook wel de hongerwinter genoemd. Het jaar 1918 Nabij Saint-Quintin op 21 maart 1918 en Chateau Thierry in mei proberen de Duitsers, met een groot offensief, de oorlog te beslissen op het westelijk front. De Duitsers bereiken de Marne, Amerikaanse soldaten slaan hen terug bij de tweede slag aan de Marne, op 15 Juli 1918, Tot aan de Maas-stelling rond Antwerpen. Amiens op 8 Augustus 1918, hier beginnen de geallieerde legers met het toedienen van de volledige nederlaag aan de Duitse westelijke legers. 11 November 1918 om 11 uur word in het bos van Compiègne, in een treinwagon de wapenstilstand ondertekend. De officiële beëindiging van de eerste wereldoorlog voor Duitsland kwam er pas op 28 juni 1919 met de ondertekening met het Verdrag van Verailles. 3

WAAR VELEN VIELEN... Op deze tocht doen we verschillende plaatsen aan waar de bloedigste slagen rondom Ieper werden uitgevoerd. Denken we maar aan de drie slagen om Ieper, de verschillende veldslagen om Passendaele, deze om hill62 enzomeer... Honderdduizenden jonge mannen lieten er het leven, getuige zijn de vele dode akkers, met hun witte kruisjes, ieder kruisje heeft zijn verhaal. Velen echter zonder naam, maar toch nooit vergeten... IEPER Na de eerste wereldoorlog lag de stad compleet in puin geen enkel gebouw stond nog overeind. Eerst werd het idee geopperd, om de stad niet te heropbouwen, maar als macaber gedenkteken te houden aan de gruwel van de oorlog, vooral de Britten waren gewonnen voor dit idee. Toch werd de stad weder opgebouwd, voor het grootste deel met Duits geld, dit werd afgedwongen met de Wiedergutmachung. Onder leiding van architect Jules Coomans duurde meer dan veertig jaar voor de stad weer heropgebouwd was. Voor velen is deze stad nog altijd het middelpunt om de slachtoffers van WOI te herdenken, rondom ieper zijn een 170 tal goed onderhouden begraafplaatsen te vinden. Deze worden onderhouden door: COMMONWEALTH WAR GRAVES COMMISSION met 195.00 gesneuvelden in de Eerste wereldoorlog in België, zijn goed voor 613 begraafplaatsen, ze verschillen enorm van vorm en grote, afhankelijk als ze dateren uit de oorlogsjaren of als het concentratiebegraafplaatsen zijn uit de na oorlogse jaren, waar stoffelijke resten herbegraven werden. Ongeveer de helft van de gesneuvelden van WOI in België hebben geen gekend graf, Er zijn dan ook 7 gedenktekens in België voor de vermisten, goed voor 102.304 namen. Het start punt van deze route is de grote markt van Ieper, Route naar MENENPOORT We wandelen via de Menenstraat naar de Menenpoort 4

MENENPOORT Adres Menenstraat te Ieper GPS coördinaten NB OL 50.852111, 2.891694 50 51 7.6 2 53 30.1 Een alom gekend monument, 'MENIN GATE MEMORIAL TO THE MISSING. TO THE ARMIES OF THE BRITISH EMPIRE, WHO STOOD HERE FROM 1914 TO 1918' ontworpen door sir Reginald Blomfield, op 24 juli 1927 ingewijd door veldmaarschalk lord Plumer, in aanwezigheid van Koning Albert I. Op de stenen staan de namen van de vermiste soldaten van voor 16 augustus 1917, 54.896 namen, de namen van de vermisten van na 16 augustus 1917 vind je terug op Tyne Cot Cementery die we later bezoeken. Dagelijks word hier om 20uur de last post geblazen, als posthume hulde aan alle gevallen soldaten, dit sedert 1928, vandaag 26 augustus 2014 word hij voor de 29.682ste keer geblazen. Route naar SITE JOHN MCCRAE 3,46km / T=3,46km We rijden de grote markt af met de lakenhalle in onze rug en gaan direct linksaf Na 20m rechts afslaan Korte Torhoutstraat Na 160m rechts aanhouden Korte Torhoutstraat Na 40m links afslaan Lange Torhoutstraat Na 275m rotonde oprijden 2de afslag nemen N8 Kalfvaart Na 340m links afslaan N8 Brugseweg We blijven deze gedurende 1km volgen tot aan de rotonde Rotonde oprijden 1ste afslag nemen N369 Diksmuidseweg Na 1,47km op je rechterzijde SITE JOHN MCCRAE parkeren kan voor de begraafplaats 5

