Adres: P.J. Jongstraat 27-29 Monumentnummer: G10 1614 LA Lutjebroek Kadastraal: B 1359 Datum foto s: 17-12-2009 Oorspronkelijke functie : boerderij Huidige functie : woningen Bouwstijl : neorenaissance (voorgevel) Architect : onbekend Bouwdatum : XIXC Verbouwingen : ca. 1900 (herbouw), 1977 en 1983 Waardering De halve stolpboerderij P.J. Jongstraat 27-29 is van algemeen belang wegens architectuurhistorische en cultuurhistorische waarde als karakteristiek en deels gaaf bewaard gebleven voorbeeld van agrarische bouwkunst uit de tweede helft van de negentiende eeuw. Tevens heeft de in neorenaissance stijl uitgevoerde voorgevel van de halve stolpboerderij beeldbepalende waarde in de lintbebouwing van Lutjebroek. Onder de monumentale status valt: - de voorgevel; - de resterende twee stijlen met gebint van het vierkant; - de houten kapconstructie.
Inleiding Aan de zuidzijde van de P.J. Jongstraat gelegen STOLPBOERDERIJ met neorenaissance kenmerken uit de tweede helft van de negentiende eeuw. Volgens de huidige eigenaar en bewoner, de heer W.J.C. Kok, was de grond waar de boerderij op staat al sinds 1839 in bezit van de familie van zijn grootouders, de heer en mevrouw Swart. 1 Koks grootouders bewoonden de boerderij in de tijd waarin de foto gemaakt is die als eerste foto in de fotobijlage is afgedrukt. Het exterieur was in 1910, de vermoedelijke datum van de foto, vrijwel gelijk aan het exterieur anno 2009. Het pand, dat oorspronkelijk als veeboerderij gebouwd is, deed in 1910 al geen dienst meer als veeboerderij. De stallen bevonden zich volgens de heer Kok tegen de westgevel op de plek waar nu de bijkeuken gesitueerd is. Bij een brand rond 1900 is het achtergedeelte van de boerderij verwoest en ging de helft van het vierkant verloren. Van het vierkant resteren nu nog twee stijlen met gebint. Na de brand is de boerderij op een kleinere plattegrond herbouwd waarbij de achtergevel geheel nieuw is opgetrokken. Het pand kreeg een rechthoekige plattegrond in plaats van een vierkante en het piramidedak werd herbouwd als afgeknot schilddak. De voorgevel vertoont kenmerken van de neorenaissance, een stijl die in het laatste kwart van de negentiende eeuw in zwang raakte en tot in het begin van de twintigste eeuw in de mode bleef. Het meest in het oog springende neorenaissance kenmerk is de klokgevel. Deze is voorzien van crèmegeschilderde dekstukken en dito obelisken op de uitzwenkende zijden van de klokgevel. Een driehoekig fronton vormt de beëindiging van de topgevel. Andere neorenaissance details zijn de in lichte steen uitgevoerde aanzet- en sluitstenen boven de gevelopeningen en de zinken dakpirons, waarvan 1 De heer Kok heeft kadastergegevens waaruit blijkt dat het in eigendom hebben van de grond door de familie Swart tot minstens 1839 teruggaat.
nu nog slechts één voorzien is van een bolornament. Op de foto uit 1910 siert een zinken crête de nokvorst. De indeling van de boerderij is zoals gebruikelijk bij de Afgeleide Noord- Hollandse stelp. Aan de noordzijde van het sinds de herbouw halve vierkant, waar zich oorspronkelijk de hooiberg bevond, is over de hele breedte van de voorgevel de woonruimte. Aan de oostzijde van het vierkant was oorspronkelijk waarschijnlijk de dars gelegen, aan de westzijde (de lange regel) was tot eind negentiende eeuw de koestal met groep en koegang en aan de zuidzijde (de korte regel) de keuken met schoorsteen. Rond 1910 bestond de boerderij al uit twee woningen en woonden er twee families. In de twintigste eeuw zijn er enkele verbouwingen geweest. Zo zijn in de jaren vijftig de zesruitsschuifvensters vervangen door vaste vensters met glas-in-loodbovenlichten. Een andere kleine verbouwing vond plaats in 1977. De houten aanbouw tegen het achterste deel van de linkergevel is toen gesloopt en de voordeur van de woning nummer 27 kreeg het huidige aanzien met de door timmerman Kok, broer van de huidige eigenaar, ontworpen architraaf. De modernisering van de woning nummer 29 in 1983 is voor het interieur bijzonder ingrijpend geweest. De verbouwing is uitgevoerd door aannemer Kuin naar ontwerp van architect W.J.M. Kok uit Blaricum. 2 Op de begane grond zijn de voorkamer met kasten, waarin zich oorspronkelijk de bedsteden bevonden, en de keuken tot een grote ruimte samengevoegd waarbij tevens de schoorsteen is weggebroken. De kelders onder beide woningen, waarin zich nog de originele plavuizen bevinden, zijn deels dichtgestort en niet meer toegankelijk. Op de zolderverdieping zijn in de loop van de tijd enkele slaapkamers en een badkamer gemaakt. Omschrijving Op rechthoekig grondplan gebouwde (halve) stolpboerderij van één bouwlaag onder een zolderverdieping met afgeknot schilddak met de noklijn evenwijdig aan de weg. Op het met zwarte geglazuurde kruispannen gedekte dak bevinden zich op de voorste nokvorst twee zinken pirons waarvan één nog met bol. In het voorschild is een gemetselde dakkapel achter de klokgevel ingestoken. Het zadeldak van de dakkapel is gedekt met zinken platen. In het linkerschild zijn twee vierpans daklichten geplaatst. Ook in het rechterschild bevinden zich twee vierpans daklichten met links ervan een modern Velux dakraam. In het achterschild is bij de verbouwing van 1983 een grote houten dakkapel geplaatst met rechts ervan een modern Velux dakraam. Het in rode baksteen in kruisverband (voorgevel) en halfsteens verband (achter- en zijgevels) opgetrokken muurwerk wordt in de voorgevel verlevendigd door gecementeerde aanzet- en sluitstenen boven de flauw gebogen deur- en raamkozijnen en door in reliëf uitgevoerd siermetselwerk onder de ramen. Het voegwerk van de voorgevel, snijvoegen, is recent vernieuwd; het metselwerk van de overige gevels is platvol gevoegd. Vier gemetselde pilasters verdelen de voorgevel (N) in drie traveeën. In de middelste travee zet de gevel zich ter hoogte van het dak voort en eindigt in een klokgevel. Zowel in de linkertravee als in de middelste zijn twee ramen geplaatst met glas-in-loodbovenlichten. In de rechtertravee bevindt zich de voordeur van de woning nummer 29. Deze voordeur, met glasin-loodbovenlicht is in 1983 vernieuwd en min of meer een kopie van de deur met gietijzeren roosters die te zien is op de foto uit 1910. Rechts van de voordeur is een raam geplaatst dat identiek is aan de andere ramen in de voorgevel. In de topgevel is in 2008 een nieuw kozijn geplaatst waarin twee deuren, elk bestaande uit twee ruiten boven een paneel. Deze deuren zijn gemaakt naar analogie van de deuren die er van oorsprong in zaten. De geprofileerde kroonlijst wordt onderbroken ter hoogte van de klokgevel. Een driehoekig fronton bekroont 2 Gemeente Stede Broec, bouwvergunningenarchief, dossier P.J. Jongstraat 27, 29.
de klokgevel, die verder nog verfraaid wordt door crèmekleurige obelisken op de eveneens crèmegeschilderde lijsten die de uitzwenkende zijden van de klokgevel afdekken. De linkergevel (O) is rechts van een nieuwe houten deur boven een gemetselde plint bekleed met originele brede rabatdelen en links van de deur met in 1977 aangebrachte smalle planken. In de beplanking bevinden zich roosters op plekken waar zich in het interieur oorspronkelijk kasten bevonden. De architraaf die de voordeur van woning nummer 27 omlijst heeft een fraai gesneden kroonlijst. In de rechterzijgevel (W) zijn twee kleine raampjes geplaatst; de rechter ervan onder een rollaag. In het zichtbare deel van de gevel tegen het rechterdeel ervan is de muur van het buurpand gebouwd zijn drie staafankers te zien. In de achtergevel (Z) bevinden zich van links naar rechts een nieuwe houten keukendeur, een modern drieruitsvenster, een aluminium schuifpui, en ter hoogte van de woning nummer 27 een tweeruitsvenster en een drieruitsvenster. Tussen deze laatstgenoemde vensters is een staafanker in de muur geplaatst. Over de breedte van de woning nummer 27 is een hoge gecementeerde plint te zien. De achtergevel wordt rechts beëindigd door een circa een meter brede beplanking van smalle delen. Het smeedijzeren hekwerk is in de loop van de twintigste eeuw vernieuwd. 3 In het interieur zijn weinig oorspronkelijke onderdelen bewaard gebleven. Van het oorspronkelijke vierkant resteren twee stijlen. Een deel van de houten kapconstructie is oorspronkelijk en een deel dateert van na de brand rond 1900. In de rechterwoning zijn geen interieuronderdelen van belang bewaard gebleven. In de linkerwoning is de fraai gesneden houten schoorsteenmantel met geglazuurde tegeltjes tegen achterwand van de schouw vermeldenswaard. Mogelijk dateert de schouw van begin twintigste eeuw. Fotobijlage 3 Vergelijking met het hekwerk op de foto uit 1910 toont dat het om een ander hek gaat en dat het huidige hek dus van later datum moet zijn.
P.J. Jongstraat 27, 29. De foto dateert van ca. 1910. P.J. Jongstraat 27, 29. Klokgevelpartij met obelisken op de uitzwenkende zijden.
P.J. Jongstraat 27, 29. Linkerzijgevel. P.J. Jongstraat 27, 29. Voordeur van woning nummer 27. Rechterzijgevel.
P.J. Jongstraat 27, 29. Achtergevel. P.J. Jongstraat 27, 29. Achtergevel van woning nummer 27.
P.J. Jongstraat 27, 29. Eén van de twee overgebleven stijlen van het vierkant. P.J. Jongstraat 27, 29. Glas-in-loodbovenlicht.
P.J. Jongstraat 27, 29. Woning nummer 27: kapconstructie (boven) en fraai gesneden schoorsteenmantel met mogelijk originele tegeltjes (onder).
P.J. Jongstraat 27, 29. Tekening van de bestaande situatie in 1982.
P.J. Jongstraat 27, 29. Tekening van de gewijzigde situatie. De verbouwing is in 1983 uitgevoerd.