NATUURROUTES VAN NATUURMONUMENTEN 24 Loonse en Drunense Duinen 3,5 kilometer Wandelroute Inhoud Brabantse Sahara, woestijn vol leven Op weg Dennen op het stuifzand Los zand En de eik... hij groeide voort Boomkroonpad Het begint met gras Levend stuifzand: van zand tot bos Dieren van het zand Eiken en forten Naar een natuurlijker bos Gebiedsinformatie Hoe te bereiken Colofon Adressen Brabantse Sahara, woestijn vol leven
In het kort Route De Rustende Jager rondwandeling, aangegeven met rode paaltjes, lengte 3,5 km De Drie Linden rondwandeling, aangegeven met witte paaltjes, niet beschreven maar wel aangegeven op de kaart, start bij café De Drie Linden, lengte 4 km, duur ruim 1 uur; beide routes kunnen goed gecombineerd worden tot één rondwandeling Startpunt parkeerterrein bij café De Rustende Jager Beste seizoen alle seizoenen; op warme dagen verdient het aanbeveling om s morgens vroeg op pad te gaan Honden aangelijnd, anders kunnen de dieren opgeschrikt worden Rolstoelgebruikers de route is niet geschikt Horeca De Rustende Jager en De Drie Linden Regels toegang tussen zonsopgang en zonsondergang, alleen op wegen, paden en open stuifzand Gebied Enkele bekende onderdelen van Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen zijn De Brand (Brabants Landschap), Landgoed Plantloon en natuurontwikkelingsgebied het Hengstven. Zie voor informatie www.nationaalpark.nl/ldd Op weg Vanaf De Rustende Jager neemt u het fietspad in de richting Giersbergen om na ongeveer 20 meter linksaf de rode paaltjes het bos in te volgen. In het bos (1) staan voornamelijk grove dennen. In het voorjaar ziet u aan de witte bloesems dat er ook vrij veel krentenboompjes groeien. Dennen op het stuifzand Omstreeks 1900 zijn er op grote schaal naaldbossen aangeplant rond het stuivende zand tussen Loon op Zand en Drunen (gemeente Heusden). In die tijd hadden de woeste gronden hun waarde voor de landbouw verloren en was er veel vraag naar dennenhout voor de mijnen. Bovendien zorgden de bossen ervoor dat het stuivende zand geen overlast meer kon bezorgen aan de omliggende landbouw-enclaves. Los zand In dit dalletje, de Slenk (2), is op een zomerse dag goed te voelen dat de temperatuur boven het open zand veel hoger is dan in het beschutte bos. Het extreme klimaat van het kale zand - vaak kurkdroog en een temperatuurverschil tussen dag en nacht van soms wel 40 graden - zorgt ervoor dat planten er maar moeilijk kunnen groeien. Een andere belangrijke factor die de begroeiing tegengaat is dat het losse zand steeds in beweging is. Jonge plantjes worden overstoven door de wind of losgewoeld door langslopende mensen en dieren. Het derde probleem voor de planten is dat het zand nauwelijks voedingsstoffen bevat.
En de eik... hij groeide voort Op de Koperen Del (3) ziet u vooral zomereiken. In het verleden hebben de boeren uit de omgeving veel eiken en berken aangeplant om te zorgen dat het stuifzand niet verder in hun richting kon oprukken. De randwallen hielden het opwaaiende zand vast en kwamen daardoor steeds hoger te liggen. De eikenbosjes werden vaak gebruikt om takken uit te hakken. De eikenschors leverde een belangrijke stof op voor het looien van leer, de run. De kale stammetjes konden als palen of brandhout dienen. Op verschillende plaatsen in de Loonse en Drunense Duinen zijn nog de oude, grillig uitgegroeide eikenstoven te vinden. En overal komt u jonge opgeschoten eikenboompjes tegen. Boomkroonpad Aan de grote, vreemd gevormde den is goed te zien dat deze hoogte (4) door opstuiving is ontstaan. U kijkt hier namelijk tegen de kroon van de boom. De stam, die misschien wel tien meter verder naar beneden loopt, is helemaal ondergestoven. Ook de vele eikenstammetjes die iets verderop uit het zand steken behoren waarschijnlijk tot één forse eik die grotendeels onder het stuifzand begraven is. Als u de berg voorzichtig zou afgraven, zou blijken dat de eikenboompjes in werkelijkheid de takken van de kruin zijn. Het begint met gras In de open vlakte (5) kunt u zien welke planten de barre omstandigheden van het stuifzand trotseren. Vooral buntgras en zandzegge proberen steeds weer de kop op te steken in het moordende zand. Buntgras is te herkennen aan de blauwige glans. Zandzegge oogt veel frisser groen en staat vaak in een rijtje omdat ze ondergrondse wortelstokken hebben waaruit de sprieten in bundeltjes omhoog schieten. In de lagere delen, die een enkele winter zelfs onder water staan, is pijpenstrootje het eerste gras dat zich op het zand vestigt. Levend stuifzand: van zand tot bos Waar de grassen voor enige luwte zorgen kunnen andere planten hun kansen grijpen. Ruig haarmos en korstmossen bedekken soms hele stukken waar het zand niet meer stuift. Deze korstmossteppen raken daarna weer begroeid met heidestruiken (6) of jonge boompjes waardoor het open stuifzand langzaam maar zeker helemaal dichtgroeit. Rechts (7) ligt een stuk waar Natuurmonumenten omstreeks 1990 de begroeiing heeft weggehaald om te zorgen dat er voldoende openheid blijft, die noodzakelijk is voor de opeenvolging van de verschillende stuifzandplanten. Dieren van het zand Op en rond het stuifzand met zijn afwisseling van open zand tot bos leven allerlei dieren die in de rest van Nederland nauwelijks een kans krijgen. Vooral insecten voelen zich thuis in de zandwoestijn. De groene zandloopkever is een van de opvallende soorten die hier rondrent. Voor de veldkrekel is de Loonse en Drunense Duinen zo n beetje het belangrijkste leefgebied in Nederland. Deze zwarte sprinkhaanachtige komt veel meer voor in zuidelijke landen. De vele insecten maken het stuifzand aantrekkelijk voor vogels als roodborsttapuit en boomleeuwerik of een slokop als de levendbarende hagedis. Eiken en forten In het Varkensbos (8) loopt u weer over een met eiken begroeide wal. Deze beschermde het gehucht Giersbergen in het verleden tegen het oprukkende stuifzand. De eikels dienden ongetwijfeld als voer voor de zwijnen. Even verder (9) komt u bij het punt waar u de witte
route naar Giersbergen kunt volgen (circa 4 km extra). Bij het fietspad (10) volgt u rechtsaf de rode paaltjes langs het fietspad naar De Rustende Jager (11). In de omgeving liggen forten, heuvels begroeid met mooie, oude eiken. Volgens onderzoekers kan de oorspronkelijke eik waaromheen zo n fort is opgestoven wel tweeduizend jaar oud zijn. Naar een natuurlijker bos In het bos (12) laat Natuurmonumenten de natuur zoveel mogelijk haar gang gaan. Dode stammen mogen blijven liggen en takken kunnen zo krom groeien als ze willen. Met name (bos-) insecten, spechten en roofvogels profiteren van deze ontwikkeling. U kunt deze dieren steeds vaker in de Loonse en Drunense Duinen aantreffen. Gebiedsinformatie De Loonse en Drunense Duinen is een van de weinige plekken in het binnenland van Europa waar het zand nog in beweging is. Bij harde wind stuift het hier behoorlijk. Het zand wordt dan van de ene plek weggeblazen en ergens in wat luwte afgezet. Voor de planten en dieren die zich hebben toegespitst om te overleven in de wereld van het stuivende zand heeft de Loonse en Drunense Duinen grote waarde. Voor korstmossen, loopkevers en boomleeuweriken is dit woestijnachtige gebied een ware oase. Ook de omringende bossen en weilanden zijn bijzonder natuurrijk. Voor recreanten valt er veel te genieten in de Loonse en Drunense Duinen. In en rond het zand kunt u volop wandelen, fietsen, paardrijden, spelen, rusten en van de natuur genieten. Het stuifzandgebied van de Loonse en Drunense Duinen groeit langzaam dicht met bos. Om het unieke stuivende zand met de bijbehorende planten en dieren te behouden, gaat Natuurmonumenten het gebied weer openmaken. Dit omvangrijke werk wordt uitgevoerd in de periode tussen 2007 en 2013. Hoe te bereiken Met het openbaar vervoer neemt u buslijn 139 van Den Bosch naar Tilburg of andersom. Uitstappen bij bushalte t Gommelen in Udenhout. Van daar de Gommelsestraat uitlopen tot De Rustende Jager, circa 2 km. Met eigen vervoer neemt u vanaf de N65 Den Bosch-Tilburg de afslag Biezenmortel. Dan rijdt u 5 km rechtdoor en dan komt u vanzelf bij De Rustende Jager. Colofon Tekst: Frits Vaandrager Productie: Buro Kloeg, Bunnik Adressen Websites met informatie: www.nationaalpark.nl/ldd/
www.duinboeren.nl www.duinen.nl www.vvvwaalwijk.nl www.vvvkaatsheuvel.nl Horeca Café De Rustende Jager Oude Bosschebaan 11 5074 RC Biezenmortel tel. 013-5111269 De Drie Linden Giersbergen 8 5151 RG Drunen tel. 0416-372429 VVV Waalwijk Vredesplein 14 5142 RA Waalwijk tel. 0416-332228 VVV Kaatsheuvel Loon op Zand, De Moer Nieuwe Markt 1a 5171 EJ Kaatsheuvel tel. 0416-277719 Breng ook eens een bezoek aan: Bezoekerscentrum Oisterwijk Vereniging Natuurmonumenten Van Tienhovenlaan 5 5062 SK Oisterwijk tel. 013-5219209 Voor actuele openingstijden klik hier of bel met de ledenservice, (035) 655 99 11 (tijdens kantooruren)