SITE JOHN MCCRAE Adres Diksmuidseweg te Boezinge GPS coördinaten NB OL 50.870722, 2.87325 50 52 18.7 2 52 23.6 Op deze site vind je 3 onderdelen terug namelijk ESSEX FARM CEMETERY een gedenkteken en de kazematten: ESSEX FARM CEMETERY Het terrein heeft een oppervlakte van 6032 m², het is ontworpen door Reginald Blomfield, Tijdens de oorlog lag vlak bij de locatie een boerderij die de Britten "Essex Farm" noemden. In het voorjaar van 1915 werden hier de eerste gesneuvelden begraven die vielen bij de tweede slag om Ieper. Ook later in het jaar en tot oktober 1917 werden graven bijgezet. Op de begraafplaats liggen verschillende doden uit de 49th (West Riding) Division. Voor deze divisie werd op de kanaalberm aan de oostkant van de begraafplaats een obelisk. Er worden 1204 doden herdacht, waarvan 104 die niet meer geïdentificeerd konden worden. Er worden nu 1171 Britten, 9 Canadezen en 5 Duitsers herdacht. Voor 19 Britten werden Special Memorials Known to be buried in this cemetery opgericht omdat men aanneemt dat ze zich onder de naamloze grafstenen bevinden. Wat verder zie je ook het gedenkteken van de 49TH West Riding Division (1915-1918) Links van Essex farm cemetery vind je gerestaureerde kazematten, hier schreef op 3 mei 1915, de Canadese geneesheer Luitenant-kolonel JOHN MC CRAE (gestorven in Frankrijk op 28/01/1918 zijn graf bevind zich in Wimereux) het wereldvermaarde gedicht IN FLANDERS FIELDS THE POPIES BLOW hierna te vinden 6

In Flanders fields (luitenant-kolonel John McCrae, 1872-1918) In Flanders fields the poppies blow Between the crosses, row on row That mark our place; and in the sky The larks, still bravely singing, fly Scarce heard amid the guns below. We are the Dead. Short days ago We lived, felt dawn, saw sunset glow, Loved, and were loved, and now we lie In Flanders fields. Take up our quarrel with the foe: To you from failing hands we throw The torch; be yours to hold it high. If ye break faith with us who die We shall not sleep, though poppies grow In Flanders fields. In Vlaanderens velden (Letterlijke vertaling) In Vlaanderens velden bloeien de klaprozen Tussen de kruisen, rij aan rij die onze plek aangeven; en in de lucht vliegen leeuweriken, nog steeds dapper zingend zelden gehoord te midden van het kanongebulder aan de grond. Wij zijn de doden. Enkele dagen geleden leefden we nog, voelden de dageraad, zagen de zon ondergaan beminden en werden bemind en nu liggen we in Vlaanderens velden Neem ons gevecht met de vijand weer op: Tot u gooien wij, met falende hand de toorts; aan u om haar hoog te houden Als gij breekt met ons die sterven zullen wij niet slapen, ook al bloeien de klaprozen in Vlaanderens velden. Route naar KLEINE BERTHA en DEMARCATIE PAAL 2,72km / T=6,18km We vervolgen de N369 Diksmuidseweg Na 1,87km links afslaan richting Boezinde N369a Diksmuidseweg Na 780m op je linkerkant DEMARCATIE PAAL en KLEINE BERTHA wagen hier parkeren 7

KLEINE BERTHA EN DEMARCATIE PAAL Adres Diksmuidseweg te Boezinge GPS coördinaten NB OL 50.893747, 2.859428 Diksmuidseweg 389 Recht voor de Brugstraat zie je een kleine bruine gedenksteen, deze zijn beter gekend als demarcatie palen, deze palen duiden het meest Westelijke punten aan die door de Duitsers werden bereikt gedurende WOI, Oorspronkelijk was er ook een tekst in gebeiteld toch deze worden door de Duitsers verwijderd gedurende WOII. Via de oprit (Diksmuideweg 389), achter een haag, rechts van de demarcatiepaal, is openbaar domein zie je nog een geallieerde betonnen observatiepost met bovenop, een oorlogstrofee, een Duitse 'minenwerfer' (in de volksmond de kleine Bertha) Route naar BRETOENS MONUMENT CARREFOUR DES ROSES 1,25km / T=7,42km We slaan rechtsaf de Brugstraat in Na 320m aan de rode lichten rechtdoor over de brug Na 100m rechts meedraaien Molenstraat We blijven 800 deze hoofdweg volgen aan de linkerzijde BRETOENS MONUMENT CARREFOUR DES ROSES Parkeren op de openbare weg 8

BRETOENS MONUMENT CARREFOUR DES ROSES Adres Langemarkseweg te Boezinge GPS coördinaten NB OL 50.897450, 2.873937 50 53 50.8 2 52 26.2 Werd ingehuldigd op zondag 15 september 1929. Binnen een halfcirkelvormige haag en enkele groepjes naaldbomen staat er een geheel aan gedenktekens. Het complex wordt vooraan afgesloten door een reeks van 9 kleine granieten rotsblokken waarvan 6 met opschriften. In het midden een grotere rotsblok met tekstplaat. Rechts ligt een fragment van een echte dolmen met dekplaat. Een hardstenen tafel draagt een bronzen oriëntatieplaat met de positie van de Bretoense regimenten tijdens de gasaanval van 22 april 1915. Helemaal achteraan in het midden rijst een Bretoense calvarie uit roze graniet op. Hij is geplaatst op een grotere vierkante sokkel van ruw gehouwen rotsblokken en een kleinere met twee treden uit roze graniet. Op het eigenlijke kruis, geschonken door het dorpje Louargat, dat vrij hoog is, hangt een naïef gebeeldhouwde Christusfiguur, op de linkerarm van het kruis staat een vrouwenfiguur en rechts een moeder met kind. Een landbouwer uit Ville-Bellanger (Hénansal), Jean-Baptiste Lebret, die de gasaanval overleefd had, schonk de dolmen en de menhirs. De calvarie raakte beschadigd tijdens de Tweede Wereldoorlog: het O.L.V.-beeld en het beeld van Maria-Magdalena verdwenen tijdens een beschieting in 1940. Jaren later bracht een anonieme briefschrijver de 2 beelden terug. Toen alles weer hersteld was, werd de site onthuld op initiatief van het gemeentebestuur van Boezinge en de heemkundige kring 'Iepers Kwartier', op 6 juni 1971. Route naar DEUTSCHER SOLDATENFRIEDHOF LANGEMARK 5,01km / T=12,43km We vervolgen de Langemarkseseg We blijven gedurende 3,90km deze weg volgen Langemarkseweg / Boezingestraat tot in Langemark dorp Aan de rode lichten links afslaan Zonnebekestraat Na 75m rechtdoor Markt Na 50m rechtdooor Klerkenstraat We blijven de Klerkenstraat 900m volgen tot voorbij het DEUTSCHER SOLDATENFRIEDHOF LANGEMARK op je linkerkant, parkeren kan achteraan 9

DEUTSCHER SOLDATENFRIEDHOF LANGEMARK STUDENTEN KERKHOF Adres Klerkenstraat te Langemark GPS coördinaten NB OL 50.920369, 2.916770 50 55 13.3 02 55 00.4 Dit kerkhof dankt zijn naam omdat er 3.000 studenten-vrijwilligers hun laatste rustplaats vonden, bij de ingang rechts gebeiteld in eikenhouten panelen, 6313 geïdentificeerde gesneuvelden van de oorspronkelijke begraafplaats (laagst gelegen deel) waaronder veel van de student vrijwilligers. In totaal vonden hier 44.061 Duitse soldaten hun laatste rustplaats. Enkele kruisen, en de grote platte grafstenen geven het geheel een sobere indruk die je diep raakt, de 4 treurende soldaten zijn van de Duitse beeldhouwer Emil Krieger uit München. Vooraan is een massagraf aanwezig met 24.917 soldaten waarvan 7.575 onbekend zijn gebleven, rondom het massagraf blokken met daarop 68 bronzen panelen met de namen van 17342 niet-geïdentificeerden waarvan men op basis van archiefonderzoek quasi zeker is dat ze in dit massagraf bijgezet werden. Onder de reusachtige eikenbomen rusten nog eens 10.143 soldaten waarvan 4.000 onbekenden. Op het hoger gelegen Noordelijke deel, bij de 3 Duitse bunkers die deel uitmaakten van de Langemark Geluveld linie kregen 9.000 Duitse soldaten een laatste rustplaats. Rout naar THE BROODING SOLDIER 3,23km / T=15,66km We slaan rechtsaf als we de parking afrijden we rijden terug van waar we kwamen Na 900m rechtdoor Markt Na 50m rechtdoor Zonnebeekestraat Na 75m aan de rode lichten rechtdoor Zonnebekestraat We blijven deze weg Zonnebekestraat gedurende 2km volgen We slaan rechtsaf Brugseweg en direct terug rechts Zonnebekestraat Van zodra we in geslagen zijn parkeren we aan de linkerzijde op de parking want we zijn aan THE BROODING SOLDIER 10

THE BROODING SOLDIER. Adres: Zonnebekstraat te Sint Juliaan (Langemark poelkapelle) GPS coördinaten: NB OL 50.899461, 2.940609 50 53 58.1 02 56 26.2 Ook gekend als: Canadian Forces Memorial, The Brooding soldier, de canadien is wellicht het meest imposante uit de streek, het mooie beeldhouwwerk, van een reusachtige soldaat met gevouwen handen op een omgekeerd geweer. Ook het mooi verzorgde park met naaldbomen mag gezien worden, dit monument is een herdenking van de naar schatting 2.000 canadezen die sneuvelden tijdens de tweede gasaanval op 24 april 1915, op het gehucht Kerselare. REST ON YOURE ARMS RESERVED Route naar NEW ZEELAND FORCES MONUMENT 3,05km / T= 18,71km We rijden verder op de Zonnebekestraat Na 225m links afslaan Onze Lieve Vrouwstraat Na 400m rechts meedraaien Onze Lieve Vrouwstraat Na 600m rechtdoor Keerzelaarstraat Na 1km rechtdoor Keerzelaarstraat Na 810m voor het kruispunt parkeren op je rechterkant NEW ZEELAND MONUMENT 11

NEW ZEELAND FORCES MONUMENT Adres: 'S Graventafelstraat te Passendale GPS coördinaten: NB OL 50.890611, 02.979083 50 53 58.1 02 56 26.2 Het Nieuw-Zeelandse gedenkteken werd onthuld op vrijdag 1 augustus 1924.Merkwaardig genoeg vermeldt het gedenkteken enkel de gevechten van 4 oktober 1917. Er wordt geen gewag gemaakt van de desastreus verlopen gevechten van 9 en 12 oktober 1917. Op Tyne Cot Cemetery worden alle vermiste Nieuw-Zeelanders van oktober 1917 bij naam herdacht in een speciale apsis, deel uitmakend van het zogenaamde Tyne Cot Memorial to the Missing. Het gedenkteken op het gehucht s Graventafel herdenkt de rol van de Nieuw-Zeelandse Divisie tijdens de Slag bij Broodseinde (4 oktober 1917) die op zijn beurt kaderde in de Derde Slag bij Ieper (Slag bij Passendale). Nieuwe aanvallen op 9 en vooral op 12 oktober 1917 werden voor de Nieuw-Zeelanders een regelrechte ramp: op 12 oktober werden 846 Nieuw-Zeelanders in enkele uren tijd gedood, ongeveer 2.000 anderen raakten gewond of vermist. Op geen enkele andere dag in de geschiedenis zijn er meer Nieuw-Zeelanders gewelddadig om het leven gekomen dan op 12 oktober 1917. Route naar TYNE COT CEMETERY 2,08km / T:20,79km We rijden het kruispunt over Schipstraat Na 1,1km rechtdoor Schipstraat Na 180m links afslaan Vijfwegestraat Na 320m rechts afslaan Vijfwegestraat Na 100m links afslaan Vijfwegestraat Na 150m links afslaan parking oprijden We zij aan TYNE COT CEMETERY 12

TYNE COT CEMETERY Adres Tynecotstraat te Passendale GPS coördinaten: NB OL 50.88764, 2.99924 50 53 15-2 59 56 Dit is het meest aangrijpende en het grootste militaire dodenveld in de streek met een oppervlakte van 34941 m², alsook met het grootste aantal Britse gesneuvelden op het Europese vasteland. Het is ontworpen door Sir Herbert Baker en John Truelove. Ze is omgeven door een muur van zwarte silex keien, afgedekt. Centraal op het terrein bevindt zich het Cross of Sacrifice, gebouwd bovenop een bunker die vóór de verovering als Duitse commandopost dienst deed. De Stone of Remembrance staat achteraan, tussen het Memorial to the missing en het Cross of Sacrifice. Twee bunkers bevinden zich aan de voorzijde van de begraafplaats, twee andere bevinden zich achteraan, onder de paviljoenen langs weerszijden van de Memorialmuur met witte natuursteen. Het toegangsgebouw is eveneens uit zwarte silex keien opgebouwd. Op de plaats waar nu het kerkhof ligt stond tijdens de oorlog een kleine schuur, cottage, zie het dak van de ingang, Tyne is een rivier in noorden van Engeland, gemakshalve werd door de soldaten cottage afgekort tot cot enzo ontstond de naam Tyne cot. Ten oosten van het Cross of Sacrifice, ligt het oorspronkelijke kerkhof het 'BATTLE CEMETERY' de rest is het ' CONCENTRATION CEMETERY'. Achteraan bevindt zich het half cirkelvormige Tyne Cot Memorial met de namen van 33.783 vermiste Britse soldaten en in een afzonderlijke apsis, nog eens 1.176 vermiste Nieuw-Zeelanders, deze werden allen vermist na 16 augustus 1917. Aan elk uiteinde van de Memorialmuur staat een paviljoen. Er liggen 11970 doden begraven waarvan 8375 niet meer geïdentificeerd konden worden. Er liggen nu 8963 Britten (6627 onbekenden), 1369 Australiërs (791 onbekenden), 1011 Canadezen ( 560 onbekenden), 520 Nieuw-Zeelanders ( 322 onbekenden), 90 Zuid-Afrikanen ( 66 onbekenden), 1 Zwitser, 3 Japanners, 16 Amerikanen en 4 duitsers (3 onbekenden), Voor 38 Britten, 27 Canadezen, 15 Australiërs en 1 Nieuw-Zeelander werden Special Memorials Known to be buried in this cemetery opgericht omdat men hun graven niet meer kon lokaliseren en men aanneemt dat ze zich onder de onbekende graven bevinden. Voor 16 Britten en 1 Nieuw-Zeelander worden eveneens herdacht met Special Memorials Op deze grafstenen staat de oorspronkelijke begraafplaats van de slachtoffers vermeld omdat ze oorspronkelijk op andere begraafplaatsen waren begraven maar hun graven door oorlogsgeweld vernield werden. Deze begraafplaats is een Open Cemetery, d.w.z. dat er nog stoffelijke resten uit de omringende slagvelden kunnen bijgezet worden. In oktober 2013 werd nog een laatste dode begraven 13

Route naar KASTEEL VAN ZONNEBEKE 2,46km / T= 23,25km We draaien de parking rechts af Vijfwegestraat Na 150m rechts afslaan vijwegestraat Na 100m links afslaan Vijwegestraat Na 320m links afslaan Schipstraat Na 35m rechts afslaan Albertsraat Na 640m rechtdoor Albertsraat Na 620m links afslaan Langemarkstraat Na 330m ronde oprijden, neem 1ste afslag N37 /N332 Ieperstraat Na 100m op je linkerzijde KASTEEL VAN ZONNEBEKE wagen kan je hier parkeren op de parkeerplaatsen KASTEEL VAN ZONNEBEKE MEMORIAL MUSEUM PASSCHENDAELE Adres Ieperstraat te Zonnebeke GPS coördinaten: NB OL 50.87178, 2.98710 50 52 18.8 02 59 12.7 Het kasteeldomein van Zonnebeke is gelegen op de archeologische site van de voormalige augustijnenabdij (1072-1796). Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd het kasteeldomein net als de gemeente in zijn totaliteit verwoest. Het gezin Iweins Vanbiervliet was tijdens de oorlog gevlucht naar Aubervillers te Frankrijk. Reeds in de zomer van 1919 keerde het gezin Iweins terug naar Zonnebeke; ze woonden op het domein in twee woonwagens, die omgebouwd werden tot een voorlopige woning. Ca. 1924 wordt de wederopbouw van het kasteel - voor de Eerste Wereldoorlog gelegen in de schaduw van de O.-L.-Vrouwekerk - aangevat. Het nieuwe kasteel wordt echter meer ten zuiden van de kerk en aan de westzijde van de vijver opgetrokken. Het betreft een ontwerp van architect T. Raison (Brugge Het kasteel is omgeven door een beboomd park, welke ommuurd is aan de Ieperstraat en de Berten Pilstraat. Het landhuis en de bijgebouwen bevinden zich in de zuidoosthoek van het domein. De voorgevel van het kasteel is georiënteerd op een grote vijver, die wordt gevoed door de Zonnebeek. Aan de westkant van de vijver ligt een eilandje. De vijver is deels afgezoomd met bakstenen leuning voorzien van getoogde muuropeningen; gevelsteen met opschrift "R.V.A. Beroepsopleiding Ieper 1982" verwijst naar het herstel in het vermelde jaar. Tijdens het Britse offensief van 1917 werden hier in 100 dagen tijd 500.000 militairen buiten gevecht gesteld voor een terreinwinst van amper 8 kilometer. Passendale werd een internationaal symbool van zinloos oorlogsgeweld in zijn meest gruwelijke vorm. In het Memorial Museum wordt de herinnering aan de slag levendig gehouden met foto - en filmbeelden, een uitgebreide collectie historische voorwerpen en levendig gereconstrueerde taferelen. Blikvanger is een onderaardse gang met communicatie- en verbandpost, hoofdkwartieren, werk- en slaapplaatsen. Een adembenemende ervaring van hoe de Britten als mollen onder de grond leefden... omdat er boven niets meer was. Wie zijn dorst wil lessen kan terecht in het Theehuis en bistro Koklikoo. 14

Route naar SAINT CHARLES DE POTYZE 4,47km / T= 27,72km We vervolgen de N37 / N332 Ieperstraat Na 800m rontonde oprijden, neem de 2de afslag N332 Ieperstraat we vervolgen 3,5km de N332 Ieperstraat /Zonnebeekseweg op je linkerkant SAINT CHARLES DE POTYZE Parkeren kan voor de begraafplaats FRANS KERKHOF SAINT CHARLES DE POTYZE Adres Zonnebeekseweg te Ieper GPS coördinaten: NB OL 50.862913, 02.926335 50 51 46.5 02 55 34.8 Is een Franse militaire begraafplaats met gesneuvelden uit WOI. De begraafplaats heeft een oppervlakte ongeveer 29.900 m², De toegang van de begraafplaats wordt geflankeerd door twee wit stenen zuilen. Links voorbij de ingang staat een beeldengroep die een calvarie voorstelt. Achteraan bevindt zich een massagraf en staat een obelisk als herdenking aan een aantal infanterieregimenten. De graven zijn aangeduid met rechtopstaande kruisjes, met uitzondering van een aantal islamitische en joodse graven. Veel graven uit 1914 en 1915 raakten ook vernield bij de derde slag om Ieper. Wanneer men die graven terugvond en geen identificatie meer kon gebeuren kwamen ook deze resten in een massagraf. De begraafplaats Saint-Charles de Potyze telt nu zo'n 4209 Franse graven, waarvan 762 niet geïdentificeerd. Ook het massagraf telt zo'n 616 onbekende graven. Nog steeds worden Franse gesneuvelden die tot een eeuw later worden teruggevonden in de vroegere slagvelden hier bijgezet. Route naar HILL 62 4,01km / T=31,73km We vervolgen de N332 Zonnebeekseweg tot op het einde van het kerkhof ongeveer 120m daar slaan we links af Begijnenbosstraat Na 1,11km rechtdoor Begijnenbosstraat Na 790m links afslaan Meenseweg Na 200m Rechts afslaan canadalaan Na 1,75km wagen parkeren recht voor je HILL 62 15

HILL 62 Adres: Canadalaan te Zillebeke GPS coördinaten: NB OL 50.834444, 2.947222 50 50 4 2 56 50 Deze heuvel ligt op het einde van de Canadalaan, de Oud strijders noemen die Maple Avenue, deze weg is 2 km lang en aan weerszijden beplant met esdoorn, het symbool op de Canadese vlag, deze weg was dan ook in 1916 de frontlinie. Dankt zijn naam omdat hij 62 meter boven de zee spiegel uitsteekt, van op de top heb je dan ook een goed zicht op Ieper en omgeving. Vanaf het begin van de oorlog was deze in handen van de Canadezen, op 2 juni 1916 bestookten de Duitsers 4 uur lang de Canadezen met artillerie vuur, daarna werden ondergrondse ondergrondse mijnen tot ontploffing gebracht, de Duitse infanterie dreef de Canadezen over een lijn van 1200 meter terug. De dag erna op 3 juni 1916 probeerden de Canadezen deze heuvel terug in handen te krijgen, wat echter mislukte. Op 13 juni wordt na hevig geallieerd artillerievuur Hill 62 terugveroverd op de Duitsers. Het monument op de top herdenkt de gesneuvelde Canadese soldaten. Vanop Hill 62 heb je een prachtig zicht op de torens van Ieper en merk je meteen het strategisch belang van een hoogte tijdens WO I. Route naar TUILERIES BRITISCH CEMETERY 3,74km / T= 35,47km We rijden gans de,75km terug op de Canadalaan, op het einde links af slaan Meenseweg Na 350m link afslaan Wulvestraat Na 155m rechts afslaan Weduwestraat Na 750m links afslaan Maaltestedestraat Na 650m aan de rechterkant je wagen parkeren bij huisnummer109 want op je rechterkant ligt TUILERIES BRITISH CEMETERY 16

TUILERIES BRITISH CEMETERY Adres: Maaldestedestraat te Zillebeke GPS coördinaten: NB OL 50.839889, 2.920361 50 50 24 NB, 2 55 13 Ze is ontworpen door Wilfred Van Berg Het nagenoeg rechthoekige terrein heeft een oppervlakte van 1875 m² en is bereikbaar langs een graspad van 60 m dat tussen de huizen 109 en 111 doorloopt. De begraafplaats is omgeven door een bakstenen muur. De naam 'Tuileries' verwijst naar een pannenfabriek die iets ten NW van het dorp van Zillebeke gelegen was. In het begin van 1915 werden hier Britse en Franse slachtoffers begraven maar door latere bombardementen raakte een groot aantal van deze graven vernield. Er liggen 98 doden begraven waaronder 17 die niet meer geïdentificeerd konden worden. Er liggen 95 Britten (16 onbekend) en 3 Fransen (1 onbekend) begraven. 69 Britten worden herdacht met Special Memorials Known to be buried in this cemetery omdat hun graven niet meer gelokaliseerd konden worden. Route naar RAILWAY DUGOUTS BURIAL GROUND 2,27km / T= 37,74km We rijden verder op de maaldestedestraat Na 340m rechtdoor Zillebekedorp Na 270m rechts afslaan blauwepoortstraat Na 175m rechtdoor Blauwepoortstraat Na 700m rechts afslaan Komenseweg Na 780m op je linkerkant RAILWAY DUGOUTS BURIAL GROUND parking voor de begraafplaats 17

RAILWAY DUGOUTS BURIAL GROUND Adres: Komenseweg te Zillebeke GPS coördinaten: NB OL 50.834861, 2.902056 50 50 6-2 54 7 Grote begraafplaats van circa 16.350m², ontworpen door Sir Edwin Lutyens, met medewerking van Major J.R. Truelove als assistant architect, met onregelmatige vorm, in meerdere niveaus aangelegd. Het geheel is omsloten door een muur uit grijsgroene natuursteen, afgedekt met witte natuursteen (behalve aan de vijver). Aan straatzijde is de omheiningsmuur gebogen tussen de 2 toegangsgebouwen die uit witte natuursteen zijn vervaardigd, met klein schilddak en rondbogige doorgang. Op de omheiningsmuur zijn de landplaten aangebracht, evenals het opschrift 1915 Railway Dugouts Burial Ground (Transport Farm) 1918. Vooraan op de begraafplaats is een cirkelvormig terras waarop de Stone of Remembrance en een dubbele rij special memorials in een ronde staan. Ten noordwesten van dit terras ligt een tweede groep special memorials in een dubbele cirkel opgesteld bij een duhallow block. Het Cross of Sacrifice staat bij de vijver. De graven zijn verdeeld over 8 perken en staan grotendeels vrij onregelmatig geschikt. In april 1915 werd gestart met de aanleg van de begraafplaats naast Transport Farm. De namen Transport Farm en Railway Dugouts (er waren schuilplaatsen in de vlakbij gelegen spoorwegbedding) worden door elkaar gebruikt. Vooral in 1916 en 1917 zouden hier vele doden begraven worden, toen op de boerderij en in de schuilplaatsen in de spoorwegbedding medische posten (Advanced Dressing Stations) waren geïnstalleerd. De perken werden vrij willekeurig aangelegd. Vooral in de zomer van 1917 werd een groot aantal graven vernietigd door artillerievuur. Tegen het einde van de oorlog zouden hier 1705 militairen begraven zijn. Na de wapenstilstand werden graven uit de omliggende slagvelden en kleinere begraafplaatsen naar hier overgebracht. Er worden nu 2463 doden herdacht waarvan 431 niet geïdentificeerd Er liggen nu: 1662 Britten (320 onbekend), 154 Australiërs (20 onbekend), 636 Canadezen (85 onbekend), 4 Indiërs (3 onbekend), 3 Nieuw-Zeelanders (2 onbekend) en 4 Duitsers (1 onbekend). Er werden 183 grafstenen opgericht voor slachtoffers wiens graven op de oorspronkelijke begraafplaatsen door het oorlogsgeweld vernietigd werden. Door middel van 3 Duhallow Blocks en witte vierkante steen met de vermelding van de oorspronkelijke begraafplaatsen van de slachtoffers waarbij deze steen staat. Er zijn 261 special memorials Known/Believed to be buried in this cemetery. Route terug naar de GROTE MARKT IEPER 2,91km / T= 40,65km We rijden verder op de Komenseweg Na 1,1km rechts afslaan N336 Rijselseweg Na 600m rotonde oprijden, neem 2de afslag Ieper binnen N336 Rijselstraat We blijven deze volgen dieper Ieper binnen Na 975m rechts afslaan Grote markt Na 100 links afslaan markt oprijden 18

TOT SLOT In deze zinloze wereldbrand was bijna de helft van wereldbevolking betrokken, 65 miljoen mensen grepen naar de wapens. 21 miljoen werden gewond en 8,5 miljoen gedood, honderden steden in puin en as, dit was de trieste balans van 4 harde oorlogsjaren. Dit zijn cijfers om eens bij stil te staan... Men zwoer de dure eed NOOIT MEER OORLOG Jammer genoeg 21 jaar later brak de tweede wereldbrand uit de mens was nog niet geleerd? Als ik heden ten dage hier door mijn Westhoek fiets en wandel, durf ik mij af te vragen, zijn al die harde veldslagen zoals die aan de IJzer, die om de Kemmelberg, deze voor het behoud van het Nieuwpoortse sluizecomplex De Ganzepoot en zeker niet te vergeten deze rondom Ieper,,, Zijn dan te vergeefs geweest... Heden worden over de ganse wereld nog bloedige burger- en godsdienstoorlogen uitgevochten. Denken we maar aan de Israël en de Palestijnen, Oekraïne, Syrië, Irak, De aanslagen van Al Quada, IS enzomeer Zijn de offers van de 8,5 miljoenen dodelijke slachtoffers, 21 miljoen gewonde of voor het leven verminkte slachtoffers van WOI, dan werkelijk voor niets geweest... hopelijk denk je na deze kleine rondrit eens aan ieder slachtoffer van oorlog of (zinloos) geweld, waar ook ter wereld, en ik hoop dat ooit mens tot inzicht komt met oorlog en geweld wint niemand Groetjes Peter PS geniet in een van de vele horecazaken op de markt van een lekker streekbiertje of koffie Over deze uitgave: Deze uitgave is samengesteld door Peter Verschuere (amateurfotograaf Peter), meer info op amateurfotograafpeter.be Deze uitgave mag gratis verder verspreid worden, doch mag er niks uit gecommercialiseerd worden, het auteursrecht van deze teksten vallen net als de bronnen van deze publicatie onder de licentie: CREATIVE COMMONS NAAMSVERMELDING / GELIJK DELEN http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/deed.nl 